राजेन्द्र मानन्धर (रा. मानन्धर, राजेन मानन्धर) या जन्म बौ बुद्धिनारायण मानन्धर व मां न्हुच्छे कुमारी मानन्धरया कोखं ने.सं २०२५ कार्तिक २३ गते येँया खिचापुखुली जूगु खः । थ्वय्कःया साहित्यिक नां राजेन मानन्धर खः । अंग्रेजी साहित्यया नापं नेपालभाषा व थेरवाद बुद्ध धर्मया नं यानाः स्वंगू विषयय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह भाजु राजेन मानन्धर नेवाः अधिकार व हकहीतया निंतिं न्ह्यचिलादीम्ह छम्ह नेवाः अभियन्ता नं खः ।
थःगु विद्यार्थीकालं निसें नेपालभाषां च्वयेगु व साहित्यिक गतिविधी संलग्न जुयादीम्ह थ्वय्कःया न्हापां पिदंगु च्वसु चिबाखं खः, गुगु वि.सं २०४३ य् सुकुन्दा दँपौ ल्याः ३य् पिदंगु खः । लिपा सन्ध्या टाइम्स व विश्वभूमि न्हिपतिइ नं राजनीति, समाज, धर्म व संस्कृतिया विषयय् लेख पिदन । नेपालभाषा, नेपाली, अंग्रेजी व एस्पेरान्तो भाषं च्वयेगु यानादीम्ह थ्वय्कः नेपालभाषाया ख्यलय् छम्ह नियात्रा च्वमिया नापं पौराणिक बाखंया लिधंसाय् उपन्यास च्वइम्ह उपन्यासकार कथं अप्वः म्हसीकेगु याः । अथेहे थ्वय्कःया बौद्धधर्म सम्बन्धी नं आपालं लेख थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । थ्वय्कःया नेपालभाषां सफूया रुपय् पिदंगु कृति खः— न्यामिसाया देसय् (ने.सं ११३२), बुनाः त्याःपिं (ने.सं ११३६) व हलहल बुङ्गद्यः (ने.सं ११३९)। अथेहे एस्पेरान्तो भाषं ‘Voyage a Muktinath’ (सन् २००९), नेपाली–एस्पेरान्तो शब्दकोश (सन् २००९), ‘Rakontoj de Nepal’ (सन् २००९) आदि नं पिदंगु दु । लजगा कथं पत्रकारीतायात नालादीम्ह राजेन मानन्धर दि काठमाण्डू पोस्ट, दि हिलमालयन टाइम्स, केन्द्रिय बाल कल्याण समिति, इसमता डटकम, बोधि टिभी, नेपाः टिभी आदि थीथी संचारमाध्यम नाप आवद्ध जुयाः ज्या यानादीगु दु ।
भाजु राजेन मानन्धरयात थःगु अध्ययन व ज्याया कदर स्वरुप थीथी सिरपाः व पदक नं प्राप्त जूगु दु । गथे थथे दु— मोतिलानी सिरपाः, महेन्द्र विद्याभूषण ख, पियुष पदक, ठाकुरलाल सिरपा डेभेलपमेन्ट एशिया जर्नलिज्म एवार्ड जापान, भिक्षु कुमार काश्यप स्मृति पत्रकारिता सिरपाः आदि ।
भाजु राजेन्द्र रञ्जितया जन्म मां अष्टमाया रञ्जित व अबु मदन गोपाल रञ्जितया कोखं ने.सं. १०८३ गुंलाथ्व सप्तमि कुन्हु येँया मञ्जुश्री त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कः छम्ह सक्रिय नेवाः अभियन्ता नापं छम्ह पत्रकार खः । ने.सं ११०४ सालं निसें नेपालभाषाया ख्यलय् छम्ह भाषिक अभियन्ता कथं दुहां झायादीम्ह थ्वय्कलं नेपालभाषाया पत्रकारीताया ख्यलय् नेपालभाषा वाःपौ ईनाप पत्रिकाया समाचारदाता, अथेहे झीगु स्वनिगः न्हिपौया सह–व्यवस्थापक जुयाः तःदँ ज्या यानादिलसा थ्वय्कलं अन्ति स्वलापौया नं सम्पादन यानादीगु दु । पत्रिकारीताया नापनापं थ्य्य्कःया थीथी पत्रिकाय् बाखं, चिनाखँ, समसामयिक विषयया च्वखँ आदि नं पिदंगु दु ।
थ्वय्कः राजेन्द्र रञ्जितं थौंकन्हय् नेवाः सूचना केन्द्रया संस्थापक नायः खः । थ्वहे कथं वय्कलं नेपालभाषाया थीथी ज्याझ्वः नेवाः सूचना केन्द्रपाखें प्रत्यक्ष प्रसारण यानाः थीथी मिडियायात बुखँ सम्प्रेषण यायेगु ज्या यानाच्वनादीगु दु । पत्रकारिता बाहेक थ्वय्कलं नेवाः व नेपालभाषानाप सम्बन्धित थीथी खलः पुचः गथे— नेवाः गुथिया (संस्थापक सदस्य,) लोकसाहित्य परिषद्या (दुजः) , बाखं दबू, नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू, नेपाल लिपि गुथिया जः, नेवाः राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चा आदिया आजिवन जः आदि जुयाः नेपालभाषा व नेवाः जातिया निंतिं आपालं ज्या यानादीगु दु । थ्वय्कःया ज्याया कदर स्वरुप नेवाः प्रेस दबूपाखें थ्वय्कःयात पत्रकारिता सिरपाः प्रदान याःगु दु ।
वरिष्ठ पत्रकार राजेन्द्र स्थापित अबु आशारत्न स्थापित व मां नीलप्रभा स्थापितया कोखं जन्म ने.सं. ११८० दिल्लागा ९ कुन्हु येँया भिंद्यः त्वालय् जूगु खः । नेपालभाषा पत्रकारिता ख्यलय् ताःई निसें कलम न्ह्याकादीम्ह वय्कः थौंकन्हय् जनआस्था वाःपौया प्रबन्ध सम्पादक जुयादी ।
इनाप वाःपौपाखें पत्रकारिता सुरु यानादीम्ह वय्कलं विश्वभूमि न्हिपौ, राजमति वाःपौ, गथु लय्पतिइ नं ज्या यानादीगु दु । वय्कःया सम्पादनय् लुँस्वां डाइजेस्ट, लाय्लामा डाइजेस्ट, स्थापित खलःया दँपौ आदि पिदंगु दुसा खस नेपाली भाय्या वाःपौ दृष्टिइ नं ज्या यानादीगु दु । अथेहे वय्कःया तःगू हे नेपालभाषाया पत्रपत्रिकाय् लेख रचना पिदंगु दु ।
नेपालभाषा मंकाः खलकय् स्थापना कालं निसें सक्रिय जुयादीम्ह वय्कः न्हू पुचः भिंद्यःत्वाःया संस्थापक नायः खः । अथेहे वय्कलं गथु पुचः, देय् भ्वय् छेँ, स्थापित खलः लिसें थीथी संस्थाय् आवद्ध जुयाः नेपालभाषा थपू यायेगु निंतिं ज्या यानादीगु दु । वय्कःयात ने.सं. १११६य् विश्वभूमि धुस्वां पत्रकारिता सिरपाः लःल्हाःगु खः ।
यल, स्वँथया भाजु इन्द्रगोपाल श्रेष्ठ व मय्जु कल्पनादेवीया काय्मचा सन १९४८ स बूम्ह खः । भारतया राष्ट्रिय दुग्ध अनुसन्धान प्रतिष्ठानपाखें
सन् १९७८ स स्नातकोत्तर उपाधि कयावःम्ह थ्वय्कलं नेपालय् औद्योगिक स्तरय् दुग्ध विकासया ज्याय् मूवंगु भूमिका म्हितादीगु दु ।
भाजु राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ राजनीति व नेपालभाषायात नापनापं स्वाकाः न्ह्याः वनादीम्ह आदिवासी जनजातिया सःयात सतक व सदनय् निरन्तर थ्वयेका च्वनादीम्ह व्यक्तित्व खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०८० चौलाथ्व ३ य् जूगु खः । वय्कःया बाःया नां पञ्च्नारायण श्रेष्ठ व मांया नां कमलदेवी श्रेष्ठ खः ।
राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठजुं राजनीतिक, आर्थिक लिसें थीथी विषयया खोज व अनुसन्धानमूलक च्वसू च्वयादी । नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषं म्येँ, चिनाखँ च्वयादी । जाति, भाषा, धर्म, संस्कृति व नेवाः जाति सम्बन्धी च्वसू नं च्वयादी । वय्कलं चिनादीगु म्येँया म्येचाः ने.सं. १११३ य् जिगु मन ब्व १ ब्व २, जिगु जिन्दगी म्येचाः पिदंगु दु । अथेहे खस नेपाली भाषं पहिचान यात्री म्येचाः नं पिदंगु दु ।
भाजु राजेन्द्रया कृति थुकथं दु– विश्वया सङ्घीय राज्यत, संविधान सभा व नेपाःया लँपु, सङ्घीय गणतन्त्र नेपाः – समावेसी लोकतन्त्रया उच्चत्तम रूप, संघवादया सिद्धान्त, ऐतिहासिक नेपालमण्डल व म्हसीका आन्दोलनय् नेवाः (प्रकाशोन्मुख) बि.सं.२०३४ निसें राजनीतिइ दुहां झाःम्ह भाजु श्रेष्ठ थौंकन्हय् संघीय सामाजवादी पार्टीया सहअध्यक्ष जुयादी । वय्कः प्रतिनिधि सभाय् २०५१ निसें २०५६ तक, २०७४ निसें २०७९ तक निक्वः सांसद् जुयादिल । अथेहे आवास तथा भौतिक योजना मन्त्री (२०५५, सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्री (२०७८ असोजनिसें २०७९ असोज) यानाः निक्वः मन्त्री जुयादिल ।
वय्कलं प्रतिनिधि सभाया दुजःया हैसियतं जनताया पक्षय् ऐन कानुन निर्माणय् तःधंगु भूमिका म्हितादीगु दु । २०५४ सालय् सरकारं हःगु स्थानीय स्वायत्त शासन ऐनय् मातृभाषायात मान्यता मब्यूगुलिं उकी संशोधन प्रस्ताव तयाः पारित याकेगु ज्याया नेतृत्व यानादिल । अथेहे सांसदया रूपय् थःगु लिपांगु कार्यकालय् नं २०७५ सालय् सरकारं हःगु अनिवार्य व निःशुल्क शिक्षा विधेयकय् संशोधन प्रस्ताव तयाः मांभासं आखः ब्वंकेगु अधिकारयात सुनिश्चित यायेगु ज्याय् नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादिल । आवास सम्बन्धी विधेयकय् जनताया सम्पत्तिया हक सुरक्षित यायेगु ज्याया नेतृत्व यानादिल । बौद्धिक व्यक्तित्वया धनी भाजु राजेन्द्र श्रेष्ठ राजनीतिक सिद्धान्तकार नं खः । वय्कलं नेपाली समाज परिवर्तनया लँपु संघीय समाजवाद धयागु सिद्धान्त हे प्रतिपादन यानादीगु दु ।
वय्कः सुरुं निसें नेपालभाषा मंकाः खलः, चाकलाः दबू, गथु पुचः, चकना साहित्य पालाः आदिइ मू दुजः, छ्यान्जे व सम्पादक जुयादीगु दु । अथेहे नेवाः देय् दबूया वय्कः सल्लाहकार समितिया दुजः खः । नेवाः देय् गुथि, नेपालभण्डलया मू संस्थापक वय्कः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया सल्लाहकार खः ।
पहिचान लिसें संघीयताया आन्दोलन व मांभाषं आखः ब्वनेदइकथं संसदय् ऐन दयेकेगु ज्याय् नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीम्ह वय्कःयात नेवाः राजनीतिक अभियान, जगत सुन्दर ब्वनेकुथि, नेवाः स्यनामि दबू, नेवाः शिक्षा गुथि, नेवाः वस्ती नेवाः स्कूल अभियान, नेपालभाषा स्यनेकने पुचः, नेपाल भाषा मंकाः खलः यल, नेवाः देय् गुथि नेपालमण्डल, नेपालभाषा मिसा खलः, संघीय समाजवादी नेवाः संघ, हलिं नेवाः दबू नेपाः, नेपाल लिपि गुथि, मांभाय् पुचः यल, सेभ नेपाः भ्याली आदि यक्व संघसंस्थापाखें सम्मान याःगु दु ।
येँ, ध्वाखात्वाःया भाजु गोविन्दबहादुर व पुण्यदेवीया काय्मचा राजेन्द्रबहादुर सन् १९४७ स बूम्ह खः । वेलायतया चेल्सा कलेजपाखें विज्ञान विधाय् स्नातकोत्तर क्वचायेकाः वःम्ह थ्वय्कः विशेषत वासः उत्पादन व उकिया विश्लेषणया ख्यलय् आपालं ज्ञां दुम्ह ब्यक्ति खः । वय्कः शाही औषधि लिमिटेडय् च्वनाः तःदँतक सेवा यानादिल ।
बिलबहादुर महर्जन व शान्ति महर्जनया कोखं ने.सं. १०९२ सिल्लाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु धरानया पुतली बजारय् राजेश महर्जनया जन्म जूगु खः । थौंकन्हय् किपूया थांबहालय् च्वनादीम्ह वय्कलं गायन व संगीत ख्यलय् थःत पाना वयाच्वंगु दु । वय्कःया न्हापांगु कृतिकथं ने.सं. ११३० दँय् ‘थ्व नुगः’ एल्बम पिदंगु खः । संकिपा ‘तापलय्’या ‘तुयुगु ख्वालय्’ नांया मे, ‘किपूया मे’ लिसें वय्कःया आःतक नीपुति मे पिदंगु दु । पेज थ्री नेपालभाषा पिपुल्स च्वाइस अवार्डय् ‘वेस्ट न्यू ट्यालेन्ट’या सिरपाः त्याकादीधुंकूम्ह वय्कः थांबहाः दाफा खलःया दुजः खः ।
चित्र कलाकार राजेश मानन्धरया जन्म ने.सं. १०८७ सिल्लाथ्वः पन्चमि, मंगलबारखुन्हु पशुपतिया देवपत्तनय् अबु कृष्ण मानन्धर व मां बसुमायाया कोखं जूगु खः । बी.कम, बी.एफ.ए. यानादीम्ह वय्कलं कला, व्यंग्यचित्र व कला अध्ययन याना च्वनादीगु दु । वय्कलं दकलय् न्हापां २०४४ सालय् मगन्ते चित्रकला च्वयादीगु खः । वय्कलं २०४८ सालय् जनावर चित्रकोश व बोट बिरुवा चित्रकोशया सपूm च्वयादीगु खः ।
वय्कलं पशुपति विकास कोषं २०४७ सालय् ग्वसाः ग्वःगु पोष्टर प्रतियोगिताय् न्हाप, सिविनं २०४९ सालय् ग्वसाः ग्वःगु चित्रकला प्रतियोगिताय् हःपाः सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःयात वि.सं. २०६० सालय् दायित्व वाङमय प्रतिष्ठानं सम्मान याःगु दु ।
ने.सं. १०९१ तछलाथ्वः द्वादसि, सनिबारखुन्हु येँया महावौद्धय् अबु नगेन्द्र हाडा व मां जानकी देवी हाडाया कोखं जन्म जुयादीम्ह संगीतकार, संगीत संयोजक राजेश हाडा छम्ह प्रोग्रामर व रेकर्डिष्ट नं खः । सन् १९९५ निसें नवदुर्गा डिजिटल रेकर्डिङ स्टुडियो न्ह्याका च्वनादीम्ह वय्कः भक्तपुर एफएम १०५.४ मेगाहर्जया पलिस्था नायःनापं प्रवन्ध निर्देशक नं खःसा सन् १९९६ निसें हे Adventist world Radio या कार्यक्रम संयोजककथं नं ज्या यानादीगु दु ।
The Golden Era, थ्वयात हे मतिना धाइगु जुइ, ‘परिचय’ थें जाःगु म्येमुना पिथनादीम्ह वय्कलं नेपालभाषा, खस व हिन्दी यानाः ५०० पु सिबें अप्वः म्येय् लय् चिनादीगु दुसा द्वःछिं मल्याक म्येया संगीत संयोजन यानादीगु दु । नापं नेपालभाषा व खस भाय् यानाः ५० पु सिबें अप्वः म्यूजिक भिडियो पिथनादीगु दु । वय्कलं ‘झ्वक्कमनीम्ह’, ‘न्हिसुतु’ थें जाःगु टेलिप्याखं व ‘चकना’ संकिपाय् नं संगीत बियादीगु दु । वय्कलं ‘हाडा ब्रडर्स’ नामं यूट्यूब च्यानल नं न्ह्याका च्वनादीगु दु ।