स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक सांस्कृतिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु सर्वज्ञमान प्रधानाङ्ग नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म वि.सं.१९७१ य् जूगु खः । वय्‌कः कास्की जिल्ला पोखराया छम्ह सक्रिय नेवाः न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कलं कास्की जिल्लाया नेवाःतय् मू थांया भूमिका निर्वाह यायां थःगु सछि दँया जीवन निर्वाह यानादिल । पोखराय् नेवाः युवातय्‌त थःपिनिगु भाषा संस्कृतिया ज्याय् न्ह्यज्याकेगुली वय्‌कःया तःधंगु देन दु । सदां नेवाः वसः पुनाः च्वंच्वनादीम्ह वय्‌कलं नेवाः खलः कास्कीया संस्थापक नायःया पदय् च्वनाः वि.सं.२०५० निसें २०५४ तक ज्या यानादिल । भैरव सांस्कृतिक समितिया गुरु भाजु सर्वज्ञमान प्रधानाङ्ग बि.सं. २०७१ मंसीर १३ य् दिवंगत जूगु खः  ।

नेपालभाषा ख्यलय् मन क्वसायेकाः भाषिक कार्यकर्ताया नापं नेपालभाषां थीथी च्वसु च्वयादीम्ह भाजु सर्वज्ञ रत्न तुलाधरया जन्म ने.सं. १०७६ साल गुंलाथ्व सप्तमी कुन्हु जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां दानलक्ष्मी तुलाधर व बौया नां शुभरत्न तुलाधर खः । वय्‌कलं नेपाःया हुलाक टिकटय् नेवाः व्यक्तित्वपिं, चित्तधर हृदयया लुमन्ति, ब्वयेकेगु मखुला भुतुमालि, जगमोहन वाःमि, नगेन्द्र हाडा आदि च्वसु च्वयादीगु दु । नेपालभाषाया संस्था हःपाःगुथिया नायः जुयादीधुंकूम्ह वय्‌कलं नेपालभाषां म्येचाः पिदंसां निसें नेपालभाषाया म्येचाः संकलन यायेगु याना च्वनादीगु दु । थ्वहे झ्वलय् वय्‌कलं थीथी ज्याझ्वलय् नेपालभाषाया म्येचाः ब्वज्या नं यानादी धुंकूगु दु ।

चित्रकलाकार सर्वज्ञरत्न बज्राचार्यया जन्म ने.सं. १०७८ कछलाथ्वः पुन्हि, बसुबारखुन्हु यँेया पाक्व त्वालय् अबु रत्नकाजी वज्राचार्य व मां अष्टकुमारी वज्राचार्यया कोखं जूगु खः । सामान्य शिक्षा कयादीम्ह वय्कलं बौद्ध पूजा विधि व कर्मकाण्ड यानादी । वय्कलं पौभाः नं च्वयादीगु दु । वय्कलं वि.सं. २०४० सालय् इनाप वाःपतिइ ‘विक्रम संवत् व बिस्काः जात्रा’ नामं थःगु न्हापांगु च्वसु च्वयादीगु खः । वय्कः सम्पादक व अनुवादक नं खः । वय्कलं वि. सं. २०३४ सालय् नाफाय् कला ब्वज्या यानादिल । अथे हे वि.सं. २०५८ य् याकः पौभाः ब्वज्या नं यानादीगु दु ।

पाहांचःह्रे नखःनाप स्वापू दुगु मेगु छगू जात्रा सल ब्वाकेगु जात्रा खः । थुकियात खसभासं घोडेजात्रा नं धाः । पाहांचःह्रेया कन्हय्कुन्हु तिंख्यलय् सल ब्वाकिगु याना वयाच्वंगु ताः दयेधुंकल । थ्व न्हिकुन्हु राष्ट्राध्यक्ष व मेमेपिं गण्यमान्य व्यक्तिपिनि उपस्थितिइ थ्व ज्याझ्वः तसकं न्ह्यइपुक याइ । न्हापा न्हपा छम्ह जक सल ब्वाकीगु खःसा थौंकन्हय् धेंधेंबल्लाः यायेगु कथं मेमेगु नं तँसा ज्याझ्वः नापं न्ह्याका वयाच्वंगु दु । सल ब्वाकीगु इलय् कुमारी माजुयात नं न्ह्यःने तयेमाः ।
सल ब्वाकीगु जात्रा सम्बन्धय् छपु बाखं दु । परापूर्वकालय् टुडी नांया छम्ह दानवं येँ देशय् हाहाकार मचे यानाच्वंगु जुयाच्वन । वयागु दमन सह याये मफयाः सकल मनूत जानाः वयात अन ख्यलय् गाः खनाः थुनाबिल । उबलय्निसें व ख्यःया नां टुंडिख्यः जुल । नापं उम्ह दानव हाकनं दना मवयेमा धकाः सल ब्वाकाः न्हुयाः मदयेकाछ्वल । उबलय् निसें सल ब्वाकेगु परम्परा न्ह्यात । मेगु छगू कथन कथं इतुंबहालय् च्वंम्ह केशचन्द्र आजुं लहिनातःम्ह गुरुमापा राक्षसयात तिंख्यलय् तयेयंकूगु जुयाच्वन । उम्ह गुरुमापां हाकनं दुःख बी धकाः ग्यानाः सलं न्हुइकाः स्याःगु खः धाइ । थुकथं पाहांचःह्रेया कन्हय्कुन्हु सल ब्वाकीगु परम्परा छगू तँसाया रुपय् न्ह्यानाच्वन ।

खौया कसर चालय् यायेगु ह्वः दुगु हासा थें ज्याःगु लवःयात सलिंचा धाइ ।

जातः
मचाबुइबलय् ज्योतिषं ग्रह, राशि स्वयाः जातः च्वइ । उगु जातलय् मचाया ज्यूताः भिं जुइमा,
सुथां लायेमा, मंगल जुइमा धकाः गनेद्यःया किपा च्वकी । गुम्ह गुम्हेसिनं गृह मातृका बा लोकेश्वरया किपा नं च्वकू । थ्वया लिसें थीथी बां (बुट्टा) च्वयाः छाय्पाः नं याकू ।

इहि
मिसामचा न्हय्दँनिसें गुदँया इलय् इहि यायेगु चलन दु । थुबलय् सलाःपाः व म्वःकी च्वकी । चाया सलाःपातय् स्वस्ति च्वइगु व मचाया छ्यनय् म्वःकी छुकीगु खः ।

कय्तापुजा
मिजंमचाया कय्तापुजा याइबलय् छेँय् पलिइ चक्रया चिं च्वयाः पलिइ ती । अले छचाःलिं अष्टमंगल तयेगु याइ ।

इहिपाः
लुखा दुवाः
इहिपाः याइबलय् मिजंया छेँय् मूलुखाय् भमचा दुकायेत लुखादुवाः च्वयाः तिकी बा लुखाय् च्वये छिंसा लुखाय् हे च्वकी । थ्व बौद्धतय्थाय् लुखा फुसय् पंचबुद्ध (अक्षोभ्य, अमोघसिद्धि, बैलोचन, अमिताभ व रत्नसम्भव) च्वइसा वया नापनापं अष्टमंगल नं च्वइ । अले लुखाया जवय् खवय् च्वं क्वय् वाउँभत्तु, मिखा व कलश च्वइ । थ्व शैवतय् थाय् पंचबुद्धया थासय् गनेद्यः, व्रम्हा, सरस्वति, शिव पार्वती, विष्णु लक्ष्मी व कुमार च्वयेगु याइ ।

मरिकसि
इहिपाः याइम्ह मिजंपाखें भमचिया छेँय् मरिकसि यंकेगु चलन दु । थ्व मरिकसि चायागु थलय् (कसिइ) अष्टमंगल व मेमेगु बां नं छाय्पीगु याइ ।

ज्याःजंक्व
नेवाःतय्गु छेँय् सुं मनू ७७ दँ ७ ला ७ न्हुया साइतय् ज्याःजंक्व यायेगु चलन दु । थथे जंक्व याइबलय् ‘जंक्व पौभाः’ च्वकेगु याः । जंक्व याइगु थासय् छचाःख्यरं झिगू दिशाय् (पूर्व, पछिम, उत्तर, दक्षिण, इसान, बायव्य, आग्नेय, नैरित्य व च्वय् क्वय्या झिगू दिशाय्) झिम्ह दिकपाल (रक्षक)या दसिकथं कलश वा ध्वाँय् च्वइ । अथे हे गुंगः चाया कलशय् नवग्रहया चिं च्वइ । थुकथं हे च्यागः चाया कलशय् अष्टमंगल च्वइ ।
मू कलशकथं शैव समुदायय् तग्वःगु चाया कलशय् गनेद्यः, कुमार व शिवशक्ति च्वकीसा बौद्ध समुदायय् गनेद्यः व नीलवज्र च्वकी । थथे हे प्यंगू दिशाय् चतुर महाराज धकाः प्यम्ह द्यःया किपा नं ब्वइ । थुकी १) खड्ग महाराज २) चैत्य महाराज ३) बेण (विणा) महाराज ४) ध्वज (ध्वाँय्) महाराज दुथ्याः । थुपिं थीथी द्यःपिन्सं ल्हातिइ ज्वनातइगु ज्वलं खः । नेवाः समुदायय् मनू ७७ दँ ७ ला ७ न्हु दुकुन्हु न्हापांगु जंक्व यायेगु व अथे हे उम्ह मनूया आयुकथं निक्वःगु, स्वक्वःगु व प्यक्वःगु जंक्व यायेगु नं चलन दु । उगु चलनकथं जंक्व याइबलय् पुंतय्सं थीथी किपाज्वलं च्वयाबी ।
उगु ज्वलनय् मूकथं चाया कलशय् १) मू कलश २) अष्टमंगल ३) लाखे लसिं ४) तुयुम्ह नाग ४) फं दुम्ह नाग ५) सिन्हःमू ज्वलान्हाय्कं ६) गनेद्यः, ७) सलाःपाः च्वइसा भ्वँतय् १) लुखा दुवाः २) धिकाः ध्वाँय् ३) फय्गं ४) अष्टमंगल ५) चतुमहाराज ६) फलिंद्यः ७) म्वःकी ८) न्हय्म्ह
सल (न्हापांगु जंंक्वय्) ख) न्हय्म्ह हँय् (निक्वःगु
जंक्वय्) ग) प्यम्ह सल (स्वक्वःगु जंक्वय्) घ) च्याम्ह गरुड च्वइ । थुपिं ज्वलंलिसें बौद्धतय्सं पुलुइ विश्वबज्र च्वकाः तइसा शैवतय्सं पुलुइ त्रिशूल च्वकाः तइ ।

म्वःकी
थ्व छेँया पलिइ च्वय् तीगु म्वःकी खः ।

जंक्व खः
थ्व जंक्व खतय् जवंखवं वाउँम्ह सल च्वयाः छचाःलिं थीथी किपा च्वयाः छाय्पीगु खः ।

बौख्वाः
छेँय् छेँय् शान्ति स्वस्ति यायेत इलय् ब्यलय् बौख्वाः तयाः पुज्यायेगु व वयात दुवातय् वा छ्वासय् वाये यंकेगु याइ । बौख्वाः तुयुगु भ्वँतय् हाकुगु व ह्याउँगु उं जक छ्यलाः सादां च्वयेगु याइ । बौख्वाः तयेबलय् उकी लिसें म्वःकी नं तइ ।
झिम्ह दिकपालया दसिचिं
१) पूर्वय्– इन्द्र – बज्र चिं
२) पश्चिमय्– बरुण – नागचिं
३) दक्षिणय्– यम – यमदंद
४) उत्तरय्– कुबेर – गदा चिं
५) इसान कुलामय्– शिव – त्रिशुल चिं
६) वायुव्य कुलामय्– वायु – ध्वाँय् चिं
७) नैऋत्य कुलामय्– दैत्य – खड्ग
८) आग्नेय् कुलामय्– अग्नि – ज्वालाचिं
९) च्वय् (अघः)– चक्र चिं
१०) क्वय् (उघः) – कमन्दल
तःधंगु थासय् यज्ञ याइगु जूसा छगू दिशाय् छम्ह दिकपाल कापतय् च्वयाः खायेगु याइ । अले झिगः चाया कलशय् झिम्ह थीथी दिकपाल च्वयाः यज्ञ मन्दःया छचाःख्यरं दिशा मिले यानातइ । छकू तःकूगु कापतय् मन्दः च्वयाः उकी थीथी दिशाय् कथहं थीथी दिकपाल च्वयातयेगु नं याः ।
अष्टमातृका किपा च्वज्या
तःधंगु पुजाय् अष्टमातृकाया किपा च्वयाः ब्वयेगु पुज्यायेगु याइ । अष्टमातृका (अजिमा)या लिसें भैरव (आजुद्यः) नं च्वयेगु याः । १) भैरव २) काली ३) बाराही ४) इन्द्रायणी ५) ब्रम्हायणी ६) रुद्रायणी ७) वैष्णवी
८) महालक्ष्मी ९) कुमारी

नवग्रह किपा च्वज्या
ग्रहशान्तिया लागि नवग्रहया दसिचिं च्वइ । गथे
१) आदित्य – ह्याउँगु पलेस्वां
२) सोम – तुयुगु पलेस्वां
३) मंगल – खड्ग
४) बुध – जःमू माः
५) बृहस्पति – सफू
६) शुक्र – कमन्दल
७) सनि – खड्ग
८) राहु – चन्द्र सूर्य
९) केतु – खिपः
पंचबुद्धया चिं च्वज्या
बौद्धतय् पुजाय् पंचबुद्धया दसिचिं च्वयाः तइ ।
वंचुम्ह– अक्षोभ्य – पूर्व दिसाय् – वज्र चिं – किसिं
वाउँम्ह– अमोघसिद्धि– उत्तर दिसाय्– विश्ववज्र चिं –गरुद
तुयुम्ह– वैलोचन – दथु दिसाय् – चक्रिचिं – सिंह
ह्याउँम्ह– अमिताभ– पछिम दिशाय्– पलेस्वां चिं– म्हय्खा
म्हासुम्ह– रत्न सम्भव – दक्षिण दिसाय् –रत्न चिं – सल

ख्वाःपाः दयेकेगु
नेवाःतय् तजिलजिइ ख्वाःपाः प्याखंया तःजिगु मू व थाय् दु । थ्व थीथी द्यःपिनि गं प्याखं, दीप्याखं, महाकालि प्याखं, भैलः प्याखं, नवदुर्गाया गंप्याखं, काति प्याखं, लाखय्, पुलुकिसि, सवःभुक आदिया ख्वाःपाः दयेकाः उकी थीथी उंनं छाय्पिइगु खः । थौंकन्हय् थ्व सर्वसाधारणयात देश विदेशया पर्यटकतय्त थीथी कथं दयेकाः मिइगु नं याः ।

उपचारय् पुंज्या
सुं मनू म्हं मफइबलय् चीग्वःगु चाया ग्वंपचाय् नाग च्वयाः ध्वंप्वालय् पुँइ हायेगु याइ । अथेहे बांख्वाः च्वयाः दुवातय् बौ वायेगु याइ । सुयां म्हय् छचाःलिं जनाकै (ज्वःनागं न्याःगु कै) वइबलय् म्हय् कैलय् सिंहया म्हुतु लाकाः कै नुनाच्वंम्ह सिंह च्वकेगु याइ ।

जात्राय् पुंज्या
रथ जात्रा
येँय् चौलाथ्व अष्टमी (चैत दशैं) खुन्हु जनबहाःद्यःया रथ साली । यंलागाः चतुर्दशि व यंला पुन्हि (येँयाःपुन्हि)बलय् कुमारी, गनेश, भेलुया रथ साली । यलय् बछलाथ्व पारुखुन्हु बुंगद्यः रथय् तइ ।
ख्वपय् भैलःखः व नकिं खः सालिइ थथे द्यःया रथ साले न्ह्यः रथया घःचालय् मिखा च्वइ । अथे हे घःमालय् भैलःद्यःया ख्वाः च्वइ । थथे पुँनं रथय् मिखा मकंकूतले रथ साली मखु ।

येँयाः पुन्हिबलय्
येँया पुन्हिबलय् येँय् थीथी द्यः ब्वयेगु याइ । गथे वंघलय् आजुद्यः व बाका भैलः, हनुमानध्वाखा लाय्कुलिइ हाथाद्यः (मरुइ यमाद्यःपिं) ब्वइ । इपिं द्यः ब्वये न्ह्यः इपिं द्यःयात मिखा कंकेगु ज्या याइ ।

पौभाः च्वज्या
नेवाःतय्गु पौभाः हलिमय् नांजाः । थ्व थीथी तान्त्रिक द्यःपिनि किपा विशेष सिप व कला छ्यलाः च्वइगु खः । थ्व विशेष कापतय् थीथी अस्तर तयाः(क्यानभास दयेकाः) थुकी पौभाः किपा च्वइगु खः । नेवाःतय् गुथि, पज्रां व तःजिगु पुजाय् पौभाः ब्वयेगु याइ ।
थीथी किपा च्वज्या
मनूया किपा, थाय्बाय्या किपा, थीथी नखःचखः, जात्रा व नेवाःतय्गु थीथी तजिलजि न्ह्यब्वइगु किपा च्वयेगु चलन दु । थुपिं थीथी देगःया अंगलय् व लाय्कू बा तखागु छेँया अंगलय् किपा च्वयेगु याः ।
थुपिं किपा आधुनिक चित्रकलाया शैलीं क्यानभास बा भ्वँतय् किपा च्वयाः छेँय्छेँय् ब्वयेगु याः । थुपिं बांबांलाःगु किपा देस विदेशय् पर्यटकतसें न्यानायंकाः हलिमय् नेवाः किपा व तजिलजिया प्रचार जुयाच्वंगु दु ।

राजनलाल जोशी मां त्रिभुवनेश्वरी जोशी व अबु गोविन्दलाल जोशीया कोखं १०९३ य् येँया दलाछि त्वालय् बूगु खः । रास जोशी उपनामं म्हस्यूम्ह वय्‌कलं नेपाल लिपि सयेकाः नेपालभाषा ख्यलय् पलाः तयादीगु खःसा व्यावसायिक रुपं विश्वभूमि न्हिपतिं पत्रकारिता शुरु यानादीगु खः । वय्‌कलं विश्वभूमि, सन्ध्या टाइम्स, स्पेसटाइम, अन्नपूर्ण पोष्ट न्हिपौया लिसें इमेज एफ.एम.य् नं ज्या यानादीगु दु ।

थःगु विद्यार्थी जीवनं निसें साहित्य ख्यलय् च्वसा न्ह्याकादीम्ह भाजु जोशी संस्कृति व पुरातत्व विषय नापं नेपालभाषाय् नं यानाः निगू विषयय् स्नातकोत्तर यानादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं नेसं ११४२ य् नेवाः संस्कृतिइ लः विषययात कयाः विद्यावारिधी यानादीगु खः । त्रिभुवन विश्वविद्यालय नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् सहप्राध्यापक जुयाच्वनादीम्ह डा. जोशी ने.सं ११४२ निसें प्रमुखया जिम्मेवारी कयाच्वनादीगु दु ।

साहित्य ख्यलय् पौभाः स्वलापती थ्व धरती नं स्वर्ग जुइ चिनाखँ (नेसं १११०) ज्वनाः पिलू झाःम्ह डा. राजनलाल जोशीया चाया थलबल (नेसं ११२४) दकलय् न्हापांगु सफू खः । चिनाखँ विधां साहित्यिक यात्रा यानादीम्ह डा. जोशीं सांस्कृतिक निबन्ध, चिबाखं, समालोचना, लोकवार्ता व उपन्यासया नापं छधाः प्याखनय् प्याखंम्वःया लिसें चिहाः संकिपा व डकुमेन्ट्रीया निर्देशन नं यानादीगु दु ।

प्राध्यापनया नापं अनुसन्धानया ज्या नं नापनापं न्ह्याकादीम्ह डा. राजनलाल जोशीं — ललितपुर राजदरवार (ने.सं ११२८), स्वनिगःया संस्कृति (ने.सं ११२९), न्ह्यलं ल्हायेमफुगु सत्य (ऐतिहासिक उपन्यास ने.सं ११३३), नेवाः समाजय् द्यःला (नेसं ११३५), स्वनिगःया ल्वहंघः सम्बन्धी लः व घः संस्कृति व सभ्यता (नेसं ११३६), रामेछापका ह्योल्मो जाति (नेसं ११३६) व नेवार भोज (ने.सं ११४३) आदि सफू च्वयाः पिदनादीगु दुसा नेवाः लोकवार्ता (ने.सं ११३०), नेवार जातिको चिनारी (नेसं ११३१), व लुँभुया अभिलेख मुना (ने.सं ११३२) वय्‌कःया सहलेखनय् पिदंगु सफू खः ।

नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया अनुसन्धनात्मक जर्नल नेपालभाषाया संरक्षक भाजु जोशीं राष्ट्रिय व अन्तर्राष्ट्रिय गोष्ठी तथा जर्नलय् नेपालभाषा साहित्यया इतिहास, नेवाः संस्कृति व सभ्यतायात कयाः थःगु कार्यपत्र तथा अनुसन्धानमूलक च्वसु न्ह्यब्वयेगु यानाच्वनादीगु दु । भाजु जोशीं थःगु विद्यार्थी जीवनय् थीथी साहित्य सम्मेलनय् ब्वति कयाः कविता, च्वखँ, बाखं आदि विधाय् तःगू सिरपाः त्याकादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं वय्‌कलं महेन्द्र विद्याभूषण ख (ने.सं ११२३), पियुष पदक (ने.सं ११२४), मोतिलानी सिरपाः (ने.सं ११२२), ज्यापु विशेष सम्मान (ने.सं ११४२) तथा येँ महानगरपालिकां बीगु दकलय् उत्कृष्ट पत्रकारिता सिरपाः (ने.सं ११२३) त्याकादीगु दु ।

वस्ताद साईला (अष्टमान श्रेष्ठ) नेपाःया संगीत ख्यलय्‌ तसकं लोकंह्वाःम्ह व स्यल्लाःम्ह सर्जक खः । थ्वय्‌कःया जन्म येँया पशुपति देवपटनय्‌ ने.सं. १०१४ पाखे जूगु खः । थ्वय्‌कः अबु बखतमान श्रेष्ठ व मां गुहेश्वरी श्रेष्ठया साहिँलाम्ह काय्‌ जुयाः साईलाया नामं नांजाःगु खः ।
मचाइलंनिसें संगीत यःम्ह थ्वय्‌कलं मचाल्याय्‌म्ह बलय्‌निसें हे दबुली म्ये हालेगु यानादीगु खः । थ्वय्‌कलं मचाल्याय्‌म्ह इलय्‌ हे कलकत्ताय्‌ वनाः पं. लक्ष्मीकान्त, उस्ताद सूर्य मिश्र, उस्ताद शिव व उस्ताद गुफर खाँपिंलिसें झिंखुदँतक संगीत ज्ञान कयादिल । लिसें अबले अन च्वनाः लजगाःलिसें मेपिन्त थःम्हं नं संगीत स्यनेगु यानादिल । भारतय्‌ झिंखुदँतक्क संगीत ज्ञान कायेधुंकाः लिपा नेपाः लिहां झाल । अले थ्वय्‌कलं थासंथासय्‌ वनाः थःगु प्रतिभा न्ह्यब्वयेगु यानादिल ।
लिपा पाल्पाय्‌ च्वंझाःबलय्‌ वय्‌कलं तानसेनया सानुमैंया श्रेष्ठलिसें यःत्यः जुयाः इहिपाः यानादिल । थ्वय्‌कःपिनि छम्ह म्ह्याय्‌ दयेधुंकाः कलातं त्वःतावन । लिपा बःचाधिकः जूबलय्‌ म्ह्याचं नं त्वःतावन । कलाः व म्ह्याय्‌ मदयेधुंकाः थ्वय्‌कःया जीवन निरस जूगु खः । लिपा फुकसिया सल्लाहं हानं ने.सं. १०५४ पाखे ख्वपयाम्ह बेलायतीदेबी कर्माचार्यलिसे इहिपाः यानादिल । थुम्ह कलाःपाखे छम्ह काय्‌ व प्यम्ह म्ह्याय्‌ दु । काय्‌ रत्नमान श्रेष्ठ नं नेवाःम्ये ख्यःया लोकंह्वाःम्ह सर्जक खः ।
निब्याहाः धुंकाः थ्वय्‌कः हानं संगीतय्‌ न्हापा थें हे सक्रिय जुयादिल । अले वय्‌कःपिं कलकत्ताय्‌ च्वंझाल । थुबलय्‌ हे वय्‌कःयात डिक्स रेकर्डय्‌ म्ये भरे यायेत ह्वःताः चूलात ।
ने.सं. १०५६ पाखे वय्‌कलं ग्रामोफोनय्‌ थःगु प्यपु म्ये रेकर्ड यानादिल । उकी मध्यय्‌ छपु म्ये ‘कालो ठेकी नारान काली काठको’ थुलि लोकंह्वात कि लोकं वय्‌कःयात ‘काली ठेकी साईला’ धकाः म्हसीकेगु नं यात । थ्व म्येया रेकर्ड चालं आपालं बजाः काःगु खः । झ्याउरे म्ये हालेगुली सुनां ध्वये मफुम्ह वय्‌कलं गजल भजनत मेपिनिगु लिसें थःम्हं हे म्ये च्वयाः नं रेकर्ड यानादीगु दु । थ्वय्‌कलं नेवाः संगीत ख्यःयात नं थपु यानादीगु दु । मचाइलय्‌ नेवाः म्ये भजन हाहां संगीत ख्यलय्‌ दुहां झाःम्ह थ्वय्‌कलं ग्रामोफोनय्‌ ग्वःपु म्ये हालादिल छुं ल्याःचाः मदु । आपालं दयेमाःगु खः तर नं वय्‌कःया सलय्‌ दुगु स्वपु म्ये– ‘छि बिना मदु जितः आज्ञा रे कृष्ण’, ‘स्थीर जुइमखु थःगु जोभन सदान रे’, ‘स्वव स्वव कृष्णजुया चाला’ जक झीगु न्ह्यःने खनेदु ।
कलकत्ताय्‌ च्वनाः थःगु प्रतिभां बय्‌बय्‌ जुइधुंकाः लिपा उत्तर प्रदेशया बलरामपुरय्‌ नं संगीत साधनालिसें खुदँतक लजगाः यानादीगु खः । अनं लिपा वय्‌कः हानं नेपाः झाल । जीवनया लिपांगु इलय्‌ विरक्त जुयाः संगीत ख्यलं तापाना च्वनादीम्ह थ्वय्‌कः ने.सं. १०७७ प्वहेलागाः त्रयोदसि, सोमबारखुन्हु थ्व संसारं तापाना दिल ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये मय्‌जु साधनादेवी श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं. १९९१ साल श्रावणय् धरान विजयपुरय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां सीतादेवी व बाःया नां सिद्धिप्रसाद श्रेष्ठ खः । वय्‌कः सामाजिक अभियन्ता नं खः । वय्‌कलं धरानय् नेपालभाषा ख्यःया नापं मेमेगु यक्व हे सामाजिक ख्यलय् ज्या यानादीगु दु । वय्‌कलं बुद्ध विहारय् क्वथा दयेकादिल, ब्वनेकुथि दयेकादिल, अथेहे वि.पि. कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिस्थान अस्पतालय् वइपिनि निंतिं धर्मशाला दयेका बियादिल । वय्‌कः २०७१ साल श्रावणय् दिवंगत जूगु खः ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु सानु जलारी नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म कास्की जिल्लाय् जूगु खः । वय्‌कः कास्की जिल्लाय् नेपालभाषाया उत्थानया ज्याय् सक्रिय जुयादी । वय्‌कः जलारी समाजया नायः नं खः ।  वय्‌कलं जलारी समाज संगठनया बिस्तारया ज्याय् मूवंगु भूमिका म्हिता वयाच्वनादीगु दु ।