गणेश साय्मि कलाकारिता ख्यलय् पलाः न्ह्याका वयाच्वंम्ह छम्ह कलाकार व निर्देशक खः । विशेष यानाः दबू प्याखं, ख्यालः, संकिपा ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह गणेश सायमिया जन्म ने.सं.१०६५ दँया कतिं पुन्हिखुन्हु जूगु खः । येँया थँहितिइ जन्म जूम्ह गणेश सायमिया अबुया नां पन्चनारायण मानन्धर व मांया नां कृष्णदेवी मानन्धर खः । थँबहीया जे पि हाइस्कुलय् आखः ब्वनाः अबलय्या अण्डर मेट्रिकतक ब्वनाः आखः ब्वनेगु त्वःतूम्ह खः । वि.सं.२०२२ सालय् तत्कालिन सरकारं रेडियो नेपालं नेपालभाषाया समाचार चीकूगुलिं जूगु आन्दोलनय् सहभागी जूम्ह खः । नेवाःतय्गु मंकाः संस्था नेपालभाषा मंका खलः पलिस्था यायेगुली संस्थापक दुजः जुयाः ज्या यानादीम्ह गणेश साय्मि भाषिक आन्दोलनया छम्ह सक्रिय अभियन्ता नं खः । वि.सं.२०१८ सालया बुद्ध जयन्तिया लसताय् स्वयम्भुया आनन्दकुटि विद्यापिठय् जूगु छगू ज्याझ्वलय् दकलय् न्हापां छपु ख्यालः ज्वनाः दंझाःगु खःने.सं. १०९२ दँय् नबिन चित्रकार, मदनकृष्ण श्रेष्ठ, श्रीराम श्रेष्ठपिं जानाः पलिस्था याःगु मुनासःपाखें ग्वसाः ग्वःगु ख्यालः कासाय् श्रीकृष्ण अणुया निर्देशनय् ‘तांतिंग्वःजा’ नांयागु ख्यालः म्हितादीगु खः । वयां लिपा श्रीकृष्ण अणुया हे निर्देशनय् ‘खिखांमुगः’ म्हिता दिलसा पद्मरत्न तुलाधरं च्वःगु ‘ह्वाइट मार्केट’या निर्देशन यानाः निर्देशनपाखे पलाः न्ह्याकादिल । हाछिकाः मैंया ब्याहाः, मन्त्रीया ख्वबिं प्याःगु सः, जिं लातकि, सरदारयन छेँय् बजेट भाषण, सनां गुथि लिसेंया आपालं ख्यालःया निर्देशन यानादीगुया नापनापं अभिनय नं यानादीगु दु । टेलिफिल्म ‘तंबैंक’ व ‘१२ बजे’या लिसें छुं छुं फिल्मय् नं म्हितादिल । मुनासःया च्याकःगु ख्यालःकासाय् ‘सनां गुथि’पाखें न्हाप सिरपाः, ‘तांतिंग्वःजा’ ख्यालकं न्हाप सिरपाः त्याकेत ताःलागु दु । वय्कः नेपालभाषा मंकाः खलःया संस्थापनया ईनिसें आःतक नं नेपालभाषा मंकाः खलःलिसे स्वापू दुम्ह व्यक्तित्व खः ।
गणेश साय्मि कलाकारिता ख्यलय् पलाः न्ह्याका वयाच्वंम्ह छम्ह कलाकार व निर्देशक खः । विशेष यानाः दबू प्याखं, ख्यालः, संकिपा ख्यलय् पलाः न्ह्याकादीम्ह गणेश सायमिया जन्म ने.सं.१०६५ दँया कतिं पुन्हिखुन्हु जूगु खः । येँया थँहितिइ जन्म जूम्ह गणेश सायमिया अबुया नां पन्चनारायण मानन्धर व मांया नां कृष्णदेवी मानन्धर खः । थँबहीया जे पि हाइस्कुलय् आखः ब्वनाः अबलय्या अण्डर मेट्रिकतक ब्वनाः आखः ब्वनेगु त्वःतूम्ह खः । वि.सं.२०२२ सालय् तत्कालिन सरकारं रेडियो नेपालं नेपालभाषाया समाचार चीकूगुलिं जूगु आन्दोलनय् सहभागी जूम्ह खः । नेवाःतय्गु मंकाः संस्था नेपालभाषा मंका खलः पलिस्था यायेगुली संस्थापक दुजः जुयाः ज्या यानादीम्ह गणेश साय्मि भाषिक आन्दोलनया छम्ह सक्रिय अभियन्ता नं खः । वि.सं.२०१८ सालया बुद्ध जयन्तिया लसताय् स्वयम्भुया आनन्दकुटि विद्यापिठय् जूगु छगू ज्याझ्वलय् दकलय् न्हापां छपु ख्यालः ज्वनाः दंझाःगु खः ।
ने.सं. १०९२ दँय् नबिन चित्रकार, मदनकृष्ण श्रेष्ठ, श्रीराम श्रेष्ठपिं जानाः पलिस्था याःगु मुनासःपाखें ग्वसाः ग्वःगु ख्यालः कासाय् श्रीकृष्ण अणुया निर्देशनय् ‘तांतिंग्वःजा’ नांयागु ख्यालः म्हितादीगु खः । वयां लिपा श्रीकृष्ण अणुया हे निर्देशनय् ‘खिखांमुगः’ म्हिता दिलसा पद्मरत्न तुलाधरं च्वःगु ‘ह्वाइट मार्केट’या निर्देशन यानाः निर्देशनपाखे पलाः न्ह्याकादिल । हाछिकाः मैंया ब्याहाः, मन्त्रीया ख्वबिं प्याःगु सः, जिं लातकि, सरदारयन छेँय् बजेट भाषण, सनां गुथि लिसेंया आपालं ख्यालःया निर्देशन यानादीगुया नापनापं अभिनय नं यानादीगु दु । टेलिफिल्म ‘तंबैंक’ व ‘१२ बजे’या लिसें छुं छुं फिल्मय् नं म्हितादिल । मुनासःया च्याकःगु ख्यालःकासाय् ‘सनां गुथि’पाखें न्हाप सिरपाः, ‘तांतिंग्वःजा’ ख्यालकं न्हाप सिरपाः त्याकेत ताःलागु दु । वय्कः नेपालभाषा मंकाः खलःया संस्थापनया ईनिसें आःतक नं नेपालभाषा मंकाः खलःलिसे स्वापू दुम्ह व्यक्तित्व खः ।
बा पञ्चनारायण मानन्धर व मां कृष्णदेवी मानन्धरया क्वखं ने.सं. १०६६ कतिं पुन्हिकुन्हु येँया नःघः क्वाछँ त्वालय् भाजु गणेश साय्मिया जन्म जूगु खः । वय्कःया मेगु नां गणेश नारायण मानन्धर खः । थ्वय्कः थःगु मांभाय् थपू यायेगु लागि नेपालभाषा साहित्यय् जुयाच्वंगु अन्याःया विरोधय् जूगु भाषिक आन्दोलनय् न्ह्यलुवाः जुयाः सक्रिय रूपं ब्वति कयाःदिउम्ह छम्ह भाषिक अभियन्ता, भाषिक योद्धा नापं समाजसेवी नं खः ।
भाजु गणेश साय्मिं नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् थःगु पलाः कविता व बाखं पाखें न्ह्याकादीगु खः । साय्मिया न्हापांगु साहित्यिक सृजना बाखं गजू मरू देगः ने.सं. १०९० य् सितुइ पिदंगु खः । ने.सं.१०९४ य् जूगु विराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् बाखं विधाय् न्हाप सिरपाः त्याकादीम्ह भाजु साय्मिं थःगु बनेज्या नापनापं थःगु मांभाय् प्रति नुगः क्वसायेकाः निरन्तररुपं नेपालभाषा साहित्यया सेवा याना झाःगु दु । वय्कःया चिनाखँ व बाखं इलय्ब्यलय् थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदनाच्वंगु दु । साय्मिजु छम्ह प्याखंम्वः नं खः । प्याखं च्वयेगु, प्याखं स्यनेगु नापनापं नेपालभाषाया थीथी ख्यालः प्याखनय् अभिनय यानादीम्ह थ्वय्कः छम्ह लोकंह्वाःम्ह व सफल ख्यालःमि जुइत नं ताःलाःगु दु ।
थथे निःस्वार्थ भावं थःगु मांभाय् थपू यायेगु ज्याय् थःत फ्यानाझाःम्ह थ्वय्कलं यानादीगुयात कदर यासें ने.सं. ११४३ दिल्लागा ५ (वि.सं. २०८० असार २३ गते) शनिवाःकुन्हु छगू तःजिगु ज्याझ्वःया दथुइ गणेश साय्मियात मंकाः हनेज्या याःगु खः ।