झ्याःया मुक्कं भाग छेँया मूअंगलं पिहां वयाच्वंगु आयताकारया स्वपाः झ्याः हे विमानझ्याः खः । छेँया च्वतय् ह्वनातःगु विमानझ्याः नेवाः छेँया आकर्षक झ्याः खः । प्राचीन कला शिल्पया नेवाः छेँय् थज्याःगु झ्याः थाय्थासय् खंकेफु ।

उपयोधि झ्याःया निखेरया थां धस्वाकेत थुगु झ्याः क्वय् (ज्यचष्शयलतब िदबकभ)या सिँ ।
अमोसा ग्वय् बांलूगु झ्याःया बुट्टा
कोता झ्याःया पानेल
कोता पौ झ्याःया पाता
कोतामा झ्याःपाताया जव खवया थां
कोकोला सुलोचा धस्वाकेगु आधार सिँ
खिचावा खिचाया वा बांलूगु बुट्टा
चो झ्याःच्वय् निखेरया आकर्षक बुट्टा
झंगःचागः झ्यालय् चखुंचा च्वनीगु थाय्
थति झ्याःया शीरय् च्वनीगु सिँ
थांचा झ्याःया निखेरं सिथय्या थां
नाःगः झ्याःया अर्धगोलाकार भाग
नाःतु सतुबतु थें हितु हिनाच्वंगु बुट्टा ।
पले पलेस्वां बुट्टा ।
पीफ्वः प्यंपा लप्तेया स्वां बुट्टा
माय्बिलि माय्बिलि बां लूगु बुट्टा ।
मिखाफुसि झ्याः च्वय्या निखेरं मिखाफुसि बांलूगु बुट्टा
मेराप झ्याःया प्यानलय् ग्वःलानाच्वंगु बुट्टा
मेराप झ्याःपाः मेराप बांलूगु झ्याः खापा
लिबि झल्लर बांलूगु बुट्टा
सिँहः सिमाहः बांलूगु बुट्टा
हाछेँ हाफ्वः थें प्वाः प्वाः गनाः धीचिनाच्वंगु बुट्टा ।

अबु विनोद महर्जन व मां रत्नकुमारी महर्जनया कोखं यल, थेच्वया मालिगामय्‌ बूम्ह विरज संगीतया उच्च शिक्षा अध्ययनया निंतिं थौंकन्हय्‌ अष्ट्रेलियाय्‌ च्वना वयाच्वंगु दु । म्येहालामि विरज महर्जन निगू तगिमय्‌ ब्वनाच्वना दीबलय्‌ हे सांगीतिक पहिचान दयेकूम्ह खः । १३ दँ दुबलय्‌ वि.सं. २०६९ सालय्‌ विरजया एकल साँझ ज्याझ्वः यासें म्ये हालादीगु खः ।
वय्‌कलं ‘तुयूतुयू’ धाःगु म्येपाखें सर्वोत्कृष्ट न्हूम्ह गायकया निंतिं पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड (२०७४) त्याकादीगु खःसा थुगु हे म्येपाखें नेशनल बक्स अफिस अवार्डय्‌ बेष्ट डेब्यू सिंगर (जुरी च्वाइस अवार्ड) नं त्याकादिल । नेशनल पावर न्यूज म्यूजिक अवार्डय्‌ बेष्ट सङ अफ द इय्‌– इन्करेजमेन्ट अवार्ड (२०७५) त्याकादीगु खः । वय्‌कःया मेगु नेपालभाषाया म्ये ‘छ लुइवं हे जीवन’पाखें निक्वःगु स्टार नेपालभाषा म्यूजिक अवार्डय्‌ बेष्ट सिंगर मेल– राइजिङ स्टार सिरपाः (२०७९) त्याकादीगु खः । विरजं वि.सं. २०७० सालय्‌ १४ दँ दुबलय्‌ थःगु न्हापांगु म्येमुनाः ‘नयाँ किरण’ पिथंगु खः ।

मरु, येँया भाजु शेषराज व मय्जु हीरादेवीया काय्भाजु विश्वराज ने.सं. १०५८ सिल्लाथ्वः अस्तमि, मंगलबारखुन्हु बूम्ह खः । भारतं सन् १९६० स एमबिबिएस क्वचायेका दीम्ह थ्वय्कलं सन् १९६५ स वेलायतं एफआरसीएस थुज्वःगु अति सम्मानित उपाधि कयादिल । नेपालय् मूत्रासयया ल्वय्या उपचारया ख्यलय् थ्वय्कः छम्ह न्ह्यलुवाः शल्यचिकित्सक खः । विशेषतः मिजंतय् प्रजनन समस्याया ख्यलय् थ्वय्कः विज्ञ खः । थ्वय्कःया कुतलं वीर अस्पतालय् दक्कलय् न्हापां मूत्रासय उपचारया बिस्कं विभाग नीस्वनेगु ज्या जूगु खः ।

विष्णु जल्मि
विष्णु जल्मि नेवाः संगीत ख्यलय्‌ तसकं लोकंह्वाःम्ह म्येच्वमि, म्येहालामि व लय्‌चिनामि खः । थ्वय्‌कःया जन्म वि.सं.१९९४ कार्तिकय्‌ यलया जलय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कलं मचाल्याय्‌म्हया इलनिसें हे म्ये चिनेगु यानादीगु खः । लिसें थ्वय्‌कः छम्ह बांलाःम्ह तबलावादक नं खः । उगु इलय्‌ गांगामय्‌ प्याखंत स्यनीबलय्‌ हिन्दी संकिपाया लसय्‌ नेवाःम्येत चिनेगु ज्या न्ह्याकादीगु खः । वि.सं. २०४२ सालपाखे वरिष्ठ संगीत सर्जक कृष्णमान डंगोलया ब्वनाय्‌ थ्वय्‌कः रेडियो नेपालय्‌ दुहां झाःगु खः । अन थ्वय्‌कलं ‘फूलबारी’ ज्याझ्वःया नितिं थःम्हं चिनागु म्येत रेकर्ड यानादिल । लिसें थःम्ह नं म्ये हालेगु यानादिल । थुगु इलय्‌ थ्वय्‌कःया आपालं म्येत लोकंह्वाः । थ्वय्‌कःया लोकंह्वाःगु म्ये मध्यय्‌ ‘बजि ल्हुइ नं म्वाःल यःमैं कुति वाये नं म्वाःल यःमैं’, ‘आलुब्वय्‌ लैंब्वय्‌ पिवाः च्वनेत कपाय्‌ फ्यनेगु यंचा यःमैं’, ‘वल वल उल्टा जमाना स्व पासापिं’ खः ।
अज्यागु तःपु म्ये दयेधुंकाः उगु म्ये मुनाः ने.सं. ११०६ स ‘लाय्‌लामा’ या नामं म्येचाः पिथना दिल । थुगु म्येचालय्‌ झिंन्यापु म्ये दुथ्याः । उगु इलय्‌ थ्व म्येचाः नं तसकं चूगु खः । थ्व हे म्येचाः पिथनेधुंकाः बिष्णु जल्मि व कृष्णमान डंगोलया नां कायेवं मनूतय्‌सं लाय्‌लामा म्येचाःयात लुमंकी । अथे जुयाः थीथी दँय्‌ थ्व हे नामं खुचाःतक्क म्येचाः पिथना दिल । थ्वय्‌कलं ने.सं. १११२ स थःम्हं हे लसय्‌ हनागु म्येत मुनाः ‘ग्वय्‌स्वांमाः’ नामं म्येचाः पिथना दिल । थ्व हे नामं लिपा मेगु निचाः नं पिथना दीगु दु । पासा पुचः अमेरिकां नं थ्वय्‌कःया म्येत मुनाः ‘लिसवाः’ म्येचाः पिथंगु दु ।
थ्वय्‌कलं मतिना, विधि ब्यवहारलिसें विसंगतिया लोक लसं छाय्‌पियाः आपालं म्येत चिनादीगु दु । थ्वय्‌कलं च्वयादीगु म्येत न्यनेबलय्‌ झीगु नेवाः पहः खनेदु । थ्वय्‌्कःया म्ये न्यनेबलय्‌ सरल व ल्हानाभाय्‌ कथंया जूगुलिं न्यनीपिन्सं ययेकल, लोकं नं ह्वात । थ्वय्‌कःया म्येग्वलय्‌ कृष्णमान डंगोलं लसं छाय्‌पीवं म्ये जीवन्त जूवनीगु । थ्वय्‌कलं चिनादीगु, हालादीगु व लसय्‌ हनादीगु म्येत सलंसःपु दु । थ्वय्‌कलं थःगु म्ये लिसें पुलांगु लोकंह्वाःगु म्येत नं मुनेगु यानादीगु दु । अथे हे धुवा जक दुगु पुलां म्येयात थःम्हं हे पूवंकाः पिथना दीगु दु । अज्याःगु मध्यय्‌ छपु बसन्त म्ये खः ‘वाउँगु सिमाचाय्‌ म्हासुम्ह झंगःचा’ ।
थ्वय्‌कलं थःगु म्ये थःम्हं जक मखु नांजाःपिंलिसेें संगीत ख्यलय्‌ नकतिनि ताय्‌तिति यानाच्वंपिन्त नं हायेकेगु यानादिल । थ्वय्‌कःया हे म्ये हालाः आपालं म्येहालामिपिं लोकं नं ह्वाःगु दु । थ्वय्‌कलं छगू इलय्‌ स्वरसम्राट नारायणगोपालयात जक म्ये हायेकाः छचाः म्येचाः पिथनेगु ग्वसाः ग्वयादीगु खः, तर थ्व पूमवन । थ्वय्‌कःया म्ये तारादेबी, कृष्णमान डंगोल, मिरा राणा, ज्ञाणु राणा, प्रेमध्वज प्रधान, मदनकृष्ण श्रेष्ठपिन्सं हालादीगु दु । थ्वय्‌कलं नेवाः म्येचाः जक झिचालं मल्याक पिथना दीगु दु । ने.सं. ११३७ स स्वकःगु पेज थ्री लाइफ टाइम एचिभमेण्टं छाय्‌पी धुंकूम्ह थ्वय्‌कः मान सम्मानया आस मतैम्ह खः । मदिक्क नेवाः म्ये संगीत ख्यःया श्रीबृद्धिया निंतिं थःत पानाझाःम्ह खः । न्हापांनिसें छेँयाज्या दुरु मीगु यायां लिपा मरि पसः तयादिल । थ्वय्‌कःया मरि पसः आरती स्वीटस् हाउस थौंतक्क येँय्‌ फसिक्यबय्‌ दनि ।

बिष्णु श्रेष्ठ छम्ह लय्‌चिनामिलिसें म्येहालामिकथं म्हस्यू । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०७३ प्वहेलागाः आमै, बसुबारखुन्हु येँया असनय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु शिवप्रसाद श्रेष्ठ व मां लक्ष्मीमाया श्रेष्ठ खः ।
थ्वय्‌कलं न्हापां येँया क्षेत्रपाटीच्वंगु जे.पि. स्कूलय्‌ ब्वनादीगु खः । लिपा वि.सं. २०२० पाखे बाल मन्दीरय्‌ ब्वनादीबले अनं चित्रकला सयेकेगुलिसें संगीत नं सयेकादिल । अनं थ्वय्‌कःयात संगीत स्यनादीम्ह गुरु खः पद्म कादम्बरी (मानन्धर) खः । लिपा थ्वय्‌कलं पुतलीसडकया संगीत महाविद्यालयपाखें पं. रंगराव कादम्बरी व सूर्यराज शर्मापाखें शास्त्रीय संगीत नं सयेकादीगु खः ।
थ्वय्‌कलं दबुली दकलय्‌ न्हापा हालादीगु नेवाःम्ये ‘अय्‌ तिमिला हुँ’ खः । थःम्हं हे संगीत तयाः हालादीगु थुगु म्येया च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ खः । वि.सं. २०२८ सालपाखें रत्नराज्य क्याम्पसया छगू सांगीतिक ज्याझ्वलय्‌ थुगु म्ये हालादीगु खः । थ्वय्‌कलं ने.सं. १०९४ स ‘झीगु सः’ पाखें जूगु न्हापांगु म्ये नखः धेंधेंबल्लाखय्‌ ब्वति कयाः सःपाखें न्हाप सिरपाः त्याकादीगु खः । अबलय्‌ थ्वय्‌कलं दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु ‘थक्व गंगु कथुं खाखातूगु सलं’ धाःगु म्ये हालाः लुँया तक्मा कयादीगु खः । थुगु म्येय्‌ थ्वय्‌कलं रमेश ताम्राकारलिसें जानाः लय्‌ तयादीगु खः । थुगु म्ये ने.सं. ११२१ स पिदंगु म्येचाः ‘हाकनं छक्वः १’ स दुथ्याना च्वंगु दु । थ्वय्‌कलं भिंmनिपुति नेवाः म्ये हालादीगु दु । तर थ्व हे छपु म्ये जक म्येचालय्‌ पिदना च्वंगु दु । थ्वय्‌कलं अप्वः धैथें थःगु हे लसय्‌ म्ये हालादीगु खःसां छुं छुं म्ये रमेश ताम्राकारलिसें जानाः नं लय्‌ तयादीगु दु । थ्वय्‌कलं प्रेमध्वज प्रधानया लसय्‌ दुर्गालाल श्रेष्ठया म्ये ‘अय्‌ प्रेमया पुजारी छ’ नं हालादीगु दु । थ्व बाहेक थ्वय्‌कलं थानादीगु लोकंह्वाःगु नेवाः धूनत मुनाः म्येचाः पिथना दीगु दु । थुगु म्येचाः ‘द्यछा’या नामं अन्नपूर्ण क्यासेट सेन्टरपाखें ने.सं. १११८ स पिथना दीगु खः ।
वि.सं.२०३१ सालपाखे थ्वय्‌कलं रेडियो नेपालय्‌ स्वर परीक्षा ताःलाका दीगु खः । रेडियो नेपालय्‌ थ्वय्‌कःया दकलय्‌ न्हापां रेकर्ड जूगु म्ये ‘नौलाख तारा हेरी कोसित म सोधुँला’ खः । थुगु म्येया च्वमि प्रेमविनोद नन्दन खःसा लसय्‌ हनादीम्ह प्रेमध्वज प्रधान खः । थ्वय्‌कलं भिंmन्यापुति हालादीगु खस भाय्‌या म्येत मध्यय्‌ ‘गुराँसको थुँगा सरी’ छगू इलय्‌ तसकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । थुगु म्ये रत्नशम्सेर थापां च्वयादीगु खः । अथे हे थ्वय्‌कलं तारादेवीलिसें जानाः ‘हिमाललाई सुनाउँछु’ म्ये नं हालादीगु दु ।
थ्वय्‌कलं छगू इलय्‌ गोरखापत्र संस्थानं पिदनीगु मचा लय्‌पौ ‘मुना’य्‌ मचा म्येया स्वरलिपित पिथना दीगु दु । मस्तय्‌ निंतिं मचा म्ये थःम्हं हे लसय्‌ हनाः उकिया स्वरलिपित पिथना दीगु खः । अथे हे छगू इलय्‌ थ्वय्‌कः संकिपा ख्यलय्‌ नं सक्रिय जुयादीगु खः । थ्वय्‌कलं आपालं टेलिसंकिपा लिसें संकिपाय्‌ नं म्हितादीगु दुु । थ्वय्‌कलं ‘बेहुली’ संकिपाय्‌ ल्यू नायः जुयाः म्हितादीगु खः । थ्वय्‌कलं शंकरदेव क्याम्पसं बि.कम.तक ब्वनादीगु दु । मेख्यः धुंकाः थ्वय्‌कःया चित्रकलाय्‌ नं ल्हाः न्ह्याः । न्हापा छेँजःपिन्सं न्ह्याका वयाच्वंगु मरि पसलय्‌ हे थःगु लजगाःकथं न्ह्याका च्वनादीम्ह खः । थ्वय्‌कलं लिपा मेमेगु थीथी पसः तयाः नं थःगु लजगाःयात न्ह्याकादीगु खः ।

सत्यमान भन्सारी व तारादेवी भन्सारीया कोखं ने.सं. १०७६ प्वहेलाथ्वः तृतिया, सोमबारखुन्हु किपूया गुत्पौ त्वालय्‌ संगीतकःमि वीरप्रसाद भन्सारीया जन्म जूगु खः । वय्‌कलं संगीत विधाय्‌ प्रयाग संगीत विद्यालय इलाहवादपाखें जुनिय्‌ डिप्लोमा यानादीगु दु । २०३५ सालं निसें मदिक्क संगीत ख्यलय्‌ दुबिना च्वनादीम्ह वय्‌कलं इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजं पिदंगु थीथी म्येय्‌ थःगु सः बियादीगु दु । वय्‌कःयात दबुली नेपाल, कीर्तिपुर बहुउद्देश्यीय सहकारी संस्था, राराहिल मेमोरियल स्कूलपाखें हनेज्या जुइधुंकूगु दु । नेवाः सांस्कृतिक गुथि, नेवाः सांस्कृतिक दबू, नेपालभाषा एकेदेमिलिसें थीथी संघसंस्थाय्‌ आवद्ध वय्‌कः इन्द्रेणी सांस्कृतिक समाजया नायः नं खः ।

धनवन्तरी थर कालान्तरय् वैद्य थरय रूपान्तरण जूगु खः । वेद परम्पराया आधारय् वास; याइपिं स्यस्यःतय्त वैद्य धोयगु चलन दु । थुमित थुकथं ब्वथलातःगु दु– ताहायाःगु मिखा स्याइबलय् वासः याइपिं ज्यापुवैद्ययात – ताहा वैद्य, धँुयागु गःपतय् क्वँय् थाइबलय् व जीवजन्तुयात वासः याइपिं वैद्ययात– द्यः वैद्य (३) घाटय् यंकाः अन्त्य अवस्थाय् वासः याइपि वैद्ययात – घाट वैद्य (४) लायकुलिइ जुजुपिनिगु परिवारयात वासः याइपिं वैद्ययात राजवैद्य धाइ ।
थुमिसं बिरामीतय्गु नारी स्वयेगु, व्यथा स्वयाः सीका वासः यानाः लायेकेगु व थीथी वासः दयेकेगु ज्या याइ । हिन्दू धर्म माने याइपिं वैद्यतय्गु बासस्थान ग्वल पशुपतिइ खः । ग्वलय् च्वंपिं वैद्यत भ्वँत व किपुलिं वःपिं धाइ । वैद्यत स्वनिगः व नेपाःगाःया थीथी थासय् च्वनाच्वंगु खनेदु ।