यलया लगनखेलं अथे हे ९ किलोमिटर वतापाखे च्वंगु गोदावरी बस्ती फूच्व (पूmलचोकी) डाँडा क्वसं दु । वताय् काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाया सिमाना, योताय् बडिखेल व झरुवारासी, यंताय् थैव, गोदामचौर व विशंखुनारायण अथेहे इताय् भारदेवया दथुइ लाःगु गोदावरीइ गबलेनिसें बस्ती विकास जुल धयागु सीके मफुनि । थौंकन्हय् गोदावरी नगरपालिका दुने लाःगु गोदावरी बस्ती दुने टौखेल, कित्तिनी, नहरबस्ती, पौडोल, तान्चिनटार, लेलिनथोक आदि थाय् दु । उत्तरमध्यकालय् थन मनूतय्गु आबादी दु धयागु खँ उबलेया ऐतिहासिक दसिं क्यं । उबले बुँ न्याना तःगु छगू लिखतय् ‘गोडावलि क्षेत्र वाटिका नाम प्रदेशे’ धकाः च्वया तःगु दु । जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लया पालय्या (ने.सं. ८३६) मेगु छगू ताडपत्र तमसुकय् नं थथे हे ‘गोदाउलि क्षेत्र वाटिका नाम प्रदेशे’ धकाः उल्लेख यानातःगु दु । अथेहे ने.सं. ८३६ या मेगु भूमिसम्बन्धी तमसुकय् नं ‘गोदावरि वातिका’ धकाः च्वयातःगु दु ।
थ्व थासय् छगू नांजाःगु कुण्ड दु । थ्वयात गोदावरी कुण्ड धाइ । वहे कुण्डया नामं थ्व थाय्यागु नां च्वंगु खः । धार्मिक, सांस्कृतिक व प्राकृतिक दृष्टिकोणं यक्व महŒव दुगु थ्व कुण्डया स्वापू दक्षिण भारतया गोदावरी कुण्डलिसे स्वानाच्वंगु खनेदु । यक्व न्हापा छम्ह ऋषि भारतया गोदावरीइ स्नान याःवंबलय् आकाझाकां वयागु झोलीतुम्बा खुसिं चुइका यंकल । उम्ह ऋषि नेपाः थ्यंकः वल । अबले थन निमिष राजां शासन यानाच्वंगु खः । ऋषि थनया नीलचुड पर्वतय् बाय् च्वनाच्वंगु इलय भारतया गोदावरीइ चुइका यंकूगु वयागु झोलीतुम्बा नीलचुड पर्वतया खुसिं चुइका खन । ऋषि अजूचायाः थ्व नं गोदावरी हे जुयाच्वन धकाः जुजुयाथाय् खँ थ्यंकल । उबलेनिसें थ्व थासय् नं भारतय् थें झिंनिदँय् छकः मेला यायेगु परम्परा शुरु जूगु खः । उकिं थ्व कुण्डयात पवित्र माने याना तःगु दु । थ्व बस्तीया वतापाखे गोदावरी खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व खुसि गोदावरी कुण्डं उद्गम जूगु खः । अथेहे योतापाखे भेल्पु खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु ।
गोदावरी बस्ती दुने च्वंगु गोदावरी कुण्ड, लामकुण्ड व सिद्धेश्वर महादेव नांजाःगु तीर्थस्थल खः । मेगु धार्मिक सम्पदा रामचन्द्र, नवधारी व अघोरनाथ द्यःया देगः खः । थन झिंनिदँय् छक्वः भदौ लछि गोदावरी मेला जुइ ।

उत्तरगया बेत्रावती तीर्थ
बेत्रावति खुसिया सिथय्‌ नुवाकोट व रसुवा जिल्लाया सीमानाय्‌ उत्तरगया तीर्थ दु । नेवाः हिन्दु समाजय्‌ विशेष थाय्‌ दुगु नेपाःया प्यंगू तीर्थ मध्ये छगू थ्व खः धाइ । थ्व थाय्‌ न्हापा नेपालं तिब्बतय्‌ व्यापार यायेत वनेगु लँपु खः । नेपाल व तिब्बतया दथुइ युद्ध जूबलय्‌ वि.सं. १८४९ य्‌ सन्धी जूगु थ्व ऐतिहासिक थाय्‌ नं खः । हिमवत्खण्ड स्कन्दपुराणकथं समुद्र मन्थन याःबलय्‌ पिहां वःगु विष महादेवं त्वनेवं डाहा जुयाः थन वयाः बेतया कथिं सुयाः लः पिकाःगु हे बेत्रावति खुसि खः धइगु जनविश्वास दु । थ्व थासय्‌ पौष कृष्णपक्ष औंसिकुन्हु मेला जुइ । थ्व थासय्‌ राम मन्दिर, कृष्ण मन्दिर, नीलकण्ठेश्वर महाद्यः, आइतबारे नाट्येश्वरी, गणेद्यः मन्दिर, सीतादेवीथान, बनदेवी कालिकामाई आदि मठमन्दिर दु । अथे हे सिजःयाम्ह भिंद्यःया देगः नं दु । थ्व थासय्‌ नेवाःतय्‌गु बस्ति नं दु । थ्व थासय्‌ घ्यःचाकु संल्हूकुन्हु द्वहँ ल्वाकेगु चलन दु ।

कालिका मन्दिर
रसुवा जिल्लाया कालिका गा.पा. दुने त्रिशुली सोमदाङ्ग वनेगु लँय्‌ डाँडाय्‌ कालिका मन्दिर दु । थ्व द्यःयात धैबुङ्ग चित्रकालिका धकाः नं धाइ । थ्व थाय्‌ पासाङल्हामु राजमार्गया येँ स्वयां ९४ किमी उत्तरय्‌ अले धुन्चे स्वयां २४ कि.मी. दक्षिणय्‌ गुँच्वकाय्‌ लाः । थ्व हे द्यःया नामं थ्व गाउँपालिकाया नां कालिका च्वंवंगु खः । तःधंगु वर्गाकार ढलान पौ दुगु थुगु देगलय्‌ अमूर्त शिलाया गंछिं द्यः स्थापना यानातःगु दु । मेलाबलय्‌ थन पशुबलि बीगु याः । गोसाइकुण्ड वनाः थन देगलय्‌ अनिवार्य वयेमाः धइगु धापू दु । नेपाल तिब्बत युद्ध जूबलय्‌ थन दुगु व फै बलि बिउगु धाइ । भगवती मन्दिर रसुवा जिल्लाया गोसाइकुण्ड गाउँपालिकाया वडा नं. ५ धुन्चेय्‌ भगवती देगः दु । वि.सं. २०४२सालय्‌ दयेकूगु वा जीर्णोद्धार याःगु थुगु देगः छतँजाः साधारण पःखाः दनाः छखे लुखा तयाः नया ध्वाखा तयाः दयेकातःगु दु । द्यःने धलानया छत दुसा उकिया द्यःने गजू तयातःगु दु । दुने भगवतीया प्रस्तर मूर्ति स्थापना यानातःगु दु ।

तातोपानी कुण्ड
रसुवा जिल्लाया टिमुरे धइगु थासय्‌ लाःगु छगू महत्वपूर्ण धार्मिक तीर्थस्थल तातोपानी कुण्ड खः । थ्व सम्भवतः नेपाःया हे दकलय्‌ तःधंगु क्वाःलःया मुहान जुइफु । धुन्चे स्वयां उत्तरी भेगय्‌ लाःगु थाम्बुचेत चिलिमे तक मोटरय्‌ वनाः स्वघौ ति न्यासि वनाः थ्व थासय्‌ थ्यंकेफइ । थ्व कुण्डय्‌ म्वःल्हुलकि पुण्य लाइगुया लिसें छ्यंगूसम्बन्धी ल्वय्‌ नं लनी धइगु विश्वास दु । थन कात्तिक निसें चैत तक मेला जुइ ।

रसुवागढी/गुप्तेश्वर महाद्यःया देगः
रसुवा जिल्लाया उत्तरी क्षेत्रय्‌ चीनया स्वशासित क्षेत्र तिब्बतलिसे सिमाना स्वाःगु टिमुरे गाविसय्‌ लाःगु रसुवागढी छगू महत्पूर्ण ऐतिहासिक स्थल खः । थन सिमाना पारीइ तिब्बतया व्यापारिक केन्द्र केरुङ दु । मल्लकालय्‌ तक कुति, केरुङ व खासा धइगु कान्तिपुरया अधिनय्‌ लानाच्वंगु खः । न्हापा नेवाःत ल्हासा व्यापार यायेत थ्व हे लँपुं जुनाः वनीगु खः । नेपाः व तिब्बत वा भोटया दथुइ युद्ध जूबलय्‌ थुगु किल्ला दयेकूगु धाइ । थ्व गढीया लिक्क गोसाइकुण्ड गापा वडा नं. २ अन्तर्गत दिङ्लेखुसि सिथय्‌ झोलुङ्गे ताँया क्वय्‌ पहराय्‌ गुप्तेश्वर महाद्यःया देगः दु । मनूतय्‌सं थ्व द्यः थःथम्हं प्रकट जूम्ह धकाः विश्वास यानातःगु दु ।