प्रा. डा. तेजरत्न कंसाकारया जन्म अबु सानुरत्न कंसाकार तथा मां आशामाया कंसाकरया कोखं येँ, किलागःया दम्वःचुकय् जूगु खः । सरल व सहज स्वभावयाम्ह भाजु कंसाकार नेपालभाषाया जक मखु राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय् ख्यलय् तकं नांजाःम्ह भाषाविद् खः । नेपालभाषाया ध्वनिविज्ञान Newari Phonology, 1980 AD) विषय स विद्यावारीधि यानादीम्ह प्रा.कंसाकारं त्रिभुवन विश्वविद्यालयया प्राध्यापन लगायत नेडरलाण्डया लाइदेन श्वविद्यालय -Senior Visiting Fellowship, International Institute for Asian Studies, Leiden, the Netherlands, 1996, जापानया टोकियो विश्वविद्यालय -Visiting Professor, Research Institute for Languages & Cultures of Asia & Africa, Tokyo University of Foreign Studies, Tokyo, Japan, April 2001–March 2002 आदिइ भिजिटिंग प्रोफेसर व अनुसन्धानकर्मी जुयाः ज्या यानादीगु दुसा राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय क्षेत्रय् जुइगु भाषाविज्ञान सम्वन्धी सम्मेलन तथा कार्यशाला गोष्ठी ब्वति कयाः नेपालभाषा लगायत नेपाःया मेमेगु भाषा सम्वन्धी कार्यपत्र न्ह्यब्वयेगु यानादीगु दु । अथेहे थीथी इलय् जूगु राष्ट्रिय भाषा सर्भेक्षण तथा भाषा नीति निर्माणया ज्याय् नं सहभागि जुइगु अवसर वय्‌कःयात चूलाःगु दु ।

थथे प्रा. कंसाकारं थीथी राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन गोष्ठी प्रस्तुत यानादीगु कार्यपत्र, वय्‌कःया थीथी जर्नलय् पिदंगु अनुसन्धानमूलक लेख तथा थीथी अनुसन्धान तथा सर्भेक्षणया रिर्पोट नापं यायेबलय् २०० पुं मयाक भाषा सम्वन्धी ओजर्पूण च्वसु पिदंगु दु गुकी नेपालभाषाया भाषिक पक्षयात कयाः च्वयातःगु जक ५० पुं मयाक लाःगु दु तर थुपिं फुक्क धयाथें अंग्रेजी भासं जूगु दु । वय्‌कःया नेवाः भासं छगू जक सफू पिदंगु दुसा कसाः ख्वाःपौ, मतिना आदि पत्रिकाय् छुं लेख नेवाः भासं पिहांवःगु दु । वय्‌कःया नेपालभाषां पिदंगु सफू खः — नेपालभाषा व भाषाविज्ञान (ने.सं ११०२), गुगु आकारय् चीधंसां नेवाः भाय्‌या भाषावैज्ञानिक अध्ययनया इतिहास निसें नेपालभाषाया भाषिक विशेषता, स्वरुप ध्वनी, वर्ण, रुप आदिया बारे भाषावैज्ञानिकढंगं अध्ययन विश्लेषण यानातःगु दुगु छगू महत्वपूर्ण सफू खः । अथेहे नेवाः A Basic Course in Classical Newari. -1984 नांगु खँल्हाबल्हाया नेवाः भाय्‌या आधाभूत सफू पिकयादीगु दु । वय्‌कःया थीथी राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय जर्नल तथा कार्यशाला गोष्ठी प्रस्तुत जूगु नेवाःभाय्‌या भाषिक स्वभावया जः ह्वलीगु छुं च्वसु ख —

– Newari Language and Linguistics: A Conspectus. -1981 AD

-Syllable Structure in Newari – 1983 AD

-A Phonological Representation of Newari Segments–1983

-A Treatment of Glides in Newari Phonology. – 1980 AD

-A Sociolinguistic Study of Newar / Nepal Bhasa Cluster -2009 AD

-Newar – Nepal Bhasa Writing Systems 2008 AD, 1129 NS

-Taboo words and expressions in the Newar Language. – November, 2005AD

डा. कंसाकार नेपालभाषाया थीथी पक्षया भाषावैज्ञानिक अध्ययन अनुसन्धान यानाः नेपालभाषायात राष्ट्रिय, अन्तराष्ट्रिय् ख्यलय् म्हसीके बियादीम्ह छम्ह भाषाविद् जक मखु नेपालभाषा साहित्यया तःम्ह च्वमिपिनिगु तःगू सफू अंग्रेजी भाषं अनुवाद यानाः

नेपालभाषा साहित्ययात नं प्रचार प्रसार जुइके बियादीम्ह छम्ह दक्षम्ह अनुवादक नं खः । वय्‌कलं नेपालभाषाया निंतिं आपालं सफू अनुवाद यानादीगु जक मखु अनुवाद सम्वन्धी ज्यापौत च्वयेगुया नापं अनुवाद विधि सम्वन्धी प्रशिक्षण नं बीगु यानादीगु दु । थथे वय्‌कलं अंग्रेजी भाषाय् अनुवाद यानादीगु नेपालभाषाया छुं सफू खः—

मोतिलक्ष्मी उपासिकाया मोतिमाः निबन्ध संग्रह -A Garland of Pearls, लक्ष्मण राजवंशीया बाखं संग्रह झसुका -The Fallen Kite and Other Stories, शशिकलाया उपन्यास मतिनाया सगरमाथा A Love of Mt. Everest -Sagarmatha) , धुस्वां साय्‌मिया उपन्यास गंकी -The Eclipse, मथुरा कृष्ण मानन्धरया ब्लू डल लघु उपन्यास (The Blue Doll), नेपालभाषाया न्हूबाखं पुचः -Nepal Bhasa Short Stories (1977), श्रीलक्ष्मीया बाखं संग्रह A Cry in the Wilderness and Other Stories. – 2011 आदि ।

डा. तेजरत्नं शब्दकोश, जर्नल, व्याकरण आदि सफूया सम्पादन यानाः सम्पादनया ख्यलय् नं महत्वपूर्ण ज्या यानादीगु दु । नेपालभाषाया निंतिं सम्पादनया ख्यलय् वय्‌कःया दकलय् न्ह्यथनेबहगु योगदान धयागु पुलांगु नेपालभाषा शव्दकोश -A Classical Newari Dictionary Project, Chwasa Pasa, Kathmandu, (1990-93) निमार्णाया ज्या खः । थुकिया निंतिं वय्‌कलं कार्यकारणी सम्पादक जुयाः ज्या यानादीगु खः । अथेहे भाजु कंसाकार नेपाःया थीथी भाषिक तथा साहित्यिक संस्था गथे राष्ट्रिय भाषा आयोगया सदस्य, भाषा विज्ञान समाजया पूर्व नायः व आजिवन सदस्य, नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानया मानार्थ सदस्य, साहित्य गुथिया पूर्व नायः, नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः आदि जुयाः नं वय्‌कलं आपालं महत्वपूर्ण ज्या यानादीगु दु ।

थथे थ्वय्‌कःया थीथी ज्या व शैक्षिक योग्यताया कदर स्वरुप थ्वय्‌कलं तःगु सिरपाः पदक नं प्राप्त यानादीगु दु गथे —लाकौल सिरपाः (ने.सं. ११३३), हःपाः गुथि सिरपाः (ने.सं ११३२), महेन्द्र विद्याभूषण क (ने.सं ११०४), सुप्रबल गोरखा दक्षिणबाहु तृतीय (ने.सं ११०८) दीर्घ सेवा पदक (ने.सं. १११६) आदि ।

बौद्ध विद्वान भाजु वज्रराज शाक्यया जन्म वि.सं. १०९३ जेठ २५ अर्थात ई.सं. १९३५ जून १ य् यलया न्याखा चुक नकबहिलय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां जोगमाया शाक्य व बाःया नां हर्षराज शाक्य खः ।

कविता, हाइकु व निबन्ध च्वयादीम्ह भाजु शाक्यं थःगु लेखन नेपालभाषा, खस् नेपाली व अंग्रेजी भासं च्वयादी । दकलय् न्हापां वय्‌कःया दिके फइला? नांगु कविता धर्मादेय पत्रिकाय् (८४/८५ ल्याः, ने.सं.१०७४) पिदंगु खः ।

वय्‌कःया पिदंगु कृति विद्याधर संस्कारित यशोधर महाविहार संघ छगू अध्ययन (ने.सं.१११३), थत अफ नलेज, टीबट गू माइ लेट टीच, शाक्य मुनि बुद्ध साधना आदि खः । अथेहे वय्‌कलं सम्पादित यानादीगु सफू थुकथं दु– आशाकाजी बज्राचार्यया संस्मरणय् जूगु नेवाः बौद्ध संस्कृति संरक्षण गोष्ठी (ने.सं.१११४), चर्या विषयक गोष्ठी प्रतिवेदन (वि.सं.२०५३), नेवाः बौद्ध संस्कृतिइ गुथि, गोष्ठि प्रतिवेदन (वि.सं.२०५३), नेवाः बौद्ध संस्कृतिइ लोक बाजा गोष्ठि प्रतिवेदन, नेपालमण्डलया बौद्ध संस्कृति सम्मेलन–१११९ । वय्‌कलं पलेस्वां नांयागु पत्रिकाया सम्पादन नं यानादीगु दु ।

भाजु वज्रराज शाक्यजुं महायानी बौद्ध धर्मया नवग्रन्थया गुंगू मध्य न्हय्‌गू ग्रन्थ नेपालभाषां अनुवाद याकेगु थेंज्याःगु महत्वपूर्ण ज्या यानादीगु दु । अथेहे वय्‌कःया सक्रियताय् ने.सं.१११९ य् स्वदेस व विदेशया बौद्ध विद्वानपिं सहभागि याकाः न्याक्व तक नेपालमण्डलया बौद्ध संस्कृति सम्मेलन अतिकं भव्य कथं यानादीगु तसकं हे न्ह्यथनेबहः जू ।

धर्मादेय सभाया महासचिव जुयादी धुंकूम्ह भाजु वज्रराज शाक्य लोटस रिसर्च सेन्टरया संस्थापक नायः खः । वय्‌कः बौद्ध विहार संघ, सुगत बौद्ध कलेज, शाक्य बज्राचार्य समाज आदिया सल्लाहकार जुयादी । वय्‌कः थौंकन्हय् सातोआकि संस्थाया नायः खः । वय्‌कलं दीर्घसेवा पदक, विद्याभूषण पदक कयादीगु दु ।

साहित्यकार भाजु वंशीधर बज्राचार्यजुया नेपालभाषा साहित्यया सेवा यायेगु नापनापं समाज सेवापाखे नं उतिकं हे नुगः क्वसाः । थ्वहे झ्वलय् वय्‌कः वि.सं. २०४३ निसें नेपाल अर्बुद रोग निवारण संस्थाया ज्यूताःछि दुजः, युवक बौद्ध मण्डल, नेपालया नं ज्युताःछि जः जुयाः समाजया सेवा यायेगुलिइ थःत फ्याना वयाच्वनादीगु दु । थौंकन्हय् वय्‌कः नेपाल बौद्ध परिषदया ज्युताःछि दुजः, नेपालभाषा परिषद्या ज्यूताःछि दुजः नं खः । अले वय्‌कः नेपालभाषा एकेडेमिया पार्षद नं खः ।

अबु दीपक बहादुर श्रेष्ठ व मां रत्नकुमारी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०६५ (वि.सं. २००२ वैशाख १४) धवलागिरी अञ्चलया बागलुङ जिल्लाया किराना त्वालय् नेवाः न्ह्यलुवाः प्रेमप्रसाद श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । भाषा साहित्य ख्यलय् धाःसा वय्‌कः प्रेम छोटाया नामं म्हस्यू । बांग्लुंगय् नेवाः संस्कृति तथा नेवाः भाय् प्रचारप्रसार यायेगु ज्याय् सक्रिय जुयादीपिं व्यक्तित्वपिं मध्ये वय्‌कः नं छम्ह खः । बि.ए. तक ब्वनेज्या पूवंकादीम्ह प्रेम भाजुं नेपाली भाषाय् कविता, बाखं, निबन्ध च्वयेगु लिसें लेखकपिनिगु लेखत संग्रह यानाः पिकयादीगु दु । वय्‌कः नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः नं खः । भाजु प्रेम छोटाजु रत्न श्रेष्ठ पुरस्कार गुथिया संस्थापक नं खः । गोपाल पाँडे असीम पुरस्कार नापं राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार (२०५३) प्राप्त यानादीधुंकूम्ह वय्‌कः नेपाली भाषा साहित्यया नं नांजाःम्ह च्वमि खः ।

मां देवमाया व बौ बेखानारायण मानन्धरया क्वखं ने.सं. १०७१ पोहेलागा ५ कुन्हु येँया झोँछेँ त्वालय् भाजु प्रेम साय्‌मिया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया छेँया नां प्रेमनारायण मानन्धर खः । प्रेम साय्‌मि नेपालभाषाया छम्ह अनन्य सेवकया नापं बहुआयामिक व्यक्तित्व खः । वय्‌कलं नेपालभाषा थकायेगु नितिं च्वसा न्ह्याकेगु बाहेक गबलें भाषिक कार्यकर्ता जुयाः ज्या यानादिलसा गबलें समाचारवाचक सा गबलें सम्पादक सा गबलें कलाकार जुयाः ज्या यानादीगु दु ।

वय्‌कःया लेखन ख्यलय् दकलय् न्हापां पिदंगु च्वसु मतिनाया किचलय् निबन्ध (ने.सं. १०९८ स जः दँपौ ल्याः ८ ) खः । अथे हे सफूया रुपय् वय्‌कःया खुगू सफू पिदंगु दु । गुगु थथे दु —दोलखाया नेपालभाषा (खँपु मुना) (ने.सं. ११०६), नेवाः नां मुना ब्व १ (ने.सं. १११७), नेवाः नां मुना ब्व २, (ने.सं. ११३४) परमेश्वरी स्वस्थानी व्रत कथा (ने.सं. ११३४), नेपालभाषाया अःखः खँग्वः धुकू (ने.सं. ११३६) ।

थ्वया नापं डा. कमलप्रकाश मल्लया सम्पादनय् च्वासापासां पिदंगु ए डिक्सनरी अफ क्लासिकल नेवारीया निंतिं खँग्वः मुनेगु ज्या नं वय्‌कलं यानादीगु दु । नापं वय्‌कःया नेपालभाषाया थीथी पत्रिकाय् साहित्यिक व सांस्कृतिक च्वसु यक्व पिदंगु दुसा वय्‌कलं थीथी पत्रिका नं सम्पादन यानाः पिकयादीगु दु ।

वय्‌कः सम्पादक तथा व्यवस्थापक जुयाः पिदंगु पत्रिका खः– त्रिचन्द्र क्याम्पसं पिदंगु जः दँपौ ल्याः ८ व ९, (२) हसना समसामयिक पत्रिका निगूगु ल्याः, पलिस्था दँ पौ ल्याः १ निसें २४ तकया व्यवस्थापक । वय्‌कलं रेडिया नेपालं वि.सं. २०४८ निसें २०६१ तक नेपालभाषा समाचार वाचक व मैत्री एफ.एमय् निदँ तक नेपालभाषा बुखँ वाचन यायेगु ज्या नं यानादीगु दु । अथेहे थ्वय्‌क पलिस्थाया सचिव जुयाः नं नेपालभाषाया निंतिं आपालं ज्या यानादीगु दु । प्रेम साय्‌मि छम्ह बांलाःम्ह कलाकार नं खः ।

वय्‌कलं नेपालभाषाया थीथी प्याखं व ख्यालकय् नं कलाकार जुयाः म्हितादीगु दु । थुकथं नेपालभाषाया छम्ह च्वमि, समाचार वाचक, साहित्यिक पत्रिकाया सम्पादक, सशक्तम्ह कलाकार आदिया भूमिका निर्वाह यानादीम्ह नेपालभाषाया छम्ह सच्चाम्ह मातृभाषा अनुरागी भाषासेवी प्रेम साय्‌मिं ने.सं ११३६ य् छगू दुर्घटनाय् लानाः मत्यवं हे थ्व संसार त्वःताझाल ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु प्रेम प्रसाद कर्माचार्य नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं. २०१६ फागुण २३ गते जूगु खः । वय्‌कः पोखरा नपा वडा नं १२ य् च्वनादी । नेवाः नुगः दुम्ह वय्‌कलं रानीपौवाः नेवाः संगठनया नायः जुयाः कास्कीया नेवाःतय् उत्थानया ज्याय् तःधंगु भूमिका म्हितादीगु दु ।

नेपालभाषा साहित्य थकायेत कुतः यानादीपिं नेपालभाषा सेवीपिं धर्मादित्य धर्माचार्य, चित्तधर हृदयजु लिपा पिदंम्ह भाषानिभाः प्रेमबहादुर कसाः खः । वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यया आधुनिक निबन्धया न्ह्यलुवाः, बहुप्रतिभाशाली साहित्यकार, क्रान्तिकारी राजनैतिक नेता, अभिलेख संकलनकर्ता नापं थीथी संघसंस्थाया संस्थापक खः । थज्याःम्ह महान व्यक्तिया जन्म ने.सं. १०३७ बछलाथ्व १० (वि.सं. १९७४ वैशाख शुक्ल दशमी) कुन्हु बौ आशामान सिं कसाः व मां मय्‌जु लक्ष्मीनानी कसाःया कोखं केलत्वाः मासंगल्लीया तःलिबि चुकय् जूगु खः । पटना विश्वविद्यालयं बिए तक ब्वनाः लिहां झाःम्ह वय्‌कलं नेपालय् राणा सरकारं जनतायात याःगु अत्याचार, दमनया विरोधय् आन्दोलित जुयाः जनतायात चेतना थनेत पासापिं नापं जानाः नेपाल प्रजातन्त्र संघ नीस्वनादिल । नापं जनतायात शिक्षा बीगु निंतिं वि.सं. २००३ सालय् शान्ति निकुञ्ज हाइस्कूल स्थापना यानादिलसा अबलय् हे पद्मोदय हाइस्कूल स्थापना यायेत सक्रिय जुयादिल । अथेहे वि.सं. २००३ साल पौष १३ गते कुन्हु वय्‌कलं प्रदीप्त पुस्तकालय चायेकादिल । राजनैतिक ज्या न्ह्याकाच्वनेत समाजसेवा संघ स्थापना यानादिल । लजगा कथं वय्‌कलं पद्मोदय हाइस्कूल, विश्वभाषा कलेज व पाटन क्याम्पसय् एमए.य् नेपालभाषा ब्वंकादिल । थथे ब्वंकेगु ज्या न्ह्याका च्वनादीसां राणाविरुद्ध जनचेतना थनेगु ज्या नं न्ह्याकातुं च्वनादिल । नापं मिस्तय् हक अधिकारया निंतिं नेपाल महिला संघ स्वनादिल । अथेहे नेपालय् व भारतय् नं नेपाली कांग्रेस पार्टीइ दुहां झाःसां लिपा पार्टी त्वःताः झिंस्वला तक धर्मोदय पत्रिकाया अन्तरंग सम्पादक जुयाः कलकत्ता व कालिम्पोङ्गय् च्वनादिल । नेपालय् राणा शासन क्वःदलाः प्रजातन्त्र वसेंलि २००७ साल फागुन २ गते थःगु छेँय् थ्यंकः झाल ।

बहुप्रतिभाशाली प्रेमबहादुर कंसाकार नेपालभाषा साहित्यया आत्मपरक निबन्धया न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कलं न्हूपुखू निबन्ध, ती, धर्मोदयलय् जि, गय् थें मस्यू बाखं पुचः च्वयादीगु दुसा स्वांमा, जापानी मचाबाखं व जापानी न्यँकँ बाखं, मतापय् च्वयागु निबन्ध अनुवाद यानादीगु दु । अथेहे मतिनाया म्ये, बाखंम्ये, नासःद्यःया म्ये, देबदेबतापिनि म्ये, लोकम्ये, न्यँकंबाखं, शुक्रबहतरिबाखं सफू प्रकाशित यानादीगु दु । अथेहे नसला, खाखें पुचः नगू ससुमां भाग १, २, ३ मचासाहित्य सम्पादन यानादीगु दु । अथेहे जुजु जयप्रकाश मल्लया रत्नेश्वरया प्रादुर्भाव नाटक, चाणक्य सार संग्रह नीतिया सफू, सिद्धिदास म्हसीके जीवनी ‘Catalogue of Selected Buddhist Manuscript in Asha Safu Kuthi’ ग्रन्थ धलः नं प्रकाशित यानादीगु दु ।

थुकथं सफू च्वयेगु व सम्पादन यायेगु ज्या आपालं न्ह्याकादीम्ह वय्‌कलं नेपालभाषा साहित्य थकायेगु निंतिं ने.सं. १०७० बछलागा ४ कुन्हु कलकत्ताय् च्वसापासा संस्थाया स्थापना यानादिल । थुगु संस्थाया न्हापांम्ह सभापति जुयादीम्ह वय्‌कः लिपा आजिवन दांभरि जुयाः नेपालभाषाया सेवा यानादिल ।

वय्‌कः नेपाः लिहां झासेंलि च्वसापासा नं नेपालय् थ्यन । थन वय्‌कलं पासापिं नापं जानाः हनुमानध्वाखा दुने स्वन्हु तक विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन न्यायेकादिल । अथेहे च्वासापासाया साहित्यया देगः दनेगु निंतिं वय्‌कलं आपालं पुलांगु ग्रन्थत मुंकाः च्वासापासा अन्तर्गत ने.सं. ११०८ थिंलागा २ कुन्हु आशा सफूकुथि स्थापना यानाः पुस्तकालयाध्यक्ष नं जुयादिल । अथेहे वय्‌कः खँग्वः धुकू निर्माण समिति, जापानी साहित्य अनुवाद समिति, अभिलेख संरक्षण समितिया संस्थापक नं खः ।

नेपालभाषा थकायेगु ज्याय् आपालं योगदान बियादीम्ह वय्‌कः नासः खलःया संस्थापक व नेपाल कोरिया मैत्री संघ, नेपाल चीन मैत्री संघया स्थापक दुजः खः । थुपिं संस्थाया नापं वय्‌कः उगु इलय् मेमेगु आपालं संघसंस्था नाप नं आवद्ध जुयादीगु दु ।

स्कूल कलेज युनिभर्सिटीइ नेपालभाषा अध्ययन अध्यापन यानाः भाषिक चेतना थनाः नेपालभाषा साहित्य थकायेगुलिइ आपालं योगदान दुम्ह वय्‌कःयात थीथी संस्थापाखें हंगु दुसा ने.सं. १०९५ बछलागा दुतियाकुन्हु च्वासापासां भाषानिभाःया उपाधीं छायेप्यूगु दु । थुकथं प्रेमबहादुर कसाजु थःगु जीवनकालय् राजनैतिक, सांस्कृतिक, सामाजिक, भाषिक ख्यलय् आपालं ज्या यायां ने.सं. ११११ यंलाथ्व १४ कुन्हु परलोक जुयादिल ।

भाजु प्रेममान पुं (चित्रकार)जुया जन्म ने.सं. १०६४ थिंला थ्व ४ कुन्हु येँय् भिन्द्यःत्वालय् जूगु खः । वय्‌कःया बौया नां वखतमान चित्रकार व मांया नां चन्द्रमाया चित्रकार खः । नेपालभाषां कविता, म्ये, च्वखँ च्वयादीम्ह भाजु चित्रकार नेपाःया नांजाःम्ह चित्रकार खः । वय्‌कःया चित्रकला तसकं च्वन्ह्याः । वय्‌कःया न्हापांगु च्वसु न्ह्यानाच्वंगु परम्परा कला (तिसा, ने.सं११३) नांगु च्वखँ खः । वय्‌कःया प्रकाशित कृति– नसला कविता संग्रह (ने.सं.११२२), परम्पराय् च्वज्या विधि (ने.सं.११२७) सफू खः । अथेहे वय्‌कःया म्येँया म्येचाः(सी.डी) नं पिदंगु दु । भाजु प्रेममान पुं नं चित्रकलाया ख्यलय् आपालं सिरपाः त्याकादीगु दु । गथे — इन्द्रराज्यलक्ष्मी प्रज्ञा पुरस्कार, नरोत्तमदास इन्दीरा श्रेष्ठ गुथि पुरस्कार । वय्‌कः नेपाल परम्परागत कलाकार संघया नायः, नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः खः । वय्‌क नेपालः राष्ट्र बैंकया सिक्का डिजाइनर कमितिइ नं दुथ्याः ।

प्रेमशान्ति तुलाधर नेपालभाषाया गद्य लेखनया छम्ह सशक्तम्ह हस्ताक्षर खः । वय्‌कःया मांया नां ज्ञानदेवी स्थापित व बाःया नां मणिरत्न स्थापित खः । वय्‌कः भोताहिति येँय् ने.सं.१०७२ स बूगु खः । वय्‌कःया न्हापांगु प्रकाशित रचना सितु पत्रिकाय् ने.सं.१०८८ स पिदंगु जीवन व संघर्ष नांगु निबन्ध खः । जीवंकाःछि प्राध्यापन सेवाय् समर्पित जुयादीम्ह मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरजुया नेपालभाषाया समालोचना विधाय् क्वातुगु पकड दु । वय्‌कःया नेपालभाषा साहित्यया इतिहास सफू नेपालभाषा साहित्यया महत्वपूर्णगु दस्तावेज जुयाच्वंगु दु । थ्व सफूयात नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं खस् नेपाली भाषं नं भाय्‌हीकाः प्रकाशित याःगु दु ।

मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरजुया प्रकाशित कृति थुकथं दु– नेपालभाषा काव्य परम्पराय् कवि व्यथितया काव्य (समालोचना, ने.सं.११०७), न्हू बाखं पुचःया बाखं (समालोचना, ने.सं.११०९), सुगत सौरभ महाकाव्यया बारे छुं (समालोचना,ने.सं.१११९), जिगु सृजनाया पुचः (समालोचना, ने.सं.११२०), नेपालभाषा साहित्यया इतिहास (खोज इतिहास, ने.सं.११२०) ।

मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरं संपादन यानादीगु सफू ग्रन्थ थुकथं दु –नेपालभाषा व थ्वया साहित्य विभागीय गोष्ठि (नेपालभाषा केन्द्रीय विभाग, पाटन संयुक्त क्याम्पस ने.सं.१११०), लोक साहित्य (ने.सं.१११३), विष्णु अल्पज्ञया जि व जिया दुने (ने.सं.१११५), तिमी मलाई चिन्नेछौ (ने.सं.११२०), नेपाल संबत व शंखधर साख्वाः (ने.सं ११२७) आदि खः ।

मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधरं नेपालभाषा एकेडेमि, लोकसाहित्य परिषद, नेपालभाषा साहित्य गुथि, उराय् समाज, नेपालभाषा मिसा खलः, मोतिलानी सिरपाः समिति, प्रेममोहन सिरपाः समिति आदि संघसंस्थाय् आबद्ध जुयाः नेवाः व नेपालभाषा साहित्यय् यक्व योगदान यानाः वैच्वनादीगु दु । महेन्द्र विद्याभूषण व दीर्घसेवा पदक कयादीधुंकूम्ह मय्‌जु प्रेमशान्ति तुलाधर चैन लाकौल सिरपाः व शिक्षा पुरस्कारं नं सम्मानित जुयादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं श्रेष्ठ सिरपाः, धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः, जरीमैंया साखः सिरपाः, भद्रकुमारी घले पुरस्कार नं कयादीगु दु । लिसें वय्‌कः भाषाथुवाः पाखें सम्मानित नं जुयादीगु दु ।