येँ जिल्ला, येँ महानगरपालिका दुने लाःगु मेगु बस्ती कपन खः । थ्व थाय्या बारे यक्व पुलांगु स्रोत लुया मवःनि । आःतक खनेदुगु पुलांगु स्रोत प्रतापसिंह शाहं यानाब्यूगु लालमोहर खः । वय्कलं येँ तलेजु माजु थाय् मल्लकालंनिसें न्ह्यानावःगु गुथि व पुजायात निरन्तरता बीत वि.सं. १८३२ (ने.सं. ८९६) दँय् थीथी थासय्या बुँ गुथिइ तयाः लालमोहर यानाब्यूगु दु । उकी कपनया बुँ नं लाःगु दु । राजेन्द्र विक्रम शाहं वि.सं. १८८५ (ने.सं. ९४९) इ तयातःगु सिजःपतिइ नं थुगु थाय्या नां च्वयातःगु दु । थ्व नगरकोटीतय्गु पुलांगु थाय् खः । आःतक नं कपनय् थुगु जातिया यक्व बसोवास दु । थुपिं मध्यकालया लिपांगु इलय् जक स्वनिगलय् दुहांवःगु खः । गोर्खाली सेनानाप ल्वायेत येँया जुजु जयप्रकाश मल्लं योतापाखें नगरकोटी जातियात दुकयाः स्वनिगलय् थाय्थासय् बसोबास याकूगु खः ।
कपन थाय्या नां नेवाः भासं वःगु धाइ । थ्व बस्ती डाँडाया दथुइ लाः । प्यखें क्वय् थ्यंक पाः लुयाच्वंगु दु । थ्वयागु स्वरुप ‘चतांमरि’ छुइबलय् त्वपुइगु ‘कपं’ थें च्वं । वहे स्वयाः थुगु थाय्यात ‘कोर्प’ धायेगु यात । उगु नां अपभ्रंश जुयाः थौंकन्हय् कपन धायेगु यानाहल ।
वताय् गोकर्णेश्वर व जोरपाटी, योताय् महांकाल, यंता, चुनिखेल, बालुवा व यिताय् येँ महानगरपालिका दथुइ लाःगु कपन बस्ती बुढानिलकण्ठ नगरपालिका वडा ल्याः १०, ११ व १२ य् लाः । कपन बस्तीइ दुने फैका, धारीगां, बेख, कपनटार, जगडोल, पैयाँटार नां दुगु थीथी त्वाः दु । थुगु बस्तीया यितापाखे रुद्रमती खुसि (धोबीखोला) व यंतापाखें चुनमति खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु ।
थ्व बस्ती दुने च्वंगु धार्मिक सम्पदा सिद्धेश्वर, कुमारी, मनकामना, बंगलामुखी, महांकाल, महाद्यः, मनकामना, चुनदेवी बालकुमारी, नवदुर्गा, गणेद्यःया देगः खः । कपनया नेवाःतय्सं चुनिखेलय् हनीगु नौलिङ्गेश्वरीदेवीया जात्राय् ब्वति कयाः उत्सव न्यायेकी । उगु जात्रा बछलाथ्व (वैशाखशुक्ल) त्रियोदशी कुन्हु जुइ ।