सज्जन हृदया भरण (ने.सं १०४०) नेपालभाषा पुनर्जागरणकालया छम्ह महारथी महाकवि सिद्धिदास महाजुं (९८७–१०५०) च्वयादीगु नीतिपरक चिनाखँ सफू खः । थ्व सफू पिदनेवं प्राचीन काव्यकथंया धार्मिक उपासना, स्तुति, तुतः, भजन व श्रृङ्गारिक म्येँय् जक लिकुनाच्वंगु नेपालभाषा काव्य ख्यः मानव समाज, जीवननाप स्वापू दुगु साहित्यया विकासनापं चकना वन । गुकिं यानाः साहित्यया सृजनाय् ह्यूपाः वयाः साहित्य साधनाया मू उद्देश्य समाजय् जीवनोपयोगी नीति, उपदेश, ज्ञानया बोध याकाः जनचेतना बीगु, समाज व देशय् ह्यूपाः हयेगुली थाय् काल । काव्ययात शान्त सुखायया नितिं मखु परान्तसुखायया नितिं छ्यलेगु जुल । नेपालभाषा पुनर्जागरण न्ह्यःयागु दयनीय परिस्थिति जुयाच्वंगु घडीइ सज्जन हृदया भरणया पिथनां खँल्हाबल्हाया भाषां साहित्य सृजना यायेज्यू अले साहित्यया भाषां खँ ल्हाये नं ज्यू धयागु खँ जनमानसय् ध्वाथुइका बिल ।
थ्यंमथ्यं न्यय्गुलिं (५०) मयाक सफू च्वयादीम्ह सिद्धिदास महाजुया थःगु जीवनकालय् पिदंगु छगुयां छगू कृति थ्व सज्जन हृदया भरण खः । दोहा चौपाइ छन्दं च्वयातःगु थीथी कथंया नैतिक उपदेश बियातःगु थ्व सफुलिइ मुक्कं प्यंगू सर्ग दु । प्यंगू सर्गमध्येय् स्वंगू सर्ग तक नैतिक उपदेशया खँ दुसा लिपांगु छगू सर्ग स्त्रीशिक्षा सम्बन्धी दु । नैतिक उपदेश दुने सुचुकुचु याना च्वनेमाः धयागु सामान्य स्वास्थ्य सम्बन्धी ज्ञान निसें धन, शिक्षा, गुरु व शिष्यया स्वापू, परोपकार यायेगु आदि आदि आपालं नैतिक उपदेश दुथ्यानाच्वंगु दुसा स्त्रीशिक्षा सर्गय् तत्कालिन मान्यताकथं स्त्रीधर्मया खँ न्ह्यथनातःगु दु । मुक्कं स्वीखुगू (३६) पौ जक दुगु चिकचाधंगू सफू खयानं थ्व सज्जनहृदयाभरण सफूया प्रकाशनं नेपालभाषा काव्यधाः प्राचीन कालं सीदयेक माध्यमिककालय् फपूगु स्पष्ट यानाबिल ।
म्येहालामि सज्जु मानन्धरया जन्म ने.सं. १०९६ थिंलागाः एकादसि, आइतबारखुन्हु कालिमातिइ जूगु खः । वय्कःया धात्थेंगु नां धाःसा सजेश मानन्धर खः । वय्कःया अबु दिल बहादुर मानन्धर व मां गणेशदेबी मानन्धर खः । ने.सं. १११८ स वय्कलं ‘सबैलाई छोडेर’ नांगु म्ये रेकर्ड यानाः म्येहालामिकथं दकलय् न्हापां पिलू झाःगु खः । थुगु म्ये वय्कःया न्हापांगु एल्बम ‘रागिनी १’स दुथ्याना च्वंगु दु । वय्कःया निगूगु एल्बमकथं ने.सं. ११३० स ‘रागिनी २’ पिदंगु जुल । अले ने.सं. ११४२ दँय् ‘छन्त नापलाय् सातकि’ नेपालभाषाया म्येमुना पिथनादीगु खः । थुकी ‘सुथय् लुमन्ति छन्त न्हिनय् लुमन्ति छन्त’, मत्यवं जिं मां छन्त तंका’, ‘ख्वाः छंगु गुलि बांलाः’ लिसेंया खुपु म्ये दुथ्याः । वय्कःया आःतक नेपालभाषाया न्हय्पु म्ये व खस नेपाली भाय्या छपु म्येया म्यूजिक भिडियो नं पिदनेधुंकूगु दुसा खस नेपाली भाय्या १२ व नेपालभाषाया ७ पु यानाः ब्याक्क १९ पु म्ये रिकर्ड जुइधुंकूगु दु । वय्कः थुगु ख्यलय् वयेत थः हे दाजु डा. राजु मानन्धरया तःधंगु हःपाः दुगु धकाः वय्कलं कयादी ।
अंग्रेजिइ बिषयस स्नातकोत्तर तह पूवंकादीम्ह वय्कः थौंकन्हय् न्यू होराइजन बोर्डिङ्ग स्कुलया प्रिन्सिपल जुयाः ज्या याना च्वनादीगु दु । वय्कःया ज्याखँयात लुमंकाः चस्वांद्वँ मानन्धर सनाःगू खलःपाखें ने.सं. ११३७ स ‘पूर्णहीरा हनापौ’ लःल्हानाः हनेज्या याःगु दु ।