NewaGyanKosh

मां सानुमैंया राजकर्णिकार श्रेष्ठ व अबु शंभु कुमार श्रेष्ठया काय् भाजु संयुक्त श्रेष्ठ नंसाः, येँय् ने.सं. १०९९ कौलागाः तृतिया, सोमबारकुन्हु बूगु खः । थौंकन्हय् वय्‌कः नेपालंपिने बेलायतया लन्डनय् च्वनादी । वय्‌कलं यूनिभर्सिटी अफ लन्डनं बौद्ध कला व इतिहास संरक्षणय् एम.ए, लन्डन मेट्रोपोलिटन यूनिभर्सिटीपाखें मल्टिमिडिया सिस्टमय् एम.एस्सी अले नेपाल इन्जिनियरिङ्ग कलेजपाखें कम्प्यूटर इन्जिनियरिङ्गय् ब्याचलर यानादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कः ब्यालि कर्पोरेशन लन्डनय् सफ्टवेयर निर्माताकथं अले कर्टल्ड ग्यालरी लन्डनय् कला इतिहासया अध्यापककथं ज्या यानाच्वनादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कः हलिं नेवाः दबू (वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेशन)या नायः (ने.सं १०४२ निसें ) जुया च्वनादीगु दु । हलिं नेवाः दबूया कुतःकथं गुगलय् नेवाः भाय् दुथ्याकेत जुयाच्वंगु गुगल ट्रान्सलेट ज्याझ्वलय् न्हापांनिसें हे वय्‌कः संलग्न जुयाः ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः पासा पुचः गुथि, युके लन्दनया पुलांम्ह नायः व नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिकाया मानार्थ दुजः नं खः ।

वय्‌कलं बेलायतं पिदनीगु दँपौ ने.सं. ११३३, ११३४, ११३९ व ११४० या सम्पादन यानादीगु जुल । वय्‌कलं थीथी इलय् नेपालभाषा, अंग्रेजी व खय् भासं नेवाः कला, सांस्कृतिक इतिहास, बौद्ध कलाया बारे च्वसु, ज्यापौ अले संकिपाया संवाद व मे नं च्वयादीगु दु । वय्‌कः विशेष यानाः नेपाःपिने दुगु नेवाः कलाया बारे अध्ययन अनुसन्धान यायेगुया नापं नेवाः संस्कृतिया लिधंसाय् कम्प्यूटर गेम दयेकेगु ज्याय् नं न्ह्यचिलादीगु दु । थुलि जक मखु वय्‌कलं नेवाः संकिपा ख्यलय् निर्माण, निर्देशन, लेखन व एनिमेशन यायेगु ज्याया लिसें नेपालंपिने नेवाः नखःचखः व थीथी कर्मकाण्डया ग्वसाः ग्वयाः न्ह्यब्वयेगु नं यानादी ।

ने.सं. ११४२ य् वय्‌कःया नेपालय् बुद्ध प्रतिमाया इतिहास नांगु च्वसु गुथि पत्रिकाय् पिदंगु जुल । अथेहे ने.सं. ११४३ य् ‘Tantric Art of Aoghpasha Lokeshwor’, Museum of Nepali Art, Kathmandu, Nepal; Bilampau Art, Handicraft Association of Nepal, Kathmandu, Nepal CN ,ने.सं. ११४२ य् ‘Visual language of Paubha paintings’, Museum of Nepali Art, Kathmandu, Nepal, ने.सं. ११३८ य् ‘Ethnography of 18th Century Kathmandu through artworks’, Art & Materiality Conference, British Museum, London आदी थीथी गोष्ठी व सम्मेलनय् ज्यापौ न्ह्यब्वयादीगु दु । वय्‌कःया अंग्रेीज भासं इतिहास व जाति विज्ञान विषयया निगू सफू नं पिदंगु जुल ।

ने.सं. ११४२ य् हे त्जभ ब्चत या ‘Lakhay’, Solo Painting Exhibition, Classic Gallery, Kathmandu, Nepal वय्‌कलं च्वयादीगु किपा ब्वज्या जूगु दु । वय्‌कलं आःतकया दुने थीथी १५ गू विषयया च्वकिपा ब्वज्या यानादीधुंकूगु दु । ने.सं. ११३७ य् शंखधरया बाखं नांया एनिमेशन संकिपा नं दयेकादी धुंकूगु दु । अथेहे ने.सं. ११४१ य् नेवाः तिसा म्हसीके, ने.सं. ११३९ य् नेवाः नसा व विश्व सम्पदा सुचिकृत नेवाः थाय्‌बाय् म्हसीके, ने.सं. ११३१ य् प्रचलित लिपि सयेके व पौभाः म्हसीके नांया कम्प्यूटर गेम नं वय्‌कलं पिथनादीगु दु ।

वय्‌कःया थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप वय्‌कःयात थीथी सिरपाः लःल्हायेधुंकूगु दु । गुगु थथे दु— ने.सं. ११३५ य् ‘Best Artist Award–Audiovisual’, Nepal Academy of Fine Arts, Kathmandu, Nepal; ने.सं. ११३१ य् ‘Best Online Games’, British Academy of Flim and Television Arts, London, UK, ने.सं. ११२१ य् ‘Best Cartoonist Award in South Asia’, Association of Indian Universities, Nagpur, India; ने.सं. ११२१ य् ‘Special Award’, Clay Modeling in South Asia, Association या Indian Universities, Nagpur, India; ने.सं. ११२० य् ‘Best Artist Award–Painting’, Nepal Art Council, Kathmandu, Nepal, ने.सं. १११५  य् Best Artist Award, 2nd Place–Painting, United Nations, Affiliations, USA, थथेहे वय्‌कःयात ने.सं. ११४३ दँय् राष्ट्रिय विभूति शंखधर साख्वाः प्रतिष्ठान, नेपाल हस्तकला महासंघ, अक्षयश्वर परम्परागत बौद्धकला कलेज, हलिं नेवाः दबू नेपाःदेय् मूकवः व Dance Cultural Art Centre पाखें हनापौया लिसें सम्मान याःगु दु ।

हरिभक्त माथेमा न्ह्यच्वःगु माध्यमिक ईया न्ह्यलुवाः कवि खः । तत्कालीन राणा शासकत पाखें सरदार उपाधि कायेखंम्ह हरिभक्त माथेमाया हिन्दी काव्य सफू भजन माला (ने. सं १०४९) पिदंगु दु । थ्व म्ये सफुलिइ न्हय्पु नेपालभाषाया म्ये नं दुथ्यानाच्वंगु दु । उकी मन मसिया व दुःख सिया च्वना रे ज्ञानी मय्‌जु, बन झा छितः नाप लाये रे थेंज्याःगु आत्मज्ञान आत्मचेतना थनेगु कथंयागु म्येँ दुथ्याःगु दु । थ्व म्ये तत्कालीन समाजय् तसकं हे लोकंह्वाःगु खनेदु ।

नेपालभाषाया ख्यलय् सरस्वती तुलाधरया नामं नांजाःम्ह मय्‌जु सरस्वती रञ्जितया जन्म मां कृष्णकुमारी रञ्जित व बौ चन्द्रमान रञ्जितया कोखं ने.सं १०७८ य् येँया लगंत्वालय् जूगु खः । मय्‌जु सरस्वती तुलाधर नेपालभाषा बाखं ख्यःया छम्ह नांजाःम्ह बाखंच्वमिया नापं सक्रिया कार्यकर्ता खः ।

नेपालभाषा विषयय् एम.ए. यानाः नेपालभाषा विषय हे परोपकार आर्दश उ.मा.वि.इ ब्वंकेगु यानादीम्ह वय्‌कःया न्हापां पिदंगु रचना जिं लय्‌तायेके मफु (सितु ८, ने.सं १०८५) कविता खःसा लिपा वय्‌कलं थःगु च्वसा बाखं पाखे न्ह्याकादिल । वय्‌कःया बाखं ख्यलय् पिदंगु सफू खः— पौभाः छगू जीवनया (ने.सं ११३३), लकसय् न्ह्यानाच्वंगु जीवन, ईया हिलासुइ थौंया जीवन (ने.सं. ११३६) । थ्वय्‌कःया न्हापां न्हापांगु बाखं नेवाः समाज, नेवाः संस्कृतिया परिवेश व ग्राहस्थ समस्याय् केन्द्रित जूगु दुसा लिपाया बाखनय् थौंया समसामयिक समस्याया नापं विश्व परिवेशयात नं कःघानाः तःगु खनेदु । अथे हे थ्वय्‌कलं तःभुखाय्‌या आतंक, कोराना महामारीया आतंक आदि थेंज्याःगु अभिघाट विषययात कयाः नं बाखं च्वयेगु यानादीगु दु । बाखं च्वयेगु बाहेक वय्‌कलं पत्रपत्रिका व सफू सम्पादन, धलः दयेकेगु नापं लिप्यान्तरण नं यानादीगु दु । गथे — मोति बाखं पुचः, जः दँपौ(ल्याः १०), पौभाः लिपिपौ (मिसा ल्याः), लुँहिटीया ताःचा आदिया सम्पादक सितु निलापौया वर्णनात्मक धलःया निर्माता, मूलदेवशशीदेव प्राचीन नाटकयात थौं कन्हय्‌या नेपालभाषां लिप्यान्तरण, मोतिलक्ष्मी उपासिकाया शोध ग्रन्थया च्वमि आदि । अथेहे थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया थीथी संघ संस्थाय् आवद्ध जुयाः नं नेपालभाषाया सेवा यानादीगु दु । गथे— नेपालभाषा मिसा खलः, नेपालभाषा परिषद्, श्री दिगुख्यः गुथि, नेपालभाषा स्यनामि दबू आदि । थ्वय्‌कःया ज्याया कदर स्वरुप थीथी सिरपाः तथा हनापौ प्राप्त यानादीगु दु । गथे— लुमिन श्रेष्ठ नेपालभाषा सिरपाः (ने.सं.११३२), बुद्धिपूर्ण सिरपाः (ने.स ११३६), मोतिलक्ष्मी सिरपाः (ने.सं११४२), किपुल्चा नेवाः पुचः पाखें हनापौ आदि आदि।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक सांस्कृतिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु सर्वज्ञमान प्रधानाङ्ग नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म वि.सं.१९७१ य् जूगु खः । वय्‌कः कास्की जिल्ला पोखराया छम्ह सक्रिय नेवाः न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कलं कास्की जिल्लाया नेवाःतय् मू थांया भूमिका निर्वाह यायां थःगु सछि दँया जीवन निर्वाह यानादिल । पोखराय् नेवाः युवातय्‌त थःपिनिगु भाषा संस्कृतिया ज्याय् न्ह्यज्याकेगुली वय्‌कःया तःधंगु देन दु । सदां नेवाः वसः पुनाः च्वंच्वनादीम्ह वय्‌कलं नेवाः खलः कास्कीया संस्थापक नायःया पदय् च्वनाः वि.सं.२०५० निसें २०५४ तक ज्या यानादिल । भैरव सांस्कृतिक समितिया गुरु भाजु सर्वज्ञमान प्रधानाङ्ग बि.सं. २०७१ मंसीर १३ य् दिवंगत जूगु खः  ।

नेपालभाषा ख्यलय् मन क्वसायेकाः भाषिक कार्यकर्ताया नापं नेपालभाषां थीथी च्वसु च्वयादीम्ह भाजु सर्वज्ञ रत्न तुलाधरया जन्म ने.सं. १०७६ साल गुंलाथ्व सप्तमी कुन्हु जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां दानलक्ष्मी तुलाधर व बौया नां शुभरत्न तुलाधर खः । वय्‌कलं नेपाःया हुलाक टिकटय् नेवाः व्यक्तित्वपिं, चित्तधर हृदयया लुमन्ति, ब्वयेकेगु मखुला भुतुमालि, जगमोहन वाःमि, नगेन्द्र हाडा आदि च्वसु च्वयादीगु दु । नेपालभाषाया संस्था हःपाःगुथिया नायः जुयादीधुंकूम्ह वय्‌कलं नेपालभाषां म्येचाः पिदंसां निसें नेपालभाषाया म्येचाः संकलन यायेगु याना च्वनादीगु दु । थ्वहे झ्वलय् वय्‌कलं थीथी ज्याझ्वलय् नेपालभाषाया म्येचाः ब्वज्या नं यानादी धुंकूगु दु ।