वसः
कलिकू घानाः जंक्व प्वाकलं
जंक्व याइम्ह मचायात फिकीगु प्वाकलं जंक्व प्वाकलं खः । जंक्व प्वाकलं क्वेचिं, तिनखाः वा छुं कथंया पातकापःयागु जुइ । प्वाकलंया क्वफ्यलय् प्यकुनय् नं कलिकू घानाः सुइगु याइ ।
कत्तु
कय्ता धुंकाःया गोप्य अंग त्वपुइगु, छम्ह मचानिसें चिकिधिकः तःधिक न्ह्याम्हेसिनं नं न्ह्याइगु खम्पा तक्कया बागः सुरुवा धयागु हे कत्तु खः ।
कमिज
थीथी कापःया थीथी लंया थीथी डिजाइनया पोशाक मध्ये स्वंगू पाताया लं न्ह्यःने दुछि ताँख तयाः बकरमवाल गःतां कफ्वाला लंचा दुगु व बागः लंचागु लं खः । मिजंतय्सं फीगु कमिज नांयागु थ्व लं, जँय् न्ह्यायेगु न्ह्यागु कथंया सुरुवाः, पाइन्ट, पाइजामा, हाफ पाइन्ट आदि नापया ज्वलं कथं न्ह्याम्हसें न्ह्यागु यामय् नं न्ह्यागु अवस्थाय् नं फीगु याइगु लं खः । लं सुइगु कापः थ्व हे जातया धयागु मदु । सालुगु सिल्क कापः निसें ख्वातुगु कश्मिरा तकया अनेक अनेक जातया कापःयागु कमिज सुइगु याः । मचा, ल्याय्म्ह, बुरां तकं फीगु लं खः कमिज ।
कय्ता
नां काये मछालापुयाः नं छालापुगु अंग्रेजी खँग्वः अन्डरवेयर । तर पूर्ण नेवाःपहःकथं धाःसा काचाक्क नां काय मछालापु भाःपियातःगु गुप्ता·या गोपनियताया लागि मचिसें मगाःगु छता मिजं वसः खः ‘कय्ता’ । लक्षणया रुपय् साइत स्वयाः पुजा समेत यानाः शरीरया गुप्ता·या गोप्यताया लागि नेवाः समाजया थःथःगु जातीय संस्कारकथं कय्तापुजा, व्रतबन्ध, चूडाकर्म आदि महान पुजा यानाः गुरु पुरोहित, थाकुलिपिंसं लःल्हानाः चीत बीगु छता मूल वसः खः कय्ता । क्वलाछिति ब्यागु तुयुगु कापः त्वाइन काय् हिनाः चीगु खः ।
कांस
मिजंपिनि भारि, खःमू आदि क्वबीगु ज्या कृषि कार्यसम्बन्धी अनेक ज्या यायेगु धर्मकर्म स्नान पुण्य आदि थःथःपिनिगु जाति अनुसारया धर्मकार्य यायेगु आदि याइबलय् पुलि छ्यनं च्वय् तक पुइगु जँय् हिनीगु, किनारा छबालाचा दुगु सिसी धायेक तुयुगु खुकु च्याकुति हाकःगु हिना कापः हे काँस खः ।
कुर्ता
सात साल लिपा, आयातित स्वरुपया वसः कथं वःगु मिसामस्तय्गु वसः । गुगु थौंतक नं जातीय वसः कथं कायम जुयाच्वंगु दनि । व खः कुर्ता । कुर्तानापया ज्वःवसः पन्जाबी सुरुवाः, चुरेदास सुरुवाः, गाया रुपय् सल् न्ययेगु याइगु खः ।
कोत
थीथी स्वरुपया थीथी नांकथंया वसः मध्ये तःजि कथंया स्तरीय वसः खः कोट । वसतं पुनेबलय् दकसिबय् द्यःने फीगु ऊलन टेरलिन, कश्मिरा आदि भिंगु ख्वातुसेच्वंगु कापःयागु दर्जावाल वसः कथं फीगु याइ । कोटया नाप ज्वःलाकाः फीगु ज्वारिकोट खःसा कोट ज्वारिकोटया पूर्णता खः । लंसुरुवाः फीबलय् कोट फीगु अनिवार्य खः । कोटया तपागु तथा ताःहाकःगु रुपयात भान्तांकोट तथा तपाःकोट तथा ओभरकोट धकाः धायेगु याइ ।
क्वांच
पुरोहित बज्राचार्य गुरुजुपिनि विशेष पुजाबलय् गुजिलंया द्यःने हाकनं फीगु दुबःसा तयाः लंचा तग्वः यानाः सुयातइगु क्वेचिंयागु छता विशेष लं दु । उगु लंयात हे क्वाँच धाइगु खः ।
गन्जी व स्वीटर
ऊन कायागु थीथी रंगयागु थीथी बुत्ता तयाः ल्हातं वा मेसिनं थानातइगु लंचा दुगु व लंचा मदुगु (हाफ स्वीटर) न्ह्यागु यामय् न्ह्याम्हेसिनं नं लुमुक लंया द्यःने फीगु लं खः स्वीटर वा गन्जी ।
लंचा तयाः वा लंचा मतसे थानातइगु थ्व लं थःथःगु इच्छा कथं फीगु याःसां खास यानाः मिजंपिनि छ्यनं दुछ्वयाः फीगु कथंयागु खःसा मिसापिनि न्ह्यःने दुछिं ताँख तयाः फीगु डिजाइनया जुइ ।
गरेला सुरुवाः
सुरुवाःया मोहताय् प्यकू न्याकू कलिकू स्वानाः ह्वांग्लांह्वांग्लां च्वंक सुयातइगु सुरुवाः हे गरेला सुरुवाः खः । (पालिजाः बखुं न्यासि वनीगु थें धकाः गिजय यायेक ह्वांग्लांह्वांग्लां तग्वःगु छाँटयागु थ्व सुरुवाः विदेशी आयातित सुरुवाः जूसां नेपाली जातीय स्वरुपं नालाः ताकाल तक हे चलय् जुया वयाच्वंगु खनेदु ।
गुजिलं
एकसरा पुतुलंनाप लं ज्वरागु हे रंगयागु कापःयागु गुजि यक्व तयाः तुति तकया फीगु तथा सिनीगु वसः हे गुजिलं खः । ततःधंपिं द्यः देवीपिनिगु विशेष ततःधंगु पुजा याइबलय् मूल पुरोहित गुरुजुपिंसं फीगु तथा सिनीगु ततःधंगु मूल विहार विहारया मूल पुजारि, सर्वसंघया थाय्पाजु, पान्जु,राजकीय मूल पुरोहित आदिपिंसं सम्बन्धित स्थानया सम्बन्धित संस्कार व संस्कृति स्वरुपय् ‘गुजिलं’ नांया पोशाक पुनेगु याइ । गुजिलंया पूर्णताय् कसाय्गा छपु नं न्ययेगु अनिवार्य । कसाय्गा ह्याउँगु रंगयागु जुइ । पञ्चबुद्ध भगवानया वर्णया स्वरुपय् गुजिलं नं न्याताजि रंगया दइ । पुजाया स्थिति कथं थुपिं न्याताजि रंगयागु गुजिलं न्याम्ह पुरोहितपिंसं पुनेगु याइगु खः । अप्वः पुजाय् धाःसा तुयुगु गुजिलं जक विशेष पुजालंया रुपय् फीगु याइ ।
गुजिलं फीपिं मूलाचार्य, गुरुजु तथा थाय्पाजुपिं छत्रं कुइ योग्यपिं छत्रधारिपिं जुइ । उकिं थुगु पोशाक पुनीगु अवस्थाय् वसपोलपिंत देवछत्रं कुइकेगु याइ । थीथी कथंया रंगयागु गुजिलं फीपिनिगु छगू उदाहरणया लागि खनाच्वना येँया कुमारि सालेगु जात्राबलय् कुमारि रथया न्ह्यः न्ह्यः बिज्याइपिं पञ्चबुद्धया स्वरुपय् न्याताजि रंगया गुजिलं फिनाः बिज्याइपिं न्याम्ह राजकीय मूल पुरोहितपिं खः ।
पद्मपाणि श्री करुणामय बुंगद्यःया पुजारि, पान्जुपिंसं फिनाबिज्याइगु गुजिलं धाःसा बिस्कं कथंयागु ह्याउँगु, तकय् याना कापःयागु भारिकथंयागु जुइ ।
चीवर
नेवाः बौद्ध संस्कार कथं बज्राचार्य, शाक्य, जातिपिनि चूडाकर्म याइबलय् चूडाकर्म याइपिं मस्तय्त तथा भिक्षुकपिंत चूडाकर्मया ज्वःछि प्यन्हु तक पुंकीगु पोशाकयात चीवर धाइ । चीवर ह्याउँगु कापःयागु प्वाकलं व जामा जुइ । चीवरया द्यःने जवगु ल्हाः छपा पिकायेकाः पात्कापःयागु गां न्ययेकेगु याइ ।
व्रतबन्ध याइपिंत पुंकीगु वसः म्हासुगु कापःयागु लं व धोति जुइ । ब्वहलय् धुँया छ्यंगू सहितया धनुषवाण क्वबीकेगु याइ । नेवाःपहया थुलि चलनचल्तिगु वसः बाहेक, थौंकन्हय्या विदेशी आयातित अनेक कथंयागु फेसनया अकल्पनिय आधुनिक पोशाकत समयानुसार अनन्त रुपं वृद्धि जुया वयाच्वंगु दु ।
जंकु लं
जंकु पुजाविधि यानाच्वं ज्वःछि मचायात जंकु प्वाकलं व जंकु तपुलि बाहेक मेगु लं फिकी हे मखु । पुजाविधि सिधयेकाः लं फिकेगु याइ । जंकुमचायात फिकीगु उगु लं पातकापःयागु शुद्धगु तःजिगु भोतो लँ जुइ । (थौंकन्हय्यागु सेटवालागु लनय् थीथी कथं पोते भरय् यानाः झःझःधायेका तइगु मखमलया जंकुलं जुइमखु) जंगी पोशाकया थीथी कथंया दज्र्यानि
वसः पोशाकत
राष्ट्रव्यापी नेपाल अधिराज्यय् अनेक थीथी स्तरया जंगी स्वरुपया फौजी कमाण्ड, मिल्ट्रि, सैनिक जवान, प्रहरी, राजकीय अंगरक्षकतय्गु वसः तथा पोशाकया विषयय् खँ ल्हायेगु खःसा थुमिगु पोशाक, सामाजिक नेपाली जनताया वसः नाप पूर्णरुपं हे पाःगु जुल । हरेक थीथी जंगी फौजितय् फौजिय व्यक्तित्व कथं दज्र्यानि पोशाकत दयाच्वंगु जुल ।
जांगावाल सुरुवाः
भान्तांलंया ज्वःछि सुरुवाः जांगावाल सुरुवाः खः । जांगावाल सुरुवाः धकाः न्ह्यःने निकु लिउने निकु प्यकु हाकःया जांगा तयाः सुयातइगु मिसा सुरुवाः खः । थ्व सुरुवाः न्ह्यानाः न्यासि वनेबलय् जांगा दक्वं लिउनेपाखे वनी । व लंया जवं देपाय् देपां जवय् थ्वात्तुथ्वानाः न्यासि वनेगु हे न्यासि वनीम्हेसिया विशेषता (जांगावाल) सुरुवाःया ढांचा खः ।
जामा व घांगरचा
लंया कोफ्यलय् चाकःछिं गुजि घानाः सुयातइगु, बःचाधिकःपिं मिसामचात निसें पर्सि सिनेमत्यःनिपिं मिसामस्तय्सं फीगु लं खः । उमेरया मापन कथं सुयां सुरुवाः न्ह्यानाः वा सुयां सुरुवाः मन्ह्यासे । भिंगु व मभिंगु कापः स्वयाः न्ह्याबलें न्ह्यागुनं परिस्थितिइ पुनेगु याइ ।
ज्वारि कोत (इस्टकोट)
वसतं पुनेबलय् लंया दकलय् द्यःनेपाखे फीगु ख्वातुगु कापः (काश्मिर) सटन, थीथी बुट्टाया थानाकापः आदि) यागु लंचा मतसे ताँख झ्वःलिं तयाः लिपाताय् पेति सहितया सिल्क तयाः सुयातइगु धाँचावाल लं हे ज्वारिकोट खः ।
टाँखवाल लं (ब्लाउज)
मिसालंया लिपा मिसातय्सं फीगु चलनचल्तिगु लं, न्ह्यःने दुछिं ताँख दुगु ताँखवाला लं खः । थ्वयात ब्लाउज नं धाइ । लंचा छगलं दुगु वा बागः लंचा दुगु ब्लाउज थीथी कथंया कापःया स्तरकथं चिकुला, बर्खा, नखःचखः पुजा भ्वय् आदिबलय् फीगु याइ ।
टाइट सुरुवाः
नेपालीपहःया वसःकथं दुथ्याकाः फी धुंकूगु टाइट कुर्ता नांयागु कुर्ताया ज्वःछि सुरुवाः टाइट सुरुवाः खः । थ्व सुरुवाः मिजंपिंसं न्हयाइगु चुरेदार सुरुवाःया लसि वःगु त्वान्नालय् त्याप्प च्वंक न्ह्याइगु मिसा सुरुवाः खः ।
टिसर्ट
कमिज लिपाया दकलय् चलनचल्तिया मिजं लं टिशर्ट खः । अंग्रेजी नांया थ्व लं छ्यनं दुछ्वयाः फीगु, गुण, प्रयोग, व्यवस्था दक्वया कमिज सरहगु लं खः ।
तकय् याना लं
तोप्लने, धाका, चुनरि आदि कापतय् कपाय् लानाः तकय् यानाः लं सुयाः बुराबुरि मचातय् चिकुलां फिकेगु याइ ।
थारु लं
गःतां मतसे सुया तइगु, भचा धाँचा यायेकथं गःपः खोलय् जुइक फीगु मिसा लं हे थारु लं खः । थ्व लं ल्यासेपिंसं स्वयाः उमेरं बाज्यःवंपिं मिसातय्सं नखः नखत्या, भ्वय् आदि सामाजिक पर्वय् फीगु याइ । मिसा लं नं थारु लं नं निथीनं कथंया लंयात चौबन्दी लं धायेगु याइगु खः ।
पंजाबी सुरुवाः
नामं हे सी दु, पंजाबी सुरुवाः पंजाबी जातिगत कथंया छगू आयातित पोशाक खः । अथेसां नेपाली पनाय् दुथ्यायेधुंकूगु दु थ्व वसः । कुर्ता लंया ज्वःछि सुरुवाः पंजाबी (पंजाफि) सुरुवाः खः ।
पर्दावाल लं नाप सँय्कय्ता (धोति)
जातियता कथं बरे (शाक्य) उराय् (तुलाधर) गुभाजु (बज्राचार्य) जातिया गुलिखे स्तरयुक्त, पुलांपिं मनूतय्सं पुनीगु छता मूल वसः पर्दावाल लं नाप धोतिं चीगु खः । थुगु पोशाक कथंया धोतियात सँय्कय्ता धायेगु चलन दु । सँय्कय्ता चीगु धोति कापः सि छबालाचा दुगु भिंगु मलमलया तुयुगु कापः खः । पर्दावाल लं धकाः लं सुरुवाःयागु लं थें हे लसि वइ । तर पर्दावाल लंया छाँटय् देपापाखेया छातिपाखे दुनेया लं खनेदयेक क्वलाछिति हाकः खोलय् यानाः पुतु चीगु यानातःगु जुइ । थुगु वसः छाँटया पोशाक कथं लं फिनाः धोतिं चिनाः भिंगु रेशमयागु तथा किनारा छबालाचा दुगु दोसलागा छपु चट्ट मिलय् जुइक हाकःपाखें लथ्यानाः ब्वहलय् पाछायेगु याइसा छ्यनय् थ्यासु तपुलिं पुइ ।
तुति च्वका थतूगु डिजाइनयागु नालु लाकां न्ह्याइ । कपालय् छड्केवाल हाकुगु छध्वः ह्याउँगु छध्वःया सिन्हः ती । सम्पन्न परिवार जूसा न्हाय्पनय् लुँयागु मिजं तुकिचा छज्वः छज्वः नं सुइगु याइ ।
प्वाकलं
मस्त्य् छाति बल्लाकेत जन्हुफाः, छाति लुमुक त्वपुइकाः ब्वहलय् पुतु छिनाः दुने फिकीगु लं हे प्वाकलं खः । कटन कापतय् दुबःसा तयाः थ्व लं सुइ । गुम्हेगुम्हेसिनं तकय् यानाः नं प्वाकलं फिकेगु याः ।
भान्तांलं
भोत लं थे. हे गःतां तयाः पुतु च्यापुतु तयाः सुयातइगु लं भान्तांलं खः । भान्तांलंया क्वफ्यः पुलि छ्यनं नं कुहां वयेक तःपाः जुइ । मचा मचापिंसं सुरुवाः मन्ह्यासे अले मचाल्यासेचापिं मिसामचातय्सं जांगावाल सुरुवाः नापं फीगु पूवंक नेवाः पहःया लं खः थ्व । देय्या मूल कुमारी सहित गणेश, भैरव व थासंथासय् जीवित देवीया मान्यता स्वरुपी कुमारि मय्जुपिंत देव पोशाक कथं तासयागु भान्तांलं फिकेगु याइ ।
भोतलं
भोतलं निगू कथंयागु दु । मस्तय्त फिकीगु दुबःसा तयाः गःतां दुगु च्यापु पुतु छिनातःगु लं भोतलं खः । न्हापा खास यानाः बाज्यः वंपिं मिजंतय् दुने लुमुक फीगु लं नं भोतलं खः । थ्व लं च्यापुतु छियेगु लं जूसां तुयुगु, दुबःसा मदुगु एकसरा लं जुइ ।
मिसालं (चौबन्दिया लं)
मिसातय्सं फीगु खारपा सहित गःतां दुगु, च्यापुतु चिनाः फीगु लं हे मिसालं खः । खद्दर कापःनिसें तास तिनखाः तकया न्ह्यागु कापःया नं लं सुइगु याःसां डिजाइन छगू हे जुइ । कापःयागु स्तर कथं (याम, ई, अंगः, भ्वय्, उत्सव आदि स्वयाः) ल्वःल्वःगु इलय् ल्वःकथं थ्व लं फिकेगु याइ ।
लँंसुरुवाः (दौरा सुरुवाल)
लंया पाताया प्यकुनय् प्यकू कलिकू ह्वनाः गःतां सहितया च्यापुतु पुतु दिइगु क्वफ्यः पुलि तकया हाकःगु लं । थ्व लं हे ज्वरागु कापःयागु जागा तयाः सुरुवाः । थुपिं निताया छजु वसः खः । फायाः गुबलें फी मखु । थुगु वसःयात हे लंसुरुवाः धाइ । नेवाःपहःया मूल मिजं वसः हे लंसुरुवाः खः । लंसुरुवाःयात नेपालीतत्सम खँग्वः दौरा सुरुवाल धकाः नां तयाः नेपाली राष्ट्रिय पोशाक नालातःगु दु ।
लंसुरुवाः अनेकथरि कापःया हरेक रंगयागु फीगु याइ । तोप्लेन, टेरिकटन, भेला, नैनसूत कश्मिरा आदि । उकी मध्ये सकलि धाकायागु लंसुरुवाः थौंया दकलय् तःजिगु वसःकथं नालाः इहिपाबलय् इहिपाः याइम्हेसिनं फीगु याइ ।
मक्खि बुत्तागु हाकुगु थाना कापःयागु लंसुरुवाः राष्ट्रिय गौरवया वसः कथं नालातःगु दु । थुगु कथंया लंसुरुवाः पर्व उत्सव थीथी अभियान कार्यय् फीगु याइ । । अप्वः यानाः ज्यापु दाजुपिंसं फीगु याइ ।
भिंगु टेरिकटनया तुयुगु लंसुरुवाः धाःसा निजामति सेवाया जंगी पोशाककथं मानय् यानाः तःगु दु । राष्ट्रियता सम्बन्धि पर्वय् अनिवार्य रुपं पुनेमाःगु वसः खः । थ्व वसःया जुछि ज्वः तुयुगु लं सुरुवाः हाकुगु कोट, खुकुरि चिं लोगो सहितया तकुवा तपुलि हाकुगु छ्यंगू लाकां खः ।
चुनय् यानातइगु व तकय् यानातइगु कापःया लं सुरुवाः भिंगु मिहिनगु जुयाः नं भचा भ्वं थें थर्रोगु कापःयात पू हे सीमदयेक चुनय् यानातइगु कापःयागु लंसुरुवाः, उगु बखतय् खानदानी स्वरुपया विशेष उमेरदार बुरापिंसं तःजिगु वसः कथं फीगु छगू कथंया स्तरीय लंसुरुवाः खः । वथें तुं कलेजि, सियु, भुयु, विशेष रंगयागु सिलिक, पातकापतय् साल्लुक कपाय् तयाः अतिकं हे मसीनु जुइक तकय् यानातइगु कापःयागु लं हे उच्चस्तरीय मनूतय्सं फीगु तकय् याना लंसुरुवाः खः ।
सुरुवाः, पाइजामा, पाइन्ट,
म्हयागु क्वय्या बाम्ह अंग त्वपुइगुया लागि जँय् चिनाः निपा तुति निखेरं दुछ्वये छिंक सुयातइगु वसः थीथी कथंयागु दु । नेफा तयाः इजारं. जँय्चनाः न्ह्यायेगु सुरुवाः खःसा मोहता ह्वान्तां ह्वान्तां च्वंगु सुरुवाः पाइजामा खः ।
ह्वान्जु
क्वेचिं कापःयागु हे लं खः, तर दुबःसा मदुगु । च्वंनिसें तुति क्वय् थ्यंक ताःहाकयेक फीगु, जँय् पेटि चीगु डिजाइनय् ह्वान्तांक तग्वयेक लंच दुगु लंयात ह्वान्जु धाइगु खः ।
वसन्त महर्जन
भाजु वसन्त महर्जनया जन्म ने.सं. १०९२ य् बाहिरी गाउँ, किपुली जूगु खः । वय्कःया मांया नां विष्णुदेवी महर्जन व बाःया नां बुद्धिबहादुर महर्जन खः । वय्कःया न्हापां पिदंगु च्वसु कविता खः । ने.सं. ११०७ य् प्रतिभा ख्वयाच्वन शीर्षकया वय्कःया न्हापांगु कविता चकना पत्रिकाय् पिदंगु खः । वय्कःयात नेपालभाषाया छम्ह आधुनिक कवि कथं कायेगु याः ।
छगू इलय् विश्वभूमि न्हिपौया सम्पादकया ज्या यानादीम्ह भाजु वसन्त महर्जनं च्वसुया प्रकृतियात स्वयाः ग्वय्स्वां नेवाः, एम.वसन्त, सितुमैंया महर्जन, एमबि ग्वय्स्वां, वसन्तमान महर्जन, सोफिया तामांग, नलिनिका, अनामिका नामं नं च्वयेगु यानादी ।
भाजु वसन्त महर्जनं कविताया नापं बाखं, निबन्ध, समालोचना व खोजमूलक च्वसुत च्वयादी । वय्कलं नेपालभाषा व खस् नेपाली निगुलिं भासं च्वयादी । इतिहास, संस्कृति व पुरातत्वया अध्ययन अनुसन्धानय् सक्रिय जुयादीम्ह महर्जन बौद्ध इतिहास व दर्शनया प्रखर विद्वान खः । थ्व बिषयय् वय्कःया यक्व हे च्वसु थीथी पत्रपत्रिका व जर्नलय् पिदनाच्वंगु दु ।
भाजु वसन्त महर्जनया पिदंगु सफू— लुम्बिनी : ऐतिहासिक तथा पुरातात्विक अध्ययन, गौतम बुद्ध, बुद्धको आत्म कथा, गन्तव्य लुम्बिनी, बुद्ध एक भ्रम अनेक, खश साम्राज्यमा बौद्ध धर्मको उत्थान र पतन आदि । वय्कलं प्रादेशिक प्रतिभा सिरपाः व धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः कयादीगु धुंकूगु दु । वय्कःया प्राज्ञीक संस्था नेपाल व एशिया अनुसन्धान केन्द्र(सिनास)य् आवद्ध जुयादी ।
वसन्तलाल श्रेष्ठ
अबु वैकुण्ठलाल व रत्नकुमारीया कोखं सन् १९५० स जन्म जूम्ह भाजु वसन्तलाल जर्मनीपाखें चिकित्साशास्त्रय् मास्टर डिग्रि कयादीम्ह खः । लिपा जर्मनया हे अल्वर्ट लुडविग विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि नं यानादिल । जर्मनीया अस्पतालय् तःदँतक सल्लाहकार जुयाः सेवा यानादिल । लिपा नेपालय् सैनिक अस्पतालय् नं वरिष्ठ चिकित्सक जुयाः ज्या यानादिल । नेपालय् सोनाग्राम पद्धतिया उपचार दुत हयेगु ज्याय् थ्वय्कः न्ह्यलुवाः खः । अल्ट्रासाउण्ड प्रणालीया अनुसन्धानया पद्धति देसय् दक्कलय् न्हापां थ्वय्कलं हे दुतहःगु खः ।
वसःया समाः
इस्त्रि तयेगु
काचाकुचुगु वसः चकंकेगु निंतिं धलोतया कसःरी दुने ह्यंग्वाः न्वयेकाः इस्त्रि तये थें तयेगु नं चलन दु ।
कूजि कायेगु
मिस्तय् पर्सि ‘ब्याय् खुना’ ‘दुइ तना’ ह्याउँक नेफा तनाः ‘कूजि कयाः’ सिनेगु चलन दु ।
चुनय् यायेगु
गुम्हेगुम्हेसिनं ‘चुनय् यानाः’ नं वसतं पुं । वसःयात गुजि कयाः म्वय्म्वय्थ्यानाः गुजिकंकाः पुनी ।
वा सुइगु प्रविधि
वा सुइगु प्रविधि
वाय् दुगु ख्वला प्वलाः जाकि दयेकेगु ज्यायात वा सुइगु धाइ । वा सुइगुयात कुति वायेगु नं धाइ । वा सुइत न्हापां वा स्वयेक पाइ । कुतिप्वाकः व उकिया जःखः बँ पुनाः यचुकी । कुति प्वाकलय् वा तइ । कुतिगाःपाखे कुतिया फेच्याथाय् तुतिं क्वत्यलाः मुसः दुपाखे ल्ह्वनाः प्वाकलय् च्वंगु वाय् मुसलं च्वानाः वा सुइ । वा सुइबलय् वा सुइपिनि न्ह्यःनेसं दयेकातःगु भतपञ्जलय् बःकायेगु याइ । वा सुइ बलय् धांकांछुया सः वः थें जुइगुलिं थुकियात धांकांछु यायेगु नं धाइ ।
वा सुइबलय् निह्राः यानाः सुइगु याइ । सुइमाक्व दक्वं वा छह्राः निं सुइ । छह्राः क्वचालकि कुति वायेगु दिनाः म्व हायाछ्वइ । दक्वं म्व हाये सिधयेकाः हानं छह्राः वा सुयाः यच्चुकेगु याइ । मनू गाःसा न्हापांगु ह्राः क्वचाःलिसे हे मो हायेगु याइ । थथे जुइ बलय् कुति वायेगु दी माली मखु ।
वा सुइबलय् निम्ह जक च्वनाः नं सुइगु याः, स्वम्ह च्वनाः नं सुइगु याः । निम्ह जक च्वनाः वा सुइ बलय् छम्हसिनं कुति वानाः मेम्हसिनं प्वाकःयाथाय् च्वनाः छ्वरम्हुयावःगु वा प्वाकलय् घ्वायेगु यानाः वा सुइ । वा सुइ गात धायेव प्वाकलय् च्वंगु जाकि लिकयाः मेगु वा तयाः हानं वा सुइ । थथे प्वाकलं लिकाःगु जाकिइ म्व हायाः बांलाक जाकि ल्ययाकाइ ।
कुुति
वा सुुइगुु ज्याभः । ६” ह ८” ति गोलाइ दुुगुु खुुकुुति हाकःगुु सिँग्वं । छखे च्वःया कुुछिति क्वय् मुुसः तानातइ । मुुसः लाइथाय् बँय् कुुति प्वाकः तयातइ । सिँग्वंया मेखेया च्वतय् तःलय्पाखे फेच्याकातइ । थ्व लाइथाय् बँय् कुुति गाः दयेकातइ । फेच्याःया नापसं फिपाखे म्हूूलाःगुु सिँ दुुहाँवंक ह्वः छह्वः पिचायेक खनातइ । थुुकी कुुतिल्हाः तयाः कुुतिबाःया ह्वतय् कुुतिल्हाः दुुतछ्वयाः धांकांछु याइ । धांकांछुु याइम्हेसिया बः कायेत भतुपञ्जः थें दयेकातइ । घ्वास्कथिं प्वाकलय् वा घ्वाइ ।
कुुतिगाः
कुुतिया फेच्याःपाखे दयेकातःगुु गाः । धाकांछुु याइबलय् मुुसः ल्ह्वनेत गाछि जक गाःवंकातइ । गाः तुुनामवंक बल्लाक पिचिंकातइ ।
कुुतिप्वाकः
वा तयेगुु प्वाकः । कुतिया च्वय्पाखे बँय् ल्वहं छगः माथं वंक ल्हाकाः थुुकी मुुसः लाइथाय् लाक्क ४” ति गाः वंक गाःम्हुुयाः प्वाकः दयेकातइ ।
कुुतिबाः
कुति दिकेगुु थाय् । कुतिगाःया जवंखवं बल्लाक तानातःगुु निगः सिँ । दथुुइ साः कयातइ वा पिचायेक ह्वखनातइ । थुुकी कुुतिल्हाः दिकाः कुति वायेगुु याइ ।
कुतिल्हाः
म्हूूचा लाःगु बल्लाःगु सिँकथि । कुुछिति हाकः जुुइ । पिचुुक सुुनातइ । कुुतिइ च्वंगुु ह्वतय् कत्तिक तयाः कुुति वायेत कुुतिबालय् दिकी ।
कुुसाकथि
उगः प्वालय् कुुलेगुु पंबाला । कुत्याति हाकः जुुइ । पिचुुक सुुनातइ । छखेपती फालाचिंकाः भतीचा फेच्याकातइ । मेखेपाखे ज्वने छिंक म्हूूचा लाकाः ग्वल्लाकातइ ।
घ्वास्कथि
कुुति वावां प्वाकलय् वा घ्वायेगुु तिं वा न्हाय्पं कथि । स्वकुुप्यकुुति हाकः जुुइ । पुुचा लाइ । च्वकापाखे भ्वाथःग्वारा छग्वारा तयाः कस्सिक चिनातइ । प्वलय् ज्वनाः वा घ्वाइ ।
मुुसः
वा सुुइत कुुतिइ तयातःगुु सिँ । त्याःचा लाइ । म्हुुकुछि ति हाकः जुुइ । छखे च्वतय् नंया पातां भुुनाः भचा पिकयातइ । कुुतिया च्वय्या च्वःया कुुछिति क्वय् तम्म जुुइक तयातइ ।
वाउँ बहाः (मञ्जुवर्ण महाविहार)
मञ्जुवर्ण महाविहार बेखाः त्वाःया छगू पुलांगु महाविहार खः । ख्वप, थालाछेँ नागपुखूया पूर्ख, बेखाः पुखूया दक्षिण दिशाय् अवस्थित थुगु महाविहारयात वाउँ बहाः धकाः नं म्हसीकेफु ।
ने.सं. ९८६ या भाजु मनया सफुलिइ श्री मञ्जुवज्र विहार, ने.सं. १००५ या वज्राचार्य महाविहारया सफुलिइ श्री सुगत, श्री मञ्जुवज्र विहार धकाः नां छुनातःगु विहार हे मञ्जुवर्ण महाविहार खः धकाः धायेगु याना वयाच्वंगु दु ।
मञ्जुवर्ण महाविहारया निर्माणया तिथिमिति क्वःजिक धायेमफुसा मध्यकालया अन्तिम इलय् थुगु विहार स्थापना जूगु अनुमान यानातःगु दु । थुगु विहार दुनेया द्यःपिनि पुजा पाठ प्रसन्नशील विहारया शाक्यतपाखें पूवंकाच्वंगुलिं प्रसन्नशील महाविहार व मञ्जुवर्ण महाविहारया स्वापू दु धयागु अनुमान यायेफु ।
न्यनेदुकथं प्रसन्नशील विहारया छथ्वः शाक्यत मध्यकालपाखे आचार्यभिशेक यानाः बज्राचार्य जूगु व इमिगु निंतिं हे चूडाकर्म यायेत थुगु विहार दयेकूगु खः । उकिं आचार्यभिशेक यानाः वज्राचार्य जूपिनि चूडाकर्म याइगु विहार खः । प्रसन्नशील महाविहार व मञ्जुवर्ण महाविहार संघया दिगुद्यः छम्ह हे खः ।
क्षेत्रफलया ल्याखय् मञ्जुवर्ण महाविहार तःधं मजूसां कलाया ल्याखय् बांलाःगु विहार खः । विहारय् पश्चिमाभिमुख महावैरोचनया क्वाःपाः द्यः दु । क्वाःपाःया जवखवं प्रस्तर सिंह दु । दथुइ वज्रधातु चैत्य दु । अष्टमंगल सहितया बहाःया मूलुखाय् महावैरोचन व निखेर मञ्जुश्री षडक्षरीया नापं पञ्चबुद्ध व बज्रसत्वपिनि कलात्मक मूर्ति सहितया तोरण दु ।
अथे हे मूलुखाया जवंखवं गणेद्यः, मांकाःद्यः व नासःद्यःया रुपय् पूजा यायेत दयेकातःगु ग्वाखंप्वाः व दक्षिणपाखें विश्वकर्मा (विकमा)द्यः स्थापना यानातःगु दु ।
वाक्य बहाः (गुणवाक्य विहार)
थिमि चपाचोया मू लँया पूर्व पाखे निजी लुखां दुहां वनाः ध्वदुइगु विहारया नां गुण वाक्य विहार खः । थुगु विहारयात ‘वाक्य विहार’ नं धाइगु खः ।
विहार स्थापनाया छुं प्माण मदयेधुंकूगु थुगु बहाः थिमिया दकलय् जीर्ण बहाः खः । बहाःया नामय् चिकिचाधंगु चतुष्कोणया चुक दु । दथुइ प्स्तर चैत्य व चैत्यया पूर्वपाखें जीर्ण अवस्थाय् थ्यनेधुंकूगु अक्षोभ्य बुद्धया क्वाःपाःद्यः दु । क्वाःपाःद्यः लिक्क गणेश,महांकाल व मेमेपिं द्यःपिनि मूर्ति दु । क्वाःपाः द्यःयाथाय् दुहां वनेगु कलात्मक लुखाया च्वय् दीपंकर बुद्धयात दथुइ तयाः जःखः शाक्यमुनि बुद्ध व ताराया चायागु मूर्ति स्थापना यानातःगु दु ।
संघ सदस्यपिं तकं मदयेधुंकूगु विहारया प्यखेरं मेमेगु जातिया बसोबास दु । उदारवान छम्हेस्यां नित्य पुजा याना वयाच्वंगु दु ।
वाया दुने जाकि दु
कल्प फिल्म प्रोडक्शन्स्पाखें ने.सं. ११३८ दँय् निर्माण जूगु थुगु संकिपाया निर्माता अमर दथेफुथे खःसा बाखं व निर्देशक बासु शाही खः । थुकिया संगीतकार रामकृष्ण खड्गी अले छायाँकार मनोजरत्न शाही खः । कलाकारकथं बासु शाही, सुनिता श्रेष्ठ ठाकुर, अन्नपुर्णेश्वरी श्रेष्ठ, कुमार कार्की, हरि घेमोसु, सजिना महर्जनपिं दुथ्याः । संकिपाय् सुं नं मनूतय् दथुइ ल्वापु ब्वलंकेत बाय् शंका ब्वलंकेत छ्यलीगु खँपुया हुनिं ब्वलनिगु परिस्थितियात ब्वयातःगु दु ।
वालंछा पुजा
ख्वाःपातय् उं छीन्ह्यः छगू पुजा यायेमाः । थ्व पुजायात वालन्छा धाइ । थुकिया तात्पर्य ख्वाःपाःया ज्या बच्छि क्वचाःगु तायेकाः न्हापा यानागु ज्याया द्वंबिद्वं क्षमा फ्वनेगु खः । थ्व न्हिकुन्हु सुकुन्दालिसें उं थलत, क्वँय् (ब्रुस), चा छता त्वःताः मेगु फुक्कं तयाः स्वनाः पुजा यायेमाः । थ्व पुजाय् तःग्वःगु सलिखय् यक्व दयेक मोहनी फयेमाः । थ्व हे मोहनीया हाकलं ख्वाःपाःया दृष्टिया नानि च्वइगु जुयाः मिखाया ज्या मजूतले थ्व मोहनी सुनानं मखंक सुचुका तइ । पुजा धुंकाः सकसिनं स्वां सिन्हः कयाः समय् नयेमाः । थ्व दिनय् हे सु सु द्यःया ख्वाःपाः दु व हे उनया उँनं ख्वाःपाःया न्यताः, कपाः, मनचा व न्हाय् च्वकाय् थीकी । व उं थलत न्हिथं पुज्याये माः । थुगु पुजांनिसें ख्वाःपाः च्वयेगु ज्या याइम्ह मूमनुखं नीसी यानाः सुनानं हाचां मगायेक चिपनिप मजुइक नियमय् च्वनेमाः ।
वासु शशी
नेपालभाषाया नापं नेपाली भाषां च्वसा न्ह्याकादीम्ह वासुशशीया वास्तविक नां वासुदेव वैद्य खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं १०५८ य् येँया ग्वलय् जूगु खः । कविताया नापं प्याखं विधाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीम्ह खयाः नं थ्वय्कःयात नेपालभाषाया ख्यलय् प्याखं च्वमि कथं अप्वः म्हसीकेगु याः । थ्वय्कया ताःचा प्वाँय् (ने.सं १०८९) व झुमिं यंम्ह मनू (ने.सं ११०६) यानाः निगू पूधाः प्याखं पिदंगु दु । थुपिं प्याखं यक्व न्ह्यः हे दबुली मञ्चन जुइधुंकूगु खः । प्याखं तसकं लोकंह्वासेंलि लिपा तिनि सफूया रुपय् पिकाःगु खः । नेपालभाषाय् न्हापां समस्यामूलक प्याखं च्वयादीपिं च्वमिपिं मध्ये थ्वय्कः नं छम्ह खः । छगू परिवारया समस्या पाखें समाजया हे समस्या ब्वयेगु थ्वय्कःया नाटकया विशेषता खःसा समसामयिक विषयय् सजीव पात्र चित्रण थ्वय्कःया नाटकया मेगु विशेषता जूगु दु ।