नेवाः सभ्यतायात थन्ह्याकेगु नितिं दोलखाया भाषा, संस्कृति, सम्पदा व साहित्य विकास यायेगु ज्याय् सक्रिय जुयाच्वनादीम्ह व्यक्तित्व खः शिवजी प्रधान । अबु नारायणजी प्रधान व मां विमलादेवी प्रधानया कोखं ने.सं. ११०० थिंलागाः त्रयोदशी कुन्हु दोलखाया गुर्कोटय् बूगु खः । वय्‌कलं दोलखाया भाषा, संस्कृति व सम्पदाया बारे जागरण हयेगु नितिं स्थानीय एफएमय् दकले न्हापां दोलखा भाषां ज्याझ्वः न्ह्याकादीगु खः । दोलखाया नेवाःतय्‌सं परम्परां निसें न्ह्याकाः वयाच्वंगु फेर प्रथा न्हनेत्यंगु अवस्थायात वाःचाय्काः स्थानीय सभ्यतायात हे विषयवस्तु दय्काः विसं २०७० सालय् नेपाल संगीत तथा नाट्य प्रतिष्ठानं ग्वसाः ग्वःगु नाटक महोत्सवय् नाट्यश्वर कला समूहपाखें दोलखाभाषाया हे माध्यमं ब्वति कयादीगु खः । स्थानीय ल्याय्‌म्हतय् दथ्वी स्थानीय भाषा, संस्कृति व सम्पदाया जागरण थनेत सडक नाटकया ग्वसाः ग्वयादीम्ह भाजु प्रधानं दोलखाया नेवाःतय्‌गु सभ्यता व संस्कृतिया अध्ययन अनुसन्धान नं यानाच्वनादीगु दु । भाजु प्रधानं नेवाः जाति, भाषा व संस्कृतिया ख्यलय् अध्ययन अनुसन्धानय् यानादीगु ज्याया कदर यानाः आपालं संघसंस्थां वय्‌कःयात सम्मान याये धुंकूगु दु । वय्‌कलं दोलखाया भाषा, सांस्कृतिक परम्परा, संगीत, कला, सम्पदा, लोकवार्ता, वास्तु आदिया अध्ययन अनुसन्धान यानादीपिं आपालं अध्येतापिन्त सूचकया रुपय् नं ग्वहालि यानादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कलं दोलखा व जःखःया नेवाः भाय्‌या शव्दकोष दय्केगु ज्या न्ह्याकाच्वनादीगु दु ।

ख्वपया भाजु पञ्चलाल व मय्जु कृष्णशोभाया काय्मचा शिवप्रसाद सन् १९३५ स बूगु खः । सन् १९५८ स विज्ञान संकायपाखें स्नातकोत्तर क्वचायेके धुंकाः सन १९६१ स भारतया इलाहावाद विश्वविद्यालयपाखें सेन्थटिक केमेस्ट्रि विषय विद्यावारिधि उपाधि कयादीगु खः । नेपालय् विज्ञान विषयया शिक्षा न्ह्यज्याकेगुली थ्वय्कःया आपालं तिबः दु ।

येँ, मखं, तानाबहाःया भाजु विष्णुप्रसाद व मय्जु बुद्धिदेवीया काय्भाजु शिवशंकर सन् १९४४ स बूगु खः । अष्ट्रेलिया, कावलफिल्ड प्राविधिक प्रतिष्ठानपाखें इन्जिनियरिङ्ग यानावःम्ह थ्वय्कः तःदँतक सरकारी सेवाय् च्वनाः नेपालय् जलविद्युतया ख्यलय् आपालं भूमिका म्हितादिल । त्रिशुली जलविद्युत, पनौति जलविद्युत, खोपासि जलविद्युत, सुनकोशी जलविद्युत थुज्वःगु नेपाःया प्रारम्भिक ईया जलविद्युत विकासय् वय्कःया तिबः दुगु जुल ।

शिवशंकर मानन्धर नेपाःया न्हापांम्ह संकिपा नायःलिसें म्ये संगीत ख्यःया छगः धिसिलाःगु थां खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०५३ सिल्लागाः चःह्रे, बसुबारखुन्हु येँया न्हूसतक, पाक्वय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु मानबहादुर मानन्धर व मां राममाया मानन्धर खः ।
अबु व बाज्या नं संगीतय्‌ नुगः क्वसाःपिं जुयाः थ्वय्‌कःयात नं मचांनिसें संगीतय्‌ नुगः क्वसाःगु जुल । थासंथासय्‌ नखःचखःबलय्‌ जुइगु सांस्कृतिक ज्याझ्वः व प्याखंपाखें थ्वय्‌कः प्रभावित जुल । थ्व हे प्रभावं वय्‌कःयात संगीतया ज्ञान कायेगुली व थ्व ख्यलय्‌ वयेत आपालं तिबः जूवन ।
थ्वय्‌कलं न्हापां ‘जिगु दुःखया खँ सुयात कने’ व ‘माया रे रतन जि नं छंके माया’ हालादीगु दु । ‘माया रे रतन’ थ्वय्‌कलं योगेश वैद्य व भृगुराम श्रेष्ठपिंलिसें हालादीगु खः । न्हापा दबू प्याखनय्‌ थ्वय्‌कलं नेवाः म्ये लसय्‌ हनादीगु दु । उकी मध्यय्‌ दुर्गालाल श्रेष्ठया ‘स्वंगू नगु’ व धुस्वां साय्‌मिया ‘मिसा’ लुमंके बहःजू । वि.सं. २०१२ सालपाखे क्यनेज्या जूगु थुगु ‘मिसा’ प्याखं वय्‌कलं स्यनादीगु जक मखु थुकी राममान ‘तृषित’या म्येय्‌ लसय्‌ हनाः दुथ्याका नं दीगु खः । थ्वय्‌कलं प्रेमध्वज प्रधान, योगेश वैद्य, ईन्द्रनारायण मानन्धर, द्वारिकालाल जोशीलिसें मेमेपिन्त नं नेवाः म्ये हायेकूगु सीदु । द्वारिकालाल जोशिं हालादीगु ‘छंगु हिसी ततःक्यनाः हित्तुमत्तु हिनाः’ म्येय्‌ नं वय्‌कलं हे लसय्‌ हनादीगु खः ।
रेडियो नेपालया पलिस्था इलंनिसें स्वापू ब्यानाः शिवजिं शिवशंकर जुयाः अन हे लजगाः न्ह्याकादिल । अन वय्‌कलं वि.सं. २०४९ तक थीथी पदनिसें संगीत महाशाखाया प्रमुख तकं जुयादिल । थ्वय्‌कलं म्ये संगीत ख्यःयात थपू यायेगुली आपालं योगदान यानादीगु दु । अथे हे श्री रत्न रेकर्डिङ्ग संस्थानया अध्यक्ष व महाप्रवन्धक नं जुयादिल । आपालं लोकंह्वाःगु म्येत हालादीम्ह थ्वय्‌कलं आधुनिक, लोक, भजन व राष्ट्रिय म्ये यानाः स्वद्वलं मल्याक म्ये सिर्जना यानादीगु दु । थःम्हं हे नं स्वसलं मल्याक म्ये हालादीगु नं दु । अथेहे प्यंगू संकिपाय्‌ व च्यागूति नाटकय्‌ नं संगीत बियादीगु दु ।थ्वय्‌कः वि.सं. २०२२ सालय्‌ दयेकूगु नेपाःया न्हापांगु ‘आमा’ संकिपाय्‌ नायः जुयाः म्हितादीगु खःसा नेपाःया न्हापांम्ह संकिपा नायः नं खः । नेपाःया संकिपा, नाटक व संगीत ख्यलय्‌ आपालं योगदान यानादीम्ह थ्वय्‌कःयात प्रबल गोर्खा दक्षिणबाहु व मेमेगु आपालं मान पदवी व सिरपालं छाय्‌पियातःगु दुु । जलासेँया क्यान्सरय ल्वचं कयाः थ्वय्‌कः ने.सं. १११३ कछलाथ्वः एकादसि, सुक्रबारखुन्हु मदुगु खः ।

शिवेश श्रेष्ठ
शिवेश श्रेष्ठ नेवाः संगीत व खस नेपाली संगीत ख्यलय्‌ म्येहालामि व लय्‌चिनामिकथं नांजाःम्ह सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०७९ सिल्लागाः खस्थि, सनिबारखुन्हु येँया ओमबहालय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु आनन्दबहादुर श्रेष्ठ व मां रत्नकुमारी श्रेष्ठ खः । वय्‌कःया तिरि अनिता श्रेष्ठ खःसा काय्‌ छम्ह व म्ह्याय्‌ छम्ह दु ।
वय्‌कःया पासा पुचलय्‌ म्ये हाला जुइपिं पासापिं दुगु व संगीतय्‌ नुगः क्वसाःम्ह जुयाः नं संगीत ख्यलय्‌ दुहां वयेत थाकु मजुल । थः पाजु रत्नमान श्रेष्ठलिसे संगीतया ज्ञान कयादीम्ह थ्वय्‌कः त्वाःत्वालय्‌ जुइगु संगीत सम्मेलनया दबुली नेवाःम्ये हालाः संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःम्ह खः । मचा इलंनिसें संगीत यःम्ह थ्वय्‌कलं झिेंन्हय्‌दँति दुबलय्‌ दबुली हालादीगु न्हापांगु म्ये राधेश्याम महर्जनया लसय्‌ दुर्गालाल श्रेष्ठया म्ये ‘झसुकाः तयेगु हिहिलं ख्वयेगु’ खः । ने.सं. १०९९ स पिदंगु न्हापांगु म्येचाः दापा खलःदुने वय्‌कलं हालादीगु निपु म्ये दुथ्याना च्वंगु दु । वय्‌कलं हालादीगु नेवाःम्ये थुकथं दु– ‘झसुकाः तयेगु हिहिलं ख्वयेगु’ (च्वमि दुर्गालाल श्रेष्ठ, लय्‌ राधेश्याम महर्जन), ‘कतांमरी म्हितेगु खँ मखु मय्‌जु’ (च्वमि व लय्‌ सत्यनारायण राजभण्डारी, दापा खलः, ने.सं.१०९९), ‘दोष बियाः सन्तोष दुसा दोष ब्यु छं’ (च्वमि व लय्‌ सत्यनारायण राजभण्डारी, दापा खलः, ने.सं.१०९९), ‘फय्‌ वयाच्वन स्वां ह्वयाच्वन’ (च्वमि रोशनकुमार राजभण्डारी, लय्‌ राधेश्याम महर्जन)
थ्वय्‌कः वि.सं. २०३२ सालपाखे रेडियो नेपालय्‌ स्वर परीक्षा ताःलाकाः खस नेपाली संगीतया ख्यलय्‌ नं दुहां झाल । अन वि.सं. २०३४ सालपाखे जूगु आधुनिक संगीत प्रतियोगिताय्‌ म्ये हालाः वय्‌कलं न्हाप सिरपाः त्याकादिल । रेडियो नेपालय्‌ वरिष्ठ संगीत सर्जक मध्यय्‌ द्वारिकालाल जोशी, मदन परियारलिसें मेमेपिंपाखें आपालं तिबः दत थ्वय्‌कःयात । जोशीया लसय्‌ देब बज्राचार्यया म्ये रेकर्ड जूगु वय्‌कःया म्येत ‘कति दिन बित्यो सम्झना गरी’ आपालं लोकंह्वाःगु म्ये खः । खस भाय्‌या नं म्ये हालादीम्ह थ्वय्‌कलं थःम्हं हे नं निपु म्येया संगीत सिर्जना यानादीगु दु । च्यापुति रेकर्ड जूगु दु ।
थ्वय्‌कः वि.सं. २०३७ सालपाखे बी.कम. क्वचायेकाः निदँलिपा साहित्य व भाषा सम्बन्धी ब्वनेया निंतिं जापान झाल । टेबुलटेनिस म्हितेगु मंदुम्ह थ्वय्‌कः न्हापां निसें पर्यटन ब्यवसायया ज्या याना च्वनादीम्ह खः । लिपांगु इलय्‌ वय्‌कःया पुलांगु खसभाय्‌या म्येत न्हूकथं पिथनेगु ज्या नं याना च्वनादीगु दु ।

मां गुणमाया व बौ पानबहादुर महर्जनया कोखं वि.सं.१९८३ कार्तिक शुक्ल पंचमी कुन्हु पांगाया भुजिन्द त्वालय् जन्म जूम्ह शुकराम महर्जन समाजसेवी, साहित्यकार, संगीतकार, नाटकार, गाय्‌क, प्याखं निर्देशक नापं संगीत गुरु नं खः । बहुआयामिक व्यक्तित्वया धनी शुकरामं पांगाय् पवित्र कुटी विहार दयेकादिलसा यक्वसित म्ये, हार्विन स्यनेगुया नापं हनेमाःपिं तःम्ह व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी सम्बन्धी रामायण च्वयाः हायेका थःगु भाषा, साहित्य संस्कृति थकायेगु ज्याय् तःजिगु योगदान बियादीम्ह व्यक्ति खः ।

अथेहे भाजु शुकरामं पांगाय् कृष्णलीला अन्तरगत कंशया ध्वंस, कृष्णाष्टमी व छ्यलागु लँ ज्यली थेंज्याःगु यक्व हे लोकंह्वाःगु दबूप्याखं, सर्वार्थसिद्ध थेंज्याःगु गीति नाटक च्वयाः थम्हं हे स्यनाः क्यनादीगु दु । सर्वार्थसिद्ध प्याखंया भिडियो नं पिदंगु दु । सर्वार्थसिद्ध गिती नाटक व स्वस्थानी बाखं वय्‌कःया पिदने धुंकूगु सफू खःसा म्ये, कविता, प्याखं आदि कृतित यक्वहे पिदने ल्यं दनि ।

नेपालभाषाया प्राचीन बाखं मध्ये तसकं लोकं ह्वाःगु बाखं शुकवहतरी नं छगू खः । थ्वहे कथं थ्व बाखं सफू तःगू मितिइ ल्ह्ययातःगु लुयावःगु दु । थ्व शुक वहत्तरी बाखं भाःतम्ह बनिया बनय् ज्याय् वनाच्वंगुलिं थःगु यौन प्याःचाः लंकेत चान्हय् पिहां वनेत्यंम्ह बनियाया कलाःयात छेँ नं पितमछ्वयेगु निंतिं वाउँभत्तुं न्हिं न्हिं छपु छपु यानाः बनियाया कलाःम्हेसित कंगु न्हय्‌निपु बाखंया पुचः खः । थथे वाउँभत्तुं न्हय्‌निन्हु तक बाखं कने सिधःबलय् बनिया नं छेँय् थ्यंकः वइ । थुकथं वाउँभत्तुं थः मालिकं बियाथकूगु मालिकनीया सतित्व रक्षा यायेगु भालाः न्हय्‌निन्हु तक बाखं कनाः पूवंकी । थ्व शुकबहत्तरी बाखं नेपाःया सामाजिक परिवेशय् निर्माण जूगु दुसा समाजय् विद्यमान अनैतिकतायात पनेगुया नापं उच्चवर्गीय परिवारया दूराचार आदियात ब्वयेगु थ्व बाखंया मेगु विशेषता जूगु दु । शुकवहत्तरीया ने.सं ८६६ या संस्करण भाजु प्रेमबहादुर कसाःया सम्पादनय् देवनागरी लिपिइ ने.सं. ११०० स च्वसापासा पाखें पिदंगु दु ।

शुक्रराज शास्त्री नेपाःया देय्‌या जनता शिक्षा दिक्षां बञ्चित जुयाः अन्धकारय् दुनाच्वने माःगु व मांभाय् नेपालभाषां छुं च्वयेगु नं अपराध साबित जुयाः सजाय फये मालाच्वंगु राणाकालय् निरंकुश शासनया विरुद्धय् नेपालय् प्रजातन्त्र हयेया निंतिं थःगु ज्यान पानावंम्ह छम्ह अमर शहिद खः । थथेहे वय्‌कः नेपालभाषाया छम्ह पुनर्जागरणया अभियन्ता नं खः । यल बुखंबहाःया जोशी कूलया कायमचा शुक्रराज शास्त्रीया जन्म ने.सं १०१३ सालया गुंपुन्हि कुन्हु बौ पं. माधवराज जोशी व मां रत्नमायाया क्वखं भारतया बनारसय् जूगु खः ।

मचाबलय् भारतय् आखः ब्वनादीम्ह वय्‌कःया परिवार येँय् च्वनेगु जूबलय् वय्‌कलं न्यागू तगिं तक दरबार हाइस्कूलय् आखः ब्वनादिल । लिपा झिंनिदँया वैंसय् वय्‌कः वीरगञ्जय् वनाः थःम्हं हे कमे यानाः आखः ब्वनेमाल । बौम्ह माधवराज भारतय् निर्वासित जुयादीगुलिं वय्‌कः नं भारतया देहरादून सिकन्दरबादया गुरुकुलय् वेदान्तय् शास्त्री परीक्षा बियाः प्रथम श्रेणीइ पास जुयादिल, गुकिं वय्‌कःयात ‘विद्याभूषण’ धयागु पदवी प्राप्त जुल । थबलय् निसें वय्‌कःया नांया ल्यूने ‘शास्त्री’ घायेगु जुल । शास्त्री पास यानाः नेपाः झायाः डि.ए.भि. स्कूलय् हेडपण्डित पदय् च्वनाः ब्वंकेगु यायां वय्‌कलं आइ.ए., बी.ए. नं पास यानादिल । छुं ई लिपा नेपाः झायाः वय्‌कलं संस्कृतया ब्रम्हसुत्र शंकर भाष्य धयागु सफू हिन्दी भासं अनुवाद यानादिल ।

शुक्रराज शास्त्रीयात शहीद धकाः आपाःस्यां स्यू तर वय्‌कः नेपालभाषाया लेखक नापं मांभाय्‌या अनुरागी धयागु खँ आपाःस्यां मस्यू । शिक्षा दिक्षां बञ्चित जुयाः अशिक्षाय् लानाच्वंपिं उगु ईया नेपाःमिपिंत चेतना थनाः जागरण हयादीम्ह वय्‌कः छम्ह नेपाःया राजनीतिज्ञ जक मखु नेपालभाषा साहित्य थकायेगु निंतिं आपालं योगदान बियादीम्ह साहित्यकर्मी नं खः ।

उगु इलय् तक नेपालभाषाय् व्याकरणया सफू मदुनि । थथे थःगु भाषाय् व्याकरणया सफू मदुगु खनाः राणा शासनया दमन तिव्र जुयाच्वंगु इलय् नं वय्‌कलं येँया नेपालभाषायात स्तरीय भाषा नालाः नेपालभाषा व्याकरणया नामं ने.सं. १०४८ सालय् नेपालभाषाया न्हापांगु ब्याकरण सफू च्वयादिल । नापं वय्‌कलं मस्तय्‌गु निंतिं शिक्षा थःगु मांभासं स्यनेमाःगु वाः चायेकाः ने.सं. १०५० सालय् नेपालभाषा वर्णमाला व नेपालभाषा रिडर भाग १–२ च्वयाः भारतय् हे छापय् यानाः हयादिल । थुकथं हे वय्‌कःया नेपालभाषाय् स्वंगू, नेपाली भाषाया न्यागू व हिन्दी भाषाया स्वंगू यानाः झिंछगू सफू पिदंगु दु ।

हानं नेपाः देशया जनतायात शासकपिंसं अन्याय अत्याचारया गालय् क्वफानातःगु खनाः शुक्रराज शास्त्रीजुं उगु ईया राणा सरकारया मग्यासे विरोध यानाः क्रान्ति यायेगु पाखे न्ह्यचिलादिल । गुकिं यानाः क्रान्तिया मि च्याच्यां वन । उकिं मेपिं क्रान्तिकारीत नापं वय्‌कःयात नं राणा सरकारं जेलय् स्वथनाबिल । थ्व हे झ्वलय् ने.सं. १०६१ सालय् सिल्ला (वि.सं. १९९७ सालया माघ १० गते) वय्‌कःयात टेकुइ सिमाय् यखानाः स्यात । थुकथं देश, जनतया लागि थःत पानाः बलिदान बियावंम्ह वय्‌कः शुक्रराज शास्त्री नेपाःया छम्ह सच्चाम्ह देशभक्त नेता नापं वैय्‌याकरण व मचा सफू च्वयाः नेपालभाषाया पुनर्जागरण अभियानयात सफल यानादीम्ह छम्ह मातृभाषा अनुरागी, अन्धपरम्परा अन्धविश्वासया विरुद्धय् चेतनाया जः ह्वलाः समाज सुधारया निंतिं आपालं ज्या यानावंम्ह समाज सुधारक व नारी वर्गप्रति प्रगतिशील धारणा दुम्ह छम्ह अमर शहीद खः ।

भाजु शुभ शान्ति बज्राचार्यया जन्म ने.सं.१०८० जेष्ठय् किपुली जूगु खः । वय्‌कःया मां आशामाया बज्राचार्य व बाः सर्वानन्द बज्राचार्य खः । भाजु शुभ शान्ति बज्राचार्यं नेपालभाषं निबन्ध, बाखं व छधाः प्याखं च्वयादी । वय्‌कःया न्हापां प्रकाशित रचना हासा पसः नांगु छधाः प्याखं खः, गुगु ने.सं.११०५ य् मन्दः पत्रिकाय् पिदंगु खः ।

वय्‌कःया प्रकाशित कृति– असंया न्या (ने.सं.१११३), ध्वँ च्वलेचा (ने.सं.१११४) खः । वय्‌कलं मूस्या नांगु पत्रिका स्वंगूगु ल्याः तक सम्पादन यानादीगु जुल । नेपालभाषाय् प्याखं च्वयेगु, स्यनेगु व म्हितेगु यानादीम्ह भाजु शुभशान्ति बज्राचार्यजुं प्याखं सम्बन्धि तःपु हे च्वसु च्वयादीगु दु । वय्‌कलं ख्यालः, प्याखं व बाखनय् थीथी सिरपाः कयादीगु दु ।

शुष्मा श्रेष्ठ भारतीय संकिपा व संगीत ख्यलय्‌ छम्ह लोकंह्वाःम्ह म्येहालामि, छम्ह नेपाःमि खः । उकिसनं थ्वय्‌कः छम्ह नेवाःया म्ह्याय्‌मचा नं खः । थ्वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०८० यंलागाः पारु, मंगलबारखुन्हु भारतया मुम्बइलय्‌ जूगु खः । थ्वय्‌कःया अबु भोला श्रेष्ठ व मां निर्मला श्रेष्ठ खः ।
थ्वय्‌कःया अबु छम्ह कुशलम्ह तबलावादकलिसें संगीतकार खः । गुम्हेस्यां सन् १९५० पाखे भारतीय संकिपाय्‌ संगीत सिर्जना यानादीगु दु । अथे हे थ्वय्‌कःया मां नं छम्ह म्येहालामि खः । अबु व मां निम्हं संगीत ख्यःयापिं जूगुलिं थ्वय्‌कःयात मचा इलंनिसें संगीत व म्ये हालेत अःपुल । थ्वय्‌कलं न्यादँ दुबलय्‌ हे म्ये हालेगु यानादीगु खः । थीथी थासय्‌ जुइगु सांगीतिक ज्याझ्वलय्‌ म्ये हालेगु यानादिल, लिपा गुदँ दुबलय्‌ भारतीय संकिपाय्‌ नं म्ये हालादिल । सन् १९६९ पाखे थ्वय्‌कलं दकलय्‌ न्हापां ‘अन्दाज’ संकिपाय्‌ ‘है ना बोलो बोलो’ मचा सलय्‌ म्ये हालादीगु खः । थुबलय्‌तक भारतय्‌ संकिपाय्‌ मचातय्‌सं म्ये हाःगु मदुनि । संकिपाय्‌ नं मचातय्‌ निंतिं तःधिपिं मिसातय्‌सं हे म्ये हालीगु खः । थ्वय्‌कलं थः अबुपाखें हे संगीतया शिक्षा कयादीगु खः । सन् १९७१ पाखे थ्वय्‌कःया अबु मदयेधुंकाः थ्वय्‌कःयात संगीत सयेकेगु व संकिपाय्‌ म्ये हालेगु यक्वः ह्वःताः चूलात । थ्वय्‌कःया आपालं लोकंह्वाःगु म्येत मध्यय्‌ ‘यादोंकि बारात लेके आइ है’ व ‘क्या हुआ तेरा वादा’ नं खः । थ्वय्‌कलं अन राज कपुरलिसें संकिपा ख्यःया दिग्गजपिंलिसे ज्या यानादिल । अथे हे तसकं लोकंह्वाःपिं व नांजाःपिं संगीतकारतय्‌गु म्ये हालेगु ह्वःताः नं चूलात ।
सन् १९८६ तक्क थ्वय्‌कलं पूर्णिमा श्रेष्ठयानामं हे म्ये हालादीगु खः । थ्वयां लिपा थ्वय्‌कःया इहिपाः जुल । इहिपाःधुंकाः थ्वय्‌कलं थःगु नां हिलाः पूर्णिमा तयादिल । नां हिलेधुंकाः सन् १९९२ स ‘बोल राधा बोल’ संकिपाया निंतिं हालादीगु म्ये ‘तु तु तु तु तु तारा’ म्ये हालाः न्हापा थें उतिकं हे लोकंह्वात । थुगु इलय्‌ थ्वय्‌कलं हालादीगु आपालं म्येत लोकंह्वाः । हरेक संकिपाय्‌ थ्वय्‌कःया म्येत दयाच्वनी । हरेक कथंया म्ये हालेगुली थ्वय्‌कः नां जाः । थ्वय्‌कलं हालीगु म्येत न्ह्यागुं संकिपाया नकिंयात ल्वः जू ।
थ्वय्‌कलं खस भाषाय्‌ नं आपालं म्ये हालादीगु दु । खस भाषाया संकिपाय्‌ नं थ्वकलं आपालं लोकंह्वाःगु म्येत हालादीगु दु । थ्वय्‌कलं खस संकिपा सिन्दुरनिसें म्ये हालेगु न्ह्याकादीगु खः । थ्वय्‌कः थ्व हे संकिपाया छगू ज्याझ्वलय्‌ ब्वति कायेत नेपाः झाःगु खः । थ्व हे इलय्‌ थ्वय्‌कलं थःगु मांभाय्‌या छपु म्ये नं हालादीगु खः । उगु म्ये दुर्गालाल श्रेष्ठया च्वसाय्‌ कान्छाबुद्ध बज्राचार्यया लसय्‌ ‘जिगु प्रेम धात्थें यदि प्रेम खःसा’ खः । थ्व नं तसकं हे लोकंह्वाःगु म्ये खः । थ्व हे छपु जक म्ये दुसां थ्वय्‌कःयात नेवाः संगीत ख्यलय्‌ नं लोकंह्वाका ब्यूगु दु ।
मचाइलंनिसें हे म्ये हालाः भारतीय संकिपाया संगीत ख्यलय्‌ थःत थनादीम्ह थ्वय्‌कलं झिगुलिं मल्याक अनया थीथी प्रान्तिय भासं नं लोकंह्वाःगु म्येत हालादीगु दु । थ्वय्‌कःयात भारतीय नां जाःगु फिल्म फेय्‌ अवार्डलिसें आपालं मान सम्मान व पदविं छाय्‌पीधुंकूगु दु ।