थ्व विहार ध्वाखाबहाःया निगूगू कचाबहाः खः । असनं न्हाय्कं त्वाःवनेगु झ्वलय् खवय् खुखाः न्हय्खाः छेँया दथुइ छगू गल्लीया चुलिंचू थ्व बहाःया क्वाःपाःछेँ खनेदइ । प्यतँ जाःगु थ्व बहाःया क्वाःपाःछेँया छेलिइ उत्तराभिमुख जुयाः दना बिज्यानाच्वंम्ह विश्वव्याकरण मुद्राया मैत्रयबुद्ध पलिस्था यानातःगु दु । क्वाःपाःद्यया मू लुखाया न्ह्यःने निम्ह सिंह तयातल । मू लुखाया तोरणय् न्ह्यथनातःगु ने.सं.७७१ या विवरणं विहारया ऐतिहासिक पक्षयात छुं भचासां अनुमान यायेत ग्वाहालि यायेफु । स्थानीयया कथं थ्व बहाः हर्ष धाःम्ह मनुखं दयेकूगु खः । अले न्ह्यःने अशोकचैत्य दुगुलिं बहाःयात हर्षचैत्य विहार धयावल । तोरंया च्वसंच्वंगु मातं तलाय् स्वपाःझ्याः, जवंखवं याकःझ्याः, वयां च्वय् त्वानाःसिँया क्वय् झ्वलिं भगवान चिचिधिकःपिं द्यःया मूर्ति अगंलय् पलिस्था यानातःगु खनेदु । तर थौंकन्हय् न्याम्ह मध्ये स्वम्ह जक दनि । निम्ह तने धुंकल । च्वतँय् कलात्मक विमानझ्याः दु । दकलय् च्वय् चिचिपाःगु पिने क्वःस्वये जिइक प्यपाः झ्याः व वयां जवंखवं कलात्मक त्वानासिँ दु । जस्तां पलिंचिनाः गजू छुनातःगु दु ।
बहालय् क्वापाःद्यया न्ह्योनेसं अशोक चैत्य धकाः तुयु चिभाः छगः,मञ्जुश्री व पद्मपाणी पलिस्था यानातल । विहारया आयश्रोत मदुसां नित्यकर्मया निंतिं ध्वाखाबहाःया छगू कवःयापिं बज्राचार्य थन वयाच्वंगु दु । थन नियमित रुपं मेगु गतिविधि मजूसां पौस महिनाय् दिसिपुजा याइगु परम्परा खनेदु ।
वा लयाः महायेकुसे निवाः निवाःत्या तक माँ माँनापं त्यनाः क्व वयेकाः ह्याउँसे हाकुसे च्वनेव वा दायाः हायेकेगु ज्यायात हाकुवाज्या धाइ। थ्व ज्यायात बुरांज्या बाय् हाकुबुरां नं धायेगु याः। पुजाविधि यानाः हाकुवा ज्या याइगु गुथि नं दु। विधि थाय्कथं पानाच्वनी।
हाकुवा ज्यां द्वंबः, धः बुंगाः सतीथाय्, व लः न्ह्यानाच्वनीथाय् नापं फोल्त÷उत तइ मखु। क्वथ्याःथाय् लाकाः नं तइ मखु। बुँक्वाःया प्यखेरं उलि हे सतिनाः खले दयेके छिंथाय् तइ। उत त्यनेथाय् दथुइलाक सु छम्हू आसन यानाः चकंकाः लाइ। थुकी वागुइँ लाकाः दादां वाब्व तयाः उत ग्वयाः दथुइ गाःवंथाय् दथु तयाः जायेकाः च्वका लुइकी।
हाकुवा न्हिनय् दाइ मखु। खलःपिं दक्वं चाःलानाः सन्ध्या ई फःचायाः द्यः ख्युंख्युं धायेकाः जक ज्या न्ह्याकेगु याइ। द्यः ख्युं मजूनिबलय् सन्ध्या इलय् बाय् न्हिनय् खले लायेगु याइ।
उतग्वः न्ह्याम्हसिनं नं काचाक्क क्वकाइ मखु। थाकुलि, नायः, कजि बाय् इमिसं उजं ब्यूम्हेसिनं भागि यानाः क्वकाइ। न्हापां ताबला लिकयाः क्वतबी। थुकियात द्यः भाःपियाः उकी द्यःने इंचा छपु स्वनी। थथे स्वनागु हतियार विरुद्ध सुनानं छुं याये फइ मखु धयागु बिश्वास यानाः मनोभावनात्मक रुपं उर्जा काइ। मालावन धाःसा उकिं हे प्रतिकार याइ।
ततःदा मयासे निम्ह स्वम्हसिनं पालंपाः यानाः वा दाइ। वा भचाभचा खायेवं द्वँ मुनेगु याइ। वा हायेके धुनागु दा क्वतबी। खलय् च्वंपिन्सं थुकियात म्हू चिनाः पिने तइ। घाँय्म्वः थितुंथीक लिकाइ। म्हाइपु मजुइकेत दुइमदु सुइमदु खँ ल्हाइ। म्हुतु वाये दइ मखु। काचाक्क वःसा माफि फ्वनी।
उत तयातःथाय् क्वाइगु चां अदृष्य रुपं राप थहां वयाच्वनी धयागु मान्यता दु। लिपांगु दा लिकायेवं अन सुम्हू तयेगु याइ। स्वनातःगु हतियार व ताबला नं भागि यानाः क्वकाइ।
वा दाये क्वचायेकाः द्वँ मुनातःगु वाय् घाँय्म्वः दःसा लिकयाः यचुकी। वाद्वँयात सकलें चाःलानाः लक्ष्मी थीर जुइमा धकाः आशिकाः यानाः द्यः पुज्यानाः प्रसाद कयाः समय् नइ। नायः, थाकुलि, कजि बाय् इमिसं उजं ब्यूम्हं भिंगु आशिका यानाः पाथिं दानाः दोलाखःमुलिइ बाय् म्हय् वा थनी। छपाय् झिफाया दरं वा तयाः ल्ह्यइ। मनंतुना सिकं वा अप्वः वःसा कजिं फरमास नं याइ।
दुइमदु सुइमदु
अल्सि मचायेकेत ल्हाइगु छुं अर्थ मदुगु खँ। ज्या यायां त्यानुयाः अल्सि जुयावये यः। थज्याःबलय् ख्याः फाःपिन्सं अल्सि मचायेकेत उगुंथुगुं खँ ल्हानाः न्ह्यइपुकाः म्हाइपु तंकेगु याइ।
द्वंब्वः
चा द्वँ चिनाः थथ्यानाच्वंगु थाय्। घाँय्, झाः व सिमा बुयाच्वनी। बालीनाली छुं याइ मखु। भुवाः कथं म्हसीका दुपिं नवःचा, छुँ, ताहाः आदिं गः दयेकातइ।
बुंगाः
लः मुनाच्वनीगु गाः। बुँ फाँटय् थाथ्थासय् बुंगाः दयेकातइ। गनं स्थायी जूसा गनं अस्थायी जुइ। माय् लः बीत थन हे लः काइ। लः बांलाःथाय्यागु त्वनेगु नं याइ।