दँय्दसं मिलापुन्हिकुन्हु व गुंपुन्हिया प्यन्हु न्ह्यः चांगुनारायण द्यः, लक्ष्मी व सरस्वतीया प्रतीक कथं वहःया कलश जात्रा यानाः येँया हनुमानध्वाखाय् बिज्याकेगु चलन दु । थ्व लिच्छविकालीन परम्परा कथं न्ह्यानाच्वंगु जात्रा खः । जनधारणाकथं छगू इलय् भूलोकय् मनूया भेषय् चाःहिउ वःम्ह स्वय्म नारांद्यः खः धयागु खँ छम्ह नांजाःम्ह तान्त्रिकं सीकाकाल । सकल मानव कल्याणया निंतिं वसपोलयात येँय् हे सदां बिज्याकातयेगु मतिइ तयाः मभिं क्यने कथं व मनूया न्ह्यःने चाया थलबल
तछ्यानाः अशुभ क्यनाबिल । अशुभ खनेवं नारांद्यः तलेजु दुने बिज्यात । नारांद्यः बिज्याःगुलिं अन तःधंगु होम व पुजा यानाः द्यः पलिस्था यात धयागु जनश्रुति दु ।
उबलय् निसें हे थौं तक थुगु परम्परा न्ह्यानाच्वंगु दु । दछिया निक्वः जुइगु थुगु जात्राय् स्वंगलं वहःया कलश भँडेलतय्सं प्वाथय् घानाः चांगुनारायण द्यःया देगः चाःहिलाः थाय्थासय् पुजा फफं मूलपानी, जोरपाटी, बौद्ध, चाबही, नक्साल जुयाः लानीपुखूया जगतनारायण देगलय् थ्यंकेहइ । अन राजोपाध्याय पुजारीं पुज्यायेधुंकाः गुरुजुया पल्टनं तोप तयाः लानीपुखूनिसें असं जुयाः मखंपाखे हइ । मखंया महाद्यःया न्ह्यःने थ्यनेवं चाया थलबल तछ्यानाः द्यःयात अशुभ क्यनी । स्वंगलं कलश हनुमानध्वाखा न्ह्यःने थ्यनेवं तलेजुया पुजारी राजापोध्यायं कलशयात पुज्याइ । चाँगुनारांद्यः येँय् बिज्याःगुया साक्षी कथं येँया लाय्कू कुमारीयात कर्माचार्य व जोशी पुजारीं पुजा याइ । अनं लिपा स्वंगलं कलश तलेजु दुने लसकुस यानाः दुकाइ । कलश तलेजु दुने बिज्याकेधुंकाः कुमारीयात थःगु द्यःछेँय् लितबिज्याकी । तलेजु दुनेया तुं दुगु थासय् कलश थापना यानाः तलेजु व चाँगुनारांद्यःया पुजा थवंथवय् हिलाबुला यानाः होम व पुजा याइ । पुजा क्वचायेकाः कलश ज्वनाः जुजुयात (न्हापा जुजुयात, लिपा गणतन्त्र वयेधुंकाः राष्ट्रपतियात) छाया दर्शन याकी । दर्शनलिपा उगु कलशया जल भचाखुसिइ विसर्जन यानाः कलश यात्रालिसें चायागु थलबल तछ्यायेगु जात्रा क्वचाइ ।

मकवानपुर जिल्लाया थाहा नगरपालिका दुने लाःगु छगू पुलांगु ऐतिहासिक नेवाः वस्ती खः – चित्लाङ । नेपालभाषां चिलं–चिलिम धाधां चित्लाङ जूवंगु खनेदु । चित्लाङया क्षेत्रफल ३२.६ वर्गकिमी दु । थ्व थाय् येँया लाय्कुलिं ५.१ किमी पश्चिम–दक्षिणपाखे लाः । चित्लाङया पूर्वय् फाखेल, दक्षिणय् मार्खु, पश्चिमय् बज्रवाराही, उत्तरय् थानकोट व नौबिसे खानीखोला लाः । थ्व थाय् न्हापा भारतं नेपाः वयेगु नांजाःगु व्यापार मार्ग खः । भारतया सम्राट अशोक ई.पू. २७३ स थ्वहे लँ जुयाः नेपाः वःगु व थन लँय् अशोक चैत्य अर्थात् चीभाःद्यः दयेकूगु धापू दु । अथेहे चीनया बौद्ध यात्री हुएन साङ थ्वहे लँपु जुयाः नेपाः वःगु व पृथ्वीनारायण शाहं नं तःक्वः थ्व लँपु छ्यःगु खँ न्ह्यथनातःगु दु । अथेहे अंशुवर्मां अनया गोपालीतय्त सा म्येय् लहिनाः नयेत जग्गा ब्यूगु खँ नं शिलालेखय् न्ह्यथनातःगु दु ।
थन थीथी थासय् प्यं पुखू, लाखे–लसिं पुखू, चुनि पुखू आदि दु । थन प्राचीनकालिन श्री कालीदेवी, त्रिलिङ्गेश्वर महाद्यः, भिंद्यः, तलेजु देगः, कोटछेँ, गणेद्यः, नासःद्यः, भैरव, जलदेवी आदिया देगः नं दु । थनया प्राचीन गोल्भा दरबार, कोतारा गुफा आदि नांजाः ।
चित्लाङय् नेवाः लिसें तामाङ, खस व ब्राम्हणतय्गु नं वसोबास दु । थन दँय्दसं कात्ति जात्रा, तलेजु भवानी व खड्ग जात्रा, महालक्ष्मी जात्रा, महाचूनि जात्रा, त्यप जात्रा, सायाः, कृष्ण जात्रा, इन्द्रजात्रा जुइसा गुलिं स्वदँय् छक्वः जुइगु जात्रात नं दु ।