बहुप्रतिभां जाःम्ह सुरोज महर्जनया जन्म अबु जोगलाल महर्जन व मां अष्टमाया महर्जनया कोखं ने.सं. १०९२ थिंलागाः आमै, सुक्रबारखुन्हु यलया गःछेँ त्वालय् जूगु खः । प्याखंहुलामि, स्यनामि सुरोज महर्जनयात छम्ह बांलाःम्ह म्यूजिक भिडियो निर्देशककथं नं म्हस्यू । दबुलिइ हुलाप्याखं, प्याखं, ख्यालःलिसें नेपालभाषाया संकिपाय् थीथी भूमिका म्हिताः अभिनय गुण नं न्ह्यब्वया दीम्ह वय्कलं ने.सं. ११२४ पाखे नेपालभाषा टेलिभिजन ज्याझ्वः ‘आः स्वयेगु मखु ला’य् नं कलाकारकथं ज्या याना दिलसा ने.सं. ११२५ य् ‘छंगु हिसि दुगु ख्वाः स्वस्वं’ म्यूजिक भिडियो निर्देशन यानादिल । वय्कलं २०४० सालय् न्हापांखुसी दबूप्याखं म्हितादीगु खः ।
‘सिरसाया हेकू’, ‘जोवनया गाच्वः ब्वयेकाः’, ‘सुं मदुगु ताक स्वयाः वा’ थें ज्याःगु म्येया नेपालभाषाया म्हसीका जुयाच्वंगु म्यूजिक भिडियोया निर्देशन यानादीम्ह वय्कःया निर्देशनय् ‘मय्जुया हिसि’, ‘हिसि दुगु मिखा’, ‘हिसि दुगु पहः’, ‘ब्वयेका यन ब्वयेका यन’ नामं म्यूजिक भिडियो मुनातःगु प्यंगू सिडी÷डिभिडि पिहां वःगु दु । वय्कलं नेपालभाषा व खस नेपाली भाय्या यानाः ११५ पु म्येया म्यूजिक भिडियो निर्देशन याना दीधुंकूगु दु ।
नाट्य सरगम डान्स एकेडेमी, नासः स्यनाकुथि, झीगु नासः दबू, गःछेँ मंकाः खलःपाखें हुलाप्याखं स्यनेगु ज्या यानादीम्ह वय्कलं धिमे ब्वज्या, नेवाः वसः व तिसा ब्वज्या यानाः नेवाः तजिलजिया प्रचारय् नं योगदान यानादीगु दु । स्वदेशी जक मखसे जर्मनी, जापान, नेदरल्याण्डया नागरिकतय्त नं नेवाः प्याखं स्यनादीम्ह सुरोजं कला प्रचारया निंतिं जापानय् हे निकः ब्वज्या नं यानादीगु दु ।
वय्कलं ‘ल्याय्म्हम्ह दाजु’ म्येपाखें पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड ११३० य् बेष्ट कोरियोग्राफर, ‘यौवनया गाच्वः ब्वयेकाः’ म्येपाखें पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड ११३० य् बेष्ट म्यूजिक भिडियो निर्देशक, स्टार नेपालभाषा म्यूजिक भिडियो अवार्डय् बेष्ट म्यूजिक भिडियो निर्देशकया सिरपाः त्याकादीगु दु । वय्कः थ्रीस्टार क्लब, ज्यापु समाज यल, झी मुना पुचलय् नं आबद्ध जुया च्वनादीगु दु ।
अबु योग शाक्य व मां कयो शाक्य बज्राचार्यया कोखं ने.सं. ११०५ गुंलाथ्वः द्वादसि, मंगलबारखुन्हु यलया भाष्करवर्ण महाविहार, न्याखाचुकय् बूम्ह म्येहालामि शुलिन शाक्य (शुलिन्द्र) कर्मं छम्ह टिभी व रेडियो पत्रकार नं खः ।
म्येहालामि, संंगीतकार व रचनाकारया गुणं नं जाःम्ह वय्कःया ‘जिमिगु पलाः’ क्यासेट (ने.सं. १११९), ‘जिमिगु पलाः’ सिडी (ने.सं. ११२५), ‘संगीत ख्यलय्’ क्यासेट (ने.सं. ११२१), ‘संगीत ख्यलय्’ सिडी (ने.सं. ११२३), ‘संगीत ख्यलय्’ सिडी (ने.सं. ११२९), ‘नुगःया खँ सुचुकाः तया’ सिडी (ने.सं. ११२४), ‘खनेमरु खनेमरु ’ सिडी (ने.सं. ११२७), ‘हुंकन पुखूचाय्’ सिडी (ने.सं. ११३३) पिदंगु दुसा खस नेपाली भाय्या म्येचाः लिसें मेमेगु आपालं म्ये थीथी म्येमुनाय् पिदंगु दु । म्यूजिक भिडियो ‘झी आजु बाज्या’, ‘मय्जु छकःसां’ पिदंगु दुसा ‘हाय्काः सिमाहः’ व ‘पिया जिं पिया’य् मोडल जुयाः नं अभिनय यानादीगु जुल । अथेहे वय्कलं नेपालभाषाया संकिपा ‘भलसा’, व ‘मणि–रमा’य् नायः जुयाः अभिनय यानादीगु दु ।
संचार कर्मं नं नेपालभाषा सेवा यानादीम्ह शुलिन इमेज व मेट्रो च्यानलपाखें नेपालभाषाया बुखँ ब्वनादीम्ह खःसा वय्कलं केएटिएच एफएम ९७.९ मेगाहर्जय् नेपालभाषाया ज्याझ्वः नं न्ह्याकादीगु दु । रेडियोकर्मीतय् दथुइ म्ये कासा जूबलय् वय्कलं न्हाप सिरपाः त्याकादीगु खः । वय्कःयात थीथी खलःपुचःपाखें हना व मतिनाया चिं नं द्यछाःगु दु ।
मय्जु सुलोचना मानन्धरया जन्म येँया झोछेँ त्वालय् बौ पद्मदेव मानन्धर व मां चन्द्रमाया मानन्धरया स्वम्हम्ह म्ह्याय्या रूपय् जूगु खः । नेपालभाषा साहित्यय् जक मखु नेपाली भाषाय् नं नांजाःम्ह व्यक्तित्व वय्कः थीथी अन्तर्राष्ट्रिय भाषाय् नं दखल दुम्ह नापं छम्ह साहित्यकार कथं जक मखु संघर्षशील, सामाजिक व राजनैतिक ह्यूपालय् आय्बूम्ह, तत्कालीन ईया मजदूर आन्दोलनय् नच्चागु बैंशय् नं दुब्वानादीम्ह छम्ह विद्रोही बौद्धिक व्यक्तित्व खः । थथे नारी हक व स्वतन्त्रताया लँपुइ छगू इलय् जीवन पाना जूम्ह वय्कःया जीवनया विविध आयाम मध्ये साहित्यिक जीवन नं छगू खः ।
नेपालभाषां जक मखु नेपालीभाषाय् नं उतिकं हे सक्रिय जुयादीम्ह मय्जु सुलोचनाया नेपालभाषां पिदंगु न्हापांगु च्वसु असहाय जीवन बाखं खः, गुगु बाखं ने.सं ११०६ दँय् चकना दँपतिइ पिदंगु खः । वय्कलं न्हापां बाखं च्वयादीगु खःसां निबन्ध, नियात्रा, संस्मरण, समालोचना, कविता आदि थीथी विधाय् नं उलि हे च्वसा न्ह्याःगु दु ।
नेपालभाषा साहित्यय् बाखं च्वमिकथं प्रतिस्थापितम्ह सुलोचना मानन्धरया बाखं कृति झ्यारखाना (ने.सं २०५६), रुपय् जीवनया जः (नेपालभाषाया बाखं, सी.डी. २०६९) बाखं मुना पिदंगु दु । अथेहे वय्कःया तुतां बाखंयात कयाः संकिपा नं दयेकूगु दु । थःगु मनय् मन्ह्यंगु खँ प्वंकेत हे बाखं च्वया धयादीम्ह वय्कःया बाखंया पात्रत नं च्वमिया सन्देश ह्वलीपिं छगू वर्ग छगू समूहया प्रतिनिधित्व याइपिं जूगु दु । थुपिं हे पात्रत पाखें वय्कलं थःगु नारी मुक्ति, स्वतन्त्रता, स्वाधिनताया धारणा, कामनायात उलि हे सतर्क, सशक्त रूपं न्ह्यब्वयादीगु दु ।
वय्कःया ल्हाः नेपालभाषाय् बाखं नापनापं निबन्धय् नं क्वातुक न्ह्याःगु खनेदु । वय्कःया पिदंगु निबन्ध मुना कृति धीचिना च्वंगु समु जिगु देश (ने.सं २०७१) खः । अथेहे लुमन्ति विषयय् अबुया लुमन्ति (वि.सं. २०५९) नांगु सफू नं पिदंगु दु । वय्कःया निबन्धय् काव्यात्मकता व सिर्जनशीलताया आभास दुसा समालोचनाय् गाम्भिर्यता दु ।
मय्जु सुलोचनां नेपाली भाषं नं नेपालभाषाका नारी हस्ताक्षर अनुसन्धानमूलक सफूया नापं मेगु नं झिगुलिं मयाक विविध विषयया सफू च्वयादीगु दु । अथेहे वय्कःया च्वसु नेपालभाषा व नेपालीभाषाय् जक मखु जापान, चीन, हल्याण्ड व नर्वेया पत्रपत्रिकाय् नं अनुवाद जुयाः पिदंगु दु ।
साहित्य सिर्जनाय् जक मखु देय्या, भाषा साहित्य व राजनीतीइ नं पलाः तयादीम्ह मय्जु सुलोचनां थीथी संस्थाया थीथी पदय् च्वना नं थुपिं ख्यःया निंतिं थम्हं फुगु योगदान बियादीगु दु । गथे — नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठान (राष्ट्रभाषा विभागया सदस्य), मातृभाषा साहित्य प्रतिष्ठान (अध्यक्ष), मदन पुरस्कार गुठी (सदस्य), नेपाल चीन महिला मैत्री समाज (उपाध्यक्ष), भिक्षु सुदर्शन भन्ते लुमन्ति पुचः (सचिव), नेपाल बाल साहित्य समाज (आजीवन सदस्य) आदि । अथेहे वय्कलं स्तम्भकारया रुपय् नं ज्या यानादीगु दु । गथे— रेडियो सगरमाथा (कुराकानी) जीवनबाट जीवन सिकौ, सम्पूर्ण आकाश आदि ।
युवा पुस्ताया नेवाः अभियन्तापिं मध्ये सुलोचना सैजु नं छम्ह खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं १०८५ इ अबु रत्नगोपाल सैजु व मां सुभद्रा संैजुया कोखं ख्वपया नासमना चोकय् जूगु खः । नेपालभाषा विषयय् स्नाकोत्तर यानादीम्ह सुलोचना ख्वपय् नेपालभाषा व थ्वया साहित्य संरक्षण सम्बद्र्धन यायेगु ज्याय् थः जक मखु मेपिंत नं न्ह्यचिइकादीपिं मय्जुपिं मध्ये थ्वय्कः नं छम्ह खः । थ्वय्कःया थीथी कविता व लेखत थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । थीथी भाषिक साहित्यिक व सामाजिक संस्थाया दुजः जुयादीम्ह थ्वय्कः थौकन्हे विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिया ल्यू छ्याञ्जे व आजिवन जः खःसा नेपाल हृदयरोग निवारण संस्था, नेपाल क्षयरोग निवारण संस्थाया नं आजिवन जः खः । थ्वय्कलं नेपालभाषा ब्वनीपिं विद्यार्थीपिंत प्रोत्साहन बीगु निंतिं थः किजा राम सैजु नाप जानाः थः अबु विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिया संस्थापक व पूर्व नायः रत्नगोपाल सैजु व मां सुभद्रा सैजुया नामं विराट सुरत्न सिरपाः स्वनादीगु दु । थ्व सिरपाः नेपालभाषा विषयय् दकलय् अप्वः ल्याः हयाः एम.ए परीक्षा उर्तीण जूम्ह छम्ह ब्वमियात दँय्दसं बीगु सिरपाः खः । थ्व सिरपाःया संचालक विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथि खः ।
मां अष्टमाया व अबु तेजधन शाक्यया काय् सुवर्ण (सुवर्णधन) शाक्यया जन्म ने.सं. १०५७ पाहेलागाः ८ कुन्हु येँया ओमबहाः त्वालय् जूगु खः । संस्कृति विषयय् एम.ए. यानादीम्ह थ्वय्कलं नेपालभाषाया लिसें नेपाली व अंग्रेजी भासं नं बुद्धधर्म व संस्कृति सम्बन्धी च्वसु च्वयेगु यानादीगु दु । स्कुल व क्याम्पसय् नेपालभाषा साहित्य विषयय् ब्वंकादीम्ह थ्वय्कः तःदँतक येँया दरवार स्कूलया प्रधानाध्यापक जुयादिल ।
नेपालभाषा साहित्यया ख्यलय् कविता, निबन्ध, बाखं, छधाःप्याखं च्वयेगु यानादीम्ह सुवर्ण शाक्यया न्हापां पिदंगु रचना सिद्धार्थया गृह त्याग (झी ने.सं १०८५)खःसा सफू कथं गंगु ख्वबि (ने.सं ११०१) बाखं संग्रह खः । गंगु ख्वबि बाखं संग्रह धुंकाः थ्वय्कःया पिदंगु मेगु सफू माःचाः (ने.सं.११२९) बाखंमुना खः । तःदँतक, स्वन्ति नखःया खिचापूजा कुन्हुया दिनय् लाकाः थ्वय्कलं दछिया छगू नेपालभाषाया सफू पिथनेगु यानादीगु खः । सफू पिथनेगु झ्वलय् थ्वय्कःया ने.सं १११८—११४१या दुने नीगू सफू पिदंगु दु । थथे पिदंगु सफू विशेषतः नखः चखः सम्बन्धी जूगु दु । गथे— म्हपुजा विधि (ने.सं ११२३), यँयाः (ने.सं ११३२), पाहांचः¥हे व बिस्काः (ने.सं ११३३), मां बौया ख्वाः स्वयेगु (ने.सं ११३६), आदि । नखःचखया सफू बाहेक बुद्धधर्म व व्यवहार (ने.सं ११२५), नेवाः व व्यवहार (ने.सं ११२५), उलाखँ (ने.सं ११२७), कुलाखँ (ने.सं ११३५) आदि थेंज्याःगु सफू नं पिदंगु दु ।
भाजु सुवर्ण शाक्यं थः समकालीन साहित्यिक पासापिनि रचना मुनाः प्यंगू चिनाखँ–मुना सफू सम्पादन यानाः पिथनादीगु दु । थथे पिदंगु कविता संग्रह खः चुलि (ने.सं.१०८८), हः (ने.सं.१०८९), थाति (ने.सं. १०८९), कचा (ने.सं. १०९१)। वौद्ध विद्वान कथं नांजाःम्ह सुवर्ण शाक्यया बौद्धधर्म सम्बन्धी नं तःपू लेख थीथी पत्रत्रिकाय् पिदंगु दु । अथेहे वय्कलं प्रभात नांगु पत्रिकाया सम्पादक जुयाः नं ज्या यानादीगु दु ।
भाजु सुवर्ण शाक्यं सफू च्वयेगु पिकायेगु जक मखु तःगू मछि संस्थाया नं स्थापना यानादीगु दु । थ्वहे कथं वय्कलं तःगूमछि हे धार्मिक व सामाजिक संस्थाय् च्वनाः ज्या यानादीगु दु । उकी मध्ये शाक्य समाज व केन्द्रीय ज्ञानमाला भजन खलःया नायः, धर्मोदय सभाया महासचिव जुयादिलसा थौंकन्हय् नेपालभाषा परिषद्या नायः जुयाः सेवा यानाच्वनादीगु दु । थ्वय्कः न्ह्यागु ज्या नं पाय्छि इलय् न्ह्याकाः पाय्छि इलय् हे क्वचायेकीम्ह धकाः आपाःसिनं लुमंकीम्ह व्यक्तित्व नं खः ।
थःगु नच्चाल्याय्म्ह इलंनिसें हे म्ये च्वयेगु, प्याखं हुलेगु, दबूप्याखं च्वयाः, स्यनाः थम्हं नं प्याखंम्वः जुयाः ब्वति कायेगु यानादीम्ह थ्वय्कः छम्ह च्वमि, बौद्ध विद्वान जक मखु नासलंलीम्ह कलाकार नं खः । थथे कला प्रर्दशन यायेगु झ्वलय् वय्कलं तत्कालीन सरकारया प्रशासनपाखें तःकः हे कसा नयेमाल । तर अथे खःसां वय्कलं थःगु माथं नेपालभाषाया सेवा यायेगु त्वःतामदी । थ्वय्कःया पुलांगु जि ला वनेत्यल थौं कलाःया थःछेँय् बोलया म्येँ थौंतकं नेपालभाषा–ख्यलय् लोकम्येँ थें हे लोकंह्वाःनि । थ्वय्कःया थज्याःगु योगदानयात कदर यानाः नेपालभाषा परिषदं भाषाथुवाः उपाधि बियाः सम्मान याःगु दुसा ओमबहाःया ओलम्पस क्लबं थ्वय्कःयात तःजिक हनेगु ज्या याःगु दु । अथेहे थ्वय्कःयात शुभराज्याभिषेक पदक, भूकम्पपीडितोद्धार सेवा पदक (वि.सं.२०४६) लिसें मेमेगु थीथी मान–सम्मानं विभुषित यायेधुंकूगु दु ।
बौ दानमान तुलाधर व मां पूर्णलक्ष्मी तुलाधरया कोखं ने.सं.१०७३ कछलाथ्व ३ य् येँ असंया किसिध्वाखा त्वालय् मय्जु सुवर्णकेशरी तुलाधरया जन्म जूगु खः । लेख च्वयेगु धयागु थःगु लागि मखु देश व समाजया निंतिं खः धयादीम्ह बाखं च्वमि मय्जु सुवर्णकेशरी तुलाधरया दकलय् न्हापांगु च्वसु धकिं (जः, १, ने.सं.१०८३) बाखं खः ।
वय्कलं नेपालभाषाया नांजाःम्ह च्वमि भाजु पुष्पबहादुर चित्रकारनाप अन्तरजातीय विवाह यानाः थःगु प्रगतिशील बिचाःयात कार्यान्वयन यानाः क्यनाबियादिल । वय्कःया धकिं बाखं पिदनाः झिंछदँ लिपा ने.सं. १०९४ बाखं सफू गुँच्व मू पुली पिदनसा ने.सं. ११२१ य् निगूगु बाखं मुना सफू इलं फपुइकी पिहांवल । मूलत बाखं च्वयेगुली हे प्रतिबद्धता क्यनादीम्ह सुवर्णकेशरी थौं देशय् पिदनाच्वंगु थीथी झाका, राजनीतिइ वयाच्वंगु विकृति, आर्थिक थथ्याः–क्वथ्याः, सामाजिक विसंगति आदि बाखंपाखें न्ह्यब्वयाः अज्याःगु पंगःयात गथे यानाः चिइका छ्वयेफइ धयागु खँयात कुलादीम्ह छम्ह प्रगतिशील बाखंच्वमि खः। वय्कःया बाखंत— जापानी, अंग्रेजी, खस आदि भाषां नं भाय्हिलाः पिदनेधुंकूगु दु ।
मय्जु सुवर्णकेशरी छम्ह विज्ञानया विद्यार्थी जूसां थःगु मांभाय् नेपालभाषा साहित्य थपू यायेगु लागि क्याम्पसय् ब्वनाच्वनादीबलय् निसें नेपालभाषा पत्रिका (मिमलः बाखं मुना) सम्पादन यानां जिल ला, क्याम्पसं पिथनीगु (जः, ने.सं. १०८३) पत्रिकाया व्यवस्थापन यानाः जिल ला अथेहे भाषा साहित्यपाखें न्यायेकीगु थीथी ज्याझ्वः (सिद्धिदास सतवार्षिकी) पाखें ब्वति कयाः जिल ला, थःत समर्पित यानादीम्ह छम्ह नेपालभाषाया अनुरागी खः । उलिं जक मखु वि.सं. २०१९ व २०२२ य् जूगु भाषिक दमनया विरुद्धय् जूगु आन्दोलन सफल यायेगु निंतिं निडर निर्भिक रुपं ब्वति कयाः नेतृत्वदायी भूमिका म्हितादीम्ह छम्ह मय्जु थ्वय्कः नं खः । थुगु इलय् थः हे अग्रसर जुयाः सिन्हाज्या नांगु ल्हातं च्वयाः पौ थःगु हे सम्पादनय् थ्वय्कलं पिकयादिलसा लिपा लिपा नं थ्वय्कलं मिमलः नांगु बाखंपौ (ने.सं १०९४) तथा नसंचा नांगु स्वलपौ आदि नं थःगु हे सम्पादनय् पिकयादिल । मय्जु सुवर्णकेशरीं नेपालभाषा साहित्य थपू यायेगु ज्याय् मिसातय्त नं सहभागी याना न्ह्यज्याकेगु निंतिं स्थापित नेपालभाषा मिसा खलःया झिदँ तक (ने.सं. १११९–११२९) नकिं जुयाः भाषाया सेवा यानादिल ।
बाखंच्वमि मय्जु सुवर्ण केशरी नेपालभाषा साहित्य थपु यायेगु ज्याय् जक लिकुना मच्वंसे राष्ट्रिय अपांग महासंघ नेपालय् (सन् १९९७–२०००) य् कार्यकारिणी सदस्य, बौद्धिक अपांग महिला व्यवसायिक तालिम केन्द्र, महिला अपांग महासंघ नेपालया संस्थापक अध्यक्ष, सुस्तः मनिस्थति अभिभावक संघया (सन् १९९५—१९९८) कोषाध्यक्ष थेंज्याःगु जिम्मेवारीपूर्णगु पदय् च्वनाः समाजसेवाया ख्यलय् नं योगदान बियादीम्ह छम्ह समाजसेवी नं खः ।
थ्वय्कःया थज्याःगु योगदानयात कदर यासें थ्वय्कःयात थीथी संस्थां थीथी पुरस्कार व सम्मान देछाःगु दु । गथे — मोतिलक्ष्मी सिरपाः (ने.सं. ११२१), जरिमैंया साखः लुमन्ति सिरपाः (ने.सं. ११३०,) तेज तिर्थ नेपाल भाषा साहित्य सिरपाः (ने.सं. ११३७) आदि । अथेहे येँया पश्चिम लागा नेवाः पुचः (ने.सं. ११२१), सुस्तमनःस्थिति कल्याण संस्था केन्द्रीय कार्यालयं ने.सं. ११२५य्, चित्रकार (पुं) समाजं ने.सं. ११२१ य्, अथेहे ‘United Nation Women Award 2007’ पाखें सम्मानित याःगु दु ।
सुवर्णमान तुलाधरया जन्म मां आशामाया तुलाधर व बौ शुद्धजीव तुलाधरया कोखं येँया न्यत त्वलाय् सन् १९३९ सालया अक्टोवर ९ तारिख कुन्हु जूगु खः । राजनीति शास्त्रय् एम.ए व बि.एड यानाः लन्डन युनिभर्सिटीं शिक्षण विधि सम्बन्धी विशेष प्रशिक्षण कयाः झाःम्ह थ्वय्कः नेपाःया एडमिनिष्ट्रेशन स्टाफ कलेजय् डाइरेक्टर तकं जुयादिल । नेपालभाषा, नेपाली, अंग्रेजी भाषाय् स्यनेज्या यानादीम्ह वय्कः छम्ह च्वमि, अनुवादक व विदेशीतय्त नेपालभाषा स्यनीम्ह जक मखु नेपालभाषा गथे स्यनेगु धकाः तालिम बियादीम्ह प्रशिक्षक नं खः । थ्वहे कथं वय्कःया नेपालभाषा स्यनेज्या कलाविधि व नेपालभाषा सयेके सफू पिदंगु दुसा नेपालभाषां आपालं च्वसुत थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । वय्कलं विदेशी विद्वान टड लुइस नाप जानाः चित्तधर हृदयया सुगत सौरभ महाकाव्य अंग्रेजीं अनुवाद यानादीगु दु । थ्व सफू सन् २००७ य् अमेरिकाया हार्डवर्ड युनिभर्सिटी व सन् २०१० सालय् अक्सफोर्ड युनिभर्सिटी प्रेसपाखें प्रकाशित जूगु दु । वय्कःयात सन् २०१० सालय् क्यालिफोर्निया युनिभर्सिटीया बुद्धिष्ट स्टडिज सेन्टरपाखें तोसिहिडे नुमाता सिरपालं विभुषित याःगु दु । अथेहे वय्कलं प्रबल गोरखा दक्षिणबाहु, ‘Khyentse Foundation Award’ प्राप्त यानादीगु दु ।
भोजय् सुवाःया ज्या याइपिंत व तलेजु भवानीयात जा थुइपिंत सुवाल धाइ धैगु धापू दु। थ्व नं ज्यापु दुनेया छगू थर खः।
सुवेदी भारद्वाज गोत्रयापिं राजोपाध्याय खः । थुपिं येँ, यल, ख्वप स्वंगुलिं शहरय् दु ।
भोजपुर जिल्लाया खिकामाछा, टक्सारय् अबु कुलधर्म शाक्य व मां चिरिमाया शाक्यया काय्मचा कथं वि.सं. १९७२ माघं जन्म जूम्ह कुलराज शाक्य हे भिक्षु सुवोधानन्द खः । वि.सं. १९९६य् कुशीनगरय् ऊ चन्द्रमाणि महास्थविरया उपाध्यायत्वय् प्रव्रज्या ग्रहण यानाबिज्याःम्ह भिक्षु सुवोधानन्द नेपाःया प्यम्हम्ह संघनायक खः । छेँय् संस्कृतया साधारण लेखपढ दुम्ह वसपोलं नारस हिन्दू विश्वविद्यालय भारत, श्रीलंकाया वाणिरोरिमय् बुद्धधर्म अध्ययन यानाबिज्यात, वि.सं. २००१ श्रावण महिनाय् देश निर्वासनय् लाःपिं च्याम्ह भिक्षुपिं मध्ये वसपोल छम्ह नं खः ।
नेपालभाषा च्वमिपिनिगु लागि न्हापांगु दबू कथं जुयाच्वंगु सारनाथं पिदनीगु धर्मदूत पत्रिकाय् वसपोलया रचना वि.सं. १९९६ निसें पिदंगु दु । वसपोलया च्वसु, कविता उगु इलय् तसकं लोकंह्वाः । ज्ञानमाला भजनया माध्यमं नेपालभाषा व बुद्धधर्मया प्रचार यानाबिज्याःम्ह वसपोलया स्वयम्भू ज्ञानमाला भजन सफुलिइ नीपुं मल्याक भजन प्रकाशित जूगु दु । वसपोलया च्वसुत धर्मदूतय् पिदंगु थुकथं दु— बुद्धोपासक जू वनेनु, सन्तानपिंत अहिंसा, मार विजय, सर्वसत्व सुखि जुइमा, हिताहितया ज्ञान थ्वीकेनु आदि । वसपोलया सम्पादन व लेखनय् २९ गू सफू प्रकाशित जूगु दु । सफू पिदंगु थुकथं दु – नामाष्ट शत्कम् (ने.सं. १०७६), तेलकटाह गाथा (ने.सं १०७८), पटाचारा जीवन (नेसं. १०७९), बुद्धोपदेश मध्यम मार्ग (ने.सं. १०८१०), गिरिमानन्द सूत्र (ने.सं. १०८१), मेण्डक महाजन (ने.सं. १०८४), जोतिय महाजन (ने.सं. १०८६), सुमेधा जीवनी (ने.सं. १०८६), महाकप्पिन जातक (ने.सं. १०८७), कुम्मासपिण्ड जातक व शोलव जातक (ने.सं. १०९२), सप्त बोज्झङ धर्म भावना व मरणानुस्मृति (ने.सं. १०९३), बिलारकोसिय जातक (ने.सं. १०९३), सुधा भोजन जातक (ने.सं. ११०४), अनित्य भावना जीवनया परिणाम (ने.सं. १०९९,) सुवोध धर्मप्रकाश (ने.सं. ११०४) ।