केशरलाल श्रेष्ठया जन्म १०४७ य् अबु जगतलाल श्रेष्ठ व मां बालकुमारी श्रेष्ठया कोखं येँया केलत्वालय् जूगु खः। वय्‌कःया अबु उगु इलय् नांजाःम्ह शिक्षक खः, गुम्ह माष्टर जगतसुन्दर मल्लया शिष्य खः । अशोकपाल नामं थःगु साहित्यिक यात्रा न्ह्याकादीम्ह केशरलाल श्रेष्ठं लिपा थःगु नां केशरलाल जक च्वयेगु यानादिल ।

केशरलालं प्रारम्भिक औपचारिक शिक्षा गुगुं नं स्कूलं कायेमखंसा वय्‌कलं अंग्रेजी भाषा सयकेगुली आपालं मेहेनत यानादिल । ‘First Book, Royal English Reader – Part 1–6’ सफू ब्वनाः अंग्रेजी सयेकादीम्ह वय्‌कलं उगु इलय् पिदनीगु फुक्क धैथें देशी/विदेशी अंग्रेजी पत्रिका ब्वनेगु यानाः अंग्रेजी भाषाया ज्ञान नापं आपालं न्हून्हूगु विषयया ज्ञान हासिल यानादिल । स्वाध्ययनं आपालं ज्ञान मुंकादीम्ह केशरलालजुं १९४५–५० तक भारतं पिदनीगु नेपाली कंग्रेसया नेपाल टुडे व मेमेगु पत्रपत्रिकाय् अशोक पालया नामं लेख पिथनादिल । प्रजातन्त्र लिपा उगु पत्रिकाया अफिस नेपालय् वयेधुंकाः वय्‌कलं व पत्रिकाय् थःगु लेखरचना व थः अजिं कनातःगु लोकबाखं नं पिथनेगु यानादिल । केशरलाल श्रेष्ठया नेपालभाषां पिदंगु न्हापांगु रचना भुतुचा (नेपाल २:९, ने.सं १०७३) नांगु बाखं खः । खय्‌तला वय्‌कःया बाखंया नापं निबन्ध नं पिदंगु दु, तर वय्‌कःया प्रमुख योगदान नेपाःया पुलां बाखं मुनाः सफू पिकायेगुली जूगु दु । थ्वहे कथं थ्वय्‌कलं नेपाःया गां गामय् चाःहिलाः पुलांपुलांगु म्येँ, बाखं, क्वाः मुंकाः सफू पिथनेगु यानादिल । अले थथे मुंकागु नेपाःया लोकसाहित्ययात नेपालय् जक लिकुंका तयेगु मयासे विश्वय् हे न्यंकेगु तातुनाः थःगु फुक्क धैथें सफू अंग्रेजी भाषां हे पिथनादिल । अझ मेपिंसं च्वयातःगु बांबांलाःगु सफू तकं अंग्रेजी भाषं अनुवाद यानाः सफू पिथनेगु यानादिल । थुकथं थन अंग्रेजी भाय् सःपिं हे आपाः मदुनिबलय् नेपाःया लोकसाहित्ययात विश्वय् म्हसीकेबीगु निंतिं अंग्रेजी भाषां सफू पिथनेगु ज्या यानादीपिं नेपाःया न्हापांपिं लोकसाहित्यविद्पिं मध्ये केशरलाल श्रेष्ठजु नं छम्ह खः । वय्‌कःया अंग्रेजी भाषं पिदंगु नेपाःया लोकबाखं, उखान टुक्का तथा नेपाःया संस्कृति सम्बन्धी छुं सफू थुकथं दु –

– Lore and Legend of Nepal. – ई.सं 1961, थ्व सफूया खुगू संस्करणतक पिदंगु )

– The Seven Sisters and Other Nepalese Tales (ई.सं. 1967 थ्व सफूया स्वंगू संस्करणतक पिदंगु )

– Nepalese Customs and Manners (ई.स 1967 थ्व सफूया निगू संस्करणतक पिदंगु )

– Nepalese Fairy Tales. (ई.स 1978)

– Nepalese Book of Proverbs. (ई.स 1985)

– Nepalese Language, Folklore and Practices for Foreigners.  (ई.सं. 1987)

– Lore and Legend of the Yeti. (ई.सं. 1988)

-An Encounter with the Yeti and Other Stories.  (ई.सं 1990) आदि ।

थ्वय्‌कलं लोकसाहित्यया ख्यलय् बियादीगु योगदानया कदर स्वरुप बैकुण्ठप्रसाद लाकौल सिरपाः समितिपाखें लाकौल सिरपाः देछाःगु दुसा थीथी संस्था पाखें नं थीथी सम्मान देछाःगु दु ।

भाजु केशवलाल कर्माचार्य केल त्वाः येँय् ने.सं. १०४५ थिंलां बौ शेरलाल कर्माचार्य व मां बद्रीनानी कर्माचार्यया कोखं जन्म जुयादीगु खः । बौद्धिक व्यक्तित्व कथं नांजाःम्ह भाजु कर्माचार्यं नेपालभाषाया लिसेलिसें खस् नेपाली व अंग्रेजी भासं बाखं, कविता, मचासाहित्य च्वयेगु यानादी । धर्मादेय पत्रिकाय् ने.सं.११६८ इ नपाईस रुपैया तलब दुम्ह जज् नांया बाखं वय्‌कःया दकलय् न्हापां प्रकाशित जूगु बाखं खः ।

आकस्मिक घटनाया संयोजनं ब्वमिपिंत अजूचायेक मनोरंजन बिइगु कुतः यानादीम्ह भाजु केशवलाल कर्माचार्य नेपालभाषाया न्हापां न्हापांया आधुनिक बाखं च्वमिपिं मध्ये छम्ह खः । वय्‌कःया बाखंया कथावस्तु समकालिन बाखं च्वमितय्‌गु थें जटील व समस्यापूर्ण मजू । सरल व सहज जू । वय्‌कलं हास्य बाखं, दार्शनिक बाखं लिसें भावनात्मक, विचार प्रधान व प्रयोगवादी बाखंत नं च्वयादी ।

वय्‌कःया पिदंगु सफू खः – जि पिहां वनेत्यल व मेमेगु बाखं (ने.सं.१०७०), मचा सफू (ने.सं.१०८९), दर्पचूर्ण (ने.सं.१११८, अनुवाद) । भाजु केशवलाल कर्माचाययात सुप्रबल गोरखा दक्षिणबाहु (स्वंगूगु), विख्यात त्रिशक्तिपट्ट व दीर्घ सेवापट्टं बिभुषणं छाय्‌पि धुंकूगु दु । वय्‌कलं शुभराज्याभिषेक पदक २०३१ नं कयादीगु दु । थ्वय्‌कःया नामं थ्वय्‌कःया जहान मय्‌जु विष्णुमाया कर्माचार्यं ने.सं ११३२ य् दँय् छम्ह नेपालभाषाया उत्कृष्टम्ह बाखं च्वमियात पुरस्कार बीगु यानाः केशवलाल कर्माचार्य बाखं पुरस्कार नीस्वनादीगु दु ।

मय्‌जु केशावती ताम्राकारया जन्म मां चिनिदेवी कंसाकार व बौ चैत्यरत्न कंसाकारया कोखं वि.सं. २००८ सालय् केलत्वाःया भंसाछेँय् जूगु खः । नेपालभाषा व इतिहास विषयय् एम.ए यानादीम्ह थ्वय्‌कलं वि.सं. २०३५ सालं निसें पद्मकन्या कलेजय् नेपालभाषा ब्वंकादीगु जक मखु नेपालभाषा थकायेगु निंतिं मन क्वसाःम्ह वय्‌कलं पद्मकन्या क्याम्पसया लुखां पिदनीगु पलेस्वां पत्रिकाया सम्पादन तथा थ्व पत्रिकाय् नेपालभाषाया थीथी च्वसु च्वयाः पिथनादीगु दु । वय्‌कः नेपालभाषा मिसा खलःया संस्थापक सदस्य नं खः ।

स्वनिगलं पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु केहरमान श्रेष्ठ नं छम्ह खः । वय्‌कः तनहुँ जिल्लाया सु.न.पा. वडा न ९ ठोरफिर्दी च्वनादी । तनहँु जिल्लाया नेवाःतय् उत्थानया ज्याय् वय्‌कः सदां क्रियाशील जुयादी ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु कैलाशमान श्रेष्ठ नं छम्ह खः  । वय्‌कःया जन्म वि.सं.१९५४ य् धरानय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां रत्नकुमारी व बाःया नां गोरखमान श्रेष्ठ खः । तसकं हे नेवाः नुगः दुम्ह वय्‌कलं धरानया सतकय् ल्वहँतं छाय्‌पियादिल । कुसा आकारयागु सिँ हे सिं फल्चा दयेकादिल । वय्‌कः बि.सं. २०३६ सालया माघय् दिवंगत जुयादिल ।

अबु संघरत्न मानन्धर व मां सीतादेवी मानन्धरया क्वखं भाजु रवि मानन्धर ने.सं. १०९३ स चसाद्वँ त्वाः येँय् जन्म जूगु खः । प्रव्रज्या ग्रहण यानालि वसपोल भिक्षु कौण्डन्य जुयाबिज्यात । नेपाःया प्रबुद्ध भिक्षुपिं मध्ये भिक्षु कौण्डन्य नं छम्ह खः । वसपोलया हिलावंगु विश्वया रुप निबन्ध न्हापां बौद्ध लय्‌पौ आनन्दभूमिइ पिदंगु खः । बुद्ध धर्म सम्बन्धी आपालं मौलिक च्वसु च्वया बिज्यानाच्वंम्ह वसपोल अखिल नेपाल भिक्षु महासंघया महासचिव जुयाः थेरवाद बुद्ध धर्मय् योगदान बियाबिज्याःगु दु । भृकुटी मण्डप स्थित बौद्धविहारया संरक्षण सम्बर्दनय् नं वसपोलया महत्वपूर्ण देन दु । भिक्षु कौण्डन्य आनन्द भूमि लय्‌पौया सम्पादक खःसा वसपोलं भिक्षु सुमंगल महास्थविर स्मृतिग्रन्थ (ने.सं. ११२०) नं सम्पादन यानाबिज्याःगु दु । नेपालभाषा, नेपाली तथा अंग्रेजी स्वता भाषां नं च्वसा न्ह्याकाबिज्याइम्ह वसपोलया नेपालभाषाय् पिदंगु सफू संक्षिप्त दीर्घनिकाय व मज्झिम निकाय (ने.सं. १११९) खः । अथे हे नेपाली भाषं नं बुद्धधर्म सम्बन्धी वसपोलया तःगू सफू पिदंगु दु ।