ने.सं. १०३५ य् सिन्धुपाल्चोक जिल्लाय् अबु सूर्यमान श्रेष्ठ व मां पद्मकुमारी श्रेष्ठया कोखं जन्म जुयादीम्ह केदारमान ‘व्यथित’ राजनीति व साहित्यिक जीवन नितां नाप नापं न्ह्याकादीम्ह व्यक्तित्व खः । निर्भिक व स्पष्टवादी व्यक्तिया रुपं प्रसिद्धम्ह थ्वय्‌कःयात राजनैतिक क्रियाकलापं मन्त्रीया पदय् तकं थ्यंकलसा साहित्यिक क्रियाकलापं राजकिय प्रज्ञाप्रतिष्ठानया कुलपति तकं जुइके बिल । भारतीय स्वतन्त्र आन्दोलनं प्रेरित जुयाः नेपालय् राणा विरोधी आन्दोलनय् सरिक जुयादीम्ह कवि व्यथित’ १९९७ सालया राजनैतिककाण्डय् जेलय् नं लात । जेलयात हे साहित्य साधनागार यानादीपिं अन हे जेलय् लाःपिं कवि चित्तधर हृदय, सिद्धिचरणपिनिगु उत्प्रेरणां व्यथितं’ नं च्वसा न्ह्याकादिल । थनंनिसें हे व्यथित’या कवि जीवन निरन्तररुपं न्ह्यानांवन । जेलय् हे वय्‌कलं अभिसारणी, प्रतिक्षा (ने.सं १०६६), दीवस चित्र (ने.सं १०६७), ख्वबिं प्याःगु म्ये (ने.सं १०६७) थेंज्याःगु छाँयावादी रहस्यवादी काव्यया रचना यानादिल । थुपिं सफू मध्ये वय्‌कलं दकलय् न्हापां च्वःगु काव्य अभिसारनी धासाः जेलया नैराश्यं हीमी चाःम्ह व्यथितं’ अन जेलय् हे छ्वयेका छ्वयादिलसा मेगु सफू जेलं पिहां झायेधुंकाः प्रकाशित यानादिल । अनं निसें थ्वय्‌कलं थःगु नांया ल्यूने व्यथित’ उपनां घानादीगु खः । थबलय् पिदंगु थ्वय्‌कःया सफू मध्ये ख्वबिं प्याःगु म्ये सफूयात नेपालभाषाया छगू उत्कृष्ट काव्य धकाः तत्कालिन धर्मोदय सभां धर्मोदय पुरस्कार नं प्रदान यात ।

ल्याय्‌म्हगु इलय् परिवारनाप बायाः कठोर जेल जीवन हनेमाःम्ह व्यथितया विरह, वेदना अन्तर्मुखी प्रवृति हे थ्वय्‌कःया जेलकालिन काव्यया विशेषता जूगु दु । लिपा ने.सं १०७० अर्थात् प्रजात्रन्त्र पश्चात् व्यथित’या मेगु काव्य छ्वास पिदन । नीगुपु कविताया संग्रह थ्व छ्वास काव्यं नेपालभाषाया काव्य प्रवाहलय् विषयगत रुपं, वैचारिक रुपं अझ शिल्पगत रुपं छगू तःधंगु ह्यूपाः हलचल हयाबिल । थ्वहे छ्वास काव्यं निसें नेपालभाषाय् नं पाश्चात्य काव्यय् प्रचलित सनेट कथंया काव्य दुतिनसा आत्मकेन्द्रित अन्तर्मुखि प्रवृतिया थासय् बर्हिमुखी प्रवृति, वैयक्तिकताया थासय् नेपालभाषाय् समष्टियात कय्च्यानाः समाज, मानवता व यर्थाथता थेंज्याःगु व्यापक व वृहत विषय ज्वनाः काव्य रचना यायेगु परम्पराया नी जुल । नापं तप्यंक हे क्रान्तिकारी नारा बियाः समाजय् क्रान्तिकारी परिवर्तनया निंतिं संघर्ष, विद्रोह व आवश्यकतायात नेपाली जनमानसय् ध्वाथुइके बीगु व हे भावसंचार यायेगु ज्या जुल । थ्व नेपालभाषा काव्य ख्यलय् छगू प्रयोग जक मजुसे प्रवाहया रुपय् न्ह्यानावन । थ्वहे कथं थ्व छ्वास कविता संग्रहयात नेपालभाषाया काव्य ख्यलय् छगू न्हूगु प्रयोग कथं कयाः च्वसापासां श्रेष्ठ सिरपाः न्हापांखुसी देछाःगु खः ।

येँया केलत्वालय् अबु नन्दलाल श्रेष्ठ व मां चन्द्रकुमारी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०२२ स जगतलाल श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषाया प्यंगः थां मध्ये छगः थां जुयादीम्ह जगतसुन्दर मल्लया छम्ह सच्चाम्ह शिष्य खः । थः गुरु जगतसुन्दर मल्लया आदर्शयात अनुशरण यासे मस्तय्‌त नेपालभाषां आखः स्यनेगु ज्याय् न्ह्यच्यूपिं जगतसुन्दर मल्लया शिष्यपिं मध्ये थ्वयकः नं छम्ह खः ।

थ्वय्‌कलं सर्वसाधारणया मचातय्‌त आखः ब्वंकीगु ब्वनेकुथि मदुगु राणाशासन कालय् थःगु छेँय् हे ब्वनेकुथि चायेकाः शिक्षाया जागरण हयादिल । थुलि जक मखु अंग्रेजी शिक्षाया प्रचलन मदुगु इलय् नेपालभाषाया नापं अंग्रेजी भाषा ब्वंकाः नेपालभाषाया नापं अंग्रेजी भाषाया प्रचार प्रसार यानादिल । नापं मचातय्‌त ब्वनेगु नितिं मचासाहित्यया अभाव महशुस यानाः थम्हं हे मचासफू च्वयाः पिकयादिल ।

थ्वहे कथं वय्‌कलं ने.सं. १०६९ इ जगत–वर्णमाला (ने.सं. १०७०), मचा बाखं (ने.सं.१०७१) व पुलां बाखं पिथनादिल । अथेहे अंग्रेजी भाषा स्यनेत English Grammar in Nepal Bhasa सफू नं पिथनादिल । थथे नेपालभाषाय् मचा साहित्य निर्माण याःपिं अग्रज स्रष्टापिं मध्ये थ्वय्‌कः नं छम्ह खः । थ्वय्‌कःया थज्याःगु ज्यायात कदर यानाः ने.सं. १०८३ स च्वसापासां थ्वय्‌कःयात भाषाजवाः उपाधिं छायेप्यूगु खः ।

डा. अजय क्रान्ति शाक्यया जन्म August 22, 1968य् मां सरस्वती देवी शाक्य तथा अबु रत्नकाजि शाक्यया कोखं येँया लगं त्वालय् जूगु खः । बौद्ध अध्ययन विषयय् लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयं विद्यावारीधी यानादीम्ह थ्वय्‌कः छम्ह बहुआयामिक व्यक्तित्व खः । नेपाःया राजनैतिक, सांस्कृतिक, साहित्यिक भाषिक ख्यलय् सक्रिय जुयादीम्ह थ्वय्‌कः बागमति प्रदेश सरकारया आन्तरिक मामिला तथा कानुनमन्त्री, बागमती प्रदेशया सांसद नं जुयादीधुंकूगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः बौद्धधर्म व बौद्ध संस्कृति विषयया नं छम्ह नांदंम्ह च्वमि नापं छम्ह नेवाः अभियन्ता नं खः । अंग्रेजी, नेपाली व नेपालभाषा स्वतां भाषां च्वसा न्ह्याःम्ह थ्वय्‌कःया गोरखापत्र, कान्तिपुर, नेपाल पोष्ट, विश्वभूमि आदि पत्रपत्रिकाय् थीथी विषयया समसामयिक च्वसुया नापं कविता आदि नं पिदंगु दु । सफूया रुपय् थ्वय्‌कःया बौद्ध दर्शन व संस्कृति विषयया सफू म्भबतज च्ष्तभक या ज्यगकभजयमि एचष्भकत, त्जभ क्बपथबक, द्यबजष्क या प्बलतष्उगचू आदि अनुसन्धानमूलक ग्रन्थया नापं रुमल्लीएको जिजिबिसा कविता संग्रह (नेपाली भाषं), जि मैन थें नायावने सायरी संग्रह (नेपालभाषां) पिदंगु दु ।

नेपालभाषाया भाषिक क्रियाकलापय् ने.सं. ११०० निसें सक्रिय जुयादीम्ह थ्वय्‌कःया संगीत व लसय् १५ पु स्वयाः अप्वः नेपालभाषाया म्ये रचना जूगु दुसा अल्बमया रुपय् छन्त ययेकेधुंकाः (वि.सं. २०४९.), लँजुवाःया म्ये (वि.सं २०१५.), जिगु मन (वि.सं. २०५३), जिगु जिन्दगी (वि.सं २०५७) यानाः प्यंगू म्येचाः पिदंगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः भिंतुना सनिल ज्याझ्वःया संयोजकया नापं निर्देशक नं खः । नेपाली भाषाय् नं थ्वय्‌कलं थीथी डकुमेन्ट्रीया निर्देशन यानादीगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः थीथी सामाजिक, भाषिक व धार्मिक आदि संस्था गथे — धर्मोदय सभा, शाक्य फाउण्डेशन, शाक्य समाज नेपाल, नेपाल क्यान्सर रिलिफ समाज आदिया जिवंकाःछि दुजः जुयादीगु दुसा गणेश युवा क्लव, बोडीग्राम फाउण्डेशनया सल्लाहकारजुयाः भाषिक, सामाजिक ख्यलय् थम्हं फुगु योगदान बिया वयाच्वनादीगु दु ।

डा. अञ्जान शाक्यया जन्म ई.सं १९७३ अक्टोवर २७ स मां तारादेवी शाक्य व बौ डिल्ली रत्न शाक्यया कोखं येँया न्हूसतकय् जूगु खः । भारतया अलाहवाद सगीत विश्वविद्यालयं बी.म्यूज व त्रिभुवन विश्वविद्यालयं व्यवस्थापन विषयस विद्यावारीधि डिग्री हासिल यानादीम्ह डा. अञ्जान शाक्य स्वदेशी विदेशी विश्वविद्यालयय् प्राध्यापन, नेपाल सरकारया थीथी उच्च पदय् नापं इजरायलया नितिं नेपाःया राजदूत जुयाः ज्या यानादीधुंकूम्ह व्यक्तित्व नं खः । थ्वहे कथं वय्‌कलं नेपाः व इजराल, नेपाः व भारत, नेपाः व चीन आदि देय्नापया कुटनैतिक स्वापूयात कयाः सफू च्वयेगुया नापं थीथी सफूया सम्पादन नं यानादीगु दु ।

मय्‌जु शाक्य नेपाःया छम्ह नांदंम्ह लोकंह्वाःम्ह म्ये हालामि नं खः । नेवाः संगीत तथा नेपालभाषाप्रति मचांनिसें मन क्वसाःम्ह मय्‌जु शाक्यं थीथी नेपालभाषाया ज्याझ्वःस नेवाः म्ये हालाः ज्याझ्वः झःझः धायेकादीगु दुसा थ्वय्‌कःया सलय् १२ पु स्वयाः अप्वः नेवाः म्ये रिकर्ड जूगु दु नापं म्येचाः नं पिदंगु दु । अथहे थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया थीथी भाषिक आन्दोलनय् नं साथ बियादीगु दु । थ्वय्‌कःया ज्या तथा योग्यताया कदर स्वरुप Ambassador/Diplomat of the Year 2019/2020, नेपाल विद्याभूषण ‘क’, गोरखा दक्षिणबाहु आदि थेंज्याःगु बागू दर्जन स्वयाः अप्वः मानपदवी प्राप्त जूगु दु ।

ने.सं.१०७७ य् झोछेँ येँय् जन्म जुयादिइम्ह डा. अरुण सायमिया मां वसुन्धरा साय्‌मि व अबु नांदंम्ह उपन्यास सम्राट धुस्वां साय्‌मि खः । भाजु अरुण साय्‌मि छम्ह नांदंम्ह चिकित्सक व मुटुरोग विशेषज्ञ खयांनं थ्वय्‌कःया नेपालभाषां स्वंगू, नेपालीं स्वंगू उपन्यास, छगू कविता संग्रह, छगू गीति एल्बम, न्यागू निबन्ध व लेख संग्रह, निगू चिकित्सा सम्बन्धी सफू नापं यानाः १५ गुलिं मयाक सफू पिदने धुंकूगु दु ।

अबु धुस्वां सायमिं ‘गंकी उपन्यासया बच्छि च्वमि ला जिमि जहान वसुन्धरा खः’ धकाः न्ह्यथना दिइथें अबुया साहित्यिक किचः अरुणयात बांलाक लाःगु खनेदु । मनमोहन कार्डियोथोरासिक भास्कूलर तथा ट्रान्सप्लान्ट सेन्टरया संस्थापक बोर्ड अध्यक्ष नापं गंकी धुस्वां वसुन्धरा प्रतिष्ठानया अध्यक्ष जुयादीम्ह वय्‌कःया साहित्य ख्यलय् न्हापां रोमान्टिक उपन्यास पिदंगु खःसा लिपा प्रगतिशील विचारधारायापिं व्यक्तित्वपिं मनमोहन अधिकारी, बाबुराम भट्टराई आदिपिनिगु संम्पर्कं वय्‌कःया च्वसा जनपक्षिय लेख च्वयेगु पाखे न्ह्यात । उकीसनं थः आत्मीय पासा पूर्व प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराईलिसेया सामिप्यतां झन् हे वय्‌कःयात राजनीतिया फसं अप्वः कल । थ्वय्‌कलं नेपालभाषाय् हाकुताँ उपन्यास १८ दँ जक दुबलय् च्वयादीगु खःसा लिपा वँचु मिला, ह्याउँस्वां उपन्यास पिदन ।

अथेहे नेपालीं भाषाय् मर्दीको किनारमा, रातो टीका, आस्था उपन्यास पिदंगु दु । अथेहे अरुण गीति एल्वम, तिमीलाई निवन्ध/लेख संग्रह मुना १९ जेठ २०५८ पछि, डाक्टरको रोडम्याप, मेरा आँखामा जन आन्दोलन–२०६३, दुई ब्यालेट चौतर्फी आक्रमण, दरवार हत्याकाण्ड पछि जनविद्रोह सम्म, मेरो आत्मकथा (२०७५) नापं चिकित्सा सम्बन्धी सफूत नं पिदंगु दु । डा. अरुणं थःगु योग्यताया कदर स्वरुप थीथी सिरपाः पदक प्राप्त यानादीगु दु । गुगु थथे दु— एस.एल.सी.बोर्ड सेकेण्ड स्वर्ण पदक, शिक्षा पुरस्कार, सुप्रबल जनसेवाश्री, नातिकाजी सङगीत विशेष सम्मान, राष्ट्रिय युवा प्रतिभा पुरस्कार, कोइलीदेवी प्रतिष्ठान सम्मान पुरस्कार, फेलो अफ अमेरिकन कलेज अफ कार्डियोलोजी, फेलो अफ कलेज अफ एसिया प्यासिफिक कार्डियाक सोसाइटी आदि ।

डा. अशोक राजवंशीया जन्म वि.सं २०१३ मंसीर २८ गते अबु भवानी शंकर राजवंशी व मां जयन्ति राजवंशीया कोखं येँया चिकंमुगः त्वालय् जूगु खः । भूगोल विषयया प्राध्यापन यानादीम्ह थ्वय्‌कलं पिनेलाःगु शहरी क्षेत्रय् च्वनीपिं सीमान्तकृत पुचःतय्‌गु दीगो जीबिकोपार्जनया स्वरुप विषयस विद्यावारीधि यानादीगु खः । थ्वय्‌कः छम्ह भूगोलया शिक्षक जुयाः नं नेवाः जाति, नेपालभाषा तथा नेवाः संस्कृतिप्रति मनक्वसांम्ह नेवाः अभियन्ता खः । थःगु स्कूल जीवनं निसें थीथी भाषिक, साहित्यिक, सांस्कृतिक ज्याखँय् ब्वति कायेगु यानादीम्ह थ्वय्‌कःया नेपालभाषां भूगोल, दीगो जीबिकोपार्जन, नेवाः जनसंख्या आदि विषयया तःपु मछि च्वसु पलेस्वां व थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । थ्वय्‌कलं म्हय्‌पी अजिमा संरक्षण व व्यवस्थापन समितिया छ्याञ्जे जुयाः झिदं मयाक ज्या यानादीगू दुसा थ्वय्‌कः नेपाल विद्याभूषण पदकं नं विभूषित जुयादीगु दु ।

साहित्यिक ख्यलय् आनन्द जोशी कथं नां जाःम्ह आनन्दराज जोशी, मां नारायणमाया जोशी तथा बौ डा. मंगलराज जोशीया कोखं यलया धलाय्‌चा त्वालय् ने.सं १०६८ स जन्म जूगु खः । डा. आनन्द जोशी नेपालभाषाया छम्ह अग्रज आधुनिक कवि खः । वातावरण व्यवस्थापन विषयस बिलायतं विद्यावारीधी यानादीम्ह डा. आनन्द जोशी थःगु कलेज जीवनं निसें नेपालभाषाया ख्यलय् च्वसा न्ह्याकाच्वनादीम्ह च्वमि खः ।

थ्वय्‌कःया न्हपां पिदंगु च्वसु मांया म्हगस (जः १/१, १०८३) नांगु कविता खः । आनन्द जोशी नापं नेपालभाषाया तत्कालिन युवा कविपिं मुनाः पिकाःगु नेपालभाषाया न्हापांगु आधुनिक कविता संग्रह गाजलं दाःगु चा (ने.सं १०८६) नांगु सफुलिइ थ्वय्‌कःया नं निपु कविता दुथ्याःगु दु ।

थः समकालीन आधुनिक कविपिनिगु दथुइ विद्रोह व बौद्धिकताया कवि कथं नां जाःम्ह आनन्द जोशीया दकले न्हापां पिदंगु कविता मुना कृति विस्थापित जि जि मखु (१११०) खः गुगु श्रेष्ठ सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु सफू खः । नेपालभाषा,नेपाली तथा अंग्रेजी भाषं नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह डा. आनन्द जोशीया नेपालभाषां — विस्थापित जि, जि मखु (१११०) कोशल्वहं (१११३), तज्याःगु फुजियामा : विद्रोहया छसः (ने.सं ११३३, ), जोशीया कविता … कविता ताल्जुइ (११२७) नापं यानाः प्यंगू कविता मुना सफू पिदंगु दु ।

वय्‌कःया आनन्द जोशीया कविता … कविता ताल्जुइ नांगु सफुलिइ केवल आनन्द जोशीया कविता जक मखु वय्‌कःया थीथी इलय् जूगु अन्तरवार्ता/वक्तव्य, नां जाःपिं समालोचकपिं  डा. जनकलाल वैद्य, कृष्णचन्द्र सिंह प्रधान, माधवलाल कर्माचार्य, इन्द्र माली, पुष्पबहादुर चित्रकार आदिपिनिगु समालोचनाया नापं थीथी व्यक्तिपिसं कवि आनन्द जोशी सम्बन्धी प्वंकातःगु धारणा दृष्टिकोण नं दुथ्याकातःगु सफू खः । थ्व सफुलिइ दुथ्याःगु च्वसुं केवल आनन्द जोशीया कवितायात जक मखु समकालीन कविताख्यःयात हे दुवालेगु ज्या जूगु दु ।

कवि आनन्द जोशी विशेषत मनू दुनेया मनूया अस्तित्व अन्वेषण यायेगुली थःगु हे बिस्कं छवि दुम्ह कवि खः । विद्रोह व बौद्धिक कवि कथं नांजाःम्ह वय्‌कलं कविताय् ब्वयादीगु विद्रोह, विद्रोहया निंतिं जक मजूसें सकारात्मक ह्यूपाःया निंतिं खः, न्हूगु मूल्य मान्यता स्थापित यायेगु नितिं खः । थ्व ह्यूपाः मानवीय मूल्यं अवमूल्यन मजुयेकेत, मनू मनू जुयाः म्वायेफयेकेगु नितिं खः । कवि आनन्द जोशी छम्ह विद्रोही कवि खया नं जीवनवादी कवि खः । जीवन गतिवान खुसिया रूपय् न्ह्यांवनेमाः धयागु कविया आशय खः । कवि आनन्द जोशी नेपाः दुनेया जक मखु हलिं न्यंकया थीथीकथंया न्हून्हूगु प्रतीक, बिम्ब छ्यला काव्याभिव्यक्ति बीम्ह कवि खःसा विद्रोह वय्‌कःया काव्यिक चेतनाया लिधंसा खः ।

आधुनिक कविताया ख्यलय् क्वात्तुक पलाः छिनादीम्ह आनन्द जोशीं लिपा वनाः हाइकु च्वयेगुली नुगः क्वसायेका दिल । वय्‌कलं हाइगु च्वयाः तःगू मछि हाइकु संग्रह पिकयादीगु जक मखुसे वय्‌कः हाइकु सम्बन्धी गहन अध्ययन यानाः हाइकुया सैद्धान्तिक पक्ष, नापं हाइकुया विशेषता, विस्तार, उपलब्धि आदि विषय सम्बन्धी ग्यसुग्यंगु च्वसु च्वयाः नेपालभाषाय् हाइकु साहित्य ब्वलंकेत अभिभावकीय भूमिका निर्वाह यानादीम्ह हाइजिन नं खः । वय्‌कःया पिदंगु हाइकु कृति खँग्वः सीमाहीन : सीमाहीन जि, न्हूगु दिशाय् जि : चेतनाया लबु (११३३), सर्गः थः हे विस्तृत (११३४), घालं बुइकूगु लँय् जि जिगु पलाः (११३५), तःभुखाय् (बिमल ताम्राकार नापं जाना, ने.सं ११३६) खः ।

थथे थःगु मांभाय् साहित्य च्वन्ह्याकेगु त तुनाः प्यंगू दशक न्ह्यवंनिसें च्वसा न्ह्याकादीम्ह आनन्द जोशीयात च्वसापासां श्रेष्ठ सिरपाः (१०९६) लःल्हाःगु दुसा त्रि.वि.विं महेन्द्र विद्याभूषण तथा अथेहे मेमेगु थीथी संस्था नं सम्मान तथा सिरपाः देछाःगु दु । भाजु आनन्द जोशी धयचमि उयभतुक क्यअष्भतथ या दुजः खःसा नेपाल वातावरणविद् संघया अध्यक्ष नं खः ।

चिकंबही, यलया वैद्य वृषमान वन्द्य व मां मुनिथकुं वन्द्यया क्वखं जन्म जूम्ह इन्द्रमान वैद्य शाक्य भिक्षु लिपा वैद्य इन्द्रमान नामं चर्चित जुल । ने.सं. १०१८ स जन्म जूम्ह वय्‌कः धर्मादित्य धर्माचार्यया दाजु खः । चिकित्सा सेवाया ज्या यानादीम्ह वय्‌कलं थीथी विधाया सफू नं च्वयादीगु दु ।

वय्‌कलं बौद्ध साहित्यय् अति लोकंह्वाःगु ग्रन्थ धम्मपद नेपालभाषां न्हापां अनुवाद यानादीगु खः । ने.सं. १०५० स पिदंगु थ्व सफू नेपालभाषाया बौद्ध साहित्यय् महत्वपूर्ण कृति खः । ने.सं. १०९५ स वय्‌कः दिवंगत जुयादिल ।

अथःननि यलय् ने.सं. १०२९ स अबु ज्योतिराज बज्राचार्य व मां राजमाया बज्राचार्यया क्वखं जन्म जूम्ह आशाकाजी बज्राचार्यया मेगु नां गणेशरत्न बज्राचार्य खः । बज्रयान, तन्त्रयातन, मन्त्रयान विषय अले चर्या म्ये व नृत्य विषय विशेषज्ञ जुयादीम्ह वय्‌कः बौद्ध ग्रन्थया च्वमि खः । वय्‌कः ब्याकरणविद् व आयुर्वेदिक शास्त्री नं खः ।

नीन्यागुलिं मल्याक सफू च्वयादीम्ह वय्‌कःया महत्वपूर्ण सफूत थथे दु— त्रिरत्न स्तोत्र (ने.सं. १०७२), बुद्ध वृष जन्म कथा दीपंखा (ने.सं. १०७२), नेपाल वर्ष क्रिया (नखःचखः), (ने.सं. १०७७), बुंगद्यः नेपालय् हःगु वंशावली (ने.सं. १०७५), महायान बुद्ध धर्म दर्शन (ने.सं. १०९१) बोधिसत्वावदन माला भाग १, २, ३ (ने.सं. ११०३–ने.सं. ११०५), पञ्चदान विधि (ने.सं. ११०२), सुवर्णनृपावदान (ने.सं. १११३) ।

वय्‌कःया ज्याया कदर यासें वय्‌कःयात अवदान रत्न उपाधिं छाय्‌पिउगु दु । ने.सं. १११३ स वसपोल दिवंगत जुयादिल ।

मां इन्द्रमाया सिन्केँ व अबु हिराबहादुर महांजुया कोखं नेपालसंवत् १०८० दिल्लाथ्व ११ मंगलवार खुन्हु लुभुया दबूछेँ त्वालय् ओमकारेश्वर श्रेष्ठ बूगु खः । स्थानीय नवजागृह परिवारया ग्वसालय् विसं २०२८ सालय् जूगु प्रगतिशील साहित्य सम्मेलननिसें चिनाखँ च्वयादीम्ह भाजु श्रेष्ठ मचांनिसें हे भाषा साहित्यय् नुगः क्वसाःम्ह खः । त्वाकः कविता (विसं २०३८) वय्‌कःया न्हापांगु प्रकाशित कविता खःसा असं छगू आणविक भट्टि (नेसं १११३) कविता संग्रह वय्‌कःया न्हापां पिदंगु सफू खः ।

भाजु श्रेष्ठं नेपालभाषा, अंग्रेजी तथा भाषाविज्ञान नापं यानाः स्वंगू विषयलय् स्नातकोत्तर यानादीगु दु। । वय्‌कलं नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् प्राध्यापनया नाप नापं थःगु अनुसन्धानया ज्या नं मदिक्क न्ह्याकांच्वनादीगु खः । भाजु श्रेष्ठ नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया ने.सं. ११३८– ने.सं ११४१तक प्रमुख नं जुयादीधुंकूम्ह खः ।

वय्‌कलं ने.सं ११२० य् अंग्रेजी साहित्यय् एम.ए. यानादीगु झ्वलय् Verb Morphology in the Tansen Dialect of Nepalbhasha थेसिस च्वयादीगु खःसा ने.सं ११२४ स भाषाविज्ञानय् एम.ए यानादीबलय् A Sketch Grammar of Duku Danuwar Language – Dukaini थेसिस च्वयादीगु खः । थुकथं शैक्षिक गतिविधी पलाः तयादीम्ह भाजु श्रेष्ठ नेसं ११३२ य् पहरीभाषाया व्याकरण शिर्षकय् विद्यावारिधि यानादीगु खः ।

नेपालभाषाया भाषावैज्ञानिक अध्ययन यायेगु झ्वलय् वय्‌कलं नेपालभाषाया थीथी पक्षयात कुलादीगु दु । नेपालभाषाया हिज्जेया कचवंया दथुलँ पिकायेत वर्णविज्ञानकथं ए छ्यलेमाः धकाः नेपालभाषाय् ए वर्ण (सन् २०१६) सफू च्वयादीगु दु । लोप जुयाच्वंगु पुलांगु आखः लुइकेत तिर्यक कारक (पुलांगु स्वरुप) हे पित बीमाःगु वय्‌कःया धारणा दु । वय्‌कलं नेवाःतय्‌गु थीथी कुनां व थाय्‌बाय्‌या भाषावैज्ञानिक रुपं इतिहास मालेगु ज्या यानाच्वनादीगु दु । हरसिद्धिका परम्परागत स्थाननाम (नेसं ११४२) वय्‌कःया दकलय् लिपां पिदंगु सफू खः । नेपालभाषाया धातु क्वःछीगु समस्या (सन् १९९९), तानसेन नेवाः भाषिकाय् रुपायन पद्धति (सन् २००१), नेवाः लेखन प्रणाली (सन् २०१०), नेवाः भाय्‌या म्हिचा सफू (२०११), डुकुछापको दनुवार भाषा (सन् २०१३) वय्‌कःया प्रकाशित मेमेगु सफू खः । नेपालभाषा –अङ्ग्रेजी– नेपाली शव्दकोश निर्माणया ज्याय् कार्यकारी सम्पादक जुयादीम्ह भाजु श्रेष्ठया नेपालभाषाय् समाचार लेखनया निंतिं ग्वहालि जुइकथं समाचार सम्पादन कला (सन् २००१), सांस्कृतिक जानकारी बीकथंया भोतया चण्डेश्वरी जात्रा (सन् २००२) व राजनलाल (रास)जोशी लिसें जानाः लुँभुया अभिलेख मुना (सन् २०१३) सफू च्वयादीगु दु । अथेहे नेवार जातिको चिनारी, नेवाः लोकवार्ता, दनुवार लोकवार्ता लोकजीवन (सन् २००८) सफूया सहलेखक जुयादीम्ह भाजु श्रेष्ठया आपालं गोष्ठी पत्र व अनुवादया सफू नं पिदंगु दु । सिध्दिमाः (सिध्दिदासया समग्र च्वसु मुना), नेपालभाषा (नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया जर्नल) लिपांगु वय्‌कलं सम्पादन यानादीगु दु । वय्‌कलं Chen Qingying जुं च्वयादीगु The incarnation system for Dalai Lama नांगु सफू नेपाली भासाय् दलाइ लामाको अवतारी प्रथा शीर्षक छुनाः अनुवाद यानादीगु दु ।

डा. श्रेष्ठ महेन्द्र विद्याभूषण क व ख, शिक्षा पुरस्कार, दीर्घसेवा पदक आदिपाखें छाय्‌पियादीम्ह व्यक्तित्व नं खः ।