श्यामसुन्दर शिल्पकार अभिनय ख्यलय् लोकंह्वाःम्ह कलाकःमि खः । वय्कः ने.सं. १०९० कौलागाः नःमि, सुक्रबारखुन्हु ख्वपय् जन्म जूम्ह खः । वय्कःया अबुया नां रामसुन्दर शिल्पकार व मांया नां श्यामकेशरी शिल्पकार खः । ने.सं. ११०३ दँय् कला ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह वय्कलं संकिपा, प्याखं, ख्यालः, दबू प्याखं, टेलिप्याखं, म्यूजिक भिडियो, रेडियो नाटक लिसेंया थीथी विधाय् अभिनय, लेखन व निर्देशन यानादीगु दु । ‘आयाँ क्वात’, ‘मिस्कट’, ‘छन्हु’, ‘आक्रमण’ व ‘सांसिते बाँकि तये’ लिसेंया ख्यालः च्वयाः अभिनय नं यानादीम्ह खः ।
‘सतकय् ब्वलंम्ह मनू’, ‘जब सत्य न्यालः वनी’, ‘जनता जनार्दन’ नापं तःगू ख्यालः व प्याखं, ‘झ्वकमनिंम्ह’, ‘ख्वताबजि’, ‘डाय्ड सन’, ‘उलिंचिया बाखं थुलिंचा’ लिसेंया टेलिप्याखं व ‘मिखा दुम्ह कां’, ‘तिमिला’, ‘तुयुमति’ लिसें सुइगुलिं मल्याक नेवाः संकिपाय् म्हितादी धुंकूगु दु । वय्कलं ‘यमलोक’, ‘टुरिष्ट गाइड’, ‘यमलोकय् पार्टि’ लिसेंया भिंmखुगू नाटकया निर्देशन यानादीगु दु । भक्तपुर एफ.एम. व मैत्री एफ.एम.य् नं नेवाः ज्याझ्वः न्ह्याकादीम्ह खः । नेपालभाषा साहित्य तःमुंज्या, किंकिंपा कल्चरल ग्रुप, ख्यालिगुलु गुथि, रामशेखर लुमन्ति दबू, च्वंगा गणेश खःचा गुथि, नाट्यकर्मि समाज व नेपालभाषा संकिपा संघलिसे आवद्ध वय्कलं पलिस्था ख्यालः कासा ने.सं. १११३ य् उत्कृष्ट ख्यालः व उत्कृष्ट कलाकारया सिरपाः, ने.सं.१११४ य् नेपालभाषा साहित्य तःमुंज्याय् उत्कृष्ट ख्यालः व उत्कृष्ट कलाकारया सिरपाः, पेजथ्री अवार्ड ने.सं.११३८ य् उत्कृष्ट हास्य कलाकारया सिरपाः त्याकादीगु दु ।
श्रीकृष्ण श्रेष्ठ नेपाःया हुलाप्याखं व संकिपाख्यलय् नांजाम्ह कलाकःमि खः । वय्कः श्रीकुष्ण श्रेष्ठया दकलय् च्वछायेबहःगु नृत्य नाटक “कुमारी ब्याले” खः । खस नेपाली भाय्या यक्व संकिपा म्हितादीम्ह वय्कलं छगू हे जक नेवाः संकिपा “राजमति”संकिपाय् मू भुमिकाय् दी । श्रीकृष्ण श्रेष्ठ अबु राधाकृष्ण श्रेष्ठ व मां जगत कुमारी श्रेष्ठया कोखं २०२५ सालया पुष १४ गते जन्म जूगु खः । वय्कः श्री कृष्ण श्रेष्ठं येँया शंकर देव क्याम्पसं बि कमतक ब्वनादीगु दु । २०४३ सालय् हे नेपाःया नांजाम्ह संकिपामि चेतन कार्कीया निर्देशनय् दयेकूगु “भुमरी” संकिपाय् कलाकार जुयाः फिल्मख्यलय् दुहाँ झाल । तत्कालिन नेपाल राजकिय प्रज्ञा प्रतिष्ठानय् हुलाप्याखंमिकथं ज्या यानादीम्ह भाजु श्रेष्ठया नृत्यगुरु नांजाम्ह नृत्य निर्देशक बसन्त श्रेष्ठ खः । सांस्कृतिक ज्याझ्वः न्ह्यब्वयेत नेपाःया आपालं थासय् थ्यंम्ह श्रीकृष्ण श्रेष्ठं संसारया थीथी देशय् नं सांस्कृतिक ज्याझ्वः न्ह्यब्वयादिल ।
संकिपाय् अभिनयया नापनापं निर्माणय् नं पलाः न्ह्याकादीम्ह श्रीकृष्ण श्रेष्ठं निर्माण यानादीगु “कोहीनूर” नांयागु खस नेपाली भाय्या संकिपा नेपाःया संकिपा इतिहासय् दकलय् न्हापांखुशी झिगु (१०) करोड दां आम्दानी यायेत ताःलागु संकिपा खः । २०७१ साल असारय् श्रीकृष्ण श्रेष्ठया इहिपा कलाकार श्वेता खड्कालिसे जूु । इहिपा धुंकाः आकाझाकां उसाँय् मदुम्ह श्रीकुष्ण श्रेष्ठं २०७१ साल श्रावण २५ गते भारतया छगू अस्पतालय् वासः याकुयाकुं निधन जूगु खः ।
सनम कुमार श्रेष्ठ कलाकारिता ख्यलय् छम्ह निर्देशक, कलाकार व मेकअप आर्टिष्ट जुयाः ज्या यानाच्वंम्ह खः । येँया वँतु त्वालय् ने.सं. १०८० चिल्लागाः चःह्रे, सनिबारखुन्हु बूम्ह वय्कःया अबुया नां पहलमान श्रेष्ठ व मांया नां पार्बति श्रेष्ठ खः । वि.सं. २०४४ सालय् पिदंगु नेवाः संकिपा “सिलु”इ म्हिताः कलाकारिता ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह वय्कः ‘न्हाय्कं’ संकिपाया च्वमि अले ‘लाय् मदु पसः कलाः मदु ससः’, ‘मतिना ला अन हे दु’, ‘ख्याः बच्छि नी बच्छि’, ‘गज्याःगज्याःपिं मनूत दइ थन’ लिसेंया झिगूति नेवाः संकिपाया निर्देशन यानादीम्ह खः । संकिपा, प्याखं, म्यूजिक भिडियो लिसें कलाकारिताया थीथी विधाय् ल्हाः न्ह्याकादीम्ह वय्कलं मेकअप, अभिनय, निर्देशन व च्वज्या नापं यानाः प्यसःगुलिं मल्याक संकिपाय् ज्या यानादी धुंकूगु दु । पेजथ्री पिपुल्स च्वइस अवार्ड वि.सं. २०६६ व नेपालभाषा स्टार म्युजिक भिडियो अवार्ड २०७७ लगायतया सिरपाः त्याकादी धुंकूम्ह वय्कः थीथी सम्मानपाखें सम्मानित जुयादी धुंकूम्ह खः ।
अभिनयया ख्यलय् पलाः न्ह्याकावया च्वनादीम्ह सबिन शाक्यया जन्म ने.सं. १०८८ दँय् ङतय् अबु बीरमान शाक्य व मां धनदेवी शाक्यया कोखं जूगु खः । सबिन शाक्यया धात्थेंगु नां रविन्द्र मान शाक्य खः । ‘हिजो आजका कुरा’ नांयागु टेलिसंकिपापाखें अभिनयय् पलाः न्ह्याकादीम्ह सबिन शाक्यया ‘सुभाय्’ दकलय् न्हापांगु नेवाः संकिपा खः । संकिपाया नापनापं आपालं ख्यालः व नाटकय् अभिनय याना दीधुंकूम्ह सबिनया ‘तिमिला’, ‘पपू मदुम्ह झंगः’, ‘न्यल्लब्यां’, ‘सत्य धरोधर्म’ व ‘तानांज्यः’ लिसेंया आपालं नेवाः संकिपा पिदनेधुंकूगु दु । प्रेमध्वज प्रधान स्मृति हास्य अभिनेता पुरस्कार, चौंथो एपिक नेपाल म्यूजिक अवार्ड सन् २०२२ य् हास्य कलाकार व नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड सन् २०२२ य् सर्वश्रेष्ठ मोडलया सिरपाः नं त्याकादीगु दु । वय्कः नेपालभाषा संकिपा संघया कार्यसमिति दुजः नं खः ।
सुनिता राजभण्डारी जुनु कलाकारिता ख्यलय् मे, संगीत, संकिपा, नाटक व म्यूजिक भिडियो ख्यलय् अभिनय, हुलाप्याखंया नापनापं निर्देशनय् ज्या याना वयाच्वंम्ह खः । नेपालभाषा शिक्षण व प्याखंकःमिया रुपय् ज्या यानाच्वंम्ह सुनिताया जन्म येँया वँतु त्वालय् जूगु खः । ने.सं. १०९७ गुंलाथ्वः एकादसि, बसुबारखुन्हु अबु अर्जुन राजभण्डारी वा मां सुर्जेमाया राजभण्डारीया कोखं जन्म जूम्ह खः । ने.सं. ११०८ दँय् ‘मखमलि चोलो चाहिंदैन’ बोलया मेय् दबुलिइ हुलाप्याखं क्यनाः कलाकारिता ख्यलय् दकलय् न्हापांगु पलाः न्ह्याकादीम्ह खः ।
वय्कः ने.सं. १११४ दँय् ‘राजमति’ संकिपाय् बःचाधंगु भूमिकाय् अभिनय यानाः संकिपापाखे पलाः न्ह्याकादीगु खः । ने.सं. ११२८ दँय् ‘भिन्तुना’ संकिपाय् हुलाप्याखं स्यनामि अले संकिपाया सह–निर्देशक व छम्ह निर्माता जुयाः ज्या यानादीगु खः । आपालं आपाः नाटक, प्याखं, संकिपाय् अभिनय, निर्देशन व हुलाप्याखं स्यनामि जुइधुंकुम्ह सुनिता जुनुया ‘म्ह्याय्या जातः’, ‘तारागण मध्य शशी थें’, ‘ब्वये मफुम्ह प्रेत’, ‘पोष्टमार्टम’ व ‘यमलोक’ लिसेंया नाटक, ख्यालः अले चचा प्याखं हुलेधुंकूम्ह खः । ‘न्हाय्कं’, ‘तारेमाम’, ‘पटाचारा’, ‘धाःसा पत्याः मजू’, ‘माया’ संकिपाया नापनापं ‘हाःसः मदुगुु सः ’ शर्टफिल्म नं म्हितुगु दु । निर्देशनया झ्वलय् ‘तारागणया मध्य शशी थें’ (मेप्याखं), शताब्दि पुरुष सत्यमोहन जोशिं च्वयादीगु नाटक ‘बैद्यबाः’ लिसेंया निर्देशन यानादीगु दुसा वय्कः ‘धौबजि’, ‘बाज्याया ग्वाय्’, ‘माया’ लिसेंया संकिपा व ‘हाःसः मदुगु सः’, ‘ग्वाय्पिया सुकुध्यां’, ‘ट्वेल्भ डेज’ लिसेंया चिहाःसंकिपाया निर्देशक खः । ‘माया’, ‘पटाचारा’, ‘भिन्तुना’, ‘हाःसः मदुगु सः’ वय्कयाः चर्चित कृति खः । नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिका भर्जिनियाया जीवंकाछि दुजः, एक्का नेपालया काउन्सिलर व वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेशनया नं दुजः खः । फागु पुन्हिया होलि म्यूजिक भिडियोया निंतिं नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०१९ स सर्वोत्कृष्ट भिडियो अवार्ड व पेजथ्री अवार्डय् सर्वोत्कृष्ट निर्देशकया अवार्ड, नेपालभाषा टाइम्स चिहाःसंकिपा कासा ११३८ य् ‘हाःसः मदुगु सः’पाखें न्हाप सिरपाः, पेजथ्री अवार्ड ११३७ य् सर्वोत्कृष्ट हुलाप्याखं स्यनामि सिरपाः, सम्माननीय राष्ट्रपति विद्या भण्डारीपाखें नेपाल विद्याभूषण “ख” पदक लगायतया आपालं सिरपाः सम्मान वय्कलं कयादी धुंकूगु दु ।
सुनिता श्रेष्ठ कलाकारित ख्यलय् अभिनयया माध्यमं पलाः न्ह्याकाच्वंम्ह खः । यलया तंगः त्वालय् जन्मजूम्ह वय्कःया मांया नां सीता श्रेष्ठ खः । वय्कलं बाणिज्य शाश्त्रय् बिबिए यानादीगु दु । ने.सं. ११२४ पाखे टिभि सिरियल ‘समय्बजि’इ म्हिताः थ्व ख्यलय् पलाः न्ह्याकूम्ह खः । समय्बजि , ख्वताबजि लिसेंया सिरियल या नापनापं आपालं नेवाः संकिपाय् म्हितूम्ह खःसा ‘वाया दुने जाकि दु’, ‘जिगु मिखाया न्ह्यःने’, गज्याः गज्याःपिं मनूत दै थन’ लिसेंया आपालं खस नेपाली भाय्या संकिपा नं म्हिताच्वंम्ह खः । वय्कः नेपालभाषा स्टार म्यूजिक भिडियो अवार्ड २०२२ लिसें आपालं सिरपाः व सम्मान पाखें सम्मानित जुयादीगु दु ।
नेपाःया छम्ह नांजाःम्ह कलाकार सुभद्रा अधिकारीया जन्म ने.सं. १०६७ गुंलागाः पन्चमि, सुक्रबारखुन्हु असनय् जूगु खः । वय्कःया अबु डिट्ठा बलराम चौरसिया व मां नूरादेवी खः । सुभद्राया इहिपाः कलाकार कृष्ण प्रसाद अधिकारीलिसे जूगु खः । मचाबलय् थः पाजुपिन्थाय् छेँय् ब्वलंम्ह सुभद्रा येँ, वंघःया आजुद्यः (आकाश भैरब) देगलय् न्ंिहन्ंिह जुइगु भजनय् थः पाजुपिंलिसे वनीगु खः । मां नूरादेवी नं भक्ति संगीतय् नुगः क्वसाःम्ह खः । परिवारय् कलाप्रतिया अनुराग दुगुलिं सुभद्रा अधिकारी न्यादँया बैंसय् हे रङ्गमञ्चया दबुलिइ नृत्य कला न्ह्यब्वयेत ताःलात । वय्कलं वि.सं. २०३१ सालय् ‘मनको बाँध’ संकिपाय् अभिनय यानादीगु व अनंलिपा ‘भाउजु’, ‘चिनो’, ‘मायाप्रिती’, ‘कन्यादान’, ‘बसन्ती’, ‘आमा’, ‘मसान’, ‘आमाको माया’, ‘शासन’, ‘विरासत’, ‘बाटोमुनिको फूल’, ‘मुना मदन’ लिसेंया खस नेपाली संकिपाय् म्हितादिल । नेवाः संकिपा ‘राजमति’ व बुद्धकालिन बाखनय् आधारित ‘चाण्डालिका’ वय्कलं म्हितादीगु नेवाः संकिपा खः ।
वय्कलं मचाबलय् हे बद्रि उस्तादपाखें हुलाप्याखंया सयेकादीगु खः । लिपा नाट्य सम्राट बालकृष्ण समपाखें अभिनय, सप्तमुनि बज्राचार्यपाखें चर्या नृत्य, भारतया नांजाःपिं स्यनामि कृष्णबहादुर टण्डन व मिली हल्डरपाखें कत्थक मनिपुरी लिसेंया नृत्यकला सयेका दिल । वय्कलं वि सं २०११ सालय् भारतया बिरलापुरय् जूगु बाल कार्यक्रमय् सिरपा त्याकादीगु खःसा वय्कःयात शाही सैनिक पदक, सार्क पदक, शिक्षा पदक, सर्वनाम पुरस्कार, बालकृष्ण सम पुरस्कार, नवीन कला पुरस्कार, संकिपा सम्बन्धी थीथी महोत्सवय् सिरपाःया लिसें राष्ट्रपति रामवरण यादवपाखें ‘लाइफ टाइम अचिभमेण्ट अवार्ड’या सम्मान व पदकपाखें सम्मानित यायेधुंकूगु दु । सुभद्रा अधिकारीया देहावसान ने.सं. ११३९ गुंलागाः दुतिया, सनिबारखुन्हु जुल ।
सुरेन्द्र तुलाधर छम्ह कलाकार लिसें निर्देशक नं खः । ने.सं. १०८९ यंलाथ्वः पुन्हि, बसुबारखुन्हु येँया प्याफः, ध्वाकात्वालय् जन्म जूम्ह वय्कःया अबुया नां गणेश बहादुर तुलाधर व मांया नां शारदा देवी तुलाधर खः । ने.सं. १११० दँनिसें कलाकारिता ख्यलय् थीथी नाटकय् म्हिताः पलाः न्ह्याकादीम्ह वय्कलं ने.सं. ११३१ दँय् ‘याकः म्ह्याय्’ नांया संकिपाया लेखन यासें अभिनय व सहनिर्देशकया रुपय् पलाः न्ह्याकादीगु खः । सुरेन्द्र तुलाधरया निर्देशनय् ‘अंश’, ‘जिपिं बदमाश मखु’, ‘जिगु मिखाया न्ह्यःने’, ‘पानबति’, ‘आसकुति’ थें ज्याःगु संकिपा पिदंगु दु । ‘ख्वताबजि’ नांयागु टेलिसिरियलया निर्माता, निर्देशक, लेखक व कलाकारकथं ज्या याना च्वनादीम्ह सुरेन्द्र तुलाधरं ‘म्हगसय् नापलाःम्ह’, ‘तथागत’, ‘मिसातय् आंग्सा’ थें ज्याःगु नाटकया नं निर्देशन यानादीगु दु । नेपालभाषा संकिपा समाजया नायः व सुखावति मल्टि प्रोडक्शनया हामा जुयाः ज्या यायेधुुंकूम्ह तुलाधरं ‘पानबति’ फिल्मया निंतिं पेजथ्री पिपुल्स च्वाइस अवार्डय् बेस्ट फिल्मया सिरपाः त्याकूगु दु । अथेहे वय्कः तिर्थ हेरा सिरपाः ११३६, नेवाः देय् दबू हना ११४३ व नेवाः जागरण मन्च संकिपा सम्मानपाखे सम्मानित जुयादीधुंकूगु दु ।
अबु बद्रि नारायण मानन्धर व मां अष्ट कुमारी मानन्धरया कोखं ने.सं. १०८६ गुंलागाः आमै, बुधबारखुन्हु येँ पुलां भन्सारय् जन्म जुयादीम्ह कलाकार भाजु सुरेन्द्र मानन्धर सञ्चारकःमि व संगीतकःमि नं जुयादी । त्रिभुवन विश्वविद्यालयपाखें आइ.कम. तकया औपचारिक अध्ययन यानादीम्ह भाजु सुरेन्द्र मानन्धरं ने.सं. १११९ दँ निसें एफ एम रेडियो व टेलिभिजनय् ज्या यानादीगु खः । वय्कलं दबू व टेलिभिजनया निंतिं यक्व नेपालभाषाया ख्यालः व टेलिसिरियल च्वयेगु, अभिनय यायेगु नापं निर्देशन नं यानादीगु दु । व थेंतुं भाजु मानन्धरं यक्व नेवाः मे च्वयेगु, हालेगु व लसय् हनेगुनिसें गुलिखे मेया म्यूजिक भिडियोया प्याखंम्वः व निर्देशक नं जुयादी । संगीत ख्यलय् वय्कःया विशेषता ध्याचू व ख्यालःमे सिर्जना यायेगुली खनेदु ।
भाजु सुरेन्द्र मानन्धरया दकलय् न्हापांगु कृति ने.सं. १११७ या ‘दिस इज नेपाल’ नांया ख्यालः खःसा इमेज च्यानल टेलिभिजनया ‘समय्बजि’ वय्कःया तसकं लोकंह्वाःगु टेलिसिरियल खः । वय्कःया यक्व ख्वालःमे व ¥यापमे नं लोकंह्वाः । गथेकि– छिमि मां हेलेन छिमि अबु भिलेन । भाजु मानन्धर केन्द्रीय मानन्धर संघया सञ्चार उपसमितिया दुजःलिसें मानन्धर सांस्कृतिक पुचलय् ज्या याना च्वनादीगु दु । वय्कःयात इलय् ब्यलय् यक्व संघसंस्थां हनातःगु दुसा टाफोन सिरपालं छाय्पिया तःगु दु ।
नेवाः कलाकारिता ख्यःया लोकंह्वाःम्ह कलाकारकथं हरिमान दिवाकर न्ह्यःने लाः । वय्कःयात यक्वसिनं “जोस पिहांवइ” धकाः न्ववाइगु खँग्वलं म्हस्यू । ९०० इपिसोड सिबें अप्वः हे क्यनेज्या जुइधुंकूगु नेपालभाषाया टेलिसिरियल ‘ख्वताबजि’या छम्ह पात्रं न्ववाइगु थ्व खँग्वः हे थौं वय्कःया म्हसीका जुयाब्यूगु दु । अबु कृष्णबहादुर दिवाकर व मां साइली दिवाकरया कोखं ने.सं. १०९० कौलागाः द्वादसि, सोमबारखुन्हु जन्म जुयादीम्ह वय्कलं दकलय् न्हापां ‘अस्पतालय् बूम्ह मचा’ नांयागु प्याखनय् अभिनय यानादीगु खः । वि.सं. २०४५/४६ सालय् जन–आन्दोलन न्ह्यानाच्वंगु इलय् थःगु सक्रिय पलाः न्ह्याकादीम्ह दिवाकरजुं अबाय्ती ख्वपय् व येँय् थीथी नाटकय् अभिनय यानादीगु खः । उगु इलय् वय्कलं म्हितादीगु ‘शहिद’, ‘बिडम्बना’ लिसेंया नाटकत तसकं बय्बय् जुल । येँय् ‘बिडम्वना’ नांयागु नाटक क्यनाच्वंगु इलय् आन्दोलन चर्के जूबलय् बिस्युं वनाः लैनचौरय् सुलेमाःगु खँ कनादीम्ह हरिमानजुं ‘विवश’, ‘शहिद’, ‘अर्थ न बर्थ’, ‘जनता जनार्दन’, ‘आयाँ क्वात’, ‘साइड इफेक्ट’या लिसें नीन्यागुलिं मल्याक नाटक व दबू प्याखनय् अभिनय याना दीधुंकूगु दु । ‘आयाँ क्वात” ला पलिस्था ख्यालः कासाय् सिरपाः त्याकेत तकं ताःलाःगु खः । वय्कलं ‘झ्वक मनीम्ह’, ‘न्हिसुतु’, ‘चकना’, ‘मि. फन्टुस’, ‘ख्वताबजि’, ‘स्वयेगु मखु ला’, ‘धाःसा धाल धाइ’, ‘ड्याड एण्ड सन्स’, ‘फय्गं’ नापं याना छगू दर्जनं मल्याक नेवाः सिरियलय् नं म्हिता दीधुंकल । व लिसें ‘पानबती’, ‘अंश’, ‘जिपिं बदमास मखु’, ‘याकः म्ह्याय्’, ‘माया’, ‘तारेमाम’, ‘बांलाः मय्जु’, ‘पटाचारा’, ‘कृषा गौतमी’, ‘मुद्दा’, ‘तानांज्यः’ लिसेंया स्वंगू दर्जनं मल्याक नेवाः संकिपाया थीथी भूमिकाय् म्हिता दीधुंकूगु दु । वय्कलं खस नेपाली भाय्या छुं छुं नाटक व टेलिफिल्मय् नं अभिनय यानादीगु दु । उकी मध्यय् ‘मदनबहादुर हरिबहादुर’ व ‘हिजो आजका कुरा’ थन न्ह्यथने बहःजू । वय्कलं भक्तपुर एफ.एम.य् “कुचुकुचुु” नांयागु ज्याझ्वः नं न्ह्याकादी धुंकूगु दु । थथे आपालं नाटक, टेलिफिल्म, संकिपाय् म्हितादी धुंकूम्ह हरिमान दिवाकरयात नेवाः जागरण मञ्च अन्तर्गतया संकिपा समितिपाखें ने.सं. ११३२ या लोकंह्वाःम्ह कलाकारकथं हंगुया नापनापं आपालं संघसंस्थांं थीथी सिरपाः व सम्मानपाखें छायेप्यूगु दु ।