म्येच्वमि हरिराम महर्जन ‘थेचो’ अबु मोहनलाल (कान्छा) महर्जन व मां धनकुमारी महर्जनया कोखं ने.सं. १०८८ कछलाथ्वः पन्चमि, सोमबारखुन्हु गोदावरी नगरपालिका, थेचो तःननि, यलय् जन्म जुयादीम्ह खः ।
ने.सं. ११४० प्वहेलाथ्वः नःमि, सनिबारखुन्हु वय्कःया नेपालभाषाया खुपु म्ये दुथ्याःगु ‘मन’ पिदंगु खः । म्येचाः ‘मिखाभाय्’य् तेजवती जोशीया सः व जुगल डंगोलया संगीतय् ‘यःमां जितः बियाछ््वये म्वाःल’ म्ये नं पिदंगु दु । वय्कःया न्हापांगु म्येमुना ‘मेरो माटो’ खः । थुकी ८ पु राष्ट्रिय भावनां जाःगु म्ये दुथ्याना च्वंगु दु ।
वय्कलं गुक्वःगु रमपम विन्ध्यवासिनी म्यूजिक अवार्ड २०७५ य् ‘वर्षको सर्वोत्कृष्ट राष्ट्रिय भावना ओतप्रोत गीत’ या अवार्ड त्याकादीगु दु । जुगल डंगोलया संगीत व मनोजराजया सलय् ‘आमा’ म्येपाखें थुगु सिरपाः त्याकादीगु खः । वय्कलं पेजथ्री पिपल्स च्वाइस अवार्ड ११४२ स ‘सर्वोत्कृष्ट म्येचाः’या सिरपाः नं त्याकादीगु खःसा जुगल डंगोलया संगीत व प्रवेशमान शाक्यया सलय् ‘मां अबु दत्तले’ म्येपाखें ‘निम्स अवार्ड प्यक्वःगु संस्करणय् ‘सर्वोत्कृष्ट नेपालभाषा गीत’या अवार्ड त्याकादीगु खः ।
कलाकःमि हरिवंश आचार्यया जन्म बिसं २०१४ साल कार्तिक १४ गते जूगु खः । वय्कःया अबुया नां होमञ्जय आचार्य व मांया नां गणेशकुमारी आचार्य खः । प्याखंम्वः, म्ये हालामि, च्वमि व निर्देशककथं लोकंह्वाःम्ह कलाकःमि हरिवंशं आचार्यं बिसं २०३८ सालं नेपाल राष्ट्र बैंकया रजत वर्ष पूवंगु लसता ज्याझ्वःया निंतिं मदनकृष्ण श्रेष्ठ लिसे जानाः “बैंकेश्वर” नांया ख्यालः ह्यब्वःगु खः । अनंनिसें मदनकृष्ण श्रेष्ठ व हरिवंश आचार्य नापंनापं पलाः न्ह्याकुगु खः । लिपा थुपिं निम्हेसिगु जोडि मह जोडिया नामं तसकं लोकंह्वाःत । कलाकःमि मदनकृष्ण श्रेष्ठलिसे जानाः भाजु हरिवंश आचार्यं नेवाः संगीत व कलाख्यलय् नं यक्व योगदान यानादीगु दु । वय्कःया किसि न्याइम्ह मदनमान व किपालुं लिनाच्वंम्ह मनू नांयागु निगु नाटक दुसा नेवाः संकिपा “सिलु” व “राजमति” नं म्हितादिल । मह जोडिं यक्व खस नेपाली भाय्या ख्यालि, प्रहसन, टेलिफिल्म व संकिपा म्हितेगु जक मखु गुलिखे थ्व जोडिं च्वयेगु व निर्देशन नं याःगु दु । टेलिफिल्मय् १५ गते, रात, लक्ष्मी, चिरञ्जीवि, वनपाले लगायत यक्व टेलिफिल्म तसकं लोकंह्वाःगु खः । अथे हे के घर के डेरा, लोभीपापी, फिलिम, बलिदान, शत्रु गते, महापुरुष आदि भाजु हरिवंश आचार्यया लोकंह्वाःगु खस नेपाली भाय्या संकिपा खः । वय्कलं तँ त सार्है बिग्रिस नि बद्रि, महाजात्रा आदि संकिपाय् मदनकृष्ण श्रेष्ठ मदयेक याकःचां नं म्हितादीगु दु । संसारया आपालं आपा देशय् थःगु कला न्ह्यब्वये धुंकुम्ह हरिवशं आचार्यं “महापुरुष” संकिपाया निंतिं २०७८ सालया राष्ट्रिय चलचित्र पुरस्कार या नापनापं लकि फिल्मी अवार्ड त्याकादीगु दु । राज्यस्तरं बिइगु थीथी विभुषणपाखें नं विभुषित जूइधुंकूम्ह हरिवंश आचार्य नेपाःया छम्ह ज्वःमदुम्ह कलाकःमि खः ।
भाजु हरिशंकर रंजितकार लगं दलाछि त्वालय् ने.सं.१०६३ यंलाथ्व ११ कुन्हु मां रत्नमाया रंजितकार व बाः हरिकृष्ण रंजितकारया क्वखं जन्म जूगु खः । वय्कः छम्ह ग्यसुलाःम्ह बाखंच्वमि खः । ने.सं.१०८५ इ सितु पत्रिकाय् वय्कःया न्हापांगु बाखं सुवाः प्रकाशित जूगु खः । वय्कःया पिदंगु बाखं सफूया धलः थुकथं दु – कँगाः (ने.सं.१०८९), कँचा (ने.सं.१०९१), कँमा (ने.सं.१११७), हरिशंकर रंजितकारया बाखं (ने.सं.१०३१) । अथेहे वय्कलं ध्याचु मुना नं च्वयादीगु दु । व खः — हँय् ख्येँ ध्वंमा (ने.सं.१११८) । मनूया न्ह्याथेंजाःगु यथार्थ व्यवहारयात नं अयथार्थं बः बिया हे च्वनी । थ्व हे क्यनेगु हरिशंकर रंजितया बाखंया बिशेषता खः, सीप खः, दक्षता खः । मनूया नुगलय् ब्वलनीगु प्रेम, घृणा, क्रोध, मोह आदि थेंज्याःगु शास्वत भावना व उमंगयात मू बिषय यानाः वय्कलं बाखं च्वयादी । प्लटय् स्वयां पात्र चित्रणय् उप्वः बः बियातःगु वय्कःया बाखनं नेपालभाषाय् मनोवैज्ञानिक बाखंया विकासय् तिबः बिउगु दु ।
येँया रामशरण श्रेष्ठ भाजुया काय्मचा हरिशरणया म्हसीका खः– झङ्गः–पंक्षीसम्बन्ध विशेषज्ञ । सन् १९३७ स येँ, क्षत्रपाटी त्वालय् जन्म जूम्ह थ्वय्कः स्कूलस्तरया जक शिक्षा हासिल यानातःम्ह खः । झङ्गः–पंक्षी सम्बन्धय् थ्वय्कःया ज्ञान अतिकं च्वन्ह्याः । झङ्गःतय् सम्बन्धय् अध्ययनया ख्यलय् थ्वय्कः न्ह्यलुवाः खः । वय्कलं नेपाःदुनेया ८६० जातया झङ्गःतय् सम्बन्धय् अध्ययन यानातःगु दु । थः याकःचिया कुतलं देय् न्यंकया थी थी थासय् वनाः मुंकातःगु ५७५ झङ्गःत त्रिभुवन विश्वविद्यालयया संग्रहालययात दान बियादीगु खः ।
हरिशरण साय्मि
अबु ज्ञान बहादुर मानन्धर व मां सानु मानन्धरया कोखं ने.सं. १०८६ चौलागाः दसमि, सुक्रबारखुन्हु किपुली जन्म जुयादीम्ह वरिष्ठ संगीतकःमि भाजु हरि शरण साय्मि लोकंह्वाःम्ह लय्चिनामि, बाजं ग्वसाःमि (संगीत संयोजक) व रेकर्डिष्ट जुयादी । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें बी.ए. तगिंतक अध्ययन यानादीम्ह भाजु साय्मिं भारतया प्रयाग संगीत समिति इलाहाबादपाखें तबला थायेगुली स्नातकोत्तर (एम. म्यूज.) ताःलाका दीगु दु ।
संगीतकःमि भाजु हरि शरण साय्मिया लजगाः म्ये हालेगु, लय् चिनेगु, म्येय् बाजंया ग्वसाः ग्वयेगु, रेकर्डिंग यायेगु खः । वय्कः नेवाः राष्ट्रिय म्येया बाजं ग्वसाःमिलिसें नेसं.११४२ या कीर्तिपुर आइदलया संयोजक जुयादी । भाजु साय्मिं ५ गू नेवाःम्येया एल्बम, ४ गू खस् नेपालीम्येया एल्बम व सत्यां मल्याक फुतकर म्येय् लय् चिनेगु व बाजं ग्वसाः ग्वयादी धुंकूगु दु । नेवाःलिसें खस नेपाली भाय्या म्येय् नं उतिकं योगदान दुम्ह भाजु हरि शरण साय्मिया न्हापांगु कृति ने.सं. १११८ या ‘जितः लुमंकाः’ म्येचाः खः । थ्वलिसें वय्कःया सिर्जनाकथं ‘यःसिंद्यः’, ‘छफ्वः मतिनाया स्वां’, ‘वा म्हिते वा,’ ‘आहा’ नेवाःम्येया एल्बम पिहां वःगु दुसा खस् नेपाली भासं ‘म्येलोडी पप एण्ड लोक कलेक्शन’, ‘नौलो तरंग’, ‘तर्कना’, ‘बोली मनप¥यो’ वय्कःया एल्बम खः । नेपाल संगीतकार संघया दुजः जुयादीम्ह भाजु हरि शरण साय्मियात नेसं. ११२२ य् दकलय् बांलाःम्ह संगीत संयोजक द ट्यालेण्ट नेपालभाषा संगीत सिरपाः, ने.सं. ११३९ स दकलय् बांलाःम्ह पप संगीत संयोजक थर्ड आय्नुअल नेशनल ओएस नेपाल म्युजिक एवार्ड, अले दकलय् बांलाःम्ह संगीत संयोजककथं ने.सं. ११३९ स व ने.सं. ११४२ स नेपालभाषा स्टार म्युजिक एवार्ड सिरपालं छाय्पिया तःगु दु । व थेंतुं वय्कःयात शान्ति र विकासको लागि नागरिक आवाज सम्मान, वनिताश्री सम्मान व विश्व नेपाली साहित्य प्रज्ञा प्रतिष्ठानपाखें हनापौ लःल्हानातःगु दु ।
वय्कः काष्ठकलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०३९ स यलया जोम्बहाः, इखालखु त्वालय् जूगु खः । वय्कःया अबुजु सुखानन्द शिल्पकार खःसा वय्कःया बाज्या स्व. बेखाराज शिल्पकारया हःपालं वय्कलं ने.सं. १०५१ स काष्ठकला ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं सीया कलात्मक झ्याः, लुखाः व थी थी सीया मूर्ति दयेका दी । कला ब्वज्या— १) ललितपुर आदर्श कला प्रदर्शनी २) राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी । न्ह्यथने बहःगु कलाकृति— १) नेपाल राष्ट्र बैंक केन्द्रीय कार्यालयया मूलुखाया कलात्मक तोरण निर्माण, २) होटल सोल्टीया तिकिझ्याः निर्माण ३) नारायणहिति राजदरवारया मूलुखाय् बुत्ता तयेगु ज्या । सिरपाः— आ.क.द्वितिय पुरस्कार (२००८)
वय्कः प्रस्तर मूर्तिकलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०५४ सिल्लाथ्वः दुतिया, बुधबारकुन्हु यलया लुँहितिइ जूगु खः । वय्कलं अबुजु बुद्धिराज शाक्यया प्रेरणाकथं ने.सं. १०६७ दँय् प्रस्तरकलाकारिताया ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कःया कलाया बिषेशता धयागु प्रस्तरया थीथी चैत्य, ल्वहंहिति, सिंह व थी थी द्यःत निर्माण यायेगु खः ।
कला ब्वज्या— १) नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी २) दोस्रो राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी । न्ह्यथने बहःगु कृति— फर्पिङ्ग गुम्बाया २१ फिटया प्रस्तरया चैत्य निर्माण २) भ्वँतय् सिलु महाद्यःया प्रस्तर मूर्ति निर्माण ३) नमोबुद्धय् महासत्वया प्रस्तरया प्रतिमा निर्माण ४) सामाजिक सेवा मन्दिरय् ल्वहंहिति निर्माण ५) नेपाल प्रज्ञाभवन, कमलादीइ मूलुखाय् निम्ह प्रस्तर सिंहया मूर्ति निर्माण ६) १४ अंचल खेलकुद परिषदया शाखा कार्यालयस १४ थान हनुमानया प्रस्तर मूर्ति निर्माण ७) शाही नेपाली सैनिकया हेडक्वाटरय् ३ फिटया दुर्गाया प्रस्तर मूर्ति निर्माण । त्रिशुलिइ पुलांम्ह श्री ५ मुमा वडामहारानीया प्रस्तरया प्रतिमा निर्माण । सिरपाः– प्रथम उद्यमी पुरस्कार ।
हर्षमुनि शाक्य मिश्रित धातु तयार यायेगु नापं जनावरया क्वँय् व न्यकूया कलात्मक वस्तुत दयेकेगुली ज्वःमदुम्ह कलाकार खः ।
वय्कःया उपनां नातिदाइ खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०५४ स येँया लगं त्वालय् जूगु खः । वय्कःया अबुजु महामुनि शाक्य खःसा वय्कलं स्व. तास्वेसिङ्ग क्वनचाउया हःपालं ने.सं. १०९५ दँय् मिश्रित धातु तयार यायेगु व जनावरया क्वँय्, न्यकूया कलात्मक वस्तुत दयेकेगु ज्याय् पलाः न्ह्याकादीगु खः । कला ब्वज्या— १) नेपाल हस्तकला प्रदर्शनी २) औद्योगिक प्रदर्शनी २०४१, ०४२, ०४३ न्ह्यथने बहःगु कृति— क्वँय्या कलात्मक वस्तुत । सिरपाः— १) औद्योगिक प्रदर्शनी, सान्त्वना पुरस्कार २०४१, ०४२ २) तृतिय पुरस्कार नेपाल हस्तकाला प्रदर्शनी ।
हर्षरत्न वज्राचार्य हेटौंडाया छम्ह भाषासेवी खः । वय्कलं हेटौंडाय् नेवाःतय्गु भाषिक संस्था नेपालभाषा खलःया छेँ दनेगु लागिं जग्गा दान यानादीगु खः । वय्कलं हे दान यानादीगु जग्गाय् आः नेपालभाषा खलःया छेँ धस्वानाच्वंगु दु ।
वय्कः जदाउ व स्फटिक वेलौरया कलाय् ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०५४ स यलया क्वालखु त्वालय् जूगु खः । वय्कलं थः अबुजु स्व. दानबहादुर शाक्यया प्रेरणाकथं ने.सं. १०९८ दँय् जदाउ व स्फटिक वेलौरया कलात्मक वस्तुत निर्माणया ख्यलय् पलाः न्ह्याका दीगु खः । न्ह्यथने बहःगु कृति— बेलौरया थी थी मूर्ति, फुर्वा, श्रीयन्त्र व पात्र ।