नालाया पुलांगु नां नागरीपुर खः । नेवाःतय्गु बस्ती दुगु नालाय् करुणामयया जात्राया नापनापं महालक्ष्मीया नं दँयदसं तःजिक जात्रा यायेगु चलन दु । थुम्ह महालक्ष्मी द्यःया थःगु हे देगः धाःसा मदु । महालक्ष्मीया जात्राया बारे दुगु किंवदन्ती कथं परापूर्वकालय् नाला देशय् हिदुम्ब नांया राक्षस छम्ह दुगु जुयाच्वन । उम्ह राक्षसं अन साप हे दुःख बियाः मनूत स्याना नयेगु यानाच्वन । उम्ह राक्षसपाखें मुक्त जुइत सकल नालावासीया सल्लाहकथं न्हि छखा छेँपाखें छम्ह मनू वयागु आहारा जुइगु क्वःछित । उकथं न्हिन्हि हासाय् जा तयाः राक्षस च्वनाच्वनीगु थास दुम्ब खुसिइ वनाः आहारा जू वनीगु जुयाच्वन ।
थुकथं जुजुं हे छन्हु प्यम्ह जक परिवार दुगु छेँया राक्षसया आहारा जुइगु पाः वल । इमि दथुइ सकलें थः हे वने धकाः सल्लाह साहुति जुयाच्वंगु बखतय् इमिगु छेँय् बासं च्वंवम्ह छम्ह कन्या मिसां उमिगु खँ न्यनाच्वन । परिवार दथुइ थवंथवय् अतिकं मतिना दुगु तायेकाः राक्षसया आहारा जुइत जि हे वने धकाः धाल । सकलें परिवारं मज्यू धाःसां वयागु धिपिं यानाः छेँजःपिन्सं अनुमति बिल । आहारा जुइत वंम्ह कन्या मिसां राक्षसयात स्यानाः महादेव खुसि अर्थात दुम्ब खुसिइ सिथय्च्वंगु तुंथिइ क्वफाना थकल । थुकथं राक्षसया संहार जूगु लसताय् नालावासीपिंसं महालक्ष्मी द्यःया जात्रा यायेगु परम्परा न्ह्याकल । थुगु जात्रा दँय्दसं बैशाख शुक्ल दुतियानिसें पञ्चमी प्यन्हु न्याकेगु चलन जुल ।
महालक्ष्मी द्यःया खः जात्रा ः
न्हापांगु दिं कुन्हु द्यःयात द्यःछेँय् पित हयाः इपा त्वाःया लक्ष्मी पाटिइ विराजमान याइ । सकलें नालावासीपिन्सं पुजाआजा याइ । व हे दिं कुन्हु न्हिनय् महालक्ष्मी द्यःयात खतय् तयाः इपा त्वालं लागन त्वाः, पोडेत्वाः जुयाः दुम्ब खुसि थ्यंकाः पुजा फयेगु ज्या जुइ । अन पुजा फये सिधयेकाः जात्रा यानाः लागन त्वाःया भगवतीद्यःया न्ह्यःने च्वंगु सोह्रखुट्टे पाटिइ विराजमान याकाः न्हापागु दिंया जात्रा क्वचायेकी ।
महालक्ष्मी द्यःया इही
बैशाख शुक्ल तृतीयाया दिं कुन्हु महालक्ष्मी द्यःयात इही याइ । थ्व दिं कुन्हु महालक्ष्मी द्यःया नापनापं थाय्थासं वइपिं भक्तजनया मिसामस्तय्त नं इही यायेत हइ । इही ज्या क्वचायेवं महालक्ष्मी द्यःयात खतय् तयाः जात्रा याइ ।
महालक्ष्मीया सिन्दुर जात्रा
बैशाख शुक्ल चतुर्थीया दिं कुन्हु महालक्ष्मीया सिन्दुर जात्रा जुइ । थ्व दिं कुन्हु दयेकातःगु खतय् महालक्ष्मी द्यः विराजमान याकाः धुमधामं अबिर ह्वलाः जात्रा याइ । थ्व दिं कुन्हु महालक्ष्मीया नापनापं महाद्यः व नारायणीया नं जात्रा याइ ।
द्यः खः ल्वाकेगु
बैशाख शुक्ल पञ्चमी अर्थात जात्राया लिपांगु दिं कुन्हु द्यःखः ल्वाकेगु धकाः महालक्ष्मी, महाद्यः व नारायणीया खःयात थवंथवय् थिइकाः भागियाकाः द्यः छेँय् हे लित हयाः जात्रा क्वचायेकी ।
पाहांचःह्रे नखःबलय् थीथी पीठयापिं अजिमापिनिगु खः जात्रा यायेगु नापं द्यःखःल्वाकेगु पक्ष छगू नं महत्वपूर्ण जू । येँ देय्या निर्माण यायेधुंकाः जुजु गुणकामदेवं देय् रक्षा यायेत च्याम्ह अजिमापिं च्याथाय् प्रतिस्थापित याःगु जुयाच्वन । उपिं च्याम्ह अजिमापिं छसिकथं १) लुँमधि अजिमा २) कंग अजिमा ३) फिब्व अजिमा ४) तकति अजिमा ५) लुति अजिमा ६) थँबहि अजिमा ७) चन्द्रलखु अजिमा ८) न्यतमरु अजिमा खः । थुपिं अजिमा च्वनीथाय्यागु बां खड्ग बांलू ।
दँय्दसं पाहांचःह्रेया कन्हय्कुन्हु लुतिमरु अजिमा बाहेक सकलें अजिमापिंत खतय् तयाः जात्रा यायेगु चलन आःतक नं दनि । थःथःगु लागाय् अजिमापिंत जात्रा यायेधुंकाः हाकनं गमय् तयेयंकी । तिंख्यलय् सल ब्वाके सिधयेवं चान्हय् लुति अजिमा बाहेक मेगु न्हय्खः अजिमापिं तिंख्यलय् हयाः द्यः ल्वाकेगु ज्या जुइ । कंग अजिमा छखः लिपतय् तिनि थ्यंके हइ । द्यः खतय् नायः नं मिप्वाः (चिलाख) ज्वनाः थवंथवय् हिलाबुला याइ । कंग अजिमाया खतं सकल द्यःखः चाःहिलाः चिलाख हिलाबुला याइ । द्यःखः ल्वाकेगुया अर्थ कंग अजिमां सकल तताकेहेँपिं नापलाःवःगु खः ।
द्यः गमय् तयेगु
पाहाँचःह्रेबलय् थीथी त्वाःया अजिमापिंत जात्रा यानाः नखः न्यायेकी । विशेष यानाः जात्रा याइपिं अजिमापिं न्यतमरु अजिमा, कंग अजिमा, लुमरि अजिमा (तेबहाः) लुमरि अजिमा (वंतु), तखति अजिमा खः । द्यःखः जात्रा याये न्ह्यः अजिमापिंत थःथःगु गमय् नि विराजमान याकी ।
सकलें अजिमापिंत द्यःखलःपिं व नायः जानाः बाजागाजा थानाः द्यःछें पित हयाः गमय् (स्थानय्) विराजमान याकेहइ । गमय् मूल अजिमा नापं गंछि द्यः दइ ।
आमाइ न्हिछि तक द्यःयात गमय् हे तयातइ । थःथःगु लागाय् च्वंपिं अजिमा द्यःयाथाय् भक्तजनत पुजा यायेगु निंतिं वयांतुं च्वनी । थ्व इलय्द्यः पाःलाः च्वनीपिं द्यःखलःत हे जुइ । गमय् च्वंम्ह द्यःयागु सुरक्षाया भाला नं द्यःखलःतय्सं हे काइ ।
द्यः दुकायेगु
पाहांचःह्रेया कन्हय्कुन्हु न्हिछि द्यः गमय् हे दयाच्वनी । बहनी लिबाक चान्हय् तिंख्यलय् द्यःखः ल्वाकेत गमय् च्वंम्ह द्यः थनायंकी । द्यः ल्वाकेगु ज्या सिधलकि त्वाःया म्ह्याय्मस्त बियातःगु त्वाःपतिं द्यःखः चाःहीके यंकी । म्ह्याय्मस्तय्थाय् पुजा फयेधुंकाः सकलें द्यःयात थःथःगु द्यःछेँय् दुकायेत यंकी । द्यः दुकाइबलय् थाकुलिनकिंनं पिखालखुइ तयाः द्यःखतय् च्वंम्ह द्यःयात पुज्यानाः सिँ पाथिं लुकाः माताः ज्वंकाः लसकुस यानाः दुतयंकी । द्यः दुकाइबलय् सकलें द्यःखलःत उपस्थित जुयाच्वनी ।
द्यःखः
द्यः जात्रा यानाः देय् चाःहीकेबलय् खतय् तयाः यंकी । द्यःखः अप्वः यानाः बल्लाःगु व लखं मथीगु सिं दयेकातःगु जुइ । खतय् दुने द्यः दिकेत छिंक आसन नं दइ । खःयागु पौ निसें अप्वः यानाः नितँजाःगु लीयागु बाय् सिजलं सियातःगु जुइ । च्वकाय् कलात्मक गजू नं दइ । खःक्वबुइत छिंक निगः ततःग्वःगु पं जवंखवं क्वातुक खिपतं चिनातःगु दइ । जात्रा याये न्ह्यः खः पित हयाः सफा यानाः ध्वजापताका व स्वांमालं छाय्पीगु जुइ । द्यःखःयात मेबलय् द्यःछेँ दुने हे तयातइ ।
कंग अजिमा खः
कंग अजिमायात पाहांचःह्रेया बहनी गमय् तयाः तिंख्यलय् द्यः ल्वाकेत तिनि थनाः यंकी । कंगद्यःयागु खः सिँयागु दयेकातःगु जुइ । खतय् दुने द्यःया मूर्ति तयेत आसन (त्वाकः) नं छिंक दयेकातःगु दइ । खःया द्यःने नितँजाःगु लीयागु पौ स्वानातःगु जुइ । उकी द्यःने कलात्मक गजू छुनातःगु दइ । पौया कुनय् कुनय् द्यःयागु चिचिपाःगु ख्वाःपाः नं स्वानातःगु दइ । खः क्वबीत छिंक निखेरं ततःपुगु पंयात क्वात्तुक चिनातःगु दइ । थ्व हे पंयात तःम्ह मनुखं थःगु ब्वहलय् दिकाः खः जात्रा न्यायेकी । खःया लिउनेपाखे कंग अजिमायागु म्ह धिकः दुगु चित्र कापतय् च्वयाः तिकातःगु दइ । द्यःखः नापनापं छम्ह मनुखं द्यःयात कुइकेत तपाःगु छत्र नं चाःहिकाः ज्वना जुइ । जात्राबलय् कंगद्यःखलःत सकस्यां ह्याउँगु तपुलि पुनातःगु दइ ।
न्यतमरु अजिमा खः
न्यतमरु अजिमाया द्यःखः नं मेमेगु थें हे सिं दयेकातःगु जुइ । उकी नं नितँजाःगु लीयागु पलिं त्वपुयातःगु दइ । दक्वसिबय् च्वय् छपु कलात्मक गजू छुनातःगु दइ । अथे हे खःया लिउनेपाखे द्यःयागु तपाःगु किपा कापतय् च्वयातःगु नं घानातःगु दइ । द्यःखलःतय् नं सकस्यां म्हासुगु रंगयागु तपुलिं पुयाः द्यःनापनापं चाःहिलेत वनी । द्यःखःया नापनापं छत्र छपाः नं कुइकाः लिउलिउ वनी ।
लुमधि अजिमा द्यःखः
लुमधि अजिमाया द्यःखः नं मेमेगु द्यःखः थें हे सिँयागु दयेकातःगु जुइ । खः क्वबीत निखें जःखः ताताःहाकःगु पं चिनाःतःगु नं दइ । द्यः दुने तयेछिंक आसन (त्वाकः) नं ज्या छिंक मिलय् यानातःगु दइ । द्यःखतय् नितँजाःगु लीया पौ व गजू छपु नं छुनातइ । जात्रा याइगु इलय् द्यःखःया छचाखेरं स्वां स्वामालं छाय्पियातइ । लुमधि अजिमाया द्यःखः निखः दइ । छखः वँतु खलःयागु मेगु तेबहाः खलःयागु । निखः द्यःखःया खलकं नं म्हासुगु तपुलिं पुयाः ब्वति काइ ।
तकति अजिमाया द्यःखः
तकति अजिमाया द्यःखः नं मेमेगु द्यःखः थें हे दयेकातःगु जुइ । तकति अजिमाया द्यःखलःतय् धाःसा जात्रा ज्वःछि हे वँचुगु रंगयागु तपुलिं पुयातइ ।