स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु लक्ष्मण उदास नं छम्ह खः । वय्कःया जन्म टक्सार २ भोजपुर नपा १२ खिकामाछा टक्सार भोजपुर जिल्लाय् जूगु खः । पत्रकारिता पेशा नालादीम्ह वय्कः बि.सं.२०२९ सालतक भोजपुर जिल्ला पंचायतपाखें पिदनीगु भोजपुर साप्ताहिकया सम्पादक खः । वय्कः नेपालभाषा व नेवाः उत्थानया ज्याय् न्ह्यज्याना च्वनादीम्ह छम्ह सामाजिक अभियन्ता नं खः ।
लक्ष्मण पलिखेल छम्ह म्येहालामिलिसें म्ये च्वमि व लय्चिनामि नं खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०९२ यंलागाः चौथि, मंगलबारखुन्हु ख्वपया इनाच्व त्वालय् जूगु खः । थ्वय्कःया अबु राधाकृष्ण पलिखेल व मां सानुबैनी पलिखेल खः । थ्वय्कःया इहिपाः ने.सं. ११२३ थिंलाथ्वः नःमि, सुक्रबारखुन्हु निभाः पलिखेललिसें जूगु खःसा थ्वय्कःपिनि निम्ह काय्पिं दु ।
ने.सं. १११० निसें संगीत ख्यलय् दुहां झाःम्ह थ्वय्कलं सुमन सचिन, राजेश हाडा, नगेन्द्र हाडा, उस्ताद भोला जोशी, गुरुदेव कामत व चन्द्रराज शर्मापाखें संगीत शिक्षा कयादीगु खः । थ्वय्कलं थःगु जीबनय् दकलय् न्हापां दबुली हालादीगु म्ये अमर सागरया च्वसाय् अले राजेश हाडाया लसय् ‘छंगु निंतिं थ्व मिखां ख्वबितक नं हाल’ खः । थ्वय्कःया अतिकं लोकंह्वाःगु म्येत ‘महितालं याये मछाःगु’, ‘छंगु निंतिं थ्व मिखां’, ‘हलिमय् नांदंगु ख्वप देय्’ खः । उकी मध्यय् नं लता बज्राचार्यलिसे हालादीगु ‘स्वःलिसे छ जितः छाय् बांलाना वःगु’ तसकं लोकंह्वाः । थ्वय्कःया म्ये मुनाः पिदंगु म्येचाः ‘थ्वयात हे मतिना धाइगु जुइ’ ने.सं.११२० स व थ्वय्कःया म्ये दुथ्याःगु ‘मन’ सि.डी. (ने.सं. ११२९) स पिदंगु खः । अथे हे वय्कःया म्ये दुथ्याःगु न्हापांगु म्येचाः ‘द गोल्डेनगेट’ वि.सं. २०५२ स पिदंगु खःसा लिपा वि.सं. २०५३ स ‘अरुणिमा’ पिदंगु खः ।
थ्वय्कलं थौंतक्क सुइन्यापुति म्ये हालादीगु दु । नेवाः व खस भाय्या म्येत गुलिं थःम्हं हे च्वयाः व लसय् हनाः हालादीगु झिपुति दु, म्येचालय् पिदंगु म्ये झिेंच्यापुति दु । संगीत ख्यःलिसें थ्वय्कलं थीथी सामाजिक ख्यलय् नं योगदान याना च्वनादीगु दु । हेटौंडाया मूच्र्छना संगीत समूह व भक्तपुर सांगीतिक समाजय् नं आवद्धम्ह थ्वय्कः थौंकन्हय् ख्वपया आराधना संगीत समूहस दुथ्याना च्वनादीगु दु ।थापाथली क्याम्पसय् लजगाः न्ह्याका च्वनादीम्ह थ्वय्कलं अन अटोमोबाइल इञ्जिनिय्रीङ्ग ख्यलय् शिक्षण, प्रशिक्षणलिसें अनुसन्धानया ज्या याना च्वनादीम्ह खः ।
ने.सं १०५५ स बौ बुद्धिबहादुर व मां पूर्णकुमारीया कोखं येँया वटु त्वालय् जन्म जूम्ह लक्ष्मण राजवंशी नेपाःया हे नांजाःम्ह बुद्धजिवी खः । आनन्दकुटी मा.वि, सिद्धार्थ बनस्थली मा.वि. आदिया तःदँ तक प्रिन्सिपल जुयाः नेपाःया शैक्षिक ख्यलय् योगदान बियादीम्ह थ्वय्कः थःगु वैश बाज्यः धैथें पुलेधुंकाः जक नेपालभाषाया बाखं ख्यलय् दुहांझाःम्ह च्वमि खः । थथे खयां नं नेपालभाषाय् दकलय् अप्वः बाखंया सफू पिकयादीम्ह बाखंच्वमि थ्वय्कः हे जुयादीगु दु । थ्वय्कःया— नमिंग्वाःगु सर्गः (ने.सं.११०८), बुलुमि (ने.सं.११११), देखा (ने.सं.१११५), आलमत (ने.सं.१११९), ह्याउँ निभाः (ने.सं.११२२), लिथ्वःगु सः (ने.सं.११२५), झसुकाः (ने.सं.), नसना, लःहू, ईया किचलय्, त्वाकः (ने.सं.११३०) व त्वःधूगु यःसिं (ने.सं.११३२) आदि यानाः झिंनिगुलिं मयाक बाखं सफू पिदंगु दु । थ्वय्कः संख्यात्मकरुपं जक यक्व बाखं पिकयादीम्ह बाखंच्वमि मखु नेपालभाषाया बाखं ख्यलय् न्हून्हू समस्या न्हून्हूगू विषययात दुथ्याकाः बाखं च्वयादीम्ह बाखंच्वमि नं खः । लक्ष्मण राजवंशीया आपाः धैथें बाखं नेवाः समाज, नेवाः संस्कृतिया परिवेशय् निर्माण जुयाच्वनीगु खयां नं थौंया नेवाःतय्सं भोगे यायेमाःगु समस्या गथे— नेवाःतय्गु लजगा, वासस्थान, संस्कृतिया अतिक्रमण, विदेश पलायन जक मखु नेपाःया हे सार्वभौमसत्ताय् तकं अतिक्रमण जुयाच्वंगु थेंज्याःगु सम्वेदनशील विषययात तकं थियाः जनतायात सजग सचेत यायेगु वय्कःया चेष्ठा च्वछायेबहः जू । सजीव पात्र चित्रण व मिखाय् लुइगु वातावरण चित्रणनापं घटनाक्रमयात बुलुहुँ थतयंकाः चरमसीमाय् थ्यंकेफुगु थ्वय्कःया बाखंया शिल्पगत विशेषता जूगु दु ।
थ्वय्कः थम्हं जक बाखं च्वयाः नेपालभाषाया बाखंख्यः चकंकेगु कुतः यानादीम्ह च्वमि मखु आपालं मेपिंत नं बाखं च्वकेबियाः नेपालभाषाया बाखं विधा तःमि तःजि जुइकेगु चेष्ठा यानादीम्ह च्वमि खः । थ्वहे कथं थ्वय्कलं थःगु संयोजकत्वय् बाखं दबू (ने.सं. ११२९) नांगु संस्था स्वनादिल । थ्व संस्थाया स्थापनां नेपालभाषाया बाखंया प्रचार प्रसारया नापं न्हून्हूपिं बाखं च्वमिपिं नं पिदन । अथेहे थ्वय्कलं थः अबु व मांया नामं बुद्धिपूर्ण सिरपाः (ने.सं.११३०) स्वनाः बाखंच्वमिपिंत हःपाः बीगु ज्या यानादिल ।
लक्ष्मण राजवंशीं बाखं धुंकाः थियादीगु मेगु विधा निबन्ध खः । थ्वय्कःया पिदंगु निबन्धया सफू खः — न्हसला (नेसं ११२९), व हे मुलु व हे सुका (ने.सं ११३३) । लेखकीय जीवन न्ह्याके न्ह्यः छम्ह राजनीतिज्ञ तथा सफलम्ह शिक्षकया भूमिका निर्वाह यानाादीम्ह लक्ष्मण राजवंशीया निबन्ध फुक्क धयाथें विचारप्रधान सचेतनामूलक जूगु दु । थौंया राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय ख्यलय् पिदनाच्वंगु विकृति विसंगतियात उलाक्यनेगु हे वय्कःया निबन्धया प्रमुख विशेषता जूगु दु । थथे भाषा साहित्यया सेवा यायां ने.सं १०४१ य् वय्कलं थःगु नश्वर देह त्याग यानादिल ।
चित्रकलाकार लक्ष्मण श्रेष्ठया जन्म इ.सं. १८३८ य् सिराहाय् जूगु खः । ललितकलाय् स्नातक यानादीम्ह वय्कलं फ्रान्सय् विशेष अध्ययन यानादीगु खः । वय्कः नाफाया दुजः नं खः। वय्कलं नेपाः, भारत, स्विट्जरल्याण्ड व फ्रान्स आदि देसय् तःक्वः हे याकः व मंकाः कला ब्वज्या यानादीगु दु । वय्कःया चित्रकला नेपाः, भारत, फ्रान्स, अमेरिका व जर्मनी आदि देसय् संग्रहित जुयाच्वंगु दु । वय्कलं सन १९६७ स अन्तर्राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी न्यूयोर्कय् ‘प्रि द अनर’ सिरपाः, तेस्रो राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी (नाफा) य् न्हाप सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कःयात गोरखा दक्षिणबाहु पदक नं द्यछाःगु दु ।
ख्वपया भाजु इन्द्रदास व ज्वालादेवीया काय् लक्षमण दास सन् १९३५ स बूगु खः । भारतया खडगपुरया विश्वविद्यालयपाखें स्नातक यानादीम्ह थ्वयकः सडक सर्भेक्षण व डिजाइनया विशेषज्ञ खः । येँ–जनकपुर राजमार्ग, भैंसे–रक्सौल, सिमरा–जनकपुर राजमार्गया डिजाइनया ज्याय् मू भूमिका म्हितादीम्ह इन्जिनियर खः ।