बौ रत्न बहादुर डंगोल व मां सानुनानी डंगोलया क्वखं ने.सं. १०८८ इतुंबाहाः, ताहाननीइ मय्जु ज्ञानीशोभाया जन्म जूगु खः । ज्ञानीशोभा डंगोल थःगु बिद्यार्थीकालं निसें नेपालभाषाया भाषिक, साहित्यिक, ज्याखँय् संलग्न जुयादीम्ह छम्ह मातृभाषाह्यःमि खः ।
वय्कलं स्कूलया इलय् अन्तर नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन धेंधेंबल्लाः कासाय् कन्यामन्दिर हाइ स्कूल पाखें ब्वति कयाः चिडियाखाना महात्म्य थेंज्याःगु बाखं च्वयाः सिरपा त्याकेत ताःलाःगु दु । वय्कलं इहिपा लिपा नं च्वयेगु ब्वनेगु त्वःतामदी । वय्कःया चिनाखं, बाखं, हाइकु आदि थीथी पत्रिकाय् इलय् ब्यलय् पिदंगु दुसा नीन्यादँति न्ह्यः नेपाल प्रचलित लिपिं ज्ञानीसः (ने.सं ११२१) नांगु कविता संग्रहया न्हापांगु ब्वः पिदन । ज्ञानीसः निब्वगु सफू नेपाल लिपि, देबनागरि लिपिं व अंग्रेजी भासं हिइकाः पितब्वज्या जुल । थौंकन्हय् वय्कलं गुगल ट्रान्सलेसन ज्याखँय् नं ई दइबलय् ग्वाहालि यानाच्वनादीगु दु । वय्कः नेवाः गुथिया संस्थापक दुजः, ह्याउँनिभाः नेपालभाषा ग्वाहालि पुचःया दुजः, हलिं नेवाः गुथिया जःखः नापं वय्कः थी थी नेपालभाषा खलः पुचः व गुथियात ग्वाहालि यानाच्वनादीम्ह स्रष्टा नं खः ।
भाजु ज्ञानेन्द्ररत्न बज्राचार्यया जन्म ने.सं. १०८५ गुंलाथ्व नवमीकुन्हु बौ पं. रत्नकाजी बज्राचार्य व मां अष्टकुमारी बज्राचार्यया कोखं जूगु खः । नेवाः जाति भाषा व साहित्य थकायेया निंतिं न्ह्याना च्वनादिइम्ह वय्कलं थीथी इलय् जुइगु साहित्य सम्मेलन, कवि गोष्ठी चिनाखँ, च्वखँ च्वयाः ब्वति कायेगुया नापं थीथी ख्वाःपौ पत्रपत्रिकाय् पिथनादीगु दु । थथे पिदंगु वय्कःया च्वसुइ दुवालेबलय् वय्कःयात देय्या समसामयिक राजनैतिक विषययात कःघानाः देशय् जुयाच्वंगु विसंगति विकृतियात उलिभनं जनतायात सचेत यायेगु पक्षया साहित्य रचना याइम्ह स्रष्टाकथं कायेछिं । वय्कःया न्हापांगु च्वसाया रुपय् इनाप वाःपतिइ शून्य शून्यया दुने जि यःम्ह (ने.सं. ११००) नांगु कविता खः । वय्कः साहित्यिक विधाय् जक सीमित मजूसे नेवाः संकिपा दयेकेगुलिइ नं ल्हाः तयादीगु दु । वय्कलं ने.सं. ११३० य् पिदंगु शाक्यमुनि बुद्धया बाखनय् आधारित सेरिव बन्जाः संकिपाया धकिंबाखं नं च्वयादीगु दु ।
वय्कः थीथी नेवाः भाषिक खलः पुचःलिस नं आवद्ध जुयादी । गथे— नेपाल लिपि गुथि मूदुजः, नेपालभाषा मंकाःखलः १५ वडा कचाया छ्याञ्जे, नेवाः देय् गुथि नेपालमण्डल १५ वडा कचाया नायः, नेपाल लोकतान्त्रिक नेवाः संघया केन्द्रीय छ्याञ्जे, येँ महानगरपालिका नेवाः ज्याकःमि गुथिया छ्याञ्जे आदि आदि जुयाः नं आपालं ज्या यानादीगु दु । थीथी साहित्य सम्मेलन व कवि गोष्ठीइ तःगू सिरपाः त्याकादीधुंकूम्ह भाजु ज्ञानेन्द्र वज्राचार्यं थीथी संघसंस्था पाखें नं तःगू हे हनापौ, सुभाय् प्राचीनकालया साहित्य (ने.सं. ६२५–९६७)