अबु चन्द्रज्योति शाक्य व मां लक्ष्मीमाया शाक्यया कोखं वि.सं. १९९३ य् यलय् जन्म जूम्ह शोभालक्ष्मी शाक्य वि.सं. २००६ कार्तिक ५ गते कुशीनगरय् ऊ चन्द्रमणि महास्थविरया उपाध्यायत्वय् प्रवजित जसेंलि माधवी गुरुमां जुयाबिज्यात । मिसापिंसं आखः ब्वने मज्यूगु वातावरणया कारणं थःम्हं हे ब्वनेत उत्साही जूम्ह वय्‌कलं नारी शिक्षा उत्थानया ज्याय् हे न्ह्यचिलाः वि.सं. २०१३ स यलय् यशोधरा बौद्ध विद्यालय नीस्वनादिल ।

माधवी गुरुमां प्रधानाध्यापिका जुयाः चलय् जुयाच्वंगु उगु विद्यालयया उत्तरोत्तर प्रगति जुसेंलि वि.सं. २०२५ य् तत्कालिन जुजु श्री ५ महेन्द्रपाखें गोरखा दक्षिण बाहु पाँचौ पदकं वसपोलयात सम्मान यात । वसपोलया कुतलं वि.सं. २०५६ य् यशोधरा बौद्ध माध्यम विद्यालयय् परिणत जुल । वसपोलं आपालं लेख, कविता च्वयाः प्रकाशन यानाबिज्याःगु दु । मिसा जातिया प्रेरणा जुयाच्वंगु आदर्श बौद्ध महिला्पिनि अनुवाद सफू वसपोलया दकलय् लोकंह्वाःगु सफू खः अथेहे त्रिशरण पंचशीलसहित, मानव सभ्यता (२०५७) मानवमय ज्ञान (२०५६), मानव धर्म शिक्षा आदि मेरोआत्मकथा नेपालभासं नं पिदंगु दु । माधवी गुरुमां अनगारिका संघ, नेपालया महासचिव खः । बुद्ध धर्म प्रचार झ्वलय् वसपोलं यलया थैनाय् सुनन्दराम विहार थापना यानाबिज्यात । वि.सं. २०५६ मंसीर २५ गते गुरुमांयात ५० औं प्रव्रज्या दिवसया अभिनन्द यातसा वि.सं. २०६३ जेठ ३ गते यशोधरा बौद्ध माध्यमिक विद्यालयया ५० औं दँ पूवंगुया स्वर्ण जयन्ती मानय् यात । थुकथं बुद्धधर्म व शिक्षाय् योगदान बिबिउँ वसपोल वि.सं. २०७९ मंसिर २९ गते दिवंत जुल ।

भाषाजवाः मानदास तुलाधर नेपालभाषा साहित्य ख्यःया लोकसाहित्य अध्ययन अनुसन्धान यानाः नेपालभाषा साहित्य संस्कृतिया संरक्षण यानादीम्ह न्हापांम्ह लोकम्ये मुनामि खः । वय्‌कःया जन्म ने.सं. १०२० ञलाथ्व अष्टमीकुन्हु असं कमलाछि त्वालय् जूगु खः । वय्‌कः भाजु रत्नदास व मय्‌जु लक्ष्मीशोभा तुलाधरया चीधिकःम्ह काय खः ।

थःपिनि गुरुजुपाखें आखः सयेकादीम्ह वय्‌कः लिपा ज्या यायेत ल्हासाय् झायादीसां अन नं बांलाःगु ज्या याये मखनाः नेपाः लिहां झायाः भिंचा चित्तधर हृदयनाप जानाः साइकल पसः तयादिल । लिपा साइकल पसलय् सफू नं तयेगु यानाः पसःया नां मानदास चित्तधर धकाः तल । तर वि.सं. १९९७ सालय् चित्तधर हृदययात ज्वनाः यंकुसेंलि मानदासं थः याकःचां पसः चले याये थाकुयाः साइकल पसः त्वःताछ्वयाः सफू पसः जक तल । थुकथं वय्‌कःपिंसं नेपालभाषाया न्हापांगु सफू पसः चायेकाः भाषासेवाया रुपय् पलाः न्ह्याकाः नेपालभाषाया प्रचार प्रसारया ज्याय् तःधंगु योगदान यानादिल । नेपालभाषा, नेपाली, हिन्दी, इंग्लिस आदि थीथी भाय्‌या सफू नापं भारतं वइगु पत्रपत्रिका नं दुगु पसः जूगुलिं अन आपालं मनूत मुं वइगु जुल । नापं थन राजनैतिक धार्मिक, सामाजिक खँया सरसल्लाह जुयाच्वनीगुलिं थुगु पसलं राष्ट्रिय जागरण हयेगु ज्याया छगू केन्द्रया रुप काल ।

वय्‌कः छम्ह सकलें शिक्षित जुइमाः धयागु बिचाः दुम्ह जुयाः सफू पसः चायेकाः शिक्षाया माध्यमं जनचेतना थनेत ग्वाहालि यानादिलसा बौद्ध धर्मया अध्ययन अनुसन्धान यानाः बुद्धधर्म थकायेत ग्वाहालि यानादिल । अथेहे सामाजिक सुधार यायेगु निंतिं पासापिंनाप जानाः ला मनयेगु, जातभात माने मयायेगु, ब्रम्हूतय्‌त भागी मयायेगु आदि थेंज्याःगु क्रान्तिकारी पलाः न्ह्याकल । थुकथं न्हूगु जागरण हयेत कुतः यानाच्वंगु सियाः राणा सरकारं ज्वनाः कुनाः धादिंगय् पितिना– छ्वल । च्याला गुला लिपा नेपाः गालय् लिथ्यंसेंलि प्रत्यक्ष रुपं छुं मयासे सफू पसः तयाः सफू प्रकाशन यानादिल । प्रगतिशील विचारधारायाम्ह वय्‌कःया बिचाःया प्रभाव वय्‌कःया भिंचा चित्तधर व कायचा भाजु धर्मरत्न यमियात नं लात ।

अझ चित्तधर हृदयं पार्टनर त्वःतेधुंकाः नं थः काय सुगतदासया ग्वाहालि कयाः मानदासं निरन्तर सफू पसः न्ह्याकाः पालभाषायात च्वन्ह्याकेगु लँपु चायेकाबिल । थुगु पसःया नां न्हापाया मानदास व चित्तधरया पलिसा मानदास सुगतदास धकाः तयाः सफूया प्रकाशन यायेगु ज्या नं न्ह्याकादिल । वय्‌कलं थःगु पसः मानदास सुगतदास पाखें ‘Himalayan Pioneer Publication’ नीस्वनाः थीथी विषय व भाषाया सफूत पिथनादिल । थ्व हे झ्वलय् वय्‌कलं नेपालभाषाया पुलांगु म्ये व लोक म्ये मुनाः तःगूमछि सफू प्रकाशन यानादीगु दु ।

वय्‌कलं मल्ल शाहकालया म्येँ (ने.सं. १०७७), पुलांगु म्ये निगूगु (ने.सं. १०८७), पुलांगु म्येँ स्वंगूगु (ने.सं. १०८८) सफू सम्पादन यानाः संग्रहया रुपय् पिकयादिल । थथे नेपालभाषाया पुलांगु म्ये मुनाः सफूया रुपय् पिकाःम्ह न्हापांम्ह म्येँ संग्रहकर्ता थ्वय्‌कः हे खः । अथेहे थ्वय्‌कलं जुजु राजेन्द्र विक्रम शाहदेवं च्वयाबिज्याःगु महासत्वपाख्यान नाटक नं सम्पादन यानाः पिकयादिल । थुकथं वय्‌कलं आपालं पुलांगु म्येँ, लोक म्ये मुनाः प्रकाशित यानादीगुलिं थ्व विषय अध्ययन अनुसन्धान याइपिंत आपालं ग्वाहालि जुल । थथेहे वय्‌कलं दगुबहाःया नातिवज्रयात नेपालभाषाया सफू पसः तयेत नं आपालं प्रेरणा बियादीगु दु ।

थुकथं नेपालाभाषा साहित्य सेवाया नापनापं सफू पसः तयेगु, सफू पसः तइपिंत हःपाः बीगु व सफू प्रकाशन यानाः नेपालभाषा साहित्य, संस्कृति थकायेगु लागि निरन्तर सेवा यानादीगुलिं वय्‌कःयात ने.सं. १०८३ इ च्वसापासां भाषाजवाःया उपाधिं सम्मानित यात । थथेहे नेपालभाषा व बौद्ध धर्म उत्थानया लागि अध्ययन अनुसन्धान यायां ने.सं. १०९५ ञलागा १३ कुन्हु वय्‌कः परलोक जुयादिल ।

अबु पूर्णबहादुर मानन्धर व मां मथुरादेवी मानन्धरया क्वखं ने.सं. १०७३ ञलागाः नवमीकुन्हु येँया चसाद्वँ त्वालय् भाषिक अभियन्ता मय्‌जु माया मानन्धर बूगु खः । ने.सं. १०९७ गुंलागाय् झिंखुक्वःगु अन्तरक्याम्पस नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् थःगु दकलय् न्हापांगु चिनाखँ प्रतिज्ञापाखें हःपाः सिरपाः त्याकादीम्ह वय्‌कलं अन्तरक्याम्पस छधाःप्याखं धेंधेंबल्ला कासाय् किचकन्या नाटकपाखें नं हःपाः सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु खः । मांभाय्ह्यःमि वय्‌कः मय्जुं थः मांया लुमन्तिइ च्वयादीगु चिनाखँ मुना सफू मांया लुमन्ति, वरिष्ठ कलाकार कान्छाबुद्ध बज्राचार्यया जीवनी सफू कान्छाबुद्धया जीवनी (ने.सं. १११२) पिथनादीधुंकूगु दु । पूर्ण–गुण स्मृतिया सम्पादक वय्‌कलं थःगु जात मानन्धरतय् संस्कारनाप स्वापू दुगु मानन्धरतय्‌गु इहिपा रितिथिति, उद्देश्य व विशेषता नांगु सफू च्वयादीगु दु । वय्‌कःयात शेरबहादुर लक्ष्मी कुमारी सिरपाः पाखें हनेधुंकूगु दु ।

साहित्य ख्यलय् जक मखुसे शिक्षाया ख्यलय् नं वय्‌कः मय्‌जुया तःधंगु योगदान दु । कला क्षेत्रय् स्नातक व कल्चर विषय कयाः स्नातकोत्तर ब्वनेज्या क्वचायेकादीम्ह मय्‌जु मानन्धर जगत सुन्दर ब्यनेकुथिया संस्थापक नापं नीच्यादँ (२८ दँ) तक प्रिन्सिपलजुयाः ज्या यानादीम्ह खः । वय्‌कः सिर्जना कलेजया संस्थापक दुजः नं खः । भाषा, साहित्य, शिक्षा, बाहेक मय्‌जु मानन्धर छम्ह सामाजिक कार्यकर्ता नं ख. । समाजया विकास जूसा तिनि देय्‌या विकास जुइ धयागु नुगलय् दुम्ह वय्‌कलं समाजय् च्वंपिं मनूतय्‌गु ग्वाहालि यायेगु ताःतुनाः १९ वडाया न्हापांम्ह मिसा न.स.स. जुयादिल । वय्‌कः सामाजिक संस्था नेपाल रेडक्रसया आजीवन दुजः नं खः । बुद्ध धर्मय् आस्था दुम्ह, परियत्ति शिक्षाया शिक्षिका वय्‌कः मय्‌जुयात थीथी संस्था पाखें सम्मान यायेधुंकूगु दु ।

माहिला बाबु द्यौलाया जन्म विसं २०२० असार १५ य् अबु माइला द्यौला व मां मोतिमाया द्यौलाया कोखं ख्वपया भेलुख्यलय् जूगु खः । सामाजिक सेवाय् थःत फ्यानादीम्ह भाजु माइलाबाबु छम्ह सामाजिक कार्यकर्ताया नापं नेवाः अभियन्ता नं खः । वय्‌कलं २०४४ य् द्यौला समुदायया मचातय्‌गु नितिं द्यौला प्राथमिक विद्यालय स्थापना यानाः थुकिया दुजः जुयादिलसा लिपा २०५१–७६ तक थुकिया संचालक समितिया अध्यक्ष जुयाः स्कुल संचालन यानादिल ।

थौंकन्हय् थ्वय्‌कः द्यौला समाज संघया केन्द्रीय अध्यक्ष जुयाः द्यौला समाजयात न्ह्याकेगु ज्या यानाच्वनादीगु दु । अथेहे वि.सं २०५२ सालं निसें नेवाःतय्‌गु राष्ट्रिय संगठन नेवाः देय् दबलि आवद्ध जुयाः वि.सं २०६८ निसें कार्यकारणी सदस्य तथा खुकःगु महाअधिवेशन निसें २०७८ तक महासचिव जुयाः नेवाः देय् दबूयात न्ह्याकादिल । थथेहे थ्वय्‌कलं नेवाः दे दबुलिइ आवद्ध जुयादीबलय् २०६२/ ६३ स देय् दबूनाप आवद्ध जातीय संगठनतय्‌गु १९ न्हुया आम हडताल, गुथि विधयेक विरुद्धया आन्दोलन, गैर न्यायीक सडक विस्तार आन्दोलन आदिइ नं सक्रियरुपं ब्वति कयादीगु दु ।

द्यौला समाज, नेवाः देय् दबू बाहेक थ्वय्‌कलं आदिवासी जनजाति उत्थान राष्ट्रिय प्रतिष्ठानय् प्यदँ तक संचालक परिषदया दुजः, विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन गुथि ख्वपया नं थ्वय्‌कः आजिवन सदस्य तथा छगू कार्यकाल समितिया दुजः जुयाः भाषा साहित्य समाजयानितिं ज्या  यानादीगु दु ।

मय्‌जु मिलन शाक्यया जन्म अबु बुद्धिराज शाक्य तथा मां वीरमाया शाक्यया कोखं ने.सं १०९६ थिंलाथ्व ११य् यल महानगरपालिकाय् जूगु खः । थःगु विद्यार्थीकालं निसें भाषा साहित्य ख्यलय् संलग्न जुयादीम्ह वय्‌कःया न्हापां पिदंगु छम्हु आकाश मुक्तक मुना सफुलिइ पिदंगु राजनीति नांगु मुक्तक खः । लिपा नेपाल कमर्श क्याम्पस स्वनिगः साहित्य पालाया ज्यासना पुचःया दुजः जुयाः च्वसा न्ह्याकेगु जक मखु नेपालभाषा परिषद, विराट साहित्य सम्मेलन, बाखं दबू आदिं न्ह्याकूगु थीथी भाषिक साहित्यिक गतिविधि नं ब्वति कायेगु यानादिल । साहित्य लेखनय् च्वखँ, चिनाखँ, मुक्तक, बाखं, हाइकु, आदिया नापं अनुसन्धानात्मक च्वसुत च्वयादीम्ह मय्‌जु मिलनया पिदंगु सफू खः — झी पत्रिका दुने मिसाच्वमिया धलः (११३२), सुथया खसु (हाइकु मुना/११३२)।

थुपिं सफू बाहेक वय्‌कःया अभिलेख सम्पादन सम्बन्धि कृतित नं पिदंगु दु । गथे— सम्यक् तिथि गुथि, हःखा प्याक्लां खलः–११३८ (ताडपत्र, ताम्रपत्र व भ्वंपौ मुक्कं याना ६४ पा भावार्थ सहित अभिलेख सम्पादन), स्वप्न परीक्षा (अभिलेख/११३४) आदि । अथेहे कुलां, ह्याँउवाला, सन्ध्या टाइम्स, लाय्‌कु, नलि, लुमन्ती दबू, शाक्य समाज, थौंकन्हय्, मतिना आदि पत्रपत्रिकाय् नं वय्‌कःया तःपु हे निबन्ध, हाइकु, मुक्तक बाखं पिदंगु दु । मय्‌जु मिलनया थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप वय्‌कःयात– विराट साहित्य सम्मेलन गुथिपाखें बाखनय् सिरपाः (ने.सं. ११२६), नेपालभाषा केन्द्रीय विभागपाखें तारा लाकौल सिरपा (ने.सं. ११३० ) तथा नेपालभाषा एकेदमि पाखें रामहरिकृष्ण अनुसन्धान वृत्त सिरपाः (ने.सं. ११३०), लुम्बिनी विश्वविद्यालय व हाइकु ख्यः पाखें नेवाः बौद्ध हाइकु विधाय् उत्कृष्ट सिरपाः (११४३) प्राप्त जूगु दु ।

मीनबहादुर शाक्यया जन्म ने.सं १०७१ स अबु पूर्णबहादुर शाक्य व मां मीनकुमारी शाक्यया कोखं यलया चाकुपाटय् जूगु खः। भाजु मीनबहादुर शाक्य विज्ञान विषय कयाः एम. एससी यानादीम्ह व थ्व हे विषयया शिक्षक जूसां वय्‌कःया मन बौद्धधर्म सम्बन्धी अध्ययन अनुसन्धान यायेगु ज्याय् क्वसाःवन । वय्‌कलं नार्गाजुन इष्टीच्यूटया अध्यक्ष जुयाः थम्हं अध्ययन यानागु महायान बुद्धधर्मया ग्रन्थ सम्पादन, अनुवाद व थीथी बौद्ध गोष्ठी कार्यपत्र प्रस्तुत यानाः बुद्धधर्मया प्रचार प्रसार नापं प्रवद्र्धनया निंतिं आपालं ज्या यानादिल । नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रजी स्वतां भासं च्वसा न्ह्याकादीम्ह थ्वय्‌कःया नेपालभाषाया ख्यलय् न्हापां पिदंगु च्वसु बुद्धधर्मय् बज्रयानया महत्व (आखे २, ने.सं ११०८) नांगु च्वखँ खः । अथेहे थ्वय्‌कलं महायान बुद्धधर्मया सफू ललितविस्तर सुत्र (ने.सं. १०९८, लेखक पं. निष्ठानन्द बज्राचार्य), त्रिशरण गमन (ने.सं. ११०८) सम्पादन यानाः पिकयादिलसा गुणकारण्डव्यूह सूत्र (ने.सं १११७) व अवदानकल्पलता (ने.सं.११२५) नेपालभाषां अनुवाद यानादिल ।

वय्‌कलं बुद्धधर्मया ख्यलय् यानादीगु दकलय् न्ह्यथनेबहःगु ज्या अवदानकल्पलताया नेपालभाषाय् अनुवाद खः । नेपालभाषाय् भगवानबुद्धया अवदान सम्बन्धी आपालं बाखं मेमेपिं बौद्धविद्वानपिं गथे —निष्ठानन्द बज्राचार्य, दिब्यवज्र बज्राचार्य, रत्नकाजि बज्राचार्य, बद्रीरत्न बज्राचार्य आदिपिंसं पिकयादीगु दुसा थुपिं झिंछगूगु शदीइ क्षेमेन्द्रं संस्कृत भाषं च्वःगु अवदानकल्पताय् च्वंगु निपु प्यपु बाखं जक खः । तर भाजु मीनबहादुरजुं थ्व अवदानकल्पलता ग्रन्थय् दुथ्याःगु १०८ पु बाखंयात नेपालभाषां अनुवाद यानाः पितहयादीगु दु । तसकं परिकृष्ट व अलंकारीक शैलीं संस्कृत भाषं च्वयातःगु बौद्व मणिषि क्षेमेन्द्रया अवदानकल्पलता ग्रन्थ सर्वसाधारणं ब्वने मफैगु जूगुलिं साधारण बौद्धतय्‌सं नं थ्व ग्रन्थ ब्वनेफयेमा धकाः तिब्वतया बौद्धगुरु पद्म छोफेलजुं सँय् भाषं अवदानकल्पलताय् च्वंगु १०८ अवदानयात तसकं संक्षिप्त व सरल भाषं अनुवाद यानाः सफूया रुपय् पिकयादिल । लिपा थ्व ग्रन्थयात अमेरिकाया धर्म पब्लिसिङ्ग नांगु संस्थां अंग्रजी भाषं ‘Leaves of Heavenly Tree’ नामं पिकयाबिल । थ्वहे अंग्रेजी भाषायागु ‘Leaves of Heavenly Tree’ यात भाजु मीनबहादुर शाक्यं अवदानकल्पलताया नामं नेपालभाषां अनुवाद यानादीगु खः । ४२३ पौदुगु थ्व अवदानकल्पलता ग्रन्थयात भाजु मंगलमान शाक्यं (जोरगणेश प्रेश) प्रकाशित यानाः थः दिवंगत स्वजनपिनिगु नामं नेपालभाषा एकेडेमियात लःल्हानादीगु खः । थथे १०८ पु बौद्ध बाखनं भय्‌ब्यूगु थ्व अवदानकल्पता सफूया प्रकाशनं नेपालभाषाया अवदान साहित्य ख्यः तःमि जुइकेत तिबः ब्यूगु दु ।

ने.सं. १०९३ य् मां गुप्तादेवी (मसिन) व बा रत्नराज बज्राचार्यया कोखं जन्म जूम्ह मीना बज्राचार्य समसामयिक विषय व सन्देशमूलक बाखं च्वइम्ह छम्ह न्हू पुस्तायाम्ह च्वमि खः । थ्वय्‌कलं मचा साहित्यय् नं ल्हाः न्ह्याकादीगु दु । मचातय्‌त शिक्षा बिइगु उद्देश्यं च्वयातःगु थ्वय्‌कःया मचाबाखनय् मचा मनोबिज्ञानयात नं उलि हे थाय् बियातःगु दयाच्वनी । थ्वय्‌कलं द्वंगु पलाः (ने.सं.११२८), झी मस्त झीगु बाखं (ने.सं. ११३६) व ज्यानमारा तिसा (ने.सं.११३३) यानाः नेपालभाषाय् स्वंगू बाखं संग्रह व नेपाली भाषाय् सुनपखेटी (ने.सं.११३२) नांगु मचा बाखं संग्रह पिकयादीगु दुसा नवग्रह (ने.सं. ११४२) ख्यालः मुना सफू छगू नं पिकयादीगु दु । नेपालभाषा पत्रकारिताया ख्यलय् नं उलि हे सक्रिय रुपं ज्या यानाच्वनादीम्ह मय्‌जु मिना बज्राचार्यं थीथी एफ.एम.या ज्याझ्वः न्ह्याकामि, संयोजक आदि नं खः। अथेहे थ्वय्‌कः थौंकन्हय् नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया केन्द्रीय दुजः खः । थ्वय्‌कलं थःगु ज्याया कदरस्वरुप दँ मनू सिरपाः (ने.सं. ११२१), ईलोहं एल्भिस जोशी सिरपाः (ने.सं. ११३०) व दान्यहेरा हःपाः सिरपाः (ने.सं. ११३४) सत्यमोहन जोशी शताब्दी पदक (ने.सं. ११४२) आदि नं प्राप्त यानादीधुंकूगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं सांस्कृतिक नापं भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु मुकुन्द शाक्य नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.२००६ मंसिर २६ गते जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां बेलकुमारी शाक्य व बौया नां नारायणप्रसाद शाक्य खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् बागलुङ नगरपालिका, वडा नं. ३ बुद्ध चोक खः । वय्‌कः नेपालभाषा मंकाः खलः बागलुङया सल्लाहकार जुयादी । वय्‌कः थीथी शैक्षिक व सामाजिक संघसंस्थालिसे आवद्ध जुयादी, लिसेलिसें कला, संगीत, साहित्य व संस्कृतिया ख्यलय् नं सक्रिय जुयादी । वय्‌कः ज्ञानोदय बुद्ध बिहार बागलुङया न्हापायाम्ह नायः व संरक्षक नं जुयादी ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु मुकेशचन्द्र राजभण्डारी नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म वि.सं.२०३० श्रावणया ३ गते जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां शोभा राजभण्डारी व बौया नां लालचन्द्र राजभण्डारी खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् बागलुङ नगरपालिका, वडा नं. ३, राजभण्डारी रोड खः । पेशां पत्रकार जुयादीम्ह भाजु मुकेशचन्द्र राजभण्डारी ने.सं.११३६ निसें थौंतक नं नेपालभाषा मंकाः खलः, बागलुङया नायः पदय् क्रियाशील जुयाः नेपालभाषाया प्रचार प्रसारया ज्याय् संलग्न जुयाच्वनादीगु दु ।

नेपालभाषा काव्यया छगू प्रकार मुक्तक नं खः । संस्कृतय्– चतुश्र्पदी ‘श्लोक’; अरबी, फारसीइ ‘रुवाइ’, अंग्रेजीइ ‘क्वाट्रेन’यात नेपालभाषाय् मुक्तक कथं कायेगु याः । मुक्तकया हाकः व ब्या अतिकं चीहाकः जुइगुलिं थुकियात चीहाः कविताकथं नं कायेगु याः । नेपालभाषाय् मुक्तकयात आख्यान सुत्र मदुगु , नुगःया भाव चमत्कारी ढंगं प्वंकातःगु प्यझ्वः प्यझ्वःया श्लोक, गुकी १, २, ४ हरफ अनुप्रासयुक्त जुइ, स्वंगूगु हरफ स्वतन्त्र व अन्तिम हरफय् भाव बिचाः कथ्यया रहस्य उलेगु यानातःगु काव्य कथं कायेगु याः । नेपालभाषाय् थज्याःगु मुक्तकया न्हापांगु सफू दुर्गालाल श्रेष्ठया पीजा (ने.सं. १०८७) मुक्तक संग्रह खः । थ्व ख्यलय् खनेदुपिं मेपिं मुक्तककार व मुक्तकया सफू खः— नातिबज्र बज्राचार्यया सुतिलः (ने.सं. १०९१), थम्हं थःत लुइकाबलय् (ने.सं. ११०२)व जीवनया दुवातय् (ने.सं. १११३) खःसा रामभक्त कायस्थया जिन्दगी (ने.सं. ११०१), शाक्य सुरेनया छम्हू आकाश (ने.सं ११०६), बुद्धिलाल ज्यापुया थ्वयाच्वंगु सः (ने.सं. ११११), डा. पुष्पराज राजकर्णिकारयासच्छिकू जिन्दगी–ने.सं. १११८), तुयु पुंया लुफिंहाःगु पलाः (ने.सं. १११९), श्यामदास प्रजापतिया सःबसः जिन्दगी (ने.सं. ११३०), कृष्ण कुमार वैद्यया कुचाकाचा (ने.सं. ११३५), सौरभ शाक्यया जि दुने सौरभ (ने.सं. ११३६), सौरभया दुने जि (ने.सं. ११३७), सुरज व्यञ्जनकारया सब्बुचा–२ (ने सं. ११४२) आदि ।

मुक्तकया च्वज्याय् ल्हाः न्ह्याकादीपिं आपालं च्वमिपिं खनेदुसां मुक्कं मुक्तकया सफू पिकयादीपिं च्वमिपिं म्हो हे जक दु । जिन्दगीइ थम्हं भोगे यायेमाःगु दुःख पीडा ब्वयेगुया नापं थौं विद्यमान शोषण दमन अन्याय अत्याचारं मुक्त यानाः शान्तिपूर्ण जीवनपाखे समाजयात न्ह्यज्याके फयेमाः धयागु हे थौं मुक्तक च्वमिपिनिगु मू आशय जूगु दु ।