जुजु प्रताप मल्ल (ने.सं ७४३—७९४)

जुजु प्रताप मल्ल (ने.सं ७४३—७९४)

जुजु महिन्द्र मल्ल लिपा येँय् नेपालभाषाया काव्यधाः न्ह्याकावंम्ह मेम्ह जुजु प्रताप मल्ल खः । मैथिली कवि विद्यापतिया श्रृंगार काव्यं प्रभावितम्ह येँया जुजु प्रताप मल्ल झिंन्हय्गूगु शदीया छम्ह च्वन्ह्याःम्ह श्रृंगारिक कवि खः । जुजु प्रताप मल्लं तत्कालिन मुद्रा तथा शिलाभिलेखय् थःगु नांया न्ह्यःने कविन्द्र धकाः न्ह्यथनावंगु दु । थथे थःत कविन्द्र धकाः सम्वोधन याके यःम्ह जुजु प्रताप मल्लं थःगु बंशावली व थम्हं तयागु थीथी शिलालेखय् थःत व्याकरण, संगीत, नृत्य आदि अनेक विद्यां पारंगतम्ह धकाः थःगु व्यक्तित्वया बारे नं उजागर यानावंगु दु । वय्‌कःया नेपालभाषां च्वयातःगु ४० पु ति म्ये लुयावःगु दु । थ्वय्‌कः बहुभाषिक कवि खः । थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया नापं संस्कृत, मैथिली भाषं गीति काव्यया रचना यानावंगु दु । थ्वय्‌कःया संस्कृत, मैथिली भाषं थीथी देवदेवीपिनिगु स्तुति म्ये थाय्थासया अभिलेखय् लुयावःगु तर नेपालभाषाया म्ये लिपा तिनि लूगु खः । मेमेपिं जुजुपिं सिद्धिनरसिंह मल्ल, जयप्रकाश मल्लपिनिगु म्ये थें थ्वय्‌कःया म्ये दाफा भजनय् उलि हालीगु खनेमदुलिं थ्वयकःयात मैथिली व संस्कृत भाषाया कवि कथं जक नालेगु यानातःगु खः । लिपा थ्वय्‌कःया राष्ट्रिय अभिलेखालयय् व आशा सफूकुथिया अभिलेख ग्रन्थय् ३७ पु नेपालभाषाया म्ये लुयावसेंलि थ्वय्‌कः नेपालभाषाया नं छम्ह सशक्तम्ह कवि खः धकाः आपास्यां म्हसिल । अझ थ्वय्‌कःया रागमाला सफुलिइ उल्लेख जुयाच्वंगु ९८ पु म्ये गुगु खः थुपिं लुइके हे मानिगु दनि । वय्‌कःया आःतक लूगु मेयात विषयवस्तुया ल्याखं प्यब्वय् थलेज्यू । थुपिं खः— भक्ति, उपदेश, लाय्कू श्रृंगारिक व ऋतु वर्णन् । थ्वय्‌कःया संस्कृतं रचना यानातःगु काव्यय् थें नेपालभाषां चिनातःगु भक्ति विषयया म्येय् थीथी देवदेवीपिनिगु स्तुति खनेमदु । काली व महिषमर्दिनी नामं प्रख्यातम्ह चण्डिनी देवीया रुप, बल, पराक्रम ब्वयाः च्वयातःगु सगुण भक्तिया स्तुति म्येँ हे थ्वय्‌कःया नेपालभाषां चिनातःगु भक्ति विषयया म्येँ खः । अथेहे थ्वय्‌कःया गीतिकाव्यया मेगु विषय उपदेश म्येँ जूगु दु ।

वय्‌कलं च्वयातःगु उपदेश म्येयात नं धार्मिक, नैतिक व श्रृंगारिक यानाः स्वथिकय् ब्वथलेछिं । धार्मिक उपदेश म्येँ मध्ये थ्वय्‌कःया न्ह्यथनेबहःगु म्ये रानी पुखूया शिलालेखय् न्ह्यब्वयातःगु गंगा तीर्थया स्नानं प्राप्त जुइगु फल न्ह्यब्वयातःगु म्ये जूगु दुसा नैतिक उपदेश म्येय् सर्वसाधारणयात उपदेश बीकथंयागु जूगु दु । अथेहे श्रृंगार उपदेश म्येय् थःगु रुप यौवनयात भिंगु लँय्

छ्यलेगु उपदेश बियातःगु दु । श्रृंगारिक म्येय् तःम्ह रानीपिंनाप रसरंगय् भुलेजूम्ह जुजु प्रताप मल्लं मैथिली कवि विद्यापतिया पदावलीया थासाय् प्रेम प्रसंग, दूती, सखी सम्भास, अभिसार व विरह म्ये चिनातःगु खनेदु। श्रृंगारिक म्येय् राधाया कृष्णप्रतिया मतिना कथं न्ह्यब्वयाः विप्रलम्भ श्रृंगारया धाः हायेकेगु यानातःगु । अथेहे नायिकाया विरह गुलित तच्वः धैगु क्यनेत वय्‌कलं थनया खुगू ऋतुया वर्णन् यानाः म्ये चिनावंगु नं दु । प्रताप मल्लया काव्यया अभिव्यक्ति पक्ष मनन् यायेबलय्— संक्षिप्तता, काव्य गुण, भाव व्यंजना शक्ति, लोकक्ति, संगीतात्मकता, उपमा अलंकारया यठेष्ट प्रयोग आदि वय्‌कःया शैलीगत विशेषता जूगु दु । थुकथं प्रौढ स्तरीय भाषां तःजिगु लाय्कू श्रृंगारिक म्ये नापं बौद्धिकतां जाःगु उपदेशात्मक म्ये चिनावंम्ह प्रताप मल्ल मल्लकालयात स्र्वणयुग धायेकूपिं कविपिं मध्ये छम्ह खः ।