अमेरिकाया पेन्सभेनिया राज्य विश्वविद्यालयया महिला, लैङ्गिकता व यौनिक विषयया एसियाली अध्ययन केन्द्रय् सह–प्राध्यापक कथं ज्या यानादीम्ह जेसिका ब्रिकेनहोज शिकागो विश्वविद्यालयपाखें स्नातकोत्तर व विद्यावारिधि यानादीम्ह खः । वय्‌क:या अध्ययन दक्षिण एसियाली मिसातय्‌गु विशेष यानाः हिन्दू समाजपाखे केन्द्रीत दु । सन् २००० निसें थःगु अध्ययनयात स्वनिगःदुने केन्द्रीत यानादीम्ह वय्‌कलं स्वनिगःया मिसा समुदाय अले उमिगु दथुइ लैङ्गिक, वैचारिक, पहिचान आदिया व्यवहारत हिन्दु धर्मय् गुकथं ब्वलन धैगुलि अध्ययनया विशेष बः बियादीगु दु । प्राचीन व मध्यकालीन लिखतय् थ्व सम्बन्धय् गथे न्ह्यथनातल धकाः दुवालेगु व उकियात दुग्यंक थुइकेगु कुतः वय्‌कलं यानादीगु दु ।

स्वनिगलय् विशेषतः नेवाः समुदायदुने न्हापांनिसें न्ह्याना वयाच्वंगु स्वस्थानी ब्रतकथा कनेगु व न्यनेगु गुगु परम्परा खः उकियात थःगु शोधया मू बिषय दयेकादिल । स्वस्थानी बाखंया पुलांपुलांगु आपालं हस्तलिखित ग्रन्थयात मानवविज्ञानया कोणं दुवालाः नेपालय् हिन्दू पहिचान निर्माण यायेगुलि स्वस्थानी सफू व थुकि न्ह्यथनातःपिं द्यःतय्‌पाखें गुकथं भूमिका म्हितल धैगु थुइकेगु वय्‌क:या मू कुतः खः । स्वस्थानीया लिधंसाय् जेसिका मय्‌जुं च्वयादीगु “Reciting the Goddess” सफूयात अमेरिकी धार्मिक प्रतिष्ठानपाखें सन् २०१९ य् विशेष सिरपाः लःल्हाःगु खः । नेपाः, नेवाः अले दक्षिण एसियाया हिन्दू मिसातय्‌त कयाः वय्‌कलं तःगू सफू पिथने धुंकूगु दु । अथे हे थीथी जर्नलय् नं थ्वहे सम्बन्धय् प्राज्ञिक च्वसु च्वयेगु यानादीगु दु । अक्सफोर्ड युनिभर्सिटि प्रेसपाखें छगू विशेष प्रोजेक्टया अनुदानय् वय्‌कलं नेवाः भाय्‌या स्वस्थानी सफू आः अंगे्रजीं भासं भाय्‌हीकाः पिथनेत्यंगु दु ।

येँ देय्‌या असं त्वालय् नेवाः समुदायया वाहुल्यता दुगु दगुबहाःदुने सन् १९७९ निसें १९८२ तक च्वनाः थःगु मास्टर डिग्रीया निंतिं शोधपत्र च्वयेत अध्ययन यानादीम्ह टड लुइस भाजु स्वनिगःया जीवन शैली, कला संस्कृति अले भाषायापाखें थुलि प्रभावित जुलकि वय्‌कलं अन्ततः थःगु नां ‘टड’ यात हे ‘तःधि’ धकाः हीकल । थःत नेवाः हे खः धकाः पुष्टि यायेगु कुतः यात । थःगु अध्ययन व विश्वविद्यालयया ज्याया सिलसिलाय् तःक्वः स्वनिगः वये–वनेगु च्वनेगु यानादिल ।

लिपा संयुक्त राज्य अमेरिकाया कोलम्बिया विश्वविद्यालयपाखें विद्यावारिधि पूवंकल, अले उगु हे विश्वविद्यालयय् मानवशास्त्र, धर्म, इतिहास व इण्डोलोजीया विशेषज्ञ कथं ब्वंकेगु यानादिल । बौद्धिक ख्यलं टड भाजुयात विशेषतः नेवाः बौद्ध धर्मया छम्ह ज्ञाता कथं नालातःगु दु । अथेला वय्‌कलं भारत व नेपाःया बौद्ध धर्म, परम्परा अले जीवन शैलीयात कयाः आपालं च्वसु च्वयादीगु दु, अथेहे तःगू सफू नं पिकयादी धुंकूगु दु । चित्तधर हृदयया नांजाःगु महाकाब्य सुगत सौरभयात सुवर्णमान तुलाधरनाप जानाः छन्दबद्ध रुपं अंग्रेजी भाषां अनुवाद यानाः पिकयादिल । थुगु सफूयात मुक्क नेपालभाषा जक दुगु कथं छगू, नेपालभाषा व अंग्रेजी निगुलिं भाषा दुगु छगू व अंग्रेजी अनुवाद जक दुगु यानाः स्वंगू कथं सफू पिथंगु खः । टड भाजुया नेपाः, नेवाः व बौद्ध धर्मसम्बन्धी पिदंगु न्हापांगु सफू खः – “Popular Buddhist Text from Nepal;  A narratives and Ritual of Newar Buddhism” खः, गुगु सन २००० य् पिदन । अथेहे मेगु नांजाःगु सफू खः “A Dharma and Punya ; Buddhist Ritual Art of Nepal.”

मय्‌जु डा. उरलिके क्वयलभर नेपालभाषायात कयाः विद्यावारिधि उपाधि काःम्ह न्हापांम्ह मिसा खः । नेपाल–जर्मन सरकारया दथुइ हस्तलिपि संरक्षण परियोजनाया छम्ह विज्ञ कथं मय्‌जु उरलिके सन १९७१ य् दकलय् न्हापां नेपाः थ्यंगु खः । दछि तक नेपाः च्वनादीबलय् वय्‌कलं नेवाः भाय् सयेकेगु ह्वताः चूलाकादिल । थःगु देय् जर्मन लिथ्यंकाः सन १९७५ य् कोलोन विश्वविद्यालयपाखें चूलाःगु शोधवृतिं नेवाः भाय्‌या क्रिया खँग्वःया वर्ण विन्यास विषयय् विद्यावारिधि उपाधि कायेत ताःलाकादिल। थ्व इलय् तक नेवाः भाय्‌या आदिभूमि नेपाः देय्दुने थुकथं शोध अध्ययन यायेगु व उच्च शिक्षाया गुगुं सुविधा मदुनि ।

मय्‌जु उरलिकेपाखें पूवंकूगु थुकथंया प्राज्ञिक स्तरया कुतःयात च्वछासें नेपालभाषाया दकलय् पुलांगु साहित्यिक संस्था च्वसापासां वय्‌क:यात भाषाजवाः पदवीं हनेगु ज्या जूगु खः। लिपा भाजु ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्यनाप जानाः नेवाः समुदायया दथुइ थौंया इलय् छ्यलाबुलाय् वयाच्वंगु नेवाः खँग्वःत मुंकाः ‘A Dictionary of Contemporary Newari’  सफू पिकयादिल ।

त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत सन् १९७१ निसें न्ह्यानाच्वंगु समर इन्स्टिच्यूट अफ लिंगुइस्टिक नांयागु अमेरिकी अध्ययन संस्थाया दुजः जुयाः नं मय्‌जु उरलिकें नेपाःया थीथी थासय् वनाः भाषा विज्ञानबारे अध्ययन अनुसन्धान ज्या यात । अथेहे नेवाःया नापनापं मेमेगु भाय्‌या सम्बन्धय् नं तःगू अध्ययन अनुसन्धान यायेगु व शोधपूर्ण च्वसु च्वयेगु ज्या यानादिल ।

डा. हायन्स जोर्गेनशनया जन्म ने.सं १००६ (इ.सं.१८८६ —१०७४) डेनर्माकय् जूगु खःसा ६८ दँया बैंशय् अर्थात् ने.सं १०७६ (इ.सं.१९५४) य् वय्‌क: मदुगु खः । वय्‌क: नेपाः धयागु हे मखंम्ह विदेशी जुयाः नं नेपालभाषाया अध्ययन नापं थ्व भाषाबारे लेख तथा ग्रन्थ यूरोपया भाषां हीकाः पिकायेगुली थःगु जीवन पानादीम्ह विद्वान खः । थ्वय्‌क:यात युरोपय् नेपालभाषाया विषयय् अनुसन्धान याइपिंत लुखाचायेकाब्यूम्ह विद्वान कथं कायेगु याः ।

इ.सं. १९११ य् बेलायतया किल विश्वविद्यालयपाखें संस्कृत विषयय् विद्यावारिधि यानादीम्ह हायन्स जोर्गेनशनं १९१९ तक वर्लिनया भल्केरकुण्डे म्युजिमय् ज्या यानादिल । लिपा वय्‌क: नेपालभाषाया प्राचीन हस्तलिखित ग्रन्थया अध्ययन व परामर्शया नितिं सन् १९२७ य् बेलायतय् झायाः अनया क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयया पुस्तकालय् मुनाच्वंगु नेपालभाषाया प्राचीन हस्तलिखित ग्रन्थया पाण्डुलिपि अध्ययन यानादिल । थुकिया हे लिधंसाय् सन् १९२१ य् वय्‌कलं दकलय् न्हापां “Ein Beitrag Zur Kenntries des Newari” धैगु लेख पिकयादिल । गुकी नेपालभाषाया पुलांगु बाखं बेताल पंचविंशतिकाया निपु बाखंया अंग्रेजी भाषं अनुवाद नं दुथ्याकातःगु दु । अथे हे सन् १९३१ य् “A Royal Asiatic Society” पाखें वय्‌कलं नेपालभाषाया मूल सहित दुगु नेपालभाषाया मेगु पुलांबाखं विचित्रकर्णिकावदानोधृतया अंग्रेजी अनुवाद पिकयादिल । अनं लिपा डेनमार्कया कोपेनहेगनं वय्‌कलं नेपालभाषाया शब्दकोश “A Dictionary of Classical Newari – 1936 AD” पिकयादिल । थ्व १७८ पौ दुगु खँग्वःतय्‌गु वर्णनात्मक विश्लेषण यानातःगु वृहत शब्दकोश खः, गुकी नेपालभाषाया मूल खँग्वः नापं त्यासा खँग्व नं यानाः २००० ति खँग्वः दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्वयां लिपा वय्‌कलं सन् १९३६ य् आक्टा ओरेन्टलिया धैगु पत्रिकाय् “Linguistic Remark on the verb in Newari” धैगु नेपालभाषाया क्रिया विषयय् भाषावैज्ञानिक लेख पिकयादिल । अथेहे वय्‌कलं सन् १९३९ य् नेपालभाषाया प्राचीन आख्यान बत्तिस पुत्रिका अंग्रेजीं अनुवादसहित पिकयादिलसा सन् १९४१ य् डेनमार्कया कोपनहेगनं हे “A Grammer of Classical Newari” सफू च्वयाः प्रकाशित यानादिल ।

थुकथं डा. हायन्स जार्गेसनं नेपालभाषा सम्बन्धी— बेताल पंचविंशतिकाया (सन् १९२१), विचित्रकर्णिकावदानोधृत (सन् १९३१), बत्तिस पुत्रिका (सन् १९३९ ), “A Dictionary of Classical Newari -1936 AD, A Grammar of Classical Newari” (सन् १९४१) यानाः न्यागू सफू पिकयादीगु दु । हायन्स जोर्गेनसनया प्रमुख कीर्ति “A Dictionary of Classical Newari -1931 AD, A Grammar of Classical Newari – 1941 AD” सफुलिं नेपाःया विद्वानपिंत नं थःपिनिगु नेवाःभाषं वैज्ञानिकढंगं शव्दकोश व व्याकरण च्वयेगु हःपाः बिलसा थुपिं ज्यां यानाः नेपालय् जक मखु संसारया मेपिं विद्वानपिंत नं नेपालभाषा सयेकेत ब्वनेत अःपुल । उकिं डा. हायेन्स जोर्गेनशनयात पश्चिमी देसय् नेपालभाषा विषय अध्ययन यायेत खापा चायेकाब्यूम्ह विद्वान कथं कयातःगु खः ।

डाभिड गेलनर भाजु छम्ह आयरिस बेलायती नागरिक खः । थौंकन्हय् वय्‌क: बेलायतया अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयय् एसिया व मध्यपूर्व विभागया सामाजिक मानवशास्त्रया प्राध्यापक खः । हिन्दु अले बौद्धदर्शन अन्तर्गतया धर्म, रिति परम्परा अले प्रतीकवाद सम्बन्धय् दुग्यंगु अध्ययन यानाझायाच्वंम्ह गेलनर भाजुं उपचार विधिनापया धर्मया सम्बन्धयात कयाः नं थःगु शोधया ख्यः तब्या याना यंकादीगु दु । नापनापं जाति, समुदाय, आदिवासीया म्हसीका अले राजनीतियात कयाः नं बिस्कं कथं दुवालेगु यानाच्वनादीगु दु । नेपालय् विशेषतः यलया नेवाः बौद्ध समाजनाप तःदँतक जीवन हनाः थीथी पक्षयात कयाः व्यावहारिक ज्ञान मुंकातःम्ह विज्ञ गेलनरजुं बज्रयानी नेवाः बौद्ध समुदाययात कयाः सन् १९८४ य् विद्यावारिधिया शोधग्रन्थ तयार यानादीगु खः । नेपालय् वयेवने यानांतुं च्वनादीम्ह वय्‌कलं नेपाःया धर्म, संस्कृति, संस्कार, पूजा, भाषानिसें कयाः नेपाःया राजनीतिइ लिपांगु इलय् जूगु थीथी आन्दोलन अले राज्यसत्ताया हिउपाः, आदिवासी समुदायया संगठनायात कयाः दुवालेगु नं यानावयाच्वनादीगु दु ।

नेवाः समुदाय अले नेपाःयात कयाः तःगू सफू च्वयादीधुंकूम्ह वय्‌क: विद्वान भाजुया अतिकं चर्चित अले प्रारम्भिक सफू खः : “Monk, Householder, and Tantric Priest; Newar Buddhism and Its Hierarchy of Ritual.” अथेहे गेलनर भाजुया राजनीतिक विधाया कृतित मध्ये न्ह्यथनेबहःगु कृति थथे खः – “Local Democracy in South Asia; The Micro politics of Democratization in Nepal and its Neighbors., Political and Social Transformations in North India and Nepal  लुमंकेबहः  Rebuilding Buddhism; The Theravada : Movement in Twentieth-Century Nepal” नेवाः बौद्ध अभियन्ता अले भिक्षुवर्गपिनि इतिहास खः । भाजु गेलनर वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेशनया संस्थापक मध्ये छम्ह खः, नापं नेपालभाषा एकेडेमिया नं पार्षद दुजः खः ।

डाभिड हार्गिभस् मूलतः छम्ह भाषाशास्त्री खः । अमेरिकाया डेट्रोराइड शहरय् जन्म जूम्ह थ्वय्‌क: पश्चिम ओरागन विश्वविद्यालयय् तःदँ तक भाषाविज्ञानया विषयय् प्राध्यापक जुयाच्वनादीम्ह खःसा आः धाःसा अवकास प्राप्त कायेधुंकूगु दु । भाषा विज्ञानसम्बन्धय् अन्तर्राष्ट्रिय स्तरया आपालं सेमिनारय् महत्वपूर्ण शोधपत्र न्ह्यब्वयेगु यानाझाःम्ह वय्‌क: नेपालभाषा काब्य साहित्यया प्रसंशक खः । जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठं च्वयादीगु चिनाखँयात कयाः दुग्यंगु अध्ययन यानादीम्ह डाभिड भाजुं सन् २०१४ य् थीथी चिनाखँ मुनाः “The Blossoms of Sixty Four Sunsets” नांया अंग्रेजी व नेपालभाषा निगू भासं सफू पिकाये धुंकूगु दु । थुम्ह भाजुया थःगु हे चिनाखँ सफू “Running Out of Words for afterwards”  सन् २०२१ य् पिदने धुंकूगु दु ।

भाजु डेकन क्वगलि उत्तर आयरलैण्डया नागरिक खः । मूलत छम्ह भाषाशास्त्री व मानवसमाज, जातिविज्ञान कथं थःगु अध्ययनया लागा दयेकादीम्ह वय्‌क: थौंकन्हय् सेन्ट अन्ड्रस विश्वविद्यालय स्कटलैण्डय् प्राध्यापन ज्याय् तक्यनाच्वनादीगु दु । बेलायतया क्याम्ब्रिज विश्वविद्यालयपाखें सन १९८६ इ रिसर्च फेलोसिप अन्तर्गत सामाजिक मानवविज्ञान विधाय् शोध ज्या न्ह्याकादीम्ह वय्‌क: नेपाः वयाः स्वनिगःया नेवाः समुदायदुनेया जाति, थरयात कयाः शोध ज्या यानादीगु खः । नेवाः समुदायया स्यस्यः जातिया संरचना, परम्परा, संस्कार, रिति अले

थुगु जातिया विशेषताया थीथी पक्षया सम्बन्धय् अध्ययन यानादीगु खः । लिपा धौख्यःया स्यस्यः समुदाययाबारे केन्द्रीत जुयाः थःगु विद्यावारिधिया शोध तयार यानादीगु खः । थुगु शोध ज्याया लिधंसाय् डेकेन भाजुं “A Collaborative Ethnography of Caste among the Newars of the Kathmandu Valley, Nepal” सिफू च्वयादीगु खः।

उतर आयरलैण्डया बेलफास्ट क्वीनस विश्वविद्यालयय् तःदँतक सह–प्राध्यापक जुयाः ब्वंकेगु ज्या यानादीम्ह वय्‌कलं जात प्रथा छुकिया लिच्वः खः ? केन्द्रीकृति राजतन्त्रया कारणं समाजय् थजात, क्वजात धैगु प्रचलन वःगु खःला वा हिन्दु ब्राम्हणवादया आस्था कथं खःला धैगु सम्बन्धय् तःगु कथं विश्लेषण यायेगु कुतः यानादीगु दु । विशेष यानाः भारतीय उप–महाद्वीपय् उकिसनं हिन्दू समुदायदुने दुगु जात, जातिया गुगु प्रथा खः उकियात दुग्यंगु अध्ययन यासें थुकिया बारे तःगू सफू च्वयादीगु दु । थुपिं मध्ये चर्चित सफूत खः – “Is a theory of caste still possible?  Hidden tribes of India, The Interpretation of Caste  Contested Hierarchies” आदि खः ।

नसमा श्रेष्ठ नेपाः देय्‌या भोँतया छगू नेवाः परिवारया म्ह्याय्मचा खः । स्विटजरलैण्डया मिजंनाप इहिपा जुइवं उखेपाखे झाल । सन १९८३ इ न्हापांम्ह मचा बुइवं थः मां जमुना श्रेष्ठयात मचाबूम्हेसित लहीकेत ग्वाहालि कथं स्विटजरलैण्डय् सःतल । स्वनिगःया नेवाः समाजय् न्हापांनिसें न्ह्यानावयाच्वंगु प्रचलन कथं मचाबूम्ह मां व मचा निम्हेसितं चिकं बुकेगु यात । तर युरोपिली समाजय् उकथंया प्रचलन मदु नापनापं उपचारय् दुपिं अस्पतालया चिकित्सकपिंसं थुकथं मां व मचा निम्हेसितं तूचिकं बुकेगु अनुमति मब्यू । संयोग उबलय् नकतिनि बूम्ह मचाया प्वाः स्याकाः द्यनेत तकं थाकुल । अले जमुना मय्‌जुं नेवाः परम्परा व प्रचलन कथं मचायात क्वातुक चिकंबुकेवं ख्वयेगु नं दित, याउँक न्ह्यः वयेकल । थ्व छगू युरोपेली समाजया मनूतय् निंतिं अजूचायापूगु घटना थें जुल । तर, छम्ह निम्ह यायां चिकं बुकेगु विधि व प्रयोगयात कयाः अनया समाजय् बय्‌बय् जुल । मनूत उत्सुक जुल । लिपा थुगु चिकंबुकेगु विधि, शैली, तरिकायात कयाः उत्सुकपिंत प्रशिक्षण बीगु जुल । सन् १९८६ इ छगू प्रशिक्षण संस्था हे चायेकेगु ज्इा जुल । थुगु संस्थाय् आपालं मस्तय्‌त स्वइपिं स्वास्थ्यकर्मि, नर्स अले गृहणीपिंसं प्रशिक्षण काल ।

सल्लाह कथं नसमा मय्‌जुं थ्वहे मचायात चिकं बुकेगु नेवाःतय् परम्परायात कयाः सन २००० य् “Babymassage” सफू च्वयाः पिकयादिल । गुगु सफू आःतक तःगू संस्करणय् पिदने धुंकल । इलय्‌ब्यलय् थःछेँ नेपाः वयेवने याना च्वनीम्ह नसमा मय्‌जुया थुगु सीप व ज्ञान आः धुलिखेल अस्पतालया नर्सपिंत नं छगू अनिवार्य पाठ्यांश कथं स्यनेकने जुयाच्वंगु दु ।

जर्मनीया हाइडलवर्ग विश्वविद्यालय, इण्डोलोजी विभागया मानार्थ प्राध्यापक नील गुस्चोअ जर्मनया नापनापं नेपाःया ख्वपय् नं च्वनेगु यानादी । जापानया लाय्‌कू नगरसम्बन्धय् सन् १९७३ य् विद्यावारिधि क्वचायेकादीम्ह वय्‌क: जर्मनया स्मारक संरक्षण मन्त्रालय अन्तर्गत प्राधिकरणया प्रमुख नं जुयादिल । लिपा जर्मन राष्ट्रिय संरक्षण समितिया मू मनूया भाला क्वबियादिल । सन १९७१ य् नेपाः व जर्मन सरकार दथुइ जूगु निगू पक्षया सम्झौता कथं न्ह्यज्यागु ख्वप देय्‌या स्मारक संरक्षण परियोजनाया विशेषज्ञ पुचःया छम्ह दुजः कथं नेपाः झाःम्ह वय्‌कलं सन् १९८० लिपा निगूगु विश्व युद्धलिपा जापान, जर्मन व युरोपया शहरी पुनःनिर्माण परियोजनायात कयाः अनुसन्धान न्ह्याकादिल । थ्वहे इलय् भारत व नेपालय् नगर लागादुने सांस्कृतिक रिति, परम्परायात कयाः अध्ययन यानादिल । सन १९९२ य् युनेस्को अन्तर्गत नेपाःया विश्व सम्पदा स्थल संरक्षणया सल्लाहकार जुल ।

तःदँतक नेपालय् च्वनेगुया नापनापं स्वनिगःया थीथी साँस्कृतिक सम्पदाया संरक्षणया ज्याय् प्रत्यक्ष ब्वति कयाझायाच्वंम्ह छम्ह विज्ञ जूगुया ल्याखं वय्‌क:या थःगु बिस्कं कथं म्हसीका दुगु जुल । उलि जक मखसे उलि हे च्वसा न्ह्याकेफूम्ह जूगुलिं वय्‌क: स्वनिगयाः वास्तुकला, मूर्तिकला, काष्ठकला, नगरीय वस्ती, मृतिका प्रविधियात कयाः तःगू कृति पिकायेत सफल जुल । वय्‌कलं पिथनादीगु ख्वपया नेवाः समाजया मृत्यु संस्कारसम्बन्धय् विशेष अध्ययनया सफू नं उलि हे महत्वपूर्ण जू । नेवाः नगरीय वास्तुकला प्रविधिसम्बन्धय् वय्‌कलं मेपिं विद्वानपिं अष्टिन हेल व ईश्वरानन्द श्रेष्ठलिसे जानाः पिकयातःगु सचित्र शब्दकोष नं उलि हे च्वछायेबहः जू । नेवाः कला, संस्कृति, वास्तुकला, सम्पदा अले परम्परायात कयाः विविध पक्षं तःगू सफू च्वयादीपिं विदेशी विद्वानपिं मध्ये छम्ह भाजु नील नं खः । थुम्ह विद्वानया मूमू सफू खः –

•     Handling Death; The Dynamics of Death Rituals and Ancestor Rituals Among the Newars of Bhaktapur, Nepal

•     The Kathmandu Valley

•     New Buildings, sites under Construction and Demolition 1990-2011

•     Patan-Vãbāhā

•     History and Inventory of a Newar Buddhist : Monastery

•     Preserving Charnarayana The Rebuilding of a 16th Century Temple on Patan Royal square , Nepal 2015–2019

•     Nepal Patan Palace; The Restoration of Sundari Chowk 2006–2016

•     Bhaktapur – Nepal Urban Space and Ritual

•     The Portals in Newar Architecture

•     Tiered Temples in Nepal, 13th to 19th Centuries

•     Mapping the Kathmandu Valley with Aerial Photographs by Erwin Schneider

•     The Kathmandu Valley

•            Nepalese Wood Carving; The Roof Struts of Patan Darbar square 1565 to 1735

•     History of Kings of Nepal; A Buddhist Chronicle

•     Newar towns and buildings; An illustrated dictionary Newārī-English -Nepali

बर्नहार्ड क्वयलभर जर्मनया नागरिक खः । कोलन धैगु थासय् जन्म जूम्ह वय्‌क: भारतीय उप–महाद्वीप संस्कृतिया छम्ह विज्ञ कथं नांजाः । वय्‌कलं कोलन विश्वविद्यालयपाखें सन् १९६५ इ तोखारिन भाय्‌या बाक्य विन्यास सम्बन्धय् विद्यावारिधि उपाधि प्राप्त यानादीगु खः । तोखारिन चीनया उत्तर–पश्चिम लागाया सिनच्याङ्ग प्रान्तदुनेया अतिक पुलांगु आदिवासी समुदायया भाय् खः, थुगु भाय्‌यात भारोपेली परिवारदुने लाः धकाः नालातःगु दु । जर्मनया उत्तरी लागाया किल विश्वविद्यालयय् सन १९७४ निसें १९९३ तक, थ्वयां लिपा जर्मनया हे लिपजिग विश्वविद्यालयय् प्राध्यापनया लजगाः यानादीम्ह वय्‌क:लं छक्वः नेपाः वयाः थनया भाषा, संस्कृति, सम्पदा अले वास्तुकलासम्बन्धी प्रारम्भिक ज्ञान प्राप्त यायेधुनेवं थुकियात हृ थःगु अध्ययनया लागा कथं नाला कयादीगु खः । वय्‌कलं तःदँ तक नेपालय् च्वनाः तःगु ख्यलय् अध्ययन अनुसन्धान ज्या यानादीगु खः । भाषा विज्ञान, शब्दकोश, वास्तुकला, सम्पदा आदि क्वय्‌लभर भाजुया अध्ययनया लागा खः ।

थःहे तिरिमय्‌जु डा. उरलिके क्वय्‌लभरनापं जानाः सन १९७८ य् पिथंगु वय्‌क:या नेवाःभाय्‌या क्रिया वाक्य विन्यास सफू अतिकं न्ह्यथनेबहः जू । जर्मन सरकारयापाखें भालाकाःगु ख्वपदेया सम्पदा संरक्षण परियोजनाया छम्ह विज्ञ कथं नेपालय् च्वनाः ज्या यायेगु झ्वलय् विशेष यानाः स्वनिगःया वास्तुकला, नगरिय सभ्यता, संस्कृतिनिसें नेवाः भाय्‌या सम्बन्धय् दुग्यंक अध्ययन अनुसन्धान ज्या यानादिल । थुगु हे स्थलगत अले व्यावहारिक ज्ञानया लिधंसाय् वय्‌कलं भाषाविद् ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्य व मेम्ह जर्मन विज्ञ नील गुटस्चोलिसे जानाः पिकयादीगु “Newar Towns and Buildings; An lustrated Dictionary Newar-English” छगू तःजिगु सफू खः । अथेहे पण्डित हेमराज शाक्यनाप जानाः तयार याःगु क्वय्‌लभर भाजुया मेगु नांजाःगु कृति धैगु यल रुद्रवर्ण विहारया लिखतया अध्ययन व पिथना खः । वय्‌क:या स्वयम्भु चैत्यया पुनःनिर्माण अले उकिया वास्तुशैलीया सचित्र सफू व नेपाःया परम्परागत चित्रकलाया लिधँसाय् देगःया निर्माणसम्बन्धी सफूत नं उलि महत्वपूर्ण जू । नेपाःया वास्तुकला, सम्पदा अले भाषा विज्ञान, शब्दकोशया ख्यलय् ज्वःमदुगु तिबः बियादीगुलिं जुजु वीरेन्द्रपाखें क्वय्‌लभर भाजुयात त्रि–शक्तिपदपाखें विभुषित याःगु खः ।