यल लाय्कुलिं हःखा जुनाः तप्यंक वनाः चंकी सःक्वया लँ लिनाः भिन्छेबहाः मथ्यवं लँया सिथय् च्वंगु गणेद्यःया देगः लिउने दुहां वनेवं इन्द्रदेव संस्कारित जयमनोहरवर्ण महाविहार (सौबहाः)य् थ्यनी । थ्व बहाः नं यलया मू बहाः मध्ये छगू खः । थ्व बहाः शमशानभूमिइ निर्माण जुयाच्वंगु दु ।
थुगु बहालय् बहाःया दथुइ शमशान भूमिया रुपय् छकू थाय् त्वःतातःगु दु । थुगु बहालय् दुहां वनेगु थासय् चैत्य निगः दु । थ्व चैत्य न्ह्यःनेया लुखा हे सौबहाःया मूलुखा खः । थन जवंखवं ल्वहंया सिंह निम्ह दु । थनया फलय् तसकं पुलांगु क्वाःपाःद्यःया देगः छगः दु । थ्व देगः नितँजाः यानाः छतँ पौ तयातःगु दु । थुगु देगलं जवपाखे पुलांगु छेँ छखा नं दु । सौबहाःया क्वाःपाःद्यः फलय् वनेगु त्वाथःया जवंखवं ल्वहंया सिंह निम्ह, ध्वाँय् निपु तयातःगु दु । क्वाःपाःद्यःया मूलुखा जवंखवं सारिपुत्र मौदगल्यान भिक्षुपिं तयातःगु दु ।
थुगु बहाःया क्वाःपाःद्यःया रुपय् पश्चिमाभिमुख अक्षोभ्य बुद्ध दु । मूलुखाया च्वय् अक्षोभ्य मूल यानाः जवय् प्रज्ञापारमिता खवय् षड्क्षरी लोकेश्वरया मूर्ति दुगु लीया तोलं छगू दु । तोलनं च्वय् न्यापाः झ्याः व जःखः चिचिपाःगु झ्याः निपाः तयाः उकिया जवय् वैरोचन खवय् अमिताभ बुद्धया मूर्ति दु । थ्वयां च्वय् न्हय्म्ह बुद्धया मूर्ति दु । दकलय् च्वय् खुल्लागु स्वपाः झ्याः दु । आँय्पा पौ दुगु देगलय् खुगः त्वानाःसिँ तयातःगु दु ।
देगःया दकलय् च्वय् स्वंगः चैत्यया गजू छुनातःगु दु । बहाःद्यःया न्ह्यःने स्वंगः चैत्य, शमशान भूमि व धर्मधातुमण्डल छगः दु । सौबहाः इन्द्रदेव जुजुया पालय् दयेकूगु धयागु खँ प्रमाणकथं बहाः लिक्क हितिइ च्वंगु चैत्यय् अंकित ने.सं. १८७ व जःधुंलय् अंकित १८७ या लिच्छविकालीन अभिलेख खः । थनया पुलांगु प्रामाणिक अभिलेख ने.सं. २६२ या तमसुक ताडपत्र खः । मेगु सौबहालय् च्वंगु ने.सं. ६६६ या ताम्रपत्र व ने.सं. ३३८ या ललितपुरमया श्रीमत् इन्दिय संस्कारित श्री जयमनोहरवर्ण सफू ल्ह्यःगुया अभिलेख खः ।
थन न्याम्ह आजुपिं व थनया ६३ म्ह संघपिं मुनाः नित्यकर्म, न्हिकं, गुथि हनेगु, दशमी पुजा, बुसाधं, पञ्चदान, भोजन दान, संघ भोजन आदि थीथी ज्याझ्वः याना वयाच्वंगु दु । थन बहालय् मेथाय् गनं मदुगु कथंया महांकालया पुजा याइबलय् मनुष्य मांसया गुंगू थनेमाःगु परम्परा दु ।
सौरभ शाक्य नामं नेपालभाषा साहित्यय् थःगु च्वसा न्ह्याकाच्वनाादीम्ह बहुमुखी साहित्यकार भाजु सौरभ शाक्यया छेँयागु नां न्हुछे शाक्य खः । वय्कःया जन्म ने.सं.१०७४ पोहेला ६ कुन्हु बाः नित्यरत्न शाक्य व मां बिकुमाया शाक्यया कोखं ख्वपया इनाचो त्वालय् जूगु खः । ने.सं. ११०२ य् प्रतिभा छगू चर्चा (जः ११ ने.सं ११०२) निबन्ध ज्वनाः पिलुयादीम्ह वय्कलं कविता, ध्याचू निबन्ध, हाइकु, गजल, बाखं आदि साहित्यया थीथी बिधाय् निरन्तर च्वसु च्वया वैच्वनादीगु दु ।
वय्कःया पिदने धुंकूगु सफूया नां थुकथं दु– ध्वाचु निबन्धपाखे मार्कानित (ने.सं.११०८), प्रजातन्त्रया अद्भूत अवतार (ने.सं.१११८), खिचाया न्हिप्यं (ने.सं.११२५), चासुगु लोकतन्त्र (ने.सं. ११२७), बेकार दर्शन (ने.सं.११३३), अजब नेपाः गजब ख्वाःपाः (ने.सं.११३३), जिगु सिर्जनाया हावलासा (ने.सं.११३४)। अथेहे हाइकु सफू हिसि लू (ने.सं.११२३), चुलिजाःगु बुँ (ने.सं.११२८), बाखं सफू क्क्वःदःगु झ्वाता (ने.सं.११३०), गजल सफू जलं किउगु गजल (ने.सं.११२९) पिदंगु दु ।
थथे कविता, बाखं, हाइकु गजल आदि साहित्यया थीथी बिधाय् ल्हाः न्ह्याःसां भाजु सौरभ शाक्य मूलतः ध्याचू च्वमि खः। वय्कः ख्यालिपहः भचा भचा पिकयाः न्हिलाया रहर थनाः ध्याचूया बाणं कयेकेत तसकं हे पोख्तम्ह च्वमि खः । नेपालभाषा ध्याचू साहित्यय् बिस्कं छाप लाकेत सफलम्ह वय्कःयागु लेखनय् छम्ह सफलम्ह निबन्धकारया व्यक्तित्व पिलुयाच्वंगु झीसं बांलाक हे खंकेफु । साहित्यकार भाजु सौरभ शाक्य ठाकुरलाल सिरपाः, लुमिन सिरपाः, रमा–कौशल्या लुमन्ति सिरपाः आदिपाखें सम्मानित जुयादीधुंकूगु दु ।