नेपालभाषाया नांजाःम्ह बाखंच्वमि भाजु यज्ञरत्न धाख्वाःया जन्म ने.सं १०६३ इ कृष्ण जन्माष्टमीकुन्हु अबु दानरत्न धाख्वाः व मां बुद्धिमाया धाख्वाःया कोखं यलया क्वाःलखु त्वालय् जूगु खः । सरल व शिष्ट स्वभावयाम्ह यज्ञरत्न धाख्वाः छम्ह उद्योगपतिया काय्‌मचा जुयाः नं थःगु भाषा साहित्य प्रति नं उलि हे मन क्वसाःम्ह मातृभाषा अनुरागी खः । थःगु स्कूल जीवन निसें साहित्यपाखे च्वसा न्ह्याकादीम्ह यज्ञरत्न धाख्वाःनं थीथी अन्तर हाइस्कूल साहित्य सम्मेलन, अन्तर पुस्तकालय साहित्य सम्मेलन आदिइ बाखं न्ह्यब्वयाः तःगु सिरपाः त्याकादीगु दु ।

मूल रुपं बाखं विधाय् च्वसा न्ह्याकादीम्ह भाजु धाख्वाःया न्हापां पिदंगु बाखं खसिया मू खःसा सारी (ने.सं. १०९५) न्हापां प्रकाशित जूगु बाखं संग्रह खः । थः जःखः च्वंगु, थम्हं न्हिं न्हिं खनागु घटना व अनुभूतियात बाखंया रुप बियाः पात्रतय्‌गु मनस्थितिया शूक्ष्म चित्रण यानाः बाखनय् लाहियापिं पात्रत थनेफुम्ह भाजु यज्ञरत्न धाख्वाः नेपालभाषा आख्यान ख्यःया छगः थीगु नगु खः । सारी बाखं संग्रह पिकयाः छझाः झासुलनादीम्ह भाजु यज्ञरत्नं न्हूगु छेँ बाखं सफूया प्रकाशनं निसें बाखं ख्यलय् मदिक्क च्वसा न्ह्याकादिल । थौं वय्‌कःया झिंखुगुलिं मल्याक बाखं संग्रह पिदने धुंकूगु दु । थुकथं भाजु यज्ञरत्न धाख्वाः नेपालभाषाय् दकलय् अप्वः बाखं सफू पिकयादीम्ह बाखंमि जुयादीगु दु । थ्वय्‌कलं नेपालभाषा एकेडेमिया लुखां दँय् छगू धयाथें बाखं सफू पिकयाच्वनादीगु दु । थथे थ्वय्‌कःया पिदंगु बाखं सफू खः— सारी (ने.सं. १०९५), न्हूछेँ (ने.सं.११२३), व उँइ मखु (ने.सं.११२६), च्वसापासा (ने.सं.११२८), त्यामजीगु सः (ने.सं.११२८), जंगलं थ्वःगु आन्दोलनया लिच्वः (ने.सं.११३१.), देवालयया फ्वगिंत (ने.सं. ११३३.) श्रीलंकाया न्या (ने.सं. ११३४.), बक्मफुसे (ने.सं.११३६), तुतां (ने.सं. ११३६.), ‘The Psychotic’ (११३७) हारां मैंचा (ने.सं.११३७.), स्तानबुलया सडक बञ्जाः (ने.सं ११३८) त्जभ ऋयधबचम (ने.सं.११३८), हिराया मू (ने.सं ११३९) चं अजि (ने.सं.११४०) आदि । थ्वय्‌कःया च्वसापासा नेपालीं तथा एकथअजयतष्अ बाखं अंग्रजी भाषं भाजु माधवलाल कर्माचार्यं अनुवाद यानादीगु दुसा भाजु तेजरत्न कंसाकारं वय्‌कःया थीथी बाखं मुनाः त्जभ ऋयधबचमया नामं अंग्रेजी भाषं अनुवाद यानादीगु दु ।

भाजु धाख्वाःजुं थःम्हेस्यां जक बाखं च्वयाः नेपालभाषा साहित्य तःमि यानादीम्ह मखु मेपिंत नं नेपालभाषा साहित्य, संगीत व विज्ञानया ख्यलय् न्ह्यज्याकेत हःपाः बी कथं दान्यहिरा सिरपाः स्वनाः निगू दशक न्ह्यवंनिसें निरन्तररुपं सिरपाः लःल्हाना झायाच्वनादीम्ह छम्ह दाता नं खः । थुलि जक मखु थ्व सिरपाः गबलें मदीमा धकाः नेपालभाषा एकेडेमिया नामय् वय्‌कलं स्यल्लाक्क छगू अक्षय कोश हे स्वनाबियादीगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः थौंकन्हय् नेपालभाषा एकेडेमि थेंज्याःगु प्राज्ञिक संस्थाया चान्सलरया जिम्मेवारी क्वबुयाच्वनादीगु दु । नेपालभाषा एकेडेमिइ बाहेक थ्वय्‌कः नेपाल हस्तकला महासंघ, नेपाल बौद्ध परिषद यल, अक्षयश्वर महाविहार, शाक्य बज्राचार्य संघ आदिया सल्लाहकार, न्हू प्रेष्टिज लय्‌पौ व सामुदायिक स्वास्थ्य सेवा केन्द्र यलया अध्यक्ष जुयाः नं ज्या यानाच्वनादीगु दु । भाजु यज्ञरत्न धाख्वाया योगदानया कदर स्वरुप वय्‌कःयात नेपालभाषा परिषदं भाषाथुवाः पाखें सम्मानित याःगु दुसा हलिं नेवाः दबू, नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू, लोट्स रिसर्च सेन्टर, थौंकन्हे मासिक पत्रिका आदिपाखें थीथी हनापौया नापं सुभाय् पौ देछाःगु दु ।

नेवाः अभियन्ता भाजु यादवलाल कायस्थया जन्म ने.सं.११०० य् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां विमला कायस्थ व बाःया नां शिवलाल कायस्थ खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् क्वाःद्वँ थँहिति खः । न्हापा नेपाली सेनाय् ज्या यानादीम्ह वय्‌कः थौंकन्हे सम्पदा संरक्षण महाअभियानय् आवद्ध जुयाः ज्या याना वैच्वनादीगु दु । भाजु यादवलाल कायस्थ स्वनिगःया ल्वहँ हिति आदि सम्पदाया संरक्षण व मर्मत सम्भारया ज्याय् न्ह्यलुवाः जुयाः ज्या यानाः वैच्वनादीगु दु । भाजु कायस्थ सम्पदा प्रेमी अभियन्ता खः । स्वनिगःया पहिचानयात ल्यंका तयेगु अभियानय् वय्‌कःया सक्रियता व योगदान न्ह्यथनेबहः जू ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये मय्‌जु योगमाया श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म वि.सं.२००९ साल असार ९ गते जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां पूर्णकुमारी व बाःया नां भुजेन्द्रप्रसाद खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् बाग्लुङ नगरपालिका, वडा नं. ३, किनारा टोल खः । वय्‌कः नेपालभाषा मिसा खलः बागलुङया न्हापायाम्ह नायः खः ।

बा चन्द्रमान श्रेष्ठ व मां राजकुमारी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०७३ गुंलाथ्व पारु कुन्हु येँदेय्‌या इखापुखू, क्षेत्रपाटीइ भाजु योगेन्द्रमान श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । वय्‌कः थःगु मांभाय् नेपालभाषाया थपू यायेगुलिइ नच्चाःगु वैंश निसें हे क्रियाशील जुयादीगु खः । वि.सं. २०२२ सालय् रेडियो नेपालं नेपालभाषां समाचार दिकूगुया विरोधय् भाषिक आन्दोलनया सभा सम्मेलनय् च्वसु ब्वनाः नेपालभाषाया सेवा याना झायाच्वंम्ह खः । भाषा आन्दोलनया झ्वलय् भाषाह्यःमिपिंत भाषिक आन्दोलनय् सरीक जुइकेत वय्‌कलं थःगु न्हापांगु चिनाखँ दनेमाल साहित्य सम्मेलनय् ब्वनाः न्यंकादीगु खः । नेपालभाषाया सेवा यायेगु झ्वलय् ने.सं. १०९३ य् झिक्वःगू विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिइ छझ्वः इतिहास नांयागु चिनाखँ ब्वनाः ल्यू सिरपाः नं त्याकादीगु दु ।

भाजु योगेन्द्रमान श्रेष्ठया साहित्यिक सृजना चिनाखपाखें जूगु खःसां लिपा वनाः वय्‌कःया च्वसा इतिहासपाखे क्वसाःवन । थुकिया लिच्वः खः वय्‌कःया दकलय् न्हापांगु पिथना सफू नेपाली कांग्रेसया संक्षिप्त इतिहास (ने.सं ११११) खः । नेपाःया राजनैतिक इतिहासय् थः सत्ताय् वयेत गुकथं षडयन्त्र म्हिताच्वनी धयागु खँ ध्वाथुइकाः वय्‌कलं माः हनावनाच्वंगु षडयन्त्र (ने.सं. १११९) निगूगु सफूया रुपय् पिथनादीगु दु । अथेहे देशय् प्रजातन्त्र वयेधुंकाः नं थन छु छु जुल, गथे गथे जुल धयागु खँ सम्प्रेशन यायेत वय्‌कलं सात साल लिपाया सात महिना (ने.सं. ११३९) नांगु सफू च्वयादिल ।

थुकथं भाजु योगेन्द्रमान श्रेष्ठ नेपालभाषां इतिहासया विषयय् च्वसा न्ह्याकीपिं च्वमिपिं म्हो जुयाच्वंगु इलय् नेपालया इतिहासया ख्यलय् विश्लेषणात्मक अध्ययन यानाः थःगु च्वसा न्ह्यकादीगु खः । वय्‌कःयात कामनपा १७ वडा इकाइपाखें अभिनन्दन पत्र, नेपालभाषा परिषद् पाखें ठाकुरलाल सिरपाः तथा तेजतीर्थ प्रतिष्ठान पाखें तेजतीर्थ सिरपाः वय्‌कःयात देछाःगु दु ।

साहित्य ख्यलय् रजनीमिला नामं म्हसीका दुम्ह रजनी महर्जनया जन्म मां नानीज्यान महर्जन व बौ कृष्णबहादुर महर्जनया कोखं ने.सं १०९२ य् किपूया अमल्सी त्वालय् जूगु खः । मय्‌जु रजनीमिला नेपालभाषा काव्यख्यःया छम्ह धिसिलाःम्ह आधुनिक कवयित्री खः । अंग्रेजी विषयय् एम.ए., कानूनय् एम.ए व संगीतवादनय् स्नातक डिग्री हासिल यानादीम्ह रजनी थौंकन्हय् काठमाडौं स्कुल अफ ल क्याम्पसय् सहप्राध्यापक जुयाः ज्या यानाच्वनादीगु दु । थःगु विद्यार्थी जीवनंनिसें थीथी साहित्य सम्मेलनय् ब्वति कयाः सिरपाः त्याकेत ताःलाःम्ह रजनीमिलाया न्हापां पिदंगु कविता खः ख्वबि पराजितताया चिं मखु (नेपाल, ४३/६८ नेपाल) । मूलरुपं काव्य ख्यलय् च्वसा छ्यलादीम्ह रजनीया निगू कविता संग्रह— जिं पियागु ई थ्व हे खः (ने.सं. ११२६), व स्वस्वं तनावंगु सर्गः (ने.सं १०४३) पिदंगु दु । अथेहे वय्‌कः गजल सिर्जनाय् नं क्वातुम्ह स्रष्टा खः धैगु वय्‌कःया इलय् ब्यलय् पिदंगु गजलं पुष्टि याःगु दु । रजनीमिलाया कविताया केन्द्रीय भूमि थौंया मनू खः, वर्तमान संसार खः, समकालीन परिवेश खः ।

वय्‌कः नेवाः समाजया राजनैतिक समस्यायात सूक्ष्म रुपं काव्यात्मक लेखाजोखा यायेगुपाखे नं अविलम्वित जुयादीगु दु । समग्र रुपं धायेगु खःसा रजनीमिला नेपालभाषा समकालीन काव्य ख्यलय् थःगु सिर्जना थःगु मूल्य व मान्यता नीस्वना वयाच्वंम्ह स्रष्टा खः । वय्‌कःया कविताय् विद्रोहया मि ग्वानाच्वंगु, असन्तोषया हि न्ह्यानाच्वंगु अनुभव जू । दर्शन पक्षय् नं ध्यचुयाच्वंगु आभास जू ।

रजनीमिला कविताया रचनाय् जक मखु अनुवादया ख्यलय् नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह च्वमि खः ।वय्‌कलं भारतया न्यँकँ बाखं (अंग्रेजी भाषं नेपालभाषाय्) व भूषणप्रसाद श्रेष्ठया यः खिचा नांगु नेपालभाषाया सफू अंग्रेजी भाषं अनुवाद यानादीगु दु । अथेहे रजनी मिला छम्ह संचारकर्मि नं खः । वय्‌कलं मेट्रो एफ.एम.य् नं कार्यक्रमया संयोजक, सम्पादक तथा संचालक आदि जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । रजनी मिलां थी थी संस्थाय् थीथी पदय् च्वनाः नं थःगु मातृभाषा, नेवाः जाति व नारी अधिकारया नितिं ज्या यानादीगु दु । थथे वय्‌कः संलग्न जुयादीगु संस्था खः— नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः, जातीय विभेद विरुद्ध राष्ट्रिय मञ्चया महासचिव, लिजः नेपालभाषा कविता दबूया सचिव तथा नेवाः देय् दबूया पुलांम्ह महासचिव आदि आदि ।

अबु हिरामान व मां सप्तमाया शाक्यया क्वखं वि.सं. २०१७ सालय् ख्वपया थालाछेँ त्वालय् जन्म जूम्ह रत्नसुन्दर शाक्य नेपाःया बौद्ध साहित्य ख्यलय् थौंकन्हय् जहाँ थिनाच्वंम्ह व्यक्तित्व खः । रत्न सुन्दर शाक्यं थीथी विहारपाखें स्वअध्ययन यायां व्यक्तिगत रुपं भिक्षुपिं, गुरुपिं नापलालां हे थःगु अध्ययन न्ह्याकादीगु खः । विशेषं बौद्ध व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी च्वज्याय् वय्‌कःया ल्हाः न्ह्याः । वय्‌कलं येँया किन्दोलय् च्वंगु मानदास बुद्ध वोधिज्ञान पुस्तकालयय् आवद्ध जुयाः ज्या यानादीगु दुसा ख्वपया युवा बौद्ध पुचः, धर्मोदय सभा भक्तपुर शाखा, भक्तपुर बौद्ध सम्पदा संघ, दीपंकर ज्ञानमाला भजन खलः, बौद्ध दर्शन अध्ययन समाज आदि संघसस्थाय् नं वय्‌कः थीथी पदय् दु । वय्‌कलं बौद्ध व्यक्तित्वपिनि जीवनी व मेमेगु नं यानाः पीगुलिं मल्याक सफू च्वयादीधुंकल ।

वय्‌कःया न्हापांगु रचना पासा चिनाखँ वि.सं. २०३६ स आनन्दभूमिइ पिदंगु खः । च्वसु बुद्धया व्यक्तित्व (वि.सं. २०३६) ख्वपया न्हूजः पत्रिकाय् पिदन । न्हापांगु सफू नेपालको इतिहासमा कलंकित घटना (वि.सं. २०४८) पिदंगु खःसा नेपालभाषाय् अनगारिका धम्मावति (वि.सं. २०४९), भिक्षु धम्मलोक महास्थविर (वि.सं. २०४८), मनू म्हसीकेगु (२०५०), भिक्षु मेघंकर स्थविर व वसपोलया रचना संग्रह (२०५२), भिक्षु सम्यकज्योति महास्थविरया जीवनी (वि.सं. २०६०), उपासक रामकृष्ण वैद्य, छगू परिचय (वि.सं. २०६५), कविकेशरी चित्तधर हृदय (वि.सं. २०६९), बुद्धया चारिका (वि.सं. २०७१), वसपोलपिंत लुमंकेबलय् (२०७२), लुमंकेबहःपिं (२०७९) ।

भिक्षु अश्वघोष महास्थविरयात थःगु च्वज्याया प्रेरक रुपय् कयादीम्ह रत्नसुन्दर शाक्यया नेपाली भाषाया बौद्ध जगतका स्मरणीय व्यक्तित्वहरू (भाग १ निसें भाग ६) तक पिदंगु विश्वया हे बौद्ध व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी मालेकुले यानाः च्वयातःगु उगु सफू तसकं लोकंह्वाः, रिसर्च याइपिंत तसकं उपयोगी जू । त्रिभुवन विश्वविद्यालय व लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयया मास्टर डिग्रीया पाठय्क्रमय् नेपाल बौद्ध परियत्ति शिक्षाया पाठ्यक्रमय् नं दुथ्याकातःगु दु । वय्‌कःया भारतया उत्तर प्रदेशया बुद्ध देश पत्रिकाय् नं उपसम्पादक जुयाः ज्या यानादीगु दु । नेपालभाषा व नेपालीभाषा बाहेक वय्‌कलं हिन्दी भासं नं सफू च्वयादी । वय्‌कःया देछाःगु थीथी सम्मान व सिरपाः थथे दु – पंचवीर सिंह सिरपाः (वि.सं. २०५७), सुमंगल स्मृति अभिनन्दन सिरपाः (वि.सं. २०६४), शास्ता फाउण्डेशन भारतपाखें वर्ष पुरुष (सन् १९९५) सिरपाः, धर्म विजय पदनम सम्मान (वि.सं. २०६४), सूर्यमाया स्मृति पदक (वि.सं २०६६), बौद्ध न्ह्यसःलिसः मू गुथि यलपाखें सम्मान (वि.सं. २०७१) ।

बौद्ध विद्वान पं रत्नकाजी बज्राचार्यया जन्म अबु मोतिरत्न बज्राचार्य व मां सानुमायाया कोखं ने.सं १०५४ माघ शुक्ल १० कुन्हु येँया सवलबहालय् जूगु खः । पं. रत्नकाजि बज्राचार्य बौद्ध रत्नकाजी गुरुजुया नामं जयमांपिनिगु दथुइ अतिकं लोकंह्वाःम्ह गुरुजु खः । वसपोलं नेपाल संस्कृति, वज्रयान पुजाविधि, चचा व चचाप्याखंयात निरन्तरता बियाः नेपाल बौद्ध संस्कृति परम्परायात न्ह्याकेगु निंतिं आवश्यक थीथी विषयया नीखुगुलिं मयाक ग्यसुग्यंगु सफू च्वयाः, सम्पादन यानाबिज्याःगु दु, गुगु ज्या नेपाल संस्कृति व बज्रयान बुद्धधर्मया संरक्षण सम्र्वद्धनय् महत्वपूर्ण योगदान सिद्ध जूगु दु ।

वय्‌कःया पिदंगु सफू मध्ये छुं सफूया नां धलः थुकथं दु— नेपाल जन–जीवन पद्धति (ने.सं १०८३ ), येँ देय्‌या बौद्धपुजा क्रियाया हलंज्वलं (ने.सं ११००), झीगु संस्कृतिया ब्वघासा (ने.सं ११०२), नेपाः देय्‌या विहारया ताःचा (ने.सं ११०३), नेवाः संस्कार संस्कृतिया ताःचा (ने.सं ११०९), बलि पुजाया यर्थाथता (ने.सं १११३), अमोघपाशलोकेश्वरया संक्षिप्त बुखँ (ने.सं. १११४), येँ देय्‌या चैत्य (ने.सं १११९), मोक्षगां उत्पतिया बाखं (ने.सं १११५), बसुन्धरादेवीया तिलाव्रत दनेगुया महत्व (ने.सं ११०८), निपु अवदान (ने.सं १११६), धीमति अवदान (ने.सं. ११०५), बिमलावती अवदान (ने.सं ११०८ ), कलशार्चन पुजाविधि (ने.सं. ११०८), चचा मुना न्हापांगु ब्व (ने.सं १११६), चचा मुना निगूगु ब्व (ने.सं १११९), गुंला धर्म (ने.सं १११९), येँ देय्‌या चैत्यया विवरणात्मक अध्ययन (ने.सं १११९), सप्तविधानुत्तर पुजाविधि (ने.सं ११२०) आदि ।

अथेहे थ्वय्‌कःया मेमेगु नं आपालं अप्रकाशित कृतित दनिसा तत्कालिन धर्मोदय, सितु, नीलः, इनाप, देसयमदु झ्याः, नेपाल संस्कृति, पलेस्वां आदि पत्रपत्रिकाय् नं आपालं धर्म, संस्कृति वा चर्या सम्बन्धी अन्वेषणात्मक च्वसु पिदंगु दु । थथे थःगु इलय् जय्मांया ज्या नापं श्रेष्टा अदालतय् बहिदारया जागिर नयादीम्ह थ्वय्‌कः शास्त्रीय बाजं व चचा प्याखनय् नं उलि हे पारंगतम्ह कलाकार खः । वसपोलं नेवाःतय् कुलायन पुजा सदां न्ह्यानाच्वनेमाः धकाः बौद्धपुजा विधिसम्बन्धी निर्देशिका सफू च्वयाबिज्याःगु जक मखु तत्कालिन ल्याय्‌म्ह गुरुजुपिंत पुजाक्रिया व चचा प्याखं स्यनेगु नं ज्या यानाबिज्याःगु दु, गुगु वसपोलया दुर्दशिता व थःगु धर्म संस्कृतिप्रतिया मतिनाया दसु खः ।

वज्रयान पुजाविधि, थीथी शास्त्रीय बाजं, चर्यागीत व चर्यानृत्य सम्बन्धी पारंगतम्ह रत्नकाजि गुरुजु थ्व विषयसम्बन्धी अध्ययन अनुसन्धान याइपिं आपालं विदेशी विद्वानपिंत नं स्यनेकने यायेगुया नापं दीक्षाबीगु तकं यानाबिज्याःगु दु । वय्‌कःपाखें लण्डन युनिभर्सिटियाम्ह डेविड रीर्चडं चर्यानृत्य, जर्मनीया वेगनरं क्वताः थायेगु, अमेरिकाया प्रेमदासां चचा म्ये स्यनाः थःपिनिगु अध्ययन पूवंकूगु दु ।

अथेहे चचा, चचाप्याखं प्रचार प्रसारया झ्वलय् वसपोलं थम्हं ४२ पुं मयाक चचा चिना चचाम्ये हालावंगु व थ्वहे चचा म्येय् प्याखं हुलावंगु दु । अथेहे चचा प्याखंयात प्रचारप्रसार यायेगु नितिं वसपोलं थःगु संरक्षकत्वय् वि.सं १९९६ सालय् डान्स मण्डलया स्थापना यानाबिज्यात । थ्व डान्स मण्डलया दुजःपिं युरोपया थीथी थासय् वनाः चचानृत्यया प्रचारप्रसार याःगु दु । अथेहे वसपोलं बज्रयानी परम्परायात न्ह्याकेगु झ्वलय् बज्राचार्य मिलन केन्द्रया संस्थापक सल्लाहकार, बौद्ध समाजया संस्थापक उपाध्यक्ष, नेपाल बौद्ध संस्कृत संरक्षण केन्द्रया सल्लाहकार जुयाः थ्व ख्यलय् महत्वपूर्ण ज्या यानाबिज्याःगु दु ।

वसपोलया थज्याःगु योगदानयात कदर यासें थीथी संस्थापाखें गथे— वि सं २०४८ सालं पशुपति क्षेत्र विकास संचालन परिषद्पाखें अभिनन्दन, २०५३ सालं कलानिधि इन्दिरा संगीत महाविद्यालयपाखें अभिनन्दन, २०५६ सालं लोटस रिसर्च सेन्टरपाखें लय्‌ता पौया नापं ५०,०००।– तकाया नगद पुरस्कार, आदिबुद्ध दिपंकर भगवान जिर्णोद्धार समितिपाखें हनापौ आदि देछाःगु दु । थथे थःगु धर्म संस्कृतिया लागि ज्या यायां ने.सं १११९य् वसपोलं थःगु नश्वर देह त्याग यानाबिज्यात ।

भाजु रत्नकाजी महर्जनया जन्म ने.सं.११०२ पोहेलाथ्व ४ कुन्हु येँया किलाघः त्वालय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां रत्नदेवी महर्जन व बाःया नां भाइकाजी महर्जन खः । रत्नकाजी मन वय्‌कःया साहित्यिक नां खः । भाजु रत्नकाजी महर्जनं वि.सं. २०५५ सालय् विश्वभूमिइ च्वसु च्वयाः नेपालभाषाय् दुहांझाःगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा व खस् नेपालीभाषं पिदनीगु वाःपौ मेरो साप्ताहिकया प्रकाशक व सम्पादक खः । वय्‌कलं म्ये, चिबाखं, प्याखं, जीवनी च्वयेगु यानादी । वय्‌कःया पिदंगु कृति– जिगु न्यय्‌कू हाइकु (ने.सं.११३२), मोहनकृष्ण व्यक्ति व व्यक्तित्व (जीवनी, ने.सं.११३३), वँय् सु खः ? (छधाः प्याखं, ने.सं.११४०) खः । अथेहे वय्‌कलं अप्सरा वाःपौ, नेवाः अनलाइन न्यूज, तिकिझ्याः वाःपौया सम्पादन यानादी धुंकूगु दु । वय्‌कः ज्यापु पौया सहसम्पादक खः । वय्‌कलं तिकिझ्याः पुचःया ग्वसालय् स्वनिगःब्यापि चिबाखं धेंधेंबल्ला कासा संचालन यानादीगु दु । वय्‌कलं मोतिलानी सिरपाः, लहना धर्ममोति पत्रकारिता सिरपाः, ज्यापु पत्रकार प्रतिभा सिरपाः, महानगरीय सुशासन पत्रकारिता सिरपाः कयादीगु दु ।वय्‌कः तिकिझ्याः पुचःया नायः, किलाघः सांस्कृतिक पुचःया छ्यान्जे, नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया दुजः जुयादी ।

अबु रत्नलाल सैंजु व मां सन्तमाया सैंजुया क्वखं ने.सं. १०५० (बि.सं. १९८८) असार शुक्ल एकादशी कुन्हु ख्वपया नासमना त्वालय् च्वखँ च्वमि भाजु रत्नगोपाल सैंजु बूगु खः । ने.सं. १०९९ य् छ्वाला १ य् नेपालभाषा लिपिया महत्व बारे च्वखँ च्वयाः नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह भाजु सैंजुया भाषा साहित्य ख्यलय् तःधंगु योगदान दु । विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथिया संस्थापक दुजः लिसें तःक्वःमछि नायः जुयाः भाषा सेवा यानाझाःम्ह वय्‌कः जनज्योति पुस्तकालयया संस्थापक दुजः खः । वय्‌कलं संगठानात्मक ज्या यानाः ख्वप देशय् साहित्यिक जागरण हयेगु ज्या नं यानादीगु दु। भाषा व शिक्षा बाहेक थ्वय्‌कः छम्ह सामाजिक अभियन्ता नं खः । समाज व संस्कारया व्यवस्था सुथां लाकातयेत बाराही पीठ विकास समितिया पूर्व अध्यक्ष व हनुमानघाट विकास सेवा समितिया मूदुजः जुयादीम्ह वय्‌कः ख्वपया समाजय् छम्ह लोकंह्वाःम्ह व्यक्ति खः । धर्मप्रति नं उतिकं हे आस्था दुम्ह वय्‌कः श्यामसुन्दर रास भजन खलःया मू दुजः नं खः। भाषा, साहित्य, शिक्षा, धार्मिक व सामाजिक जागरण हयाः स्वच्छ समाज स्थापना यानाः देय् विकास यायेगु ज्याय् न्ह्यज्याज्यां वि.सं. २०७५ जेष्ठ शुक्ल पुन्हि कुन्हु वय्‌कलं थःगु देह त्याग यानादिल ।

बौ प्रा. नाति ताम्राकार व मां हेराशोभा ताम्राकारया कोखं येँया महाबौद्ध (महाबू) त्वालय् ने.सं १०८५ य् मय्‌जु रत्नतारा ताम्राकारया जन्म जूगु खः । अर्थशास्त्रय् स्नातकोत्तर यानादीम्ह खःसां समाजसेवा यायेगु, नेपालभाषां च्वयेगु, ब्वनेगु व पत्रकारिता यायेगु रुचि दुम्ह मय्‌जु ताम्राकारं रेडियो उपत्यकाय् ज्याझ्वः न्ह्याकामि कथं नं ज्या यानादीधुंकूगु दु । थौंकन्हय् हलिमय् थीथी कथं ब्वलनाच्वंगु अशान्तियात न्हंका शान्तिया पलिस्था यायेगु तातुनाः स्थापना जूगु विश्वब्यापी शान्ति अभियानया नायः जुयाः ज्या यानादीधुंकूम्ह, ताम्राकार समाज लिसें थीथी सामाजिक संघसंस्थाय् आवद्धम्ह मय्‌जु रत्नतारा ताम्राकारया न्हापांगु पिथना सफू मां बौया लुमन्ति (चिनाखँ मुना, ने.सं. ११२२) खः ।

सत्य हिरा अनुसन्धान सिरपाः निक्वतक त्याकेत ताःलाःम्ह मयजु ताम्राकारया मेमेगु पिदंगु सफू खः— तता लुमंकाः (ने.सं ११२८), उद्घोषण व न्वचु सयेके (ने.सं ११३३), उदाय जातिया संस्कार (ने.सं. ११३४), श्रीघःबहाःया ताःचा (ने.सं ११३३), उदाय जातिया संस्कार उदाय इहिपाः (ने.स.११३४), तजिलजिया न्हाय्‌कं (ने.सं ११२९) आदि । अथेहे उदाय समाज व संस्कार नाप स्वापू दुगु वय्‌कःया मेमेगु नं सफू पिदंगु दु । वय्‌कःया थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप विश्वब्यापी शान्ति अभियान (ने.सं ११२९), शान्तिघट बज्रधातु चैत्य महाविहार संघ (ने.सं११३१), तवः समाज (ने.सं ११३१)आदि पाखें वय्‌कःयात हनेज्या याःगु दु ।