मौलिक नेवाः भक्ति संगीतय् मुख्य यानाः खिं, ताः व बभू थानाः हालीगु भजन म्येयात दापाम्ये धाइ । दापाम्ये द्यःपिनिगु वर्णन, स्तुति व आशिका खः । नासःद्यः, गनेद्यः, महाद्यः, नारांद्यः, कृष्णद्यः, भिंद्यः, भैरःद्यः, भगवती, अजिमा, काली, बुद्घ, बोधिसत्व, लोकेश्वर, जोगिनी आदि द्यःपिनिगु दापाम्ये यक्व दु । देश वर्णन, तीर्थ महात्म्य व थीथी पुराणया बाखं व पात्र नं दापाम्येय् दुथ्याः ।
मौलिक नेवाः परम्परा खयाः नं दापाम्येय् नेवाः जक मखसे थासंथाय् संस्कृत व खस भाय्या म्येग्वः नं छ्यलातःगु दु । म्येया दथुइ छ्यलातःगु जक मखसे मुक्कं मैथिलि भाय्या यक्व दापाम्ये दु । भक्ति संगीत जूसां दापाम्येय् भक्तिरस जक मखसे वीररस, करुणरस, श्रृङ्गाररस आदिया म्ये नं दु । दापाम्ये थीथी शास्त्रीय रागया लसय् चिनातःगु दुसा तालया ल्याखं थौकन्हय् उप्वः थें न्हय्गू ताल चलनचल्ती दु ।
गुलिखे दापाम्येया लिपांगु चिलनय् जुजु, म्येच्वमि बाय् च्वकूपिनिगु नां दइ । थुकिं दापाम्ये गुुलि पुलांगु धकाः थुइके फइ । निगूगु शताब्दिया संस्कृत कवि व संगीतज्ञ जयदेवया ‘गीत गोविन्द’या म्ये व ‘मैथिलि कवि कोकिल’ विद्यापतिं च्वयातःगु यक्व म्ये नेवाःतय्सं दापाय् हालाच्वंगु दु । थुकिं नेवाःतय्गु दापा संगीतय् थुमिगु प्रभाव बांलाक खनेदु । आःतक लूकथं नेवाः भाय्या दापाम्येय् नां दुथ्याःम्ह दकलय् पुलांम्ह झिंखुगूगु शताब्दिया येँदेय्या जुजु महीन्द्र मल्ल खः । नेवाः समाजय् मिसापिन्सं बाजं थाइगु चलन लिपातिनि खनेदुगु जूसां म्येच्वमि बाय् च्वकूम्हकथं दापाम्येय् मल्लकालया यक्व लानिपिनिगु नां दु । गथेकि भुवनलक्ष्मी, कुमुदिनीदेवी, दयालक्ष्मी, चन्द्रलक्ष्मी, पुण्यलक्ष्मी । पुलांगु दापाम्येया लसय् म्येग्वः जक हिलाः यक्वं न्हूगु दापाम्ये च्वयातःगु दुसां न्हूगु लसय् हनातःगु दापाम्ये उलि मदु ।
दापाया परम्पराकथं दापाम्येयात निथी ब्वथले ज्यू– ग्वारा व चालि । दापा थाइबलय् न्हापां हालीगु म्ये ग्वारा खःसा वयांलिपा चालि हालाः दापा क्वचाइ । ग्वारा हालेधुंकाः चालि महासे मज्यू । बरु ग्वारा महासे चालि जक हालाः नं दापा क्वचायेके ज्यू । दतले ग्वारा व चालि छम्ह हे द्यः बाय् छपु हे रागया हालेमाः ।
गनं नं दापा थायेबलय् छु म्ये हालेगु धयागु ल्ययेत निगूकथं बिचाः याइ । दकलय् न्हापा गन द्यःयाथाय् दापा थायेगु खः व द्यःया दापाम्ये ल्यइ । अनंलि व द्यःया म्ये बखतकथंया रागया खः मखु स्वइ । दापा थायेथाय्या द्यःया म्ये मदुसा नासःद्यःया म्ये न्ह्याथासं हालेज्यू । बखतया रागया म्ये मदुसा न्ह्याबलें हालेज्यूगु रागया म्ये ल्ययाः हाली ।
दापाम्ये मिजंपिनिगु पुचलं जक हालीगु परम्परा जूसां थौंकन्हय् मिसापिं नं बुलुहुं दापा ख्यलय् न्ह्यानाच्वंगु दु । दापा म्ये हालीपिं खिं थाइपिनि जवं खवं च्वनाः जवया पुचलं व खवया पुचलं छझ्वः छझ्वः पालंपाः हालीगु नं चलन दु ।
दापाम्ये सदापाम्ये
मौलिक नेवाः भक्ति संगीतय् मुख्य यानाः खिं, ताः व बभू थानाः हालीगु भजन म्येयात दापाम्ये धाइ । दापाम्ये द्यःपिनिगु वर्णन, स्तुति व आशिका खः । नासःद्यः, गनेद्यः, महाद्यः, नारांद्यः, कृष्णद्यः, भिंद्यः, भैरःद्यः, भगवती, अजिमा, काली, बुद्घ, बोधिसत्व, लोकेश्वर, जोगिनी आदि द्यःपिनिगु दापाम्ये यक्व दु । देश वर्णन, तीर्थ महात्म्य व थीथी पुराणया बाखं व पात्र नं दापाम्येय् दुथ्याः ।
मौलिक नेवाः परम्परा खयाः नं दापाम्येय् नेवाः जक मखसे थासंथाय् संस्कृत व खस भाय्या म्येग्वः नं छ्यलातःगु दु । म्येया दथुइ छ्यलातःगु जक मखसे मुक्कं मैथिलि भाय्या यक्व दापाम्ये दु । भक्ति संगीत जूसां दापाम्येय् भक्तिरस जक मखसे वीररस, करुणरस, श्रृङ्गाररस आदिया म्ये नं दु । दापाम्ये थीथी शास्त्रीय रागया लसय् चिनातःगु दुसा तालया ल्याखं थौकन्हय् उप्वः थें न्हय्गू ताल चलनचल्ती दु ।
गुलिखे दापाम्येया लिपांगु चिलनय् जुजु, म्येच्वमि बाय् च्वकूपिनिगु नां दइ । थुकिं दापाम्ये गुुलि पुलांगु धकाः थुइके फइ ।झिंनिगूगु शताब्दिया संस्कृत कवि व संगीतज्ञ जयदेवया ‘गीत गोविन्द’या म्ये व ‘मैथिलि कवि कोकिल’ विद्यापतिं च्वयातःगु यक्व म्ये नेवाःतय्सं दापाय् हालाच्वंगु दु । थुकिं नेवाःतय्गु दापा संगीतय् थुमिगु प्रभाव बांलाक खनेदु । आःतक लूकथं नेवाः भाय्या दापाम्येय् नां दुथ्याःम्ह दकलय् पुलांम्ह भिंmखुगूगु शताब्दिया येँदेय्या जुजु महीन्द्र मल्ल खः । नेवाः समाजय् मिसापिन्सं बाजं थाइगु चलन लिपातिनि खनेदुगु जूसां म्येच्वमि बाय् च्वकूम्हकथं दापाम्येय् मल्लकालया यक्व लानिपिनिगु नां दु । गथेकि भुवनलक्ष्मी, कुमुदिनीदेवी, दयालक्ष्मी, चन्द्रलक्ष्मी, पुण्यलक्ष्मी । पुलांगु दापाम्येया लसय् म्येग्वः जक हिलाः यक्वं न्हूगु दापाम्ये च्वयातःगु दुसां न्हूगु लसय् हनातःगु दापाम्ये उलि मदु ।
दापाया परम्पराकथं दापाम्येयात निथी ब्वथले ज्यू– ग्वारा व चालि । दापा थाइबलय् न्हापां हालीगु म्ये ग्वारा खःसा वयांलिपा चालि हालाः दापा क्वचाइ । ग्वारा हालेधुंकाः चालि महासे मज्यू । बरु ग्वारा महासे चालि जक हालाः नं दापा क्वचायेके ज्यू । दतले ग्वारा व चालि छम्ह हे द्यः बाय् छपु हे रागया हालेमाः ।
गनं नं दापा थायेबलय् छु म्ये हालेगु धयागु ल्ययेत निगूकथं बिचाः याइ । दकलय् न्हापा गन द्यःयाथाय् दापा थायेगु खः व द्यःया दापाम्ये ल्यइ । अनंलि व द्यःया म्ये बखतकथंया रागया खः मखु स्वइ । दापा थायेथाय्या द्यःया म्ये मदुसा नासःद्यःया म्ये न्ह्याथासं हालेज्यू । बखतया रागया म्ये मदुसा न्ह्याबलें हालेज्यूगु रागया म्ये ल्ययाः हाली ।
दापाम्ये मिजंपिनिगु पुचलं जक हालीगु परम्परा जूसां थौंकन्हय् मिसापिं नं बुलुहुं दापा ख्यलय् न्ह्यानाच्वंगु दु । दापा म्ये हालीपिं खिं थाइपिनि जवं खवं च्वनाः जवया पुचलं व खवया पुचलं छझ्वः छझ्वः पालंपाः हालीगु नं चलन दु ।
दापाम्ये सदापाम्ये
मौलिक नेवाः भक्ति संगीतय् मुख्य यानाः खिं, ताः व बभू थानाः हालीगु भजन म्येयात दापाम्ये धाइ । दापाम्ये द्यःपिनिगु वर्णन, स्तुति व आशिका खः । नासःद्यः, गनेद्यः, महाद्यः, नारांद्यः, कृष्णद्यः, भिंद्यः, भैरःद्यः, भगवती, अजिमा, काली, बुद्घ, बोधिसत्व, लोकेश्वर, जोगिनी आदि द्यःपिनिगु दापाम्ये यक्व दु । देश वर्णन, तीर्थ महात्म्य व थीथी पुराणया बाखं व पात्र नं दापाम्येय् दुथ्याः ।
मौलिक नेवाः परम्परा खयाः नं दापाम्येय् नेवाः जक मखसे थासंथाय् संस्कृत व खस भाय्या म्येग्वः नं छ्यलातःगु दु । म्येया दथुइ छ्यलातःगु जक मखसे मुक्कं मैथिलि भाय्या यक्व दापाम्ये दु । भक्ति संगीत जूसां दापाम्येय् भक्तिरस जक मखसे वीररस, करुणरस, श्रृङ्गाररस आदिया म्ये नं दु । दापाम्ये थीथी शास्त्रीय रागया लसय् चिनातःगु दुसा तालया ल्याखं थौकन्हय् उप्वः थें न्हय्गू ताल चलनचल्ती दु ।
गुलिखे दापाम्येया लिपांगु चिलनय् जुजु, म्येच्वमि बाय् च्वकूपिनिगु नां दइ । थुकिं दापाम्ये गुुलि पुलांगु धकाः थुइके फइ ।झिंनिगूगु शताब्दिया संस्कृत कवि व संगीतज्ञ जयदेवया ‘गीत गोविन्द’या म्ये व ‘मैथिलि कवि कोकिल’ विद्यापतिं च्वयातःगु यक्व म्ये नेवाःतय्सं दापाय् हालाच्वंगु दु । थुकिं नेवाःतय्गु दापा संगीतय् थुमिगु प्रभाव बांलाक खनेदु । आःतक लूकथं नेवाः भाय्या दापाम्येय् नां दुथ्याःम्ह दकलय् पुलांम्ह झिंखुगूगु शताब्दिया येँदेय्या जुजु महीन्द्र मल्ल खः । नेवाः समाजय् मिसापिन्सं बाजं थाइगु चलन लिपातिनि खनेदुगु जूसां म्येच्वमि बाय् च्वकूम्हकथं दापाम्येय् मल्लकालया यक्व लानिपिनिगु नां दु । गथेकि भुवनलक्ष्मी, कुमुदिनीदेवी, दयालक्ष्मी, चन्द्रलक्ष्मी, पुण्यलक्ष्मी । पुलांगु दापाम्येया लसय् म्येग्वः जक हिलाः यक्वं न्हूगु दापाम्ये च्वयातःगु दुसां न्हूगु लसय् हनातःगु दापाम्ये उलि मदु ।
दापाया परम्पराकथं दापाम्येयात निथी ब्वथले ज्यू– ग्वारा व चालि । दापा थाइबलय् न्हापां हालीगु म्ये ग्वारा खःसा वयांलिपा चालि हालाः दापा क्वचाइ । ग्वारा हालेधुंकाः चालि महासे मज्यू । बरु ग्वारा महासे चालि जक हालाः नं दापा क्वचायेके ज्यू । दतले ग्वारा व चालि छम्ह हे द्यः बाय् छपु हे रागया हालेमाः ।
गनं नं दापा थायेबलय् छु म्ये हालेगु धयागु ल्ययेत निगूकथं बिचाः याइ । दकलय् न्हापा गन द्यःयाथाय् दापा थायेगु खः व द्यःया दापाम्ये ल्यइ । अनंलि व द्यःया म्ये बखतकथंया रागया खः मखु स्वइ । दापा थायेथाय्या द्यःया म्ये मदुसा नासःद्यःया म्ये न्ह्याथासं हालेज्यू । बखतया रागया म्ये मदुसा न्ह्याबलें हालेज्यूगु रागया म्ये ल्ययाः हाली ।
दापाम्ये मिजंपिनिगु पुचलं जक हालीगु परम्परा जूसां थौंकन्हय् मिसापिं नं बुलुहुं दापा ख्यलय् न्ह्यानाच्वंगु दु । दापा म्ये हालीपिं खिं थाइपिनि जवं खवं च्वनाः जवया पुचलं व खवया पुचलं छझ्वः छझ्वः पालंपाः हालीगु नं चलन दु ।
दापाम्ये सफू
दापाया परम्पराय् दापाम्ये छता हे जक च्वयातःगु दु । हरिताल इलातःगु नेपाली भ्वँतय् दापाम्ये च्वयातःगु सफू दापाम्ये सफू खः । थीथी शास्त्रीय रागया आधारय् चिनातःगु दापाम्ये रागकथं ब्वथला तइ । छपु रागया म्ये क्वचालकि तिनि मेगु रागया म्ये दइ । सफुलिइ छु छु रागया ग्वःपु म्ये दइ धयागु थासंथासय् पानाच्वंगु खने दु । लिपांगु इलय् सफुलिइ दुगु फुक्कं म्ये हाले मसयाः हालेसःगु म्येजक मुंकाः न्हूगु दापाम्ये सफू नं पिकया तःगु खनेदु । आःतक लूगु मध्यय् पुलांगु दापाम्ये सफू निसः दँ न्ह्यःयागु दु ।
दापाम्ये सफुलिइ दकलय् च्वय् जवंखवं म्येया राग व तालया नां ह्याउँगु आखलं च्वयातइ । म्येग्वः हाकुगु आखलं च्वयातइसा म्येझ्वः पूवंगु क्यनेत ह्याउँगु ध्वः सालातइ । म्येया धुवा व चिलंया चिंकथं धु व चिलंल्याः च्वयातइ ।
ग्वारा
छथीस्वयां उप्वः तालय् हनातःगु दापाम्येयात ग्वारा धाइ । थुज्वःगु म्ये दापा संगीतया विशेषताकथं खनेदु । ग्वारा म्ये दापाय् दुगु थीथी ताल ल्वाकछ्यानाः चिनातइ । तालया ल्याःकथं निगू ताल दुगु ग्वाराया ताल दोमान (दोमां), स्वंगू ताल दुगुयात त्रिमान, प्यंगू ताल दुगुयात चौमान, ङागू ताल दुगुयात पञ्चमान, खुगू ताल दुगुयात षटमान व न्हय्गू ताल दुगु ग्वाराम्येया ताल सप्तमान धाइ । थुकथं ग्वाराय् ग्वःगू ताल दु धयागु सीदइ । यलय् ग्वाराय् छथी जक ताल दुगुयात गुलि चाकः (आवर्तन) दुगु खः व स्वयाः तुता, माथेमाँ व बाधाः धायेगु चलन दु । ग्वाराय् ताल च्याचाकः स्वयाः म्ह्व जूसा तुता धाइ, च्याचाकः दुसा माथेमाँ धाइसा च्याचाकलं उप्वः दुसा बाधा धाइ ।
ग्वारा हालीबलय् तःक्वःमछि लिसाकयाः म्ये हाली । उप्वः थें ग्वारा म्ये छचिलं जक दइ । निचिलं दुगु व लवःधूया बिस्कं हे चिलं दुगु नं ग्वारा म्ये दु । थाय् व अवस्थाकथं ग्वःधू म्ये हालेगु पाइ । अथेसां येँय् दापा थाइबलय् गुधूतक हाली । ग्वाराया म्येग्वः छथी हे जूसां बाजंया बोल हिलाच्वनी । बाजंया बोलया ल्याखं ग्वाराया धूपतिं थीथी नां दइ – माधू, लवःधू, तिकःधू, घ्वं ।
माधू/मात्वाः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् दकलय् न्हापांगु धूयात माधू धाइ । थासंथाय् थुकियात मात्वाः नं धाइ । निक्वःतक छथी हे बाजंया बोल थानाः माधू हाली ।
लवःधू/लः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् निधू माधू हालेधुंकाः स्वक्वःगु धूयात लवःधू धाइ । गनंगनं थुकियात लः धाइ । निचिलं दुगु ग्वाराम्ये जूसा लवःधुलय् निगूगु चिलंया म्ये हाली । लवःधुलिइ खिंया बोल मुक्कं पाइ ।
तिकःधू/कचामात्वाः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् प्यक्वःगु धूयात तिकःधू धाइ । थुकिया न्हापांगु तालया खिं बोल पाःसां मेगु बोल माधूलिसे ज्वःलाइ । अथे हे दकलय् लिपांगु (गुक्वःगु) धूकथं तिकःधुलिं हे ग्वारा क्वचाइ । दकलय् लिपांगु तिकःधू न्ह्यः घ्वंया पालय् मेमेगु बाजं थाःसां तिकःधुलय् खिं थानाः हे क्वचायेकेमाः ।
घ्वं/घो
दापाया ग्वारा हालीबलय् तिकःधू धुंकाःया धूयात घ्वं धाइ । गनं गनं थुकियात घो कायेगु नं धाः । प्यधू म्ये हालीगु घ्वंया पालय् दापाया मू बाजं खिं मथासे फर्माइसकथं पछिमा, दबदब, नगरा, धोलक आदि मेमेगु बाजं थायेगु नं चलन दु । ताःईतक दापा थायेमाःसा प्यधुलिं मयाक नं घ्वं हालेज्यू ।
छपु दापाम्ये (ग्वारा)
भगवान ग्वारा
राग — सारङ्ग ताल — पञ्चमान
हाँदे भगवान हाँदे ।
मामकि लोचनी पद्मिनी तारा हाँदे ।
चतुर्दिग भगवान मोक्षदाता हाँदे ।
त्रइलोक्य ईश्वर महाबुद्ध हाँहाँदे ।
सिरी धर्मधातु ।।
चालि
छगू हे तालय् हनातःगु यक्व चिलं दुगु दापाम्येयात चालि धाइ । अपवादकथं जक गुलिं गुलिं चालि म्ये निगू तालया नं दु । दापाया परम्पराय् ग्वाराधुंकाः जक चालि हाली । धूपतिं लिसाकाइगु चालिम्येया झ्वःयात ‘धुवा’ धाइ । म्ये सफुलिइ ह्याउँगु आखलं ‘।। धु ।।’ चिं तयाः धुवा क्यनातइ । धुवा धुंकाःया निझ्वःम्येयात ‘चिलं’ धाइ । चिलंया न्हापांगु झ्वःयात ‘जाः बाय् न्ह्यत्वाः’ धाइसा लिपांगु झ्वःयात ‘क्वलाः बाय् लित्वाः’ धाइ । जाःया झ्वः क्वचायेकेत सफुलिइ ह्याउँगु आखलं ‘।’ ध्वः साला तइ । म्ये हालेबलय् क्वलाःया झ्वः क्वचायेवं धुवा हालेमाः । म्ये सफुलिइ क्वलाःया झ्वः धुनेवं ह्याउँगु आखलं ‘।। १ ।। धु’ चिं तयाः चिलंल्याः व धुवा लिसा कायेगु धकाः क्यनातइ । गुलिखे चालिया लिपांगु चिलमय् म्ये च्वःम्ह, च्वकूम्ह बाय् व ईया जुजुया नां नं दुथ्याका तःगु दइ ।
छपु दापाम्ये (चालि)
हे माइ हारति
राग — वलादि ताल — प्रताल
हे माई हारति जगतया माता ।। धु ।।
गोश्रृङ्ग परवतसं धरमया थानसं बिज्याक आनन्द जुयाव ।
शिरसं मतुक लुँया मोतिया हार नं तिसे बिज्याक दक्षिण स्वयाव ।। १ ।। धु
धनभाजु लुकुंछिसे धनमय्जु ब्यकुं च्यासे खुम्ह मचा सहित बिज्याक ।
जव मुलय् लाताभाजु खव मुलय्
लातिमय्जु वासिंभाजु सहित बिज्याक ।। २ ।। धु
ख्वाल उन ह्यंगुलिया मिखा वान पलेहलया बिज्याक मुसुहुंनं न्हिला ।
बालखया विनति खँ ङनेमाल छलपोलं याहुने जगत उद्धार ।। ३ ।। धु
नेपालया छत्रपति पृथ्वी बिक्रम शाहदेव याहुने प्रजा प्रतिपाल ।
ल्हाकम्ह अनाथ सिसे द्वंगु दक्व क्षमा यासे बिहुने शरण छि पाली ।। ४ ।। धु
दापाया परम्पराय् दापाम्ये छता हे जक च्वयातःगु दु । हरिताल इलातःगु नेपाली भ्वँतय् दापाम्ये च्वयातःगु सफू दापाम्ये सफू खः । थीथी शास्त्रीय रागया आधारय् चिनातःगु दापाम्ये रागकथं ब्वथला तइ । छपु रागया म्ये क्वचालकि तिनि मेगु रागया म्ये दइ । सफुलिइ छु छु रागया ग्वःपु म्ये दइ धयागु थासंथासय् पानाच्वंगु खने दु । लिपांगु इलय् सफुलिइ दुगु फुक्कं म्ये हाले मसयाः हालेसःगु म्येजक मुंकाः न्हूगु दापाम्ये सफू नं पिकया तःगु खनेदु । आःतक लूगु मध्यय् पुलांगु दापाम्ये सफू निसः दँ न्ह्यःयागु दु ।
दापाम्ये सफुलिइ दकलय् च्वय् जवंखवं म्येया राग व तालया नां ह्याउँगु आखलं च्वयातइ । म्येग्वः हाकुगु आखलं च्वयातइसा म्येझ्वः पूवंगु क्यनेत ह्याउँगु ध्वः सालातइ । म्येया धुवा व चिलंया चिंकथं धु व चिलंल्याः च्वयातइ ।
ग्वारा
छथीस्वयां उप्वः तालय् हनातःगु दापाम्येयात ग्वारा धाइ । थुज्वःगु म्ये दापा संगीतया विशेषताकथं खनेदु । ग्वारा म्ये दापाय् दुगु थीथी ताल ल्वाकछ्यानाः चिनातइ । तालया ल्याःकथं निगू ताल दुगु ग्वाराया ताल दोमान (दोमां), स्वंगू ताल दुगुयात त्रिमान, प्यंगू ताल दुगुयात चौमान, ङागू ताल दुगुयात पञ्चमान, खुगू ताल दुगुयात षटमान व न्हय्गू ताल दुगु ग्वाराम्येया ताल सप्तमान धाइ । थुकथं ग्वाराय् ग्वःगू ताल दु धयागु सीदइ । यलय् ग्वाराय् छथी जक ताल दुगुयात गुलि चाकः (आवर्तन) दुगु खः व स्वयाः तुता, माथेमाँ व बाधाः धायेगु चलन दु । ग्वाराय् ताल च्याचाकः स्वयाः म्ह्व जूसा तुता धाइ, च्याचाकः दुसा माथेमाँ धाइसा च्याचाकलं उप्वः दुसा बाधा धाइ ।
ग्वारा हालीबलय् तःक्वःमछि लिसाकयाः म्ये हाली । उप्वः थें ग्वारा म्ये छचिलं जक दइ । निचिलं दुगु व लवःधूया बिस्कं हे चिलं दुगु नं ग्वारा म्ये दु । थाय् व अवस्थाकथं ग्वःधू म्ये हालेगु पाइ । अथेसां येँय् दापा थाइबलय् गुधूतक हाली । ग्वाराया म्येग्वः छथी हे जूसां बाजंया बोल हिलाच्वनी । बाजंया बोलया ल्याखं ग्वाराया धूपतिं थीथी नां दइ – माधू, लवःधू, तिकःधू, घ्वं ।
माधू/मात्वाः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् दकलय् न्हापांगु धूयात माधू धाइ । थासंथाय् थुकियात मात्वाः नं धाइ । निक्वःतक छथी हे बाजंया बोल थानाः माधू हाली ।
लवःधू/लः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् निधू माधू हालेधुंकाः स्वक्वःगु धूयात लवःधू धाइ । गनंगनं थुकियात लः धाइ । निचिलं दुगु ग्वाराम्ये जूसा लवःधुलय् निगूगु चिलंया म्ये हाली । लवःधुलिइ खिंया बोल मुक्कं पाइ ।
तिकःधू/कचामात्वाः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् प्यक्वःगु धूयात तिकःधू धाइ । थुकिया न्हापांगु तालया खिं बोल पाःसां मेगु बोल माधूलिसे ज्वःलाइ । अथे हे दकलय् लिपांगु (गुक्वःगु) धूकथं तिकःधुलिं हे ग्वारा क्वचाइ । दकलय् लिपांगु तिकःधू न्ह्यः घ्वंया पालय् मेमेगु बाजं थाःसां तिकःधुलय् खिं थानाः हे क्वचायेकेमाः ।
घ्वं/घो
दापाया ग्वारा हालीबलय् तिकःधू धुंकाःया धूयात घ्वं धाइ । गनं गनं थुकियात घो कायेगु नं धाः । प्यधू म्ये हालीगु घ्वंया पालय् दापाया मू बाजं खिं मथासे फर्माइसकथं पछिमा, दबदब, नगरा, धोलक आदि मेमेगु बाजं थायेगु नं चलन दु । ताःईतक दापा थायेमाःसा प्यधुलिं मयाक नं घ्वं हालेज्यू ।
छपु दापाम्ये (ग्वारा)
भगवान ग्वारा
राग — सारङ्ग ताल — पञ्चमान
हाँदे भगवान हाँदे ।
मामकि लोचनी पद्मिनी तारा हाँदे ।
चतुर्दिग भगवान मोक्षदाता हाँदे ।
त्रइलोक्य ईश्वर महाबुद्ध हाँहाँदे ।
सिरी धर्मधातु ।।
चालि
छगू हे तालय् हनातःगु यक्व चिलं दुगु दापाम्येयात चालि धाइ । अपवादकथं जक गुलिं गुलिं चालि म्ये निगू तालया नं दु । दापाया परम्पराय् ग्वाराधुंकाः जक चालि हाली । धूपतिं लिसाकाइगु चालिम्येया झ्वःयात ‘धुवा’ धाइ । म्ये सफुलिइ ह्याउँगु आखलं ‘।। धु ।।’ चिं तयाः धुवा क्यनातइ । धुवा धुंकाःया निझ्वःम्येयात ‘चिलं’ धाइ । चिलंया न्हापांगु झ्वःयात ‘जाः बाय् न्ह्यत्वाः’ धाइसा लिपांगु झ्वःयात ‘क्वलाः बाय् लित्वाः’ धाइ । जाःया झ्वः क्वचायेकेत सफुलिइ ह्याउँगु आखलं ‘।’ ध्वः साला तइ । म्ये हालेबलय् क्वलाःया झ्वः क्वचायेवं धुवा हालेमाः । म्ये सफुलिइ क्वलाःया झ्वः धुनेवं ह्याउँगु आखलं ‘।। १ ।। धु’ चिं तयाः चिलंल्याः व धुवा लिसा कायेगु धकाः क्यनातइ । गुलिखे चालिया लिपांगु चिलमय् म्ये च्वःम्ह, च्वकूम्ह बाय् व ईया जुजुया नां नं दुथ्याका तःगु दइ ।
छपु दापाम्ये (चालि)
हे माइ हारति
राग — वलादि ताल — प्रताल
हे माई हारति जगतया माता ।। धु ।।
गोश्रृङ्ग परवतसं धरमया थानसं बिज्याक आनन्द जुयाव ।
शिरसं मतुक लुँया मोतिया हार नं तिसे बिज्याक दक्षिण स्वयाव ।। १ ।। धु
धनभाजु लुकुंछिसे धनमय्जु ब्यकुं च्यासे खुम्ह मचा सहित बिज्याक ।
जव मुलय् लाताभाजु खव मुलय्
लातिमय्जु वासिंभाजु सहित बिज्याक ।। २ ।। धु
ख्वाल उन ह्यंगुलिया मिखा वान पलेहलया बिज्याक मुसुहुंनं न्हिला ।
बालखया विनति खँ ङनेमाल छलपोलं याहुने जगत उद्धार ।। ३ ।। धु
नेपालया छत्रपति पृथ्वी बिक्रम शाहदेव याहुने प्रजा प्रतिपाल ।
ल्हाकम्ह अनाथ सिसे द्वंगु दक्व क्षमा यासे बिहुने शरण छि पाली ।। ४ ।। धु
दापाया परम्पराय् दापाम्ये छता हे जक च्वयातःगु दु । हरिताल इलातःगु नेपाली भ्वँतय् दापाम्ये च्वयातःगु सपूm दापाम्ये सपूm खः । थीथी शास्त्रीय रागया आधारय् चिनातःगु दापाम्ये रागकथं ब्वथला तइ । छपु रागया म्ये क्वचालकि तिनि मेगु रागया म्ये दइ । सफुलिइ छु छु रागया ग्वःपु म्ये दइ धयागु थासंथासय् पानाच्वंगु खने दु । लिपांगु इलय् सफुलिइ दुगु फुक्कं म्ये हाले मसयाः हालेसःगु म्येजक मुंकाः न्हूगु दापाम्ये सपूm नं पिकया तःगु खनेदु । आःतक लूगु मध्यय् पुलांगु दापाम्ये सपूm निसः दँ न्ह्यःयागु दु ।
दापाम्ये सफुलिइ दकलय् च्वय् जवंखवं म्येया राग व तालया नां ह्याउँगु आखलं च्वयातइ । म्येग्वः हाकुगु आखलं च्वयातइसा म्येझ्वः पूवंगु क्यनेत ह्याउँगु ध्वः सालातइ । म्येया धुवा व चिलंया चिंकथं धु व चिलंल्याः च्वयातइ ।
ग्वारा
छथीस्वयां उप्वः तालय् हनातःगु दापाम्येयात ग्वारा धाइ । थुज्वःगु म्ये दापा संगीतया विशेषताकथं खनेदु । ग्वारा म्ये दापाय् दुगु थीथी ताल ल्वाकछ्यानाः चिनातइ । तालया ल्याःकथं निगू ताल दुगु ग्वाराया ताल दोमान (दोमां), स्वंगू ताल दुगुयात त्रिमान, प्यंगू ताल दुगुयात चौमान, ङागू ताल दुगुयात पञ्चमान, खुगू ताल दुगुयात षटमान व न्हय्गू ताल दुगु ग्वाराम्येया ताल सप्तमान धाइ । थुकथं ग्वाराय् ग्वःगू ताल दु धयागु सीदइ । यलय् ग्वाराय् छथी जक ताल दुगुयात गुलि चाकः (आवर्तन) दुगु खः व स्वयाः तुता, माथेमाँ व बाधाः धायेगु चलन दु । ग्वाराय् ताल च्याचाकः स्वयाः म्ह्व जूसा तुता धाइ, च्याचाकः दुसा माथेमाँ धाइसा च्याचाकलं उप्वः दुसा बाधा धाइ ।
ग्वारा हालीबलय् तःक्वःमछि लिसाकयाः म्ये हाली । उप्वः थें ग्वारा म्ये छचिलं जक दइ । निचिलं दुगु व लवःधूया बिस्कं हे चिलं दुगु नं ग्वारा म्ये दु । थाय् व अवस्थाकथं ग्वःधू म्ये हालेगु पाइ । अथेसां येँय् दापा थाइबलय् गुधूतक हाली । ग्वाराया म्येग्वः छथी हे जूसां बाजंया बोल हिलाच्वनी । बाजंया बोलया ल्याखं ग्वाराया धूपतिं थीथी नां दइ – माधू, लवःधू, तिकःधू, घ्वं ।
माधू/मात्वाः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् दकलय् न्हापांगु धूयात माधू धाइ । थासंथाय् थुकियात मात्वाः नं धाइ । निक्वःतक छथी हे बाजंया बोल थानाः माधू हाली ।
लवःधू/लः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् निधू माधू हालेधुंकाः स्वक्वःगु धूयात लवःधू धाइ । गनंगनं थुकियात लः धाइ । निचिलं दुगु ग्वाराम्ये जूसा लवःधुलय् निगूगु चिलंया म्ये हाली । लवःधुलिइ खिंया बोल मुक्कं पाइ ।
तिकःधू/कचामात्वाः
दापाया ग्वाराम्ये हालीबलय् प्यक्वःगु धूयात तिकःधू धाइ । थुकिया न्हापांगु तालया खिं बोल पाःसां मेगु बोल माधूलिसे ज्वःलाइ । अथे हे दकलय् लिपांगु (गुक्वःगु) धूकथं तिकःधुलिं हे ग्वारा क्वचाइ । दकलय् लिपांगु तिकःधू न्ह्यः घ्वंया पालय् मेमेगु बाजं थाःसां तिकःधुलय् खिं थानाः हे क्वचायेकेमाः ।
घ्वं/घो
दापाया ग्वारा हालीबलय् तिकःधू धुंकाःया धूयात घ्वं धाइ । गनं गनं थुकियात घो कायेगु नं धाः । प्यधू म्ये हालीगु घ्वंया पालय् दापाया मू बाजं खिं मथासे फर्माइसकथं पछिमा, दबदब, नगरा, धोलक आदि मेमेगु बाजं थायेगु नं चलन दु । ताःईतक दापा थायेमाःसा प्यधुलिं मयाक नं घ्वं हालेज्यू ।
छपु दापाम्ये (ग्वारा)
भगवान ग्वारा
राग — सारङ्ग ताल — पञ्चमान
हाँदे भगवान हाँदे ।
मामकि लोचनी पद्मिनी तारा हाँदे ।
चतुर्दिग भगवान मोक्षदाता हाँदे ।
त्रइलोक्य ईश्वर महाबुद्ध हाँहाँदे ।
सिरी धर्मधातु ।।
चालि
छगू हे तालय् हनातःगु यक्व चिलं दुगु दापाम्येयात चालि धाइ । अपवादकथं जक गुलिं गुलिं चालि म्ये निगू तालया नं दु । दापाया परम्पराय् ग्वाराधुंकाः जक चालि हाली । धूपतिं लिसाकाइगु चालिम्येया झ्वःयात ‘धुवा’ धाइ । म्ये सफुलिइ ह्याउँगु आखलं ‘।। धु ।।’ चिं तयाः धुवा क्यनातइ । धुवा धुंकाःया निझ्वःम्येयात ‘चिलं’ धाइ । चिलंया न्हापांगु झ्वःयात ‘जाः बाय् न्ह्यत्वाः’ धाइसा लिपांगु झ्वःयात ‘क्वलाः बाय् लित्वाः’ धाइ । जाःया झ्वः क्वचायेकेत सफुलिइ ह्याउँगु आखलं ‘।’ ध्वः साला तइ । म्ये हालेबलय् क्वलाःया झ्वः क्वचायेवं धुवा हालेमाः । म्ये सफुलिइ क्वलाःया झ्वः धुनेवं ह्याउँगु आखलं ‘।। १ ।। धु’ चिं तयाः चिलंल्याः व धुवा लिसा कायेगु धकाः क्यनातइ । गुलिखे चालिया लिपांगु चिलमय् म्ये च्वःम्ह, च्वकूम्ह बाय् व ईया जुजुया नां नं दुथ्याका तःगु दइ ।
छपु दापाम्ये (चालि)
हे माइ हारति
राग — वलादि ताल — प्रताल
हे माई हारति जगतया माता ।। धु ।।
गोश्रृङ्ग परवतसं धरमया थानसं बिज्याक आनन्द जुयाव ।
शिरसं मतुक लुँया मोतिया हार नं तिसे बिज्याक दक्षिण स्वयाव ।। १ ।। धु
धनभाजु लुकुंछिसे धनमय्जु ब्यकुं च्यासे खुम्ह मचा सहित बिज्याक ।
जव मुलय् लाताभाजु खव मुलय्
लातिमय्जु वासिंभाजु सहित बिज्याक ।। २ ।। धु
ख्वाल उन ह्यंगुलिया मिखा वान पलेहलया बिज्याक मुसुहुंनं न्हिला ।
बालखया विनति खँ ङनेमाल छलपोलं याहुने जगत उद्धार ।। ३ ।। धु
नेपालया छत्रपति पृथ्वी बिक्रम शाहदेव याहुने प्रजा प्रतिपाल ।
ल्हाकम्ह अनाथ सिसे द्वंगु दक्व क्षमा यासे बिहुने शरण छि पाली ।। ४ ।। धु