नेपाःया संकिपाख्यलय् राजेन्द्र खड्गीयात छम्ह ज्वःमदुम्ह एक्शन कोरियोग्राफरकथं म्हसिका वयाच्वंगु दु । संकिपाय् ल्वापुया लू स्यनेज्या एक्शन कोरियोग्राफियात फाइट डाइरेक्टर नं धाइ । हिन्दी संकिपाय् ज्या यानाझाःम्ह गोपाल भुटानीयात थः गुरु नालादीम्ह राजेन्द्र खड्गीं न्हापा गोपाल भुटानीया फाइट कलाकःमि व लिपा ल्यू फाइट डाइरेक्टर जुयाः ज्या न्ह्याकादीगु खः । बिसं २०४४ सालं पिदंगु “विश्वास” नांयागु खस नेपाली भाय्या संकिपांनिसें भाजु खड्गी स्वतन्त्र फाइट डाइरेक्टर जुयादिल । संकिपाय् वय्कःया मू ज्या फाइट डाइरेक्शन जूसां इलय्ब्यलय् संकिपाय् म्हितेगु नं यानादीम्ह भाजु राजेन्द्र खड्गीं न्यासलं मल्याक संकिपाय् ज्या यानादी धुंकूगु दु । निगूगु नेवाः संकिपा “राजमति” फाइट डाइरेक्टर जुयादीम्ह भाजु खड्गीं थुकि चिकंचा नांयागु छगू मू पात्रय् अभिनय नं यानादीगु खः । थुगु भुमिकां वय्कःयात आपाःसिनं चिकंचा नामं म्हसिल । चिकंचा पात्रया नामं वय्कलं भुपेन्द्र बज्राचार्यलिसे जानाः “चिकंचिया ध्येबा नये थाकु” म्येलिसें मेमेगु नं निपु स्वपु म्ये हालादीगु दु । वय्कलं मेगु नेवाः संकिपा “तुयूमति” नं बःचाहाकःगु भुमिकाय् म्हितादीगु दु । भाजु खड्गीं संकिपाया प्याखंम्वः जुइन्ह्याःपिन्त प्याखनय् ल्वायेगु कला नं स्यनेगु यानादी ।
भाजु राजेन्द्र खड्गीं नेपाली व नेपालभाषाया संकिपाया नापनापं नेपालय् शुटिंग याःवइगु तःगू विदेशी संकिपाय् नं ल्यू फाइट डाइरेक्टर व फाइट कलाकार जुया ज्या यानादीगु दु । थ्व हे झ्वलय् भारतया नांजाःम्ह निर्देशक मुकुल एस आनन्दया संकिपा “खुदा गवाह”या शुटिंग नेपालय् जूगु इलय् ज्या यानादीम्ह भाजु राजेन्द्र खड्गीया ज्याय् मिहेनत खनाः वय्कःयात भारतया बलिउडय् ज्या यायेत इनाप वःसां नेपाःया संकिपाख्यःया मतिनां नेपालय् हे ज्या यानाच्वनादिल । राजेन्द्र खडगीं थःम्हं सःगु कला यक्व न्हू पुस्ताया ल्याय्म्हतय्त नं स्यना बिउगु दु । एन बी महर्जन, साण्डा, उमेश श्रेष्ठ आदि लिपांगु पुस्ताया फाइट डाइरेक्टरपिं राजेन्द्र खड्गीया हे शिष्य खः । भाजु राजेन्द्र खड्गीयात वय्कलं संकिपा ख्यलय् यानादीगु ज्यायात च्वछासे तःगू सिरपाः देछायेगुलिसें हनाबना यानातःगु दु । प्रिया अवार्ड २०५१, राष्ट्रिय भिडियो चलचित्र सम्मान २०६२, नेपाल मोशन पिक्चस एशोसियसन अवार्ड, नेफ्टा अवार्ड वय्कःयात छायेपियातःगु छुं न्ह्यथनेबहःगु सिरपाः खः ।
राजेन्द्र मान शाक्य छम्ह अभिनय ख्यलय् नांजाःम्ह कलाकार खः । वया अबुया नां गणेश मान शाक्य व मांया नां तेजलक्ष्मी शाक्य खः । येँया किलागः त्वालय् ने.सं. १०७८ कछलागाः आमै, बसुबारखुन्हु जन्म जूम्ह खः । लजगाःकथं बंैकर जुयाः ज्या याना आः अवकास प्राप्त जूम्ह खः । शैक्षिक योग्यताया हकय् वाणिज्य शास्त्रय् स्नातक यानातःम्ह खः । राजेन्द्रमान शाक्याया कलाकारिताया योगदान दुगु ख्यः धइगु प्याखं, नाटक, म्यूजिक भिडियो खः । वय्कःया न्हापांगु कृति ने.सं. १०९५ य् ‘ह्वाइट मार्केट’ ख्यालः खः । च्वज्याय् नं ल्हाः न्ह्याःम्ह वय्कःया चर्चित कृति धइगु कवि बासुदेव अधिकारीजुया कविता संग्रह ‘युरोस्पर्स’ सपूm नेवाः भासं अनुबाद यानाः पिकाःगु सफू खः । संघ संस्था खलः पुचलय् आवद्धताया हकय् ने सं १०९१, ९२ य् किलागः त्वालय नीस्वंगु मांभाय् पुचःया संस्थापक छ्याञ्जे खः । राजेन्द्रमान शाक्या चर्चित संकिपाय् ‘याकःम्ह्याय्’ व टेलिप्याखनय् ‘तं बैंक’ नं खः । पेज थ्री पिपल्स च्वइस अवार्ड ज्याझ्वलय् उत्कृष्ट चरित्र भूमिका – ११३०, उत्कृष्ट चरित्र भूमिका – ११३३, उत्कृष्ट कलाकार खलभूमिका – ११४२ नापं यानाः स्वक्वः तक मदिक्क सिरपाः त्याकादीम्ह खः । अथे हेतुं ने.सं. १०९५ य् ‘ह्वाइट मार्केट’ ख्यालःपाखें न्हाप सिरपाः, स्वाः पुचः झ्वःछेँपाखें याःगु छधाः प्याखं धें धें बल्लाः कासाय् ‘वैंसया हू’ नांगु प्याखनय् उत्कृष्ट मिजं कलाकारया सिरपाःया नापनापं ‘खरदारया छेँय्, बजेट भाषण’, ‘सनांगुथि’, ‘जन्तर’, थीथी २०, ३० पु ख्यालः नाटक प्याखंया सिरपाः त्याकुगु दुसा राष्ट्र विकास सेवा सम्मान २०६४, राष्ट्र विकास सेवा सम्मान २०६६ व राष्ट्रिय नागरकि सम्मान २०६६ नापं यानाः स्वक्वःतक सम्मानित अले राष्ट्रिय सेवा सम्मान २०६८, राष्ट्रिय नागरिक सम्मान २०६६ व संस्कृति प्रतिष्ठानपाखें अभिनन्दन पत्र प्राप्त यानादीगु दु ।
राजेन्द्र मानन्धर (रा. मानन्धर, राजेन मानन्धर) या जन्म बौ बुद्धिनारायण मानन्धर व मां न्हुच्छे कुमारी मानन्धरया कोखं ने.सं २०२५ कार्तिक २३ गते येँया खिचापुखुली जूगु खः । थ्वय्कःया साहित्यिक नां राजेन मानन्धर खः । अंग्रेजी साहित्यया नापं नेपालभाषा व थेरवाद बुद्ध धर्मया नं यानाः स्वंगू विषयय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह भाजु राजेन मानन्धर नेवाः अधिकार व हकहीतया निंतिं न्ह्यचिलादीम्ह छम्ह नेवाः अभियन्ता नं खः ।
थःगु विद्यार्थीकालं निसें नेपालभाषां च्वयेगु व साहित्यिक गतिविधी संलग्न जुयादीम्ह थ्वय्कःया न्हापां पिदंगु च्वसु चिबाखं खः, गुगु वि.सं २०४३ य् सुकुन्दा दँपौ ल्याः ३य् पिदंगु खः । लिपा सन्ध्या टाइम्स व विश्वभूमि न्हिपतिइ नं राजनीति, समाज, धर्म व संस्कृतिया विषयय् लेख पिदन । नेपालभाषा, नेपाली, अंग्रेजी व एस्पेरान्तो भाषं च्वयेगु यानादीम्ह थ्वय्कः नेपालभाषाया ख्यलय् छम्ह नियात्रा च्वमिया नापं पौराणिक बाखंया लिधंसाय् उपन्यास च्वइम्ह उपन्यासकार कथं अप्वः म्हसीकेगु याः । अथेहे थ्वय्कःया बौद्धधर्म सम्बन्धी नं आपालं लेख थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । थ्वय्कःया नेपालभाषां सफूया रुपय् पिदंगु कृति खः— न्यामिसाया देसय् (ने.सं ११३२), बुनाः त्याःपिं (ने.सं ११३६) व हलहल बुङ्गद्यः (ने.सं ११३९)। अथेहे एस्पेरान्तो भाषं ‘Voyage a Muktinath’ (सन् २००९), नेपाली–एस्पेरान्तो शब्दकोश (सन् २००९), ‘Rakontoj de Nepal’ (सन् २००९) आदि नं पिदंगु दु । लजगा कथं पत्रकारीतायात नालादीम्ह राजेन मानन्धर दि काठमाण्डू पोस्ट, दि हिलमालयन टाइम्स, केन्द्रिय बाल कल्याण समिति, इसमता डटकम, बोधि टिभी, नेपाः टिभी आदि थीथी संचारमाध्यम नाप आवद्ध जुयाः ज्या यानादीगु दु ।
भाजु राजेन मानन्धरयात थःगु अध्ययन व ज्याया कदर स्वरुप थीथी सिरपाः व पदक नं प्राप्त जूगु दु । गथे थथे दु— मोतिलानी सिरपाः, महेन्द्र विद्याभूषण ख, पियुष पदक, ठाकुरलाल सिरपा डेभेलपमेन्ट एशिया जर्नलिज्म एवार्ड जापान, भिक्षु कुमार काश्यप स्मृति पत्रकारिता सिरपाः आदि ।
भाजु राजेन्द्र रञ्जितया जन्म मां अष्टमाया रञ्जित व अबु मदन गोपाल रञ्जितया कोखं ने.सं. १०८३ गुंलाथ्व सप्तमि कुन्हु येँया मञ्जुश्री त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कः छम्ह सक्रिय नेवाः अभियन्ता नापं छम्ह पत्रकार खः । ने.सं ११०४ सालं निसें नेपालभाषाया ख्यलय् छम्ह भाषिक अभियन्ता कथं दुहां झायादीम्ह थ्वय्कलं नेपालभाषाया पत्रकारीताया ख्यलय् नेपालभाषा वाःपौ ईनाप पत्रिकाया समाचारदाता, अथेहे झीगु स्वनिगः न्हिपौया सह–व्यवस्थापक जुयाः तःदँ ज्या यानादिलसा थ्वय्कलं अन्ति स्वलापौया नं सम्पादन यानादीगु दु । पत्रिकारीताया नापनापं थ्य्य्कःया थीथी पत्रिकाय् बाखं, चिनाखँ, समसामयिक विषयया च्वखँ आदि नं पिदंगु दु ।
थ्वय्कः राजेन्द्र रञ्जितं थौंकन्हय् नेवाः सूचना केन्द्रया संस्थापक नायः खः । थ्वहे कथं वय्कलं नेपालभाषाया थीथी ज्याझ्वः नेवाः सूचना केन्द्रपाखें प्रत्यक्ष प्रसारण यानाः थीथी मिडियायात बुखँ सम्प्रेषण यायेगु ज्या यानाच्वनादीगु दु । पत्रकारिता बाहेक थ्वय्कलं नेवाः व नेपालभाषानाप सम्बन्धित थीथी खलः पुचः गथे— नेवाः गुथिया (संस्थापक सदस्य,) लोकसाहित्य परिषद्या (दुजः) , बाखं दबू, नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू, नेपाल लिपि गुथिया जः, नेवाः राष्ट्रिय मुक्ति मोर्चा आदिया आजिवन जः आदि जुयाः नेपालभाषा व नेवाः जातिया निंतिं आपालं ज्या यानादीगु दु । थ्वय्कःया ज्याया कदर स्वरुप नेवाः प्रेस दबूपाखें थ्वय्कःयात पत्रकारिता सिरपाः प्रदान याःगु दु ।
वरिष्ठ पत्रकार राजेन्द्र स्थापित अबु आशारत्न स्थापित व मां नीलप्रभा स्थापितया कोखं जन्म ने.सं. ११८० दिल्लागा ९ कुन्हु येँया भिंद्यः त्वालय् जूगु खः । नेपालभाषा पत्रकारिता ख्यलय् ताःई निसें कलम न्ह्याकादीम्ह वय्कः थौंकन्हय् जनआस्था वाःपौया प्रबन्ध सम्पादक जुयादी ।
इनाप वाःपौपाखें पत्रकारिता सुरु यानादीम्ह वय्कलं विश्वभूमि न्हिपौ, राजमति वाःपौ, गथु लय्पतिइ नं ज्या यानादीगु दु । वय्कःया सम्पादनय् लुँस्वां डाइजेस्ट, लाय्लामा डाइजेस्ट, स्थापित खलःया दँपौ आदि पिदंगु दुसा खस नेपाली भाय्या वाःपौ दृष्टिइ नं ज्या यानादीगु दु । अथेहे वय्कःया तःगू हे नेपालभाषाया पत्रपत्रिकाय् लेख रचना पिदंगु दु ।
नेपालभाषा मंकाः खलकय् स्थापना कालं निसें सक्रिय जुयादीम्ह वय्कः न्हू पुचः भिंद्यःत्वाःया संस्थापक नायः खः । अथेहे वय्कलं गथु पुचः, देय् भ्वय् छेँ, स्थापित खलः लिसें थीथी संस्थाय् आवद्ध जुयाः नेपालभाषा थपू यायेगु निंतिं ज्या यानादीगु दु । वय्कःयात ने.सं. १११६य् विश्वभूमि धुस्वां पत्रकारिता सिरपाः लःल्हाःगु खः ।
यल, स्वँथया भाजु इन्द्रगोपाल श्रेष्ठ व मय्जु कल्पनादेवीया काय्मचा सन १९४८ स बूम्ह खः । भारतया राष्ट्रिय दुग्ध अनुसन्धान प्रतिष्ठानपाखें
सन् १९७८ स स्नातकोत्तर उपाधि कयावःम्ह थ्वय्कलं नेपालय् औद्योगिक स्तरय् दुग्ध विकासया ज्याय् मूवंगु भूमिका म्हितादीगु दु ।
भाजु राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठ राजनीति व नेपालभाषायात नापनापं स्वाकाः न्ह्याः वनादीम्ह आदिवासी जनजातिया सःयात सतक व सदनय् निरन्तर थ्वयेका च्वनादीम्ह व्यक्तित्व खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०८० चौलाथ्व ३ य् जूगु खः । वय्कःया बाःया नां पञ्च्नारायण श्रेष्ठ व मांया नां कमलदेवी श्रेष्ठ खः ।
राजेन्द्रप्रसाद श्रेष्ठजुं राजनीतिक, आर्थिक लिसें थीथी विषयया खोज व अनुसन्धानमूलक च्वसू च्वयादी । नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषं म्येँ, चिनाखँ च्वयादी । जाति, भाषा, धर्म, संस्कृति व नेवाः जाति सम्बन्धी च्वसू नं च्वयादी । वय्कलं चिनादीगु म्येँया म्येचाः ने.सं. १११३ य् जिगु मन ब्व १ ब्व २, जिगु जिन्दगी म्येचाः पिदंगु दु । अथेहे खस नेपाली भाषं पहिचान यात्री म्येचाः नं पिदंगु दु ।
भाजु राजेन्द्रया कृति थुकथं दु– विश्वया सङ्घीय राज्यत, संविधान सभा व नेपाःया लँपु, सङ्घीय गणतन्त्र नेपाः – समावेसी लोकतन्त्रया उच्चत्तम रूप, संघवादया सिद्धान्त, ऐतिहासिक नेपालमण्डल व म्हसीका आन्दोलनय् नेवाः (प्रकाशोन्मुख) बि.सं.२०३४ निसें राजनीतिइ दुहां झाःम्ह भाजु श्रेष्ठ थौंकन्हय् संघीय सामाजवादी पार्टीया सहअध्यक्ष जुयादी । वय्कः प्रतिनिधि सभाय् २०५१ निसें २०५६ तक, २०७४ निसें २०७९ तक निक्वः सांसद् जुयादिल । अथेहे आवास तथा भौतिक योजना मन्त्री (२०५५, सङ्घीय मामिला तथा सामान्य प्रशासन मन्त्री (२०७८ असोजनिसें २०७९ असोज) यानाः निक्वः मन्त्री जुयादिल ।
वय्कलं प्रतिनिधि सभाया दुजःया हैसियतं जनताया पक्षय् ऐन कानुन निर्माणय् तःधंगु भूमिका म्हितादीगु दु । २०५४ सालय् सरकारं हःगु स्थानीय स्वायत्त शासन ऐनय् मातृभाषायात मान्यता मब्यूगुलिं उकी संशोधन प्रस्ताव तयाः पारित याकेगु ज्याया नेतृत्व यानादिल । अथेहे सांसदया रूपय् थःगु लिपांगु कार्यकालय् नं २०७५ सालय् सरकारं हःगु अनिवार्य व निःशुल्क शिक्षा विधेयकय् संशोधन प्रस्ताव तयाः मांभासं आखः ब्वंकेगु अधिकारयात सुनिश्चित यायेगु ज्याय् नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादिल । आवास सम्बन्धी विधेयकय् जनताया सम्पत्तिया हक सुरक्षित यायेगु ज्याया नेतृत्व यानादिल । बौद्धिक व्यक्तित्वया धनी भाजु राजेन्द्र श्रेष्ठ राजनीतिक सिद्धान्तकार नं खः । वय्कलं नेपाली समाज परिवर्तनया लँपु संघीय समाजवाद धयागु सिद्धान्त हे प्रतिपादन यानादीगु दु ।
वय्कः सुरुं निसें नेपालभाषा मंकाः खलः, चाकलाः दबू, गथु पुचः, चकना साहित्य पालाः आदिइ मू दुजः, छ्यान्जे व सम्पादक जुयादीगु दु । अथेहे नेवाः देय् दबूया वय्कः सल्लाहकार समितिया दुजः खः । नेवाः देय् गुथि, नेपालभण्डलया मू संस्थापक वय्कः नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिया सल्लाहकार खः ।
पहिचान लिसें संघीयताया आन्दोलन व मांभाषं आखः ब्वनेदइकथं संसदय् ऐन दयेकेगु ज्याय् नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीम्ह वय्कःयात नेवाः राजनीतिक अभियान, जगत सुन्दर ब्वनेकुथि, नेवाः स्यनामि दबू, नेवाः शिक्षा गुथि, नेवाः वस्ती नेवाः स्कूल अभियान, नेपालभाषा स्यनेकने पुचः, नेपाल भाषा मंकाः खलः यल, नेवाः देय् गुथि नेपालमण्डल, नेपालभाषा मिसा खलः, संघीय समाजवादी नेवाः संघ, हलिं नेवाः दबू नेपाः, नेपाल लिपि गुथि, मांभाय् पुचः यल, सेभ नेपाः भ्याली आदि यक्व संघसंस्थापाखें सम्मान याःगु दु ।
येँ, ध्वाखात्वाःया भाजु गोविन्दबहादुर व पुण्यदेवीया काय्मचा राजेन्द्रबहादुर सन् १९४७ स बूम्ह खः । वेलायतया चेल्सा कलेजपाखें विज्ञान विधाय् स्नातकोत्तर क्वचायेकाः वःम्ह थ्वय्कः विशेषत वासः उत्पादन व उकिया विश्लेषणया ख्यलय् आपालं ज्ञां दुम्ह ब्यक्ति खः । वय्कः शाही औषधि लिमिटेडय् च्वनाः तःदँतक सेवा यानादिल ।
बिलबहादुर महर्जन व शान्ति महर्जनया कोखं ने.सं. १०९२ सिल्लाथ्वः नःमि, सोमबारखुन्हु धरानया पुतली बजारय् राजेश महर्जनया जन्म जूगु खः । थौंकन्हय् किपूया थांबहालय् च्वनादीम्ह वय्कलं गायन व संगीत ख्यलय् थःत पाना वयाच्वंगु दु । वय्कःया न्हापांगु कृतिकथं ने.सं. ११३० दँय् ‘थ्व नुगः’ एल्बम पिदंगु खः । संकिपा ‘तापलय्’या ‘तुयुगु ख्वालय्’ नांया मे, ‘किपूया मे’ लिसें वय्कःया आःतक नीपुति मे पिदंगु दु । पेज थ्री नेपालभाषा पिपुल्स च्वाइस अवार्डय् ‘वेस्ट न्यू ट्यालेन्ट’या सिरपाः त्याकादीधुंकूम्ह वय्कः थांबहाः दाफा खलःया दुजः खः ।
चित्र कलाकार राजेश मानन्धरया जन्म ने.सं. १०८७ सिल्लाथ्वः पन्चमि, मंगलबारखुन्हु पशुपतिया देवपत्तनय् अबु कृष्ण मानन्धर व मां बसुमायाया कोखं जूगु खः । बी.कम, बी.एफ.ए. यानादीम्ह वय्कलं कला, व्यंग्यचित्र व कला अध्ययन याना च्वनादीगु दु । वय्कलं दकलय् न्हापां २०४४ सालय् मगन्ते चित्रकला च्वयादीगु खः । वय्कलं २०४८ सालय् जनावर चित्रकोश व बोट बिरुवा चित्रकोशया सपूm च्वयादीगु खः ।
वय्कलं पशुपति विकास कोषं २०४७ सालय् ग्वसाः ग्वःगु पोष्टर प्रतियोगिताय् न्हाप, सिविनं २०४९ सालय् ग्वसाः ग्वःगु चित्रकला प्रतियोगिताय् हःपाः सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःयात वि.सं. २०६० सालय् दायित्व वाङमय प्रतिष्ठानं सम्मान याःगु दु ।