फ्वल दायाः सु व घाँय्म्वः पासेंनिसें मुनाः पँचिनेगु तकया ज्यायात सुकाज्या धाइ। सुकाज्या शीत दुबलय् व वा वयाच्वनीबलय् याइ मखु।
फोल्त दायाः म्हू चिनागु सु ल्ह्ययाः म्हुलिंम्हू पाइ। छसिंनिसें यतापाखे प्वः लाकाः पाइ। च्वका भचा भचा ल्हाःसां वास्ता याइ मखु। घाँय्म्वः खलेयाथाय् हे चखिनाः पाइ। गन धायेव शीत लंकाः छकः पुइकी। बानि लिसंनिसें मुनेगु याइ। सु गाजः हनाः नं मुनेगु याः, कले चिनाः नं मुनेगु याइ। सु पँचिनाः जतन यानातयेगु याइ। क्वथ्याःथाय् व प्याःथाय् पँचिनी मखु। थथ्याःथाय् पँचिनी। प्याः थचाः मवयेक बँय् पं बाय् सिँ लानाः घाँय्म्वः छबः तइ। ल्ह्ययाहःलिसे प्वः पिने लाकाः चाकलाक पँचिनी। दुहांवं पिहांवं जुइकी मखु। छ्वास्याछ्वास्या मवयेकेत चाः पतिं कसय् यानाः दथु तइ। तजाः जुुलकि छम्ह च्वय् च्वनाः क्वं छम्हसिनं सु गाजा बीगु याइ। चाः दुहांवं पिहांवं जूसा क्वय्च्वंम्हं धयाः मिलय् याकी। छथाय् जक च्वनाः पँचिनी मखु। क्वत्यत्यं चाःहिलाः पँचिनी। सु बीम्हं नं गुखे गुखे चाः तल उखे उखे बीगु याइ। स्वातुस्वां बी मखु, हथाय् मचासे बुलुहुं बी। पँ जाइथे जुल धायेव दथु गाक तयाः छचालय् प्वः छत्वाःचा पिकयाः पाखा दयेकी। उकी द्यःने चाः तयाः भचाभचा यानाः छी। ग्वःत छीमाः वःत सालुक छिनाः च्वका लुइकी। उकी द्यःने च्वका लथ्यानाः चिनातःगु ताबलां भुनाः गजू लुइकी। घाँय्म्वः मुनेगु सु मुने थें याइ मखु। निलः सु स्वानाः चिखि दयेकाः कुत्याति पाकाः बँय् लाइ। निपा ल्हातिं कैंचि बां वयेकाः भचा भचा यानाः घाँय्म्वः घय्सुनाः त्वानालय् लिधंकाः त्याचा चिंकाः चिखिया द्यःने तयाः कले ची। कले तकले याइमखु। निकले प्यकले जक जूसा बलय् तइ यक्व दःसा थथ्यानाः चा गंथाय् पँचिनाः सुं पलिं चिनातइ। सु व घाँय्म्वः ल्ह्ययेत सुकान्वः छ्यली। सु मुनेत याकःबुकलं याइ मखु। निम्हप्यम्ह जाइ। सु पुइके धुनेव मुने मत्यःतले भचा झासु लनी। द्यः मभिं थें जुयावल धायेव धाःसा हथाय्पथासं याइ। सुकाज्यां म्ह त्वपुक लं फी। सालुगु फी मखु। म्ह बांलाक त्वमपुल व लं सालुगु जुल धायेव सुं झ्वय् झ्वय्पी। भचा तसकं लात धायेवं कचिघाः नं जुइ।

कैंचि बां वयेकाः
जव ल्हाः खवय् खव ल्हाः जवय् छ्वइ। जवं ज्वनागु घाँय्म्वः खवय् खवं ज्वनागु जवय्पाखे छ्वयाः त्वानाःलिसे तयाः गुइँ न्युं थें जुइकाः छस्वा याइ।

गाजः
सुम्हूया च्वका जवं छप्वाँय्चा खवं छप्वाँय्चा यंकाः चीगु सुकले। सु मुनाः धंकी। घय्पुइ थें यानाः ची। जवंखवं यंकागु प्वाचं गुलि न्ह्यायेदु उलि तइ।

सुकान्वः
सु कुबीगु न्वः। २—३ इञ्चति पु लाःगु ग्वलाःगु पं। प्यकु प्यकुत्या हाकः जुइ। तप्यनी। गौ सालुइ दथुइ लाकी मखु।
स्वातुस्वां
थितुंथीक। सु पँचिनीबलय् क्वय् च्वंम्हं सु थतबीगु पहः। बियागु सु पँय् तयेधुंकलकि मेगु बी। स्वातुस्वां बिलकि सुपँ गतिमलाइ।

सुकू छगू लायेगु बस्तु खः । थ्व सुं थायेगु याइ । तपाःसुकू, चिपाःसुकू, चाकलाःसुकू, झ्वःसुकू बाय् भ्वय्सुकू, पाचासुकू व पुँइसुकू आदि थीथी कथंया सुकू दइ । दक्वं सुकू छगू हे बिधिं थायेगु याइ । वा छ्व आदि अन्न पायेत, निभालय् च्वनेत व जा भ्वय् नये बलय् फ्यतुइत छ्यलेगु याइ ।
ताःहाकःगु व पाचुगु सुं सुकू थायेगु याइ । घाजःमुजः दंगु व हःपा यक्व दुगु सुं थाइ मखु । नःदःगु व याताप्यातां वंगु सुं नं थाइ मखु । बल्लाःगु सुं थायेगु याइ । दांसिवा मार्सि व पुवाया सुयात बांलाःगु सुकथं काइ । थज्याःगुली नं दथुसुं थाइगु सुकू यच्चुसे च्वनाः नं बांलासे च्वनी । थज्याःगु सुयागु बन्दोबस्त सामाज्यां सु दइबलय् हे यानातयेगु याइ ।
सुकू थायेत सु भचा नाइसे च्वंकाः खिपः निली । खिपःया म्वलय् न्यापु खुपुति दुगु सु छपुँइ बेसाः थें तयाः सुकू थायेत ग्वइ । बेसाःयात निपुँइ यानाः थुकिं मेगु खिपः झ्वःलाक घानाः बेसालं हिनाः म्वः थानायंकेगु याइ । म्वः थाइबलय् बेसाःयात द्यःने छपु तःलं छपु अतः बतः तयाःः नीकाः थाइ । बेसाःपुँइलय् छकःपतिं सु स्वायेगु याइ । सु स्वाइबलय् छक्वलं स्वाइमखु । भचा भचा यानाः काकु काकुं स्वायेगु याइ । खिपतं खिपः छलांगुति जक पाकी । सुकूया ब्याकथं खिपः तइ । कुछि ब्याया निंतिं भिंmच्यापुंनिसें नीपुतक तइ । खिपः छक्वलं यक्व ताःहाकः याइ मखु । मगाः लिसे स्वानाः ताःहाकः यानायंकी ।
सुुकूया ब्याकथं म्वः थाये गाकाः सिथय्या खिपतय् निच्वतं बेसाः पुँइ÷सु नीकाः हिनी । हिने गाकाः हानं खिपःया द्यःने छपु तःलं छपु अतःबतः यानाः बेसाःपुँइ नं हिनाः लिहां वनाः थानायंकी । सिथय् थ्यन धायेव थन नं सिथय्या खिपतय् निच्वतं बेसाः पुँइ नीकाः हिनी । थुकिं यानाः निखें सिथय्या सि भचा तपु थें खनेदइ । थुकथं बेसाः सुं हिनाः ल्यां थ्यां जुयाः मगाःतले थायेगु याइ । गात धायेव थन नं म्वः थानाः पाचुकी ।
बेसाः सु नीकाः नं सुकू थायेगु याइ, मनीकुसे नं थाइ । नीकाः थाइबलय् भचा ताउ बी, सुकू धाःसा क्वातुसे च्वनाः दरु खनेदइ । मनीकुसे थाइगु याकनं सिधइ सुकू धाःसा भचा छ्वासु थें जुइ ।
कःनिपा बालाचा बालाचा यानाः नं सुकू थाइ । पायात निलाः थुकियागु हे खिपः दयेकाः थायेगु याइ । हाकः ताःहाकः मजुइगुलिं छकःपतिं स्वायेगु याइ । थुकिं ततःपाःगु सिकं चाकलाःसुकू थायेगु याइ ।
थाये सःपिं न्ह्याम्हसिनं नं सुकू थाइ । यलया थसि गां सुकू थायेगुली यक्व नां जाः । थन यक्वसिनं लाज्या व लजगाःया रुपय् सुकू थायेगु याइ ।

घाजःमुजः
पाचु मजूगु । हःपा उखेस्वः थुखेस्वः मदयाः च्वः प्वः उति मग्यनाः घाँय्म्वः थें जूगु । घाजःमुजः जूगु सुं सुकू थाइ मखु ।

चाकलाःसुकू
चाकलाक थानातःगु सुकू । तपाः याइ मखु । कुत्याति जक ब्यास दइ । चिचीचाकूगु थासय् सुकू लाये मालीबलय् थज्याःगु सुकू लाइ ।

चिपाःसुकू
बःचापाः यानाः थानातःगु सुकू । निकु निकुत्या ब्या व स्वकुत्या प्यकु हाकः यानाः थानातःगु सुकू । भचा भचा अन्न पायेत व निभालय् फ्यतुइत लायेगु याइ ।

नःदये
दरु मजुये । याताप्याता वने । मगंक सु पँ चिन बाय् फोल्त अप्वः क्ववल धायेव सु ध्वगिनाः नःदइ । नःदःगु सुं सुकू गतिलाक थाये फइ मखु ।
तपाःसुकू
तपाय्क थानातःगु सुकू । निकुत्या स्वकु ब्या न्याकु खुकु हाकः जुइ । वा छ्व आदि अन्न पायेगु याइ । तकुगु थासय् तःम्ह मनू फ्यतुइ मालीबलय् नं तपाःसुकू लायेगु याइ ।

पाचासुकू
बःचा पाःगु सुकू । कुछि ब्या व निकुति हाकः जक जुइ । गनं नं काचाक्क लाये माःसा थज्याःगु सुकू लायेगु याइ ।

भ्वय्सुकु
कुछिनिसें कुछि व प्यलांगु खुलांगुति ब्या यानाः थानातःगु सुकू । गपाय् हाकः माः अपाय् हाकः याइ । ताःहाकः यायेमाःसां लकय् हनेफु ज्वलं जक याइ ।

सुनिता राजभण्डारी जुनु कलाकारिता ख्यलय्‌ मे, संगीत, संकिपा, नाटक व म्यूजिक भिडियो ख्यलय्‌ अभिनय, हुलाप्याखंया नापनापं निर्देशनय्‌ ज्या याना वयाच्वंम्ह खः । नेपालभाषा शिक्षण व प्याखंकःमिया रुपय्‌ ज्या यानाच्वंम्ह सुनिताया जन्म येँया वँतु त्वालय्‌ जूगु खः । ने.सं. १०९७ गुंलाथ्वः एकादसि, बसुबारखुन्हु अबु अर्जुन राजभण्डारी वा मां सुर्जेमाया राजभण्डारीया कोखं जन्म जूम्ह खः । ने.सं. ११०८ दँय्‌ ‘मखमलि चोलो चाहिंदैन’ बोलया मेय्‌ दबुलिइ हुलाप्याखं क्यनाः कलाकारिता ख्यलय्‌ दकलय्‌ न्हापांगु पलाः न्ह्याकादीम्ह खः ।
वय्‌कः ने.सं. १११४ दँय्‌ ‘राजमति’ संकिपाय्‌ बःचाधंगु भूमिकाय्‌ अभिनय यानाः संकिपापाखे पलाः न्ह्याकादीगु खः । ने.सं. ११२८ दँय्‌ ‘भिन्तुना’ संकिपाय्‌ हुलाप्याखं स्यनामि अले संकिपाया सह–निर्देशक व छम्ह निर्माता जुयाः ज्या यानादीगु खः । आपालं आपाः नाटक, प्याखं, संकिपाय्‌ अभिनय, निर्देशन व हुलाप्याखं स्यनामि जुइधुंकुम्ह सुनिता जुनुया ‘म्ह्याय्‌या जातः’, ‘तारागण मध्य शशी थें’, ‘ब्वये मफुम्ह प्रेत’, ‘पोष्टमार्टम’ व ‘यमलोक’ लिसेंया नाटक, ख्यालः अले चचा प्याखं हुलेधुंकूम्ह खः । ‘न्हाय्‌कं’, ‘तारेमाम’, ‘पटाचारा’, ‘धाःसा पत्याः मजू’, ‘माया’ संकिपाया नापनापं ‘हाःसः मदुगुु सः ’ शर्टफिल्म नं म्हितुगु दु । निर्देशनया झ्वलय्‌ ‘तारागणया मध्य शशी थें’ (मेप्याखं), शताब्दि पुरुष सत्यमोहन जोशिं च्वयादीगु नाटक ‘बैद्यबाः’ लिसेंया निर्देशन यानादीगु दुसा वय्‌कः ‘धौबजि’, ‘बाज्याया ग्वाय्‌’, ‘माया’ लिसेंया संकिपा व ‘हाःसः मदुगु सः’, ‘ग्वाय्‌पिया सुकुध्यां’, ‘ट्वेल्भ डेज’ लिसेंया चिहाःसंकिपाया निर्देशक खः । ‘माया’, ‘पटाचारा’, ‘भिन्तुना’, ‘हाःसः मदुगु सः’ वय्‌कयाः चर्चित कृति खः । नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिका भर्जिनियाया जीवंकाछि दुजः, एक्का नेपालया काउन्सिलर व वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेशनया नं दुजः खः । फागु पुन्हिया होलि म्यूजिक भिडियोया निंतिं नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०१९ स सर्वोत्कृष्ट भिडियो अवार्ड व पेजथ्री अवार्डय्‌ सर्वोत्कृष्ट निर्देशकया अवार्ड, नेपालभाषा टाइम्स चिहाःसंकिपा कासा ११३८ य्‌ ‘हाःसः मदुगु सः’पाखें न्हाप सिरपाः, पेजथ्री अवार्ड ११३७ य्‌ सर्वोत्कृष्ट हुलाप्याखं स्यनामि सिरपाः, सम्माननीय राष्ट्रपति विद्या भण्डारीपाखें नेपाल विद्याभूषण “ख” पदक लगायतया आपालं सिरपाः सम्मान वय्‌कलं कयादी धुंकूगु दु ।

सुनिता श्रेष्ठ कलाकारित ख्यलय्‌ अभिनयया माध्यमं पलाः न्ह्याकाच्वंम्ह खः । यलया तंगः त्वालय्‌ जन्मजूम्ह वय्‌कःया मांया नां सीता श्रेष्ठ खः । वय्‌कलं बाणिज्य शाश्त्रय्‌ बिबिए यानादीगु दु । ने.सं. ११२४ पाखे टिभि सिरियल ‘समय्‌बजि’इ म्हिताः थ्व ख्यलय्‌ पलाः न्ह्याकूम्ह खः । समय्‌बजि , ख्वताबजि लिसेंया सिरियल या नापनापं आपालं नेवाः संकिपाय्‌ म्हितूम्ह खःसा ‘वाया दुने जाकि दु’, ‘जिगु मिखाया न्ह्यःने’, गज्याः गज्याःपिं मनूत दै थन’ लिसेंया आपालं खस नेपाली भाय्‌या संकिपा नं म्हिताच्वंम्ह खः । वय्‌कः नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०२२ लिसें आपालं सिरपाः व सम्मान पाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।

चैनपुर, संखुवासभाया भाजु चन्द्रकुवेर व मय्जु चिनियादेवीया काय्मचा सुन्दरकुमार सन् १९४५ स बूगु खः । भारतया वंगालं वनस्पति शास्त्रय् स्नातकोत्तर क्वचायेका वःम्ह थ्वय्कः लिपा संयुक्तराज्य अमेरिकाया कोलराय्डो राज्य विश्वविद्यालयपाखें उच्चशिक्षा ब्वनादिल । स्वां–सिमाया विषाणुया कयाः विषेश ज्ञाता थ्वय्कलं पुसाया सुरक्षित न्हू नमूनाया विकासयात कयाः आपालं शोध यानादिल ।

भोजपुर, टक्सार बजारया भाजु गयाप्रसाद व मय्जु गणेशकुमारीया काय्मचा सन् १९४१ स बूगु खः । सन् १९६३ स पशु चिकित्साया बिषय स्नातक ब्वनेगु क्वचायेका दीम्ह थ्वय्कलं लिपा सन् १९७८ स न्युजिलैण्डया मेस्सि विश्वविद्यालयपाखें विशेषत पशु वृद्धि व कृतिम गर्भाधानया ख्यलय् न्हूगु कथंया प्रविधि ब्वलंका दिल ।

पू कानाः चिकं हाइथाय् बँय् लानातःगु माथंवंगु सिँपौयात सुपासिँ धाइ ।

नेपाःया छम्ह नांजाःम्ह कलाकार सुभद्रा अधिकारीया जन्म ने.सं. १०६७ गुंलागाः पन्चमि, सुक्रबारखुन्हु असनय्‌ जूगु खः । वय्‌कःया अबु डिट्ठा बलराम चौरसिया व मां नूरादेवी खः । सुभद्राया इहिपाः कलाकार कृष्ण प्रसाद अधिकारीलिसे जूगु खः । मचाबलय्‌ थः पाजुपिन्थाय्‌ छेँय्‌ ब्वलंम्ह सुभद्रा येँ, वंघःया आजुद्यः (आकाश भैरब) देगलय्‌ न्ंिहन्ंिह जुइगु भजनय्‌ थः पाजुपिंलिसे वनीगु खः । मां नूरादेवी नं भक्ति संगीतय्‌ नुगः क्वसाःम्ह खः । परिवारय्‌ कलाप्रतिया अनुराग दुगुलिं सुभद्रा अधिकारी न्यादँया बैंसय्‌ हे रङ्गमञ्चया दबुलिइ नृत्य कला न्ह्यब्वयेत ताःलात । वय्‌कलं वि.सं. २०३१ सालय्‌ ‘मनको बाँध’ संकिपाय्‌ अभिनय यानादीगु व अनंलिपा ‘भाउजु’, ‘चिनो’, ‘मायाप्रिती’, ‘कन्यादान’, ‘बसन्ती’, ‘आमा’, ‘मसान’, ‘आमाको माया’, ‘शासन’, ‘विरासत’, ‘बाटोमुनिको फूल’, ‘मुना मदन’ लिसेंया खस नेपाली संकिपाय्‌ म्हितादिल । नेवाः संकिपा ‘राजमति’ व बुद्धकालिन बाखनय्‌ आधारित ‘चाण्डालिका’ वय्‌कलं म्हितादीगु नेवाः संकिपा खः ।
वय्‌कलं मचाबलय्‌ हे बद्रि उस्तादपाखें हुलाप्याखंया सयेकादीगु खः । लिपा नाट्य सम्राट बालकृष्ण समपाखें अभिनय, सप्तमुनि बज्राचार्यपाखें चर्या नृत्य, भारतया नांजाःपिं स्यनामि कृष्णबहादुर टण्डन व मिली हल्डरपाखें कत्थक मनिपुरी लिसेंया नृत्यकला सयेका दिल । वय्‌कलं वि सं २०११ सालय्‌ भारतया बिरलापुरय्‌ जूगु बाल कार्यक्रमय्‌ सिरपा त्याकादीगु खःसा वय्‌कःयात शाही सैनिक पदक, सार्क पदक, शिक्षा पदक, सर्वनाम पुरस्कार, बालकृष्ण सम पुरस्कार, नवीन कला पुरस्कार, संकिपा सम्बन्धी थीथी महोत्सवय्‌ सिरपाःया लिसें राष्ट्रपति रामवरण यादवपाखें ‘लाइफ टाइम अचिभमेण्ट अवार्ड’या सम्मान व पदकपाखें सम्मानित यायेधुंकूगु दु । सुभद्रा अधिकारीया देहावसान ने.सं. ११३९ गुंलागाः दुतिया, सनिबारखुन्हु जुल ।

पाखवंगु चाकु तुइगु ज्याभः । चिकिचा धंगु चतंचा थें च्वनी । चु भचा ताःहाकः जुइ । दाबुइ गाःगु चाकु भतीचा तुयाः चाकु पा ज्यायेत ज्यू मज्यूनि स्वयेत ज्या काइ ।

येँ, त्यःर त्वाःया भाजु कृष्णलाल व मय्जु मुक्तिमायाया म्ह्याय्मचा सुमित्रा सन १९४२ स बूम्ह खः । भारतया पटना विश्वविद्यालयपाखें विज्ञान संकायया स्नातकोत्तर क्वचायेका वःम्ह थ्वय्कलं वेलायतया लण्डन विश्वविद्यालयपाखें सन् १९८३ स उच्चशिक्षा कयादिल । वय्कलं नेपालय् प्राणीशास्त्रया ख्यलय् परजीवी कीटाणु नियन्त्रण विशेष शोध, अध्ययनय् आपालं तिबः बियादिल ।