मां गुणमाया व बौ पानबहादुर महर्जनया कोखं वि.सं.१९८३ कार्तिक शुक्ल पंचमी कुन्हु पांगाया भुजिन्द त्वालय् जन्म जूम्ह शुकराम महर्जन समाजसेवी, साहित्यकार, संगीतकार, नाटकार, गाय्क, प्याखं निर्देशक नापं संगीत गुरु नं खः । बहुआयामिक व्यक्तित्वया धनी शुकरामं पांगाय् पवित्र कुटी विहार दयेकादिलसा यक्वसित म्ये, हार्विन स्यनेगुया नापं हनेमाःपिं तःम्ह व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी सम्बन्धी रामायण च्वयाः हायेका थःगु भाषा, साहित्य संस्कृति थकायेगु ज्याय् तःजिगु योगदान बियादीम्ह व्यक्ति खः ।
अथेहे भाजु शुकरामं पांगाय् कृष्णलीला अन्तरगत कंशया ध्वंस, कृष्णाष्टमी व छ्यलागु लँ ज्यली थेंज्याःगु यक्व हे लोकंह्वाःगु दबूप्याखं, सर्वार्थसिद्ध थेंज्याःगु गीति नाटक च्वयाः थम्हं हे स्यनाः क्यनादीगु दु । सर्वार्थसिद्ध प्याखंया भिडियो नं पिदंगु दु । सर्वार्थसिद्ध गिती नाटक व स्वस्थानी बाखं वय्कःया पिदने धुंकूगु सफू खःसा म्ये, कविता, प्याखं आदि कृतित यक्वहे पिदने ल्यं दनि ।
नेपालभाषाया प्राचीन बाखं मध्ये तसकं लोकं ह्वाःगु बाखं शुकवहतरी नं छगू खः । थ्वहे कथं थ्व बाखं सफू तःगू मितिइ ल्ह्ययातःगु लुयावःगु दु । थ्व शुक वहत्तरी बाखं भाःतम्ह बनिया बनय् ज्याय् वनाच्वंगुलिं थःगु यौन प्याःचाः लंकेत चान्हय् पिहां वनेत्यंम्ह बनियाया कलाःयात छेँ नं पितमछ्वयेगु निंतिं वाउँभत्तुं न्हिं न्हिं छपु छपु यानाः बनियाया कलाःम्हेसित कंगु न्हय्निपु बाखंया पुचः खः । थथे वाउँभत्तुं न्हय्निन्हु तक बाखं कने सिधःबलय् बनिया नं छेँय् थ्यंकः वइ । थुकथं वाउँभत्तुं थः मालिकं बियाथकूगु मालिकनीया सतित्व रक्षा यायेगु भालाः न्हय्निन्हु तक बाखं कनाः पूवंकी । थ्व शुकबहत्तरी बाखं नेपाःया सामाजिक परिवेशय् निर्माण जूगु दुसा समाजय् विद्यमान अनैतिकतायात पनेगुया नापं उच्चवर्गीय परिवारया दूराचार आदियात ब्वयेगु थ्व बाखंया मेगु विशेषता जूगु दु । शुकवहत्तरीया ने.सं ८६६ या संस्करण भाजु प्रेमबहादुर कसाःया सम्पादनय् देवनागरी लिपिइ ने.सं. ११०० स च्वसापासा पाखें पिदंगु दु ।
शुक्रराज शास्त्री नेपाःया देय्या जनता शिक्षा दिक्षां बञ्चित जुयाः अन्धकारय् दुनाच्वने माःगु व मांभाय् नेपालभाषां छुं च्वयेगु नं अपराध साबित जुयाः सजाय फये मालाच्वंगु राणाकालय् निरंकुश शासनया विरुद्धय् नेपालय् प्रजातन्त्र हयेया निंतिं थःगु ज्यान पानावंम्ह छम्ह अमर शहिद खः । थथेहे वय्कः नेपालभाषाया छम्ह पुनर्जागरणया अभियन्ता नं खः । यल बुखंबहाःया जोशी कूलया कायमचा शुक्रराज शास्त्रीया जन्म ने.सं १०१३ सालया गुंपुन्हि कुन्हु बौ पं. माधवराज जोशी व मां रत्नमायाया क्वखं भारतया बनारसय् जूगु खः ।
मचाबलय् भारतय् आखः ब्वनादीम्ह वय्कःया परिवार येँय् च्वनेगु जूबलय् वय्कलं न्यागू तगिं तक दरबार हाइस्कूलय् आखः ब्वनादिल । लिपा झिंनिदँया वैंसय् वय्कः वीरगञ्जय् वनाः थःम्हं हे कमे यानाः आखः ब्वनेमाल । बौम्ह माधवराज भारतय् निर्वासित जुयादीगुलिं वय्कः नं भारतया देहरादून सिकन्दरबादया गुरुकुलय् वेदान्तय् शास्त्री परीक्षा बियाः प्रथम श्रेणीइ पास जुयादिल, गुकिं वय्कःयात ‘विद्याभूषण’ धयागु पदवी प्राप्त जुल । थबलय् निसें वय्कःया नांया ल्यूने ‘शास्त्री’ घायेगु जुल । शास्त्री पास यानाः नेपाः झायाः डि.ए.भि. स्कूलय् हेडपण्डित पदय् च्वनाः ब्वंकेगु यायां वय्कलं आइ.ए., बी.ए. नं पास यानादिल । छुं ई लिपा नेपाः झायाः वय्कलं संस्कृतया ब्रम्हसुत्र शंकर भाष्य धयागु सफू हिन्दी भासं अनुवाद यानादिल ।
शुक्रराज शास्त्रीयात शहीद धकाः आपाःस्यां स्यू तर वय्कः नेपालभाषाया लेखक नापं मांभाय्या अनुरागी धयागु खँ आपाःस्यां मस्यू । शिक्षा दिक्षां बञ्चित जुयाः अशिक्षाय् लानाच्वंपिं उगु ईया नेपाःमिपिंत चेतना थनाः जागरण हयादीम्ह वय्कः छम्ह नेपाःया राजनीतिज्ञ जक मखु नेपालभाषा साहित्य थकायेगु निंतिं आपालं योगदान बियादीम्ह साहित्यकर्मी नं खः ।
उगु इलय् तक नेपालभाषाय् व्याकरणया सफू मदुनि । थथे थःगु भाषाय् व्याकरणया सफू मदुगु खनाः राणा शासनया दमन तिव्र जुयाच्वंगु इलय् नं वय्कलं येँया नेपालभाषायात स्तरीय भाषा नालाः नेपालभाषा व्याकरणया नामं ने.सं. १०४८ सालय् नेपालभाषाया न्हापांगु ब्याकरण सफू च्वयादिल । नापं वय्कलं मस्तय्गु निंतिं शिक्षा थःगु मांभासं स्यनेमाःगु वाः चायेकाः ने.सं. १०५० सालय् नेपालभाषा वर्णमाला व नेपालभाषा रिडर भाग १–२ च्वयाः भारतय् हे छापय् यानाः हयादिल । थुकथं हे वय्कःया नेपालभाषाय् स्वंगू, नेपाली भाषाया न्यागू व हिन्दी भाषाया स्वंगू यानाः झिंछगू सफू पिदंगु दु ।
हानं नेपाः देशया जनतायात शासकपिंसं अन्याय अत्याचारया गालय् क्वफानातःगु खनाः शुक्रराज शास्त्रीजुं उगु ईया राणा सरकारया मग्यासे विरोध यानाः क्रान्ति यायेगु पाखे न्ह्यचिलादिल । गुकिं यानाः क्रान्तिया मि च्याच्यां वन । उकिं मेपिं क्रान्तिकारीत नापं वय्कःयात नं राणा सरकारं जेलय् स्वथनाबिल । थ्व हे झ्वलय् ने.सं. १०६१ सालय् सिल्ला (वि.सं. १९९७ सालया माघ १० गते) वय्कःयात टेकुइ सिमाय् यखानाः स्यात । थुकथं देश, जनतया लागि थःत पानाः बलिदान बियावंम्ह वय्कः शुक्रराज शास्त्री नेपाःया छम्ह सच्चाम्ह देशभक्त नेता नापं वैय्याकरण व मचा सफू च्वयाः नेपालभाषाया पुनर्जागरण अभियानयात सफल यानादीम्ह छम्ह मातृभाषा अनुरागी, अन्धपरम्परा अन्धविश्वासया विरुद्धय् चेतनाया जः ह्वलाः समाज सुधारया निंतिं आपालं ज्या यानावंम्ह समाज सुधारक व नारी वर्गप्रति प्रगतिशील धारणा दुम्ह छम्ह अमर शहीद खः ।
भाजु शुभ शान्ति बज्राचार्यया जन्म ने.सं.१०८० जेष्ठय् किपुली जूगु खः । वय्कःया मां आशामाया बज्राचार्य व बाः सर्वानन्द बज्राचार्य खः । भाजु शुभ शान्ति बज्राचार्यं नेपालभाषं निबन्ध, बाखं व छधाः प्याखं च्वयादी । वय्कःया न्हापां प्रकाशित रचना हासा पसः नांगु छधाः प्याखं खः, गुगु ने.सं.११०५ य् मन्दः पत्रिकाय् पिदंगु खः ।
वय्कःया प्रकाशित कृति– असंया न्या (ने.सं.१११३), ध्वँ च्वलेचा (ने.सं.१११४) खः । वय्कलं मूस्या नांगु पत्रिका स्वंगूगु ल्याः तक सम्पादन यानादीगु जुल । नेपालभाषाय् प्याखं च्वयेगु, स्यनेगु व म्हितेगु यानादीम्ह भाजु शुभशान्ति बज्राचार्यजुं प्याखं सम्बन्धि तःपु हे च्वसु च्वयादीगु दु । वय्कलं ख्यालः, प्याखं व बाखनय् थीथी सिरपाः कयादीगु दु ।
शुष्मा श्रेष्ठ भारतीय संकिपा व संगीत ख्यलय् छम्ह लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि, छम्ह नेपाःमि खः । उकिसनं थ्वय्कः छम्ह नेवाःया म्ह्याय्मचा नं खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०८० यंलागाः पारु, मंगलबारखुन्हु भारतया मुम्बइलय् जूगु खः । थ्वय्कःया अबु भोला श्रेष्ठ व मां निर्मला श्रेष्ठ खः ।
थ्वय्कःया अबु छम्ह कुशलम्ह तबलावादकलिसें संगीतकार खः । गुम्हेस्यां सन् १९५० पाखे भारतीय संकिपाय् संगीत सिर्जना यानादीगु दु । अथे हे थ्वय्कःया मां नं छम्ह म्येहालामि खः । अबु व मां निम्हं संगीत ख्यःयापिं जूगुलिं थ्वय्कःयात मचा इलंनिसें संगीत व म्ये हालेत अःपुल । थ्वय्कलं न्यादँ दुबलय् हे म्ये हालेगु यानादीगु खः । थीथी थासय् जुइगु सांगीतिक ज्याझ्वलय् म्ये हालेगु यानादिल, लिपा गुदँ दुबलय् भारतीय संकिपाय् नं म्ये हालादिल । सन् १९६९ पाखे थ्वय्कलं दकलय् न्हापां ‘अन्दाज’ संकिपाय् ‘है ना बोलो बोलो’ मचा सलय् म्ये हालादीगु खः । थुबलय्तक भारतय् संकिपाय् मचातय्सं म्ये हाःगु मदुनि । संकिपाय् नं मचातय् निंतिं तःधिपिं मिसातय्सं हे म्ये हालीगु खः । थ्वय्कलं थः अबुपाखें हे संगीतया शिक्षा कयादीगु खः । सन् १९७१ पाखे थ्वय्कःया अबु मदयेधुंकाः थ्वय्कःयात संगीत सयेकेगु व संकिपाय् म्ये हालेगु यक्वः ह्वःताः चूलात । थ्वय्कःया आपालं लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय् ‘यादोंकि बारात लेके आइ है’ व ‘क्या हुआ तेरा वादा’ नं खः । थ्वय्कलं अन राज कपुरलिसें संकिपा ख्यःया दिग्गजपिंलिसे ज्या यानादिल । अथे हे तसकं लोकंह्वाःपिं व नांजाःपिं संगीतकारतय्गु म्ये हालेगु ह्वःताः नं चूलात ।
सन् १९८६ तक्क थ्वय्कलं पूर्णिमा श्रेष्ठयानामं हे म्ये हालादीगु खः । थ्वयां लिपा थ्वय्कःया इहिपाः जुल । इहिपाःधुंकाः थ्वय्कलं थःगु नां हिलाः पूर्णिमा तयादिल । नां हिलेधुंकाः सन् १९९२ स ‘बोल राधा बोल’ संकिपाया निंतिं हालादीगु म्ये ‘तु तु तु तु तु तारा’ म्ये हालाः न्हापा थें उतिकं हे लोकंह्वात । थुगु इलय् थ्वय्कलं हालादीगु आपालं म्येत लोकंह्वाः । हरेक संकिपाय् थ्वय्कःया म्येत दयाच्वनी । हरेक कथंया म्ये हालेगुली थ्वय्कः नां जाः । थ्वय्कलं हालीगु म्येत न्ह्यागुं संकिपाया नकिंयात ल्वः जू ।
थ्वय्कलं खस भाषाय् नं आपालं म्ये हालादीगु दु । खस भाषाया संकिपाय् नं थ्वकलं आपालं लोकंह्वाःगु म्येत हालादीगु दु । थ्वय्कलं खस संकिपा सिन्दुरनिसें म्ये हालेगु न्ह्याकादीगु खः । थ्वय्कः थ्व हे संकिपाया छगू ज्याझ्वलय् ब्वति कायेत नेपाः झाःगु खः । थ्व हे इलय् थ्वय्कलं थःगु मांभाय्या छपु म्ये नं हालादीगु खः । उगु म्ये दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसाय् कान्छाबुद्ध बज्राचार्यया लसय् ‘जिगु प्रेम धात्थें यदि प्रेम खःसा’ खः । थ्व नं तसकं हे लोकंह्वाःगु म्ये खः । थ्व हे छपु जक म्ये दुसां थ्वय्कःयात नेवाः संगीत ख्यलय् नं लोकंह्वाका ब्यूगु दु ।
मचाइलंनिसें हे म्ये हालाः भारतीय संकिपाया संगीत ख्यलय् थःत थनादीम्ह थ्वय्कलं झिगुलिं मल्याक अनया थीथी प्रान्तिय भासं नं लोकंह्वाःगु म्येत हालादीगु दु । थ्वय्कःयात भारतीय नां जाःगु फिल्म फेय् अवार्डलिसें आपालं मान सम्मान व पदविं छाय्पीधुंकूगु दु ।