हिरण्य भोजपुरे नेपाःया संगीत ख्यलय् नांजाःम्ह म्येच्वमि, लय्चिनाम व म्येहालामिलिसें साहित्यकार नं खः । थ्वय्कःया जन्म ने.सं. १०६३ कछलागाः चौथि, सुक्रबारखुन्हु भोजपुरया देउराली जूगु खः । थ्वय्कःया अबु चण्डीप्रसाद श्रेष्ठ व मां लक्ष्मीदेबी श्रेष्ठ खः । थ्वय्कःया इहिपाः उर्मिला श्रेष्ठलिसे ने.सं. १०९० चिल्लाथ्वः दुतिया, सोमबारखुन्हु जूगु खःसा थ्वय्कःपिनि छम्ह म्ह्याय् दु ।
मचाइलंनिसें म्ये हाले न्ह्याःम्ह थ्वय्कः परिवारलिसें येँय् च्वंझाल अले येँय् हे ब्वनादिल । एस.एल.सी. पूवनेधुंकाः क्याम्पसय् ब्वब्वं हे थ्वय्कः हेटौंडाय् वनाः विद्युत प्राधिकरणय् लजगाः न्ह्याकादिल । वि.सं. २०१८ सालय् हेटौंडाय् नवकला कुञ्ज संगीत पुचः नीस्वनाः संगीत सिर्जना जक मखु आपालं संगीतकःमिपिं नं दयेकादिल । थ्व हे संगीत पुचलं हेटौंडाय् नेवाः संगीत ब्वलंकेत नं आपालं तिबः जूगु खः । थुबलय् हे लजगाःया झ्वलय अन थ्यंम्ह झी महाकवि गिरिजा प्रसाद जोशी नं नवकला कुञ्जलिसे स्वापू ब्यात । जोशीजु साहित्यलिसें म्ये संगीतय् नं उतिकं हे नुगः क्वसाःम्ह जुयाः थ्वय्कःपाखें अन नंं आपालं नेवाःम्येत सिर्जना जुल । उबलय्या छुं छुं म्येत लिपा म्येचालय् नं पिदंगु दु । हिरण्यजुं हे हालादीगु छपु म्ये ‘भाःतनिंतिं भुटनदेबी ग्वंगः फ्यात का, मज्जां च्वनाः नयेयःसा ड्राइभर भातः का’ गुलि लिपा थःगु खस म्येमुना म्येचाः ‘एक अञ्जुली’ स दुथ्याका दीगु दु । थ्वय्कःया तिरिमय्जु ला झन् नेवाः म्ये ख्यलं हे वःम्ह खः । लिपा वि.सं. २०२२ सालय् लेकाली समूह स्वनाः संगीत सिर्जनाय् झं क्वात्तुक्क न्ह्याः वन । ‘मलाइ प्यारो लाग्छ मलाइ राम्रो लाग्छ’ लिसें आपालं लोकंह्वाःगु म्येत सिर्जना यानादिल ।
बौ केशवलाल श्रेष्ठ व मां रामभक्ति श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०६१ आश्विन कृष्णपक्षय् मकवानपुरया भिमफेदीइ भाजु हिरण्यलाल श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । हिरण्यलाल श्रेष्ठ नेपाःया राजनीति, कुटनीति, पत्रकारिता व प्राध्यापन क्षेत्रय् आवद्ध जुयादीम्ह व्यक्तित्व खः । नेपालभाषा साहित्य क्षेत्रय् वय्कःया च्वसा अनुसन्धानमूलक प्रबन्धपाखे न्ह्याःगु खनेदु । नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी स्वंगुलि भाषाय् उतिकं च्वसा जःम्ह वय्कःया नेपालभाषां न्हापां पिदंगु च्वसु गु देवं (ने.सं. १०८७ य् सितु ल्याः १७) च्वखँ खः । भाजु हिरण्यलाल थः बूगु थाय् भिमफेदी जूगुलिं वय्कःया न्हापांगु पिदंगु सफू थः बूगु थाय्या नेवाः जातिनाप स्वापू दुगु खँत दुथ्याकाः दकलय् न्हापां ने.सं. ११२० य् मकवानपुरय् नेवाःत व मेमेगु जनजाति नांगु सफू पिथनादिल । नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी समेत यानाः वय्कःया विविध विषयया ४९ गू सफू पिहां वयेधुंकूगु दु । उकी मध्ये नेपालभाषां न्यागू सफू पिदंगु दु । नेपाल परिचय वय्कःया तसकं लोकंह्वाःगु सफू खः । अथेहे वय्कलं लिपांगु इलय् रुस, म्यान्मार, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, भूटान, बंगलादेश, पाकिस्तानया बुद्धधर्म व नेपाःलिसेया स्वापू सम्बन्धी सफू च्वयादीगु दु । थ्वहे सन्दर्भय् नेपालभाषां च्वयातःगु रुसय् बौद्ध धर्म व नेपाल लिसे स्वापू (ने.सं. ११२७) व म्यानमारय् बौद्ध धर्म व नेपाललिसे स्वापू (ने.सं. ११२७) सफू नं न्ह्यथनेबहजू ।
भाजु हिरण्यलालया जीवनया छगू पाता पत्रकारिता नं खः । भाजु श्रेष्ठं नेपालभाषा पत्रिका न्हिपौया अन्तरंग सम्पादक जुयाः नं ज्या यानादीगु दुसा मेमेगु पत्रिकाया नं सम्पादन यानादीगु । राजनीति ख्यलय् बाम विचारधारयाम्ह वय्कः नेपाःया वरिष्ठ परराष्ट्रविद् नं खः। वय्कलं रुसया निंतिं नेपाली राजदूत जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । प्रतिनिधिसभाय् मकवापुरपाखें निक्वः तक निर्वाचित सांसद जुयादीम्ह वय्कः छगू इलय् संसद्या मानवअधिकार समितिया सभापति नं जुयादीगु खः । वय्कःया योगदानया कदर यासें थीथी संस्थापाखें थीथी सम्मान लःल्हाःगु दु । वय्कःयात नेपाल सरकारपाखें प्रवल गोरखा दक्षिणवाहु (प्यंगूगु) पाखें नं सम्मानित याःगु दु ।
नेवाः अभियन्ता भाजु हिराकाजी महर्जनया जन्म ने.सं.१०८२ पोहेलागा १५ कुन्हु यलय् जूगु खः । वय्कःया बाःया नां बाबुकाजी महर्जन व मांया नां मनमाया महर्जन खः । ल्याय्म्हया इलय् हे वय्कलं सफूधुकू संचालन यायेगु यानादिल, सामाजिक ज्याय् मन क्वसायेकादिल । नेपाल टेलिकमं जागिरय् अवकास कयादीधुंकूम्ह वय्कलं नेपालभाषाय् एमए यानादीगु दु ।
नेपालभाषा व नेवाः जातिया उत्थानय् योगदान यायेगु मनसुवाः तयाः ने.सं.१११२ य् नीस्वंगु मांभाय् पुचः, यलया संस्थापक दुजः वय्कः अन तःक्वः हे दुजः लिसें नायःया भाला कुबिया ज्या यानादिल । वय्कः नेपालभाषा केन्द्रिय विभागय् विद्यार्थीतय् संस्था लुमन्ति दबूया संस्थापक नायः खःसा थौंकन्हय् उगु संस्थाया सल्लाहकार जुयादी । अथेहे वय्कः सत्यहेरा अनुसन्धान सिरपाः पलिस्थाया न्ह्यलुवाः, नेवाः देय् दबू यल कचाया न्हापांम्ह नायः खःसा थौंकन्हय् वय्कः नेपालभाषा मंकाः खलः यलया नायः जुयादी ।
ज्यापु समाज यलं पिदनीगु धिमय्पौया सम्पादक भाजु हिराकाजी महर्जनं थीथी पत्रपत्रिकाय् नेवाःतय्गु समस्या, आर्थिक स्थिति, नेवाः जाति व संस्कार आदि विषयय् थीथी च्वसु च्वयाः पिथनादीगु दु । नेपालभाषा मंकाः खलः यल पाखें थौंकन्हय् वय्कलं नेवाःतय् व्यक्तित्व विकासया निंतिं थीथी ज्या न्ह्याकाच्वनादीगु दु ।
हिरारत्न तुलाधरया उपनां भाइदाइ खः । वय्कः काष्ठ कलाया छम्ह ज्वः मदुम्ह कलाकार खः । वय्कःया जन्म ने.सं. १०४० यंलागाः पारु, बुधबारखुन्हु येँया तूक्यब, भ्वताहितिइ जूगु खः । वय्कःया अबुजु जोगरत्न तुलाधर खःसा वय्कलं थःगु हे अनुभवकथं ने.सं. १०७० स काष्ठकला ख्यलय् ज्या न्ह्याकादीगु खः । वय्कलं सिँयागु थी थी मूर्ति तथा सिँया तस्वीर फ्रेमय् थी थी द्यः व विशिष्ट मनू तय्गु कलात्मक चित्र दयेकेगु यानादी । कला ब्वज्या— १) नेपाल कला प्रदर्शनी (२०१३), २) शिल्पकला प्रदर्शनी (२०२८), ३) एकल कला प्रदर्शनी नाफा हल (२०२८) ४) एकल कला प्रदर्शनी भरतपुर (२०२८) सिरपाः— १) राष्ट्रिय कला प्रदर्शनी सान्त्वना पुरस्कार (२०३०) चौधौं राष्ट्रिय कला प्रदर्शनीइ प्रशंसा पुरस्कार ।
न्ह्यथने बहःगु कृति— १) तात्कालिन नारायणी अञ्चलाधीशया कार्यालयस श्री गणेशया मूर्ति व सिँया तस्वीर निर्माण २) तात्कालिन राजसभा भवनया मू लुखाय् ८ फिटया देगःया प्रतिमूर्ति लीया पाताय् कतांज्या यानाः निर्माण ३) भारतया आन्द्र प्रदेशया पुत्तपर्तिइ श्री साइबाबाया निवासय् ६ फिटया कलात्मक पशुपतिया देगः दयेकूगु ४) तात्कालिन श्री ५ महाराजाधिराज तथा वडामहारानीया मैत्रीपूर्ण निमन्त्रणाय् थी थी इलय् झाइपिं मित्रराष्ट्रया राष्ट्राध्यक्षयात काठमाण्डौ नगर पंचायतपाखें याइगु नागरिक अभिनन्दन समारोह ज्याझ्वलय् उपहारकथं द्यछाइगु काष्ठमण्डपया कलात्मक प्रतिमूर्ति दयेकूगु।