यलया लगनखेलं अथे हे ९ किलोमिटर वतापाखे च्वंगु गोदावरी बस्ती फूच्व (पूmलचोकी) डाँडा क्वसं दु । वताय् काभ्रेपलाञ्चोक जिल्लाया सिमाना, योताय् बडिखेल व झरुवारासी, यंताय् थैव, गोदामचौर व विशंखुनारायण अथेहे इताय् भारदेवया दथुइ लाःगु गोदावरीइ गबलेनिसें बस्ती विकास जुल धयागु सीके मफुनि । थौंकन्हय् गोदावरी नगरपालिका दुने लाःगु गोदावरी बस्ती दुने टौखेल, कित्तिनी, नहरबस्ती, पौडोल, तान्चिनटार, लेलिनथोक आदि थाय् दु । उत्तरमध्यकालय् थन मनूतय्गु आबादी दु धयागु खँ उबलेया ऐतिहासिक दसिं क्यं । उबले बुँ न्याना तःगु छगू लिखतय् ‘गोडावलि क्षेत्र वाटिका नाम प्रदेशे’ धकाः च्वया तःगु दु । जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लया पालय्या (ने.सं. ८३६) मेगु छगू ताडपत्र तमसुकय् नं थथे हे ‘गोदाउलि क्षेत्र वाटिका नाम प्रदेशे’ धकाः उल्लेख यानातःगु दु । अथेहे ने.सं. ८३६ या मेगु भूमिसम्बन्धी तमसुकय् नं ‘गोदावरि वातिका’ धकाः च्वयातःगु दु ।
थ्व थासय् छगू नांजाःगु कुण्ड दु । थ्वयात गोदावरी कुण्ड धाइ । वहे कुण्डया नामं थ्व थाय्यागु नां च्वंगु खः । धार्मिक, सांस्कृतिक व प्राकृतिक दृष्टिकोणं यक्व महŒव दुगु थ्व कुण्डया स्वापू दक्षिण भारतया गोदावरी कुण्डलिसे स्वानाच्वंगु खनेदु । यक्व न्हापा छम्ह ऋषि भारतया गोदावरीइ स्नान याःवंबलय् आकाझाकां वयागु झोलीतुम्बा खुसिं चुइका यंकल । उम्ह ऋषि नेपाः थ्यंकः वल । अबले थन निमिष राजां शासन यानाच्वंगु खः । ऋषि थनया नीलचुड पर्वतय् बाय् च्वनाच्वंगु इलय भारतया गोदावरीइ चुइका यंकूगु वयागु झोलीतुम्बा नीलचुड पर्वतया खुसिं चुइका खन । ऋषि अजूचायाः थ्व नं गोदावरी हे जुयाच्वन धकाः जुजुयाथाय् खँ थ्यंकल । उबलेनिसें थ्व थासय् नं भारतय् थें झिंनिदँय् छकः मेला यायेगु परम्परा शुरु जूगु खः । उकिं थ्व कुण्डयात पवित्र माने याना तःगु दु । थ्व बस्तीया वतापाखे गोदावरी खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व खुसि गोदावरी कुण्डं उद्गम जूगु खः । अथेहे योतापाखे भेल्पु खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु ।
गोदावरी बस्ती दुने च्वंगु गोदावरी कुण्ड, लामकुण्ड व सिद्धेश्वर महादेव नांजाःगु तीर्थस्थल खः । मेगु धार्मिक सम्पदा रामचन्द्र, नवधारी व अघोरनाथ द्यःया देगः खः । थन झिंनिदँय् छक्वः भदौ लछि गोदावरी मेला जुइ ।

यलं दक्षिणपाखे च्वंगु हरिसिद्धि पुलांगु नेवाः बस्ती खः । थ्व बस्ती गबलेनिसें आवादी जुल धकाः किटान यानाः धाये मफुनि । मध्यकालय् मल्ल जुजुपिनि आपालं ऐतिहासिक स्रोतय् थ्व थाय्या नां न्ह्यथनातःगु दु । उत्तरमध्यकालीन मल्ल जुजुपिनि अभिलेखय् थ्व थाय्यात यल दुने लाकातःगु खनेदु । देवमाला वंशावलीइ सूर्यवंशी जुजु अमर मल्लं ने.सं. ६०२ स हरिसिद्धि (हरसिद्धि) देवी पलिस्था यानाः ७०० खा छेँ दुगु बस्ती दयेकल धया तःगु दु । तथापि अमर मल्ल ने.सं. ६६३ य् तिनि येँयाम्ह जुजु जूगुलिं देवमाला वंशावलीया धापू पाय्छि खनेमदु । थ्व थाय्यात ‘जेष्ठग्राम जतल देश’ नं धयातःगु खनेदु । हरिसिद्धि बस्तीया पूर्वय् इमाडोल व सिद्धिपुर, पश्चिमय् धापाखेल, उत्तरय् इमाडोल व दक्षिणय् थैब बस्ती लाः । थ्व बस्तीया पश्चिमय् कर्मनाशा खुसि न्ह्यानाच्वंगु दु । थ्व बस्तीया नां थ्वहे थासय् पलिस्था यानातःम्ह देवी हरिसिद्धिपाखें नामाकरण जूगु खनेदु । थौंकन्हय् थ्वयात हरिसिद्धि धाःसां मध्यकालय् हरसिद्धि जक धयातःगु खनेदु । राणाकालय् तक नं ‘हरिसिद्धि गाउँ’ धयातःगु दु ।
थनया प्रमुख शक्तिया देवी हरिसिद्धियात भारत उज्जैन राज्यया जुजु विक्रमादित्यनाप स्वापू क्यनातःगु दु । थ्व देवीयात उम्ह जुजुया आगंद्यः धाइ । वहे देवीं आज्ञा ब्यूगु जुयाः जुजु विक्रमादित्यं थः मन्त्रीयाके सल्लाह कयाः तान्त्रिक विधिकथं उज्जैनं थन हयाः द्यः पलिस्था याःगु धयातःगु दु । हरिसिद्धि देवीया प्रतीककथं स्वंगः कलश पलिस्था यानातःगु दु । वयात हे हरिसिद्धि माने यानाः पुजा याइगु खः । थ्व देवीयात म्हासुगु, हाकुगु व ह्याउँगु वर्णयाम्ह देवी धयातःगु दु ।
थ्व ऐतिहासिक बस्तीयात न्हापांनिसें पाकचा (पाख्चा), समल, साफल व ओपी नांया प्यंगू त्वाः दयेकाः विभाजन यानातःगु दु । थ्व थाय्या नांजाःगु धार्मिक सांस्कृतिक उत्सव हरिसिद्धि प्याखं खः । दछिया निक्वः यःमरि पुन्हि व होलि पुन्हि कुन्हु थ्व प्याखं पिकाइ । थ्वया नापं झिंनिदँय् छक्वः विशेष प्याखं क्यनीगु परम्परा दु । थ्वया ‘हरिसिद्धि झिंनिदँया प्याखं’ धाइ । थ्व प्याखं धाःसा गुंपुन्हि कुन्हु शुरु जुयाः यःमरि पुन्हि कुन्हु क्वचायेकी । हरिसिद्धिया थ्व जात्रा धाःसा विक्रमसेनं शुरु याःगु धकाः देवमाला वंशावलीइ च्वयातःगु दु । थुकथं भाषा वंशावली व देवमाला वंशावलीइ छसिकथं विक्रमादित्य व विक्रमसेन धकाः निम्ह अलग अलग जुजुपिनि नां न्ह्यथनातःगु दु । तर नेपाःया छुं नं पुरातात्विक व ऐतिहासिक स्रोतय् थ्व नांयापिं जुजुपिंसं थन राज्य भोग याःगु खँ धाःसा गनं उल्लेख मदु । हरिसिद्धि बस्तीइ क्यनीगु मेगु प्याखं कथिप्याखं खः । थ्व प्याखं दँय्दसं यँयाः कुन्हु क्यनी ।