भाजु राम मालाकारया जन्म ने.सं १०६० इ येँया थँबही क्वाःबहालय् बौ कृष्णप्रसाद मालाकार व मां मिथाइ मालाकारया तःधीम्ह काय् कथं जूगु खः । राम मालाकार थौं स्वयाः ४३ दँ न्ह्यःनिसें अमेरिय् च्वनाच्वनादीम्ह छम्ह गैर आवासिय नेवाः खः । निक्वः जंक्व पुलेधुंकूम्ह राम मालाकार परदेशय् च्वना नं नेवाः नुगः घाना जूम्ह छम्ह नेवाः अभियन्ता खः । वय्‌कलं सन् १९८५इ नेपाः गुथि पलिस्था यानादिलसा अमेरिकाय् दकलय् न्हापांगु नेवाः संस्था सन् १९९१ य् नेपाः पासा पुचः अमेरिका पलिस्था यानादिल । थ्व संस्थाया न्हापांम्ह नायः जुयाः निदँ तक ज्या यानादिलसा आः थ्व संस्थाया सल्लाहकार जुयाः संस्थायात थम्हं फुगु चाःगु ग्वाहालि यानाच्वनादीगु दु । थ्व नेपाः पासा पुच अमेरिका बाहेक अमेरीकाय् स्थापना जूगु मेमेगु थीथी खलः पुचःया नं नायः जुयाः ज्या यायेगु आवसर वय्‌कःयात चूलात । निकः जंकु पुलेधुंकूम्ह खयानं थःगु भाषा नखः चखः हनेगु, धर्मकर्म यायेगु ज्याय् उलि हे सक्रिय जुयादीम्ह राम मालाकार अमेरिकाय् वनीपिं न्हून्हूपिं नेवाःतय्‌गु नितिं छम्ह अभिभावक व पठ प्रदर्शक थें जुयादीगु दु । अमेरिका चाह्यूवइपिं नेपाःमिपिंत बास बियाः नकेत्वंके यायेत त्यानुमचाःम्ह, अमेरिकाय् च्वंपिं नेवाः ल्याय्‌म्हतय्‌त नेवाः तजिलजि, संस्कार, संस्कृति हनेत न्ह्याबलें हःपाः बीम्ह जक मखु नेवाः संस्कार तजिलजिया बारे थम्हं स्यूस्यूगु खँ न्ह्यब्वयाः पत्रपत्रिकाय् पिकयादीम्ह राम मालाकर थःगु मांभाय् व नेवाः संस्कृतियात माया याइपिं फुक्कसिया प्रेरणाया प्रतिक खः । थ्व हे कारणं वयकःयात अमेरिकाया तःगू संस्थां थीथी सिरपाः व सम्मानं हनेधुंकूगु दु । उलि जक मखु सन् २०२१ य् अमेरिकाया राष्ट्रपनि जो बाइडनं ‘Lifetime Achievement Award’ , सन् २०२१ य् हे न्यु जर्सी राज्यया सेनेट व साधारण सभां ‘Community Services Award’ थेंज्याःगु तःजिगु सम्मान देछाःगु दु ।

बाः रत्नलाल खेँ व मां चन्द्रकुमारी ख्येँया कोखं उपन्यासकार भाजु रामकुमार खेँया जन्म ने. सं. १०५८ (वि.सं. १९९४ माघ १) य् यलया इखाछेँ त्वालय् जूगु खः । थ्वय्‌कःया मेगु म्हसिका आर.के. खेँ खः। एस.एल.सी. तक ब्वनेज्या यानादीगु खःसां सरकारी सेवाय् शुभराज्याभिषेक पदकं सम्मानित जुइधुंकूम्ह भाजु खेँया थःगु मांभाय् नेपालभाषाया साहित्य सेवाय् नं उतिकं नुगः क्वसाः । आपाः यानाः समाजयागु चित्रण यानाः सामाजिक उपन्यास च्वयादीम्ह भाजु रामकुमारया न्हापांगु मौलिक उपन्यास ने.सं. १०८१ य् पिदंगु दिपक खः । मतिनाया थीथी पक्षयात न्ह्यब्वयाः थःगु जीवनय् न्ह्याथेंज्याःगु पंगः वःसां थःत ययेकाच्वंम्ह छम्ह क्रान्तिकारी यज्जुं लिधंसा ब्यूवइगु छगू मार्मिक बाखं दुथ्याकाः च्वयादीगु वय्‌कःया मेगु मौलिक उपन्यास ने. सं. १११९ य् पिदंगु पथिक खः । थुकथं वय्‌कलं थःगु मांभाय्‌या सेवा यानाः नेपालभाषा साहित्यय् उपन्यासया धुकू जायेकेगुली थःगु योगदान बियादीगु दु ।

बागलुङ्गया भाजु अश्विनीकुमार व मय्जु खड्गकुमारीया काय्भाजु रामकुमार सन् १९३९ स बूम्ह खः । भारतया केरला विश्वविद्यालयपाखें यौनरोग सम्बन्धि विशेष उपचार विधि ब्वनावःम्ह थ्वय्कः सन् १९७२ स वेलायत लिभरपुर विश्वविद्यालयपाखें चर्म रोग उपचार सम्बन्धय् उच्च शिक्षा कयाः वल । चर्म रोग उपचारया ख्यलय् थ्वय्कः छम्ह न्ह्यलुवाः खः । लिपा थ्वय्कलं एडस् ल्वय् नियन्त्रणया ख्यलय् नं आपालं ज्या यानादिल ।

राम कृष्ण खड्गी नेवाः संकिपा व संगीत ख्यलय्‌ पलाः न्ह्याका वयाच्वंम्ह कलाकःमि खः । विशेष यानाः अभिनय, निर्देशन व च्वज्याय्‌ ल्हाः न्ह्याःम्ह रामकृष्ण खड्गी टेलिभिजनया ख्यलय्‌ नेवाः ज्याझ्वः दयेका वयाच्वंम्ह सन्चारकःमि नं खः । नेवाः टिभि च्यानल नेपाः टिभिया निर्देशक नं खः । ने.सं. १०९३ चौलागाः दुतिया, बसुबारखुन्हु जन्म जूम्ह राम कृष्ण खड्गीया अबुया नां सुन्दर लाल खड्गी व मांया नां गणेशमाया खड्गी खः । वय्‌कलं प्रयाग संगीत महाविद्यालयपाखें संगीतय्‌ स्नातक यानादीगु दु । वय्‌कःया जहान प्रमिला मानन्धर नं छम्ह सन्चारकःमि व शर्टफिल्म निर्देशकया नापनापं बाल अधिकारवादी खः ।
रामकृष्ण खड्गीया निर्देशनय्‌ बुद्धकालिन बाखनय्‌ आधारित पटाचारा, कृषा गौतमी व कर्म नांयागु स्वंगू संकिपा पिदनेधुंकल । अथे हेतुं अस्तित्व, स्वार्थ, पूमवंगु म्हगस नांयागु शर्ट फिल्म पिदनेधुंकल । अथे हे आइया बाबा प्वाः स्यात, हाकनं छक्वः प्वाः स्याके, स्वयेगु मखु ला, हाकनं छक्वः स्वयेगु मखु ला, ल्वापु जुइ जिमिथाय्‌ छेँय्‌ नांयागु भिडियो फिल्मया निर्देशन व च्वज्या याये धुंकूम्ह खः । वय्‌कःया ‘हुंका दः’, ‘हेलो कृष्ण’, ‘न्यार्का हिर्का’, ‘माथं माथं वा’ नांयागु मेचाः नं पिदंगु दु ।
नेपालभाषाया प्याखं ख्यलय्‌ ल्हाः न्ह्याका वयाच्वंम्ह रामकृष्णया ‘हारांचिया मःमः’, ‘यमराजया मःमः’, ‘हारांचिया भत्ति’, ‘सेकेण्ड हाएण्ड शप’, ‘आः जितः सुनां ब्याः याइ’ लिसेंया आपालं ख्यालः व नाटक न्ह्यब्वये धुंकल । मरु त्वाः सुधार समितिया दांभरिं, आजु पुचःया छ्यान्जे लिसें थीथी संस्थाया नापनापं नेपाः टिभिया निर्देशक जुयाः ज्या यानाच्वंम्ह खः । नेपाल सरकार चलचित्र विकास बोर्डपाखें ‘पटाचारा’या निंतिं दकलय्‌ बांलाःगु संकिपा व दकलय्‌ बांलाःम्ह निर्देशकया राष्ट्रिय सिरपाः त्याकुगु दु । ‘यःमां जितः नं काः वा’ ख्यालःया निंतिं लेखनय्‌ स्वर्ण पदक , ‘भावना’ नांयागु प्याखंया निंतिं संझ्याः साहित्य पालाया ग्वसालय्‌ जूगु कासाय्‌ बेस्ट ड्रामाया सिरपाः, ‘आः जितः सुनां ब्याः याइ’ ख्यालःया निंतिं पलिस्था ख्यालः कासाय्‌ बेस्ट एक्टर, पेजथ्री अवार्डय्‌ म्यूजिक भिडियोपाखें बेस्ट डाइरेक्टर सिरपाःया नापनापं अमेरिकाय्‌ आदिबासी जनजाति फिल्म फेस्टिभलय्‌ नं थीथी सिरपाः त्याकादी
धुंकूृगु दु ।

रामकृष्ण दुवाल संगीत ख्यलय्‌ तसकं लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि खः । थ्वय्‌कः प्रगतिशील, आधुनिक , भजनलिसें नेवाः लोक म्ये ख्यलय्‌ छम्ह ज्वः मदुम्ह वरिष्ठ सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०७० अनलाथ्वः द्वादसि, मंगलबारखुन्हु पांगाया भुजिन्द त्वालय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु रामप्रसाद दुवाल व मां पूर्णकुमारीदुवाल खः ।
थ्वय्‌कःयात मचाइलय्‌ त्वालय्‌ क्यनीगु दबू प्याखंत स्वस्वं संगीत ख्यलय्‌ वयेत तिबः जूवंगु खः । लिपा थ्वय्‌कलं दबू प्याखनय्‌ म्हितेगु व म्ये नं हालेगु यानादिल । वि.सं. २०२२ सालया नेवाः भाय्‌या निंतिं जूगु सांगीतिक आन्दोलनय्‌ थ्वय्‌कः नं छम्ह सशक्तम्ह खः । त्वाःत्वालय्‌ वनाः नेवाःत थनेत थ्वय्‌कलं आपालं अज्याःगु म्येत हालादीगु दु । खयेत ला थ्वय्‌कः संगीत ख्यलय्‌ वःबलय्‌ हे समाज सुधारया प्रगतिशील म्ये हालाझाःगु खः ।
लिपा थ्वय्‌कलं न्हूगु जक मखु झीगु पुलां पुलांगु लोक म्ये, दाफा म्ये भजनत मुनाः हालेगु यानादीगु खः । थ्वय्‌कःया फुक्क म्येत उतिकं हे लोकंह्वाः । उपिं मध्यय्‌ छुं छुं ‘बुलुहुं बुलुहुं नु’, ‘जिपिं थःगु भासं ब्वनेच्वये मखंपिं’, ‘झी गरीबया गरीब हे पासा’, ‘थ्व सर्गतय्‌ बखुं ब्वइ कि बाज ब्वइ’ खः । थ्वय्‌कलं हालादीगु माया मतिना व लोक म्येत नं उतिकं हे लोकंह्वाः । ‘सिरसाया ह्यकू जिमि दाइचां ब्यूगु’ छपु सदाबहार म्ये जुयाब्यूगु दु । थ्व म्ये दुथ्याःगु म्येचाः ‘बांबांलाःगु म्ये’ (ने.सं. ११०८) पिदंगु खः । ने.सं. ११०९ पाखे थ्वय्‌कलं लसय्‌ हनादीगु भिडियो संकिपाया म्येमुना ‘चिपनिप’ म्येचाः पिदंगु दु । थ्व संकिपा म्येत महाकवि गिरिजा प्रसाद जोशिं च्वयादीगु खः । थुकथं थ्वय्‌कलं हालादीगु म्येत आपालं दु । वय्‌कलं हालादीगु मेगु छुं छुं म्येत थुकथं दु– ‘गांगामं दना वा, बस्तिबस्तिं दना वा’, ‘झीगु खः नेपाल सम्बत’, ‘याकःचा वनेमते राधा जमुना सिथय्‌’, ‘दँ दँ नानि कःसि दूगु छेँ’, ‘किपू देय्‌या देबध्वाका’, ‘सरस्वति मञ्जुश्री जितः स्यनाबिओ (पुलां बसन्त म्ये), ‘हे मन म्येलय्‌ वने छाय्‌ (पुलां लोक म्ये), ‘श्याम सुन्दर बसन्त बेलस’, ‘हाय्‌ हाय्‌ राम गथे मलुमने नेपाल’, ‘थिकुपना ग्वय्‌स्वां तफ्वःस्वां’ (न्हूदँ म्ये), ‘……दलूमत च्याकि बरु (लोकम्ये) । नेवाः म्ये ख्यलय्‌ थ्वय्‌कलं चिनादीगु व हालादीगु म्ये दुथ्याःगु छुं छुं म्येचाःत पिदंगु जुल, तर थ्वय्‌कःया मुक्कं म्ये मुनाः धाःसा म्येचाः पिदंगु मदुनि ।
थ्वय्‌कलं लजगाःकथं लेखनदासया ज्या न्ह्याकादीसां थ्व ज्या त्वःताः विश्व राष्ट्रिय मा.वि.इ आखः ब्वंकेगु यानादिल । लजगाःलिसें संगीत सिर्जनाय्‌ मदिक्क न्ह्याना नं दिल । छगू इलय्‌ थ्वय्‌कलं थासं थासय्‌ वनाः प्र्रगतिशील म्येत हालेगु यानादीगु खः । अबलय्‌या ब्यवस्थां थ्वय्‌कःयात तःकःमछि कुंसां, लजगाः हे चब्बूसां थःगु सांगीतिक लँपाखें लिचिला मदी । लिपा पांगा मा.वि.या संस्थापक दुजः जुइधुंकाः आखः ब्वंकेगुली हे थातं च्वनादिल ।
थ्वय्‌कःया प्रगतिशील संगीत सिर्जनात नं आपालं लोकंह्वाः । अबलय्‌ थ्वय्‌कलं राल्फा समूहपाखें प्रगतिशील धारया म्येत हालाः गांगामय्‌ चाःहिला दिल । थ्व इलय्‌ थ्वय्‌कलं हालादीगु अज्याःगु म्येत लोकंह्वाःगु जक मखु जीवन्त जुयाब्यूगु दु । थ्वय्‌कःया नां जक काःसां थ्वय्‌कलं हालादीगु ‘गाउँ गाउँबाट उठ’, ‘एक जूगमा एक दिन एक चोटी आउँछ’ म्येत लुमंसे वइगु । वि.सं. २०४६ सालया आन्दोलनबलय्‌ थ्वय्‌कःया ‘झासँ गोली झासँ’ नं तसकं लोकंह्वाःगु म्ये जुयाब्यूगु खः ।
भारतया इलाहाबादं संगीतय्‌ स्नातक यानादीम्ह थ्वयकः प्रगतिशिल म्ये ख्यःलिसें झीगु लोक म्ये ख्यलय्‌ नं अतिकं लोकंह्वाः । म्ये च्वयेगु, लय्‌ चिनेगु व हालेगुली नं दख्खल दुम्ह थ्वय्‌कलं झीगु पुलां पुलांगु म्ये ल्ह्ययाः हालेगु नं यानादी । थःगु दक्षतां थीथी संघसंस्थाय्‌ च्वनाः संगीत ख्यःयात तःब्याकेगुली सदां न्ह्यचिला दीम्ह खः थ्वय्‌कः । नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानया थ्वय्‌कः पूर्व प्राज्ञ परिषद दुजः नं खः । थीथी सम्मान, मान पदवी छाय्‌पीधुंकूम्ह थ्वय्‌कःया याकः न्ह्यब्वया नं तःकः हे जुइधुंकल ।

ख्वप, नगरकोटया भाजु न्हुच्छेराम व मय्जु लक्ष्मीदेवीया काय्भाजु रामचन्द्र सन् १९४८ स बूम्ह खः । संयुक्तराज्य अमेरिकाया ओहाइयो विश्वविद्यालयपाखें सन् १९८३ स विद्यावारिधि क्वचायेका वःम्ह थ्वय्कः स्वां, सिमा, वनस्पतिया निंतिं गुज्वःगु नसा वा साः माः धैगु सम्बन्धय् ज्ञाता खः । सरकारी उच्च पदय् च्वनाः थ्वय्कलं थःगु क्षेत्रय् आपालं ज्या यानादिल ।

यल, छाय्बहाःया भाजु पशुपतिमान अमात्य व मय्जु जयादेवीया काय्भाजु रामछाँयामान सन् १९४० स बूगु खः । भारतया अखिल भारत चिकित्सा विज्ञान संस्थापाखें स्नातक यायेधुंकाः थ्वयां लिपा सन १९८४ स चिकित्साशास्त्रय् उच्चशिक्षा कयादिल । थ्वय्कः नेपाःया मिखा ल्वय् सम्बन्धी उपचारया ख्यलय् छम्ह न्ह्यलुवाः चिकित्सक खः ।

रामजी प्रधानांग नं पुनर्जागरण न्ह्यःया कवितय्‌गु झ्वलय् छम्ह न्ह्यथनेबहम्ह कवि खः । थ्वय्‌कलं नेपालभाषा नापं नेपाली व हिन्दी भाषां नं चिनाखँ च्वयादीगु दु । थ्वय्‌कःया काव्य सम्बन्धी लुयावःगु छगू सफू खः रत्नमाला चकिइ । खय्‌त ला थ्वय्‌कः सिद्धिदास स्वयां नं लिपायाम्ह कवि खः, तर थ्वय्‌कःया काव्यं म्येया रूपय् मखु चिनाखँया रूपय् ज्वने धुकूसां न्हापाया भक्ति परम्परायात धाःसा हाचां मगाःनिगु खनेदु । उपदेशात्मक जूसां सिद्धिदासयागु थें नीतिमूलक मजुसे सन्त परम्परायागु थें खनेदु । उकिं थ्वय्‌कःयात पुनर्जागरण न्ह्यः व पुनर्जागरणकाल दथुया संक्रमण ईयाम्ह कवि कथं नं नालेछिं ।

येँ, ह्यूमतया भाजु अनारबहादुर व मोतीमायाया काय्मचा रामप्रसाद सन् १९४५ स बूम्ह खः । थ्वय्कः नेपालय् क्वरि ल्वय् नियन्त्रण यायेगु ज्याय् न्ह्यलुवाः चिकित्सक खः । नापनापं परिवार नियोजनया ख्यलय् नं थ्वय्कःया आपालं तिबः दु ।

बौ पूर्णबहादुर कायष्ठ व मां इन्द्रकुमारी कायष्ठया क्वखं ने.सं. १०४२ गुंलागाः १० कुन्हु ख्वपया खौमा त्वालय् साहित्यकार रामबहादुर कायष्ठया जन्म जूगु खः । भाजु कायष्ठया च्वसा नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् चिनाखँ व च्वखँ विधाय् च्वन्ह्याः । सरकारी जागीरया ज्याय् नेपाःया थीथी जिल्लाय् वनेमाःसां मांभाय् सेवा यायेगु त्वःतेमफुम्ह भाजु कायष्ठया न्हापांगु साहित्यिक सृजना ने.सं. १०७४ य् धर्मोदय (४ पत्रिका)य् पिदंगु चिनाखँ अभिलाषा खः ।

कायष्ठजु छम्ह प्रकृतिप्रेमी स्वच्छन्दवादी कवि खः । वय्‌कःया चिनाखँय् छखे प्रकृतिया सौन्दर्य ब्वयातःगु दुसा मेखेर प्रकृतियात नं मानवीय हर्षोल्लासं साथ बीम्ह छम्ह भिंचितामिकथं ब्वयातःगु दु । वय्‌कःया सफू कथं चिनाखँ मुना पःक्वछेँ ने.सं. १०७८ दँय् पिदंगु खः । थुकथं नेपालभाषां चिनाखँ व च्वखँ च्वयादिया मांभाय्‌या सेवा यानाः झायाच्वंम्ह भाजु रामबहादुर कायष्ठ ने.सं. ११११ चउलागा १० कुन्हु दिवंगत जुयादिल ।