माइकल एलन छम्ह नांजाःम्ह मानवविज्ञान विज्ञ भाजु खः । अष्ट्रेलियाया सिडनी विश्वविद्यालयया मानवविज्ञान विभागया सन् १९८५ निसें १९९१ तक प्रमुख जुयादीम्ह वय्क: नेपाःया समाज, कला, संस्कृति, धर्म आदियात कयाः अध्ययन याःपिं अष्ट्रेलियन नागरिकपिं मध्ये छम्ह न्ह्यलुवाः खः । नेवाःतय्गु रिति, परम्परा, शक्ति अले लैङ्गिक पक्षयात कयाः माइकलया सन २००२ लय् पिदंगु च्वसु अतिकं लुमंकेबहः ।
सामान्यतया बौद्ध भिक्षुपिं गृहत्याग यानाः जीवंकाछि विहारय् च्वनेगु याइ । तर नेवाः बौद्धतय्सं नं विहार न्ह्याकावयाच्वंगु दु, गुगु बौद्ध धर्म परम्परा कथं अतिकं बिस्कं खः । थुकियात कयाः वय्क:या दुग्यंक दुवालातःगु सफू “Buddhism without Monks” उलि हे न्ह्यथनेबहः । नेवाः समुदायदुने स्त्रीशक्तिया गुगु प्रथा दु उकियात कयाः नं माइकलपाखें उलि हे च्यूताः क्यंगु दु । थ्व प्रथा हिन्दू व बौद्ध निगुलिं नेवाः सम्प्रदायं हना वयाच्वंगु दु । थ्व खः– कुमारी प्रथा । सन् १९७५ य् माइकलयपाखें थुकियात कयाः पिकाःगु सफू खः “The Cult of Kumari” विज्ञजनपिनि मूल्याङ्कन कथं जीवित देवी कुमारीयात कयाः च्वयातःगु थुगु सफू थें दुग्यंगु मेगु मदु ।
नृवंशशास्त्रया ख्यलय् माइकलया अध्ययनया छगू ज्वःमदुगु ज्या धयागु येँया किमद्वः, स्वयम्भुइ च्वनाः हेमराज शाक्य, न्हुच्छे बहादुर बज्राचार्यपिनि ग्वहालि कासें मुंकूगु निद्वः सिबें अप्वः स्थलगत अध्ययनया प्रतिवेदन अले किपात खः, गुगु अप्रकाशित तिनि ।
बेलायतया लण्डन विश्वविद्यालयपाखें पूर्वीय व अफ्रिकी अध्ययन संस्थाय् नेपाल अले हिमाली क्षेत्र विषयया प्राध्यापक जुयाच्वंम्ह भाजु माइकल हट मूलतः नेपाली साहित्ययात अंग्रेजी ब्वमिपिनि दथुइ थ्यंकाब्यूम्ह छम्ह ग्यसूलाःम्ह अनुवादक खः । हिन्दी साहित्ययात मू बिषय दयेकाः सन् १९८० इ स्नातक यानादीम्ह माइकल भाजुं थ्व धुंकाः नेपाली भाषा व साहित्यया इतिहासयात कयाः सन् १९८४ इ विद्यावारिधि क्वचायेकादिल । पूर्वीय व अफ्रिकी अध्ययन संस्थाय् प्राध्यापक कथं दुथ्याःम्ह थुम्ह भाजुं सन् १९८७ निसें मदिक नेपाःया राजनीति व साहित्ययात कयाः अध्ययन यायेगु अले च्वसू च्वयेगुया नापनापं सफू पिकायेगु यात ।
नेपाली साहित्यया इतिहास भूपि शेरचनया जीवनी अले मुनमदनया अंग्रेजी अनुवाद माइकलया न्ह्यथनेबहःगु सफू खः । वय्क:या नेवाः कला, संस्कृति अले वास्तुकलायात कयाः च्वयातःगु छगू परिचयात्मक सफू– “Nepal: A Guide to the Art and Architecture of the Kathmandu Valley “ ।
सन् २०००य् बेलायत–नेपाल एकेडेमिक काउन्सिल नीस्वने धुंकाः थुकिया नायः नं जुयादिल । अले हिमाली अध्ययनया युरोपियन बुलेटिन सम्पादन नं यात । नेपाः व भुटानया समसामयिक राजनीतिइ दुग्यंगु ज्ञान दुम्ह थुम्ह भाजुं भुटानी शरणार्थी समस्यायात कयाः नं आपालं चर्चा याःगु दु । नेपाल रिसर्च सेन्टर जर्मन सरकार अभिलेख संरक्षण परियोजना प्रमुख जुयाः नं वय्कलं ज्या यानादीगु दु ।
जापानया नांजाःगु शहर नागायोय् सन् १९४२ य् जन्म जूम्ह थःगु विद्यार्थी जीवनय् अतिकं हनेबःम्ह भिक्षु रिहो हयासिपाखें दीक्षित जूम्ह खः— भाजु मुसासि ताचिकावा । थुम्ह हे भिक्षुया शिक्षा–दीक्षापाखें बौद्ध दर्शन प्रति वय्क:या नुगः क्वसाल । नागायो विश्वविद्यालयया विद्यार्थी जुयाः उच्चस्तरीय शिक्षा प्राप्त यानादिल । लिपा थ्वहे विश्वविद्यालयपाखें स्नातकोत्तर उपाधि कायेत सफल जुल ।
भारतीय व संस्कृत साहित्य विषयय् केन्द्रीत जुयाः संयुक्तराज्य अमेरिकाया हार्वर्ड विश्वविद्यालयपाखें सन् १९७५ य् विद्यावारिधि यात । थुगु हे विश्वविद्यालयया जातिविज्ञान राष्ट्रिय संग्राहलयया प्राध्यापक कथं सन् १९९२ निसें २००४ तक तक्यन । क्यालफोर्निया, बर्कले विश्वविद्यालयया अतिथि प्राध्यापक जुयाः बौद्ध अध्ययन विषय ब्वंकेगु यात । लिपा शिकागो विश्वविद्यालय व नेडरलैण्डस लाइदेन विश्वविद्यालयनाप नं अनुबन्धन जुल ।
स्वनिगःदुनेया मातृशक्ति द्यःया परम्परायात कयाः दुग्यंगु अध्ययन यासें थुकियादुने सुलाच्वंगु आस्था, जीवन दर्शन अले जीवन्तरुपय् न्ह्याना वयाच्वंगु संस्कार सम्पदाया सम्बन्धय भाजु मुसासिया थःगु कथंया विश्लेषण दु । : यतजभच न्यममभकक या प्बतजmबलमग थुज्वःगु हे बिषय केन्द्रीत जुया च्वयातःगु मुसासिया चर्चित सफू खः । मूलतः बौद्ध समुदायदुनेया बज्रयानी सम्प्रदायया थीथी मण्डलापूजाया व्यवहार, द्यःपिनि विषयय् उलिहे क्वातुगु अध्ययन यासें तःगू सफू पिकाये धुंकूगु दु । नापनापं महायानी बौद्ध दर्शनया अग्रज नागार्जुनया सिद्धान्त अले थीथी पक्षयात कयाः नं बिस्कं सफू च्वयादीगु दु । अथेहे मुसासिया जापानी भासं नेपाःया रिति, धर्म संस्कृतिया मेगु सफू खः “Travel to India Nepal Scared Things” ।
नेवाः अले नेपालमण्डलदुनेया कला, संस्कृति, धर्मया नापनापं इतिहासयात कयाः अतिकं तब्याक अध्ययन, अनुसन्धान यासें थुकियात कयाः बौद्धिक ज्वलंत च्वयेगुलि ज्वःमदुगु योगदान बियावंपिं विदेशी विद्वानत मध्ये मेरि सेपहर्ड सलस्सर मय्जु छम्ह नं खः । नेपालय् दुगु संयुक्तराज्य अमेरिकाया राजदूतावसया कर्मचारी वय्क: थः भाःतनापं सन् १९६५ इ स्वनिगलय् थ्यंगु खः । संयुक्तराज्य अमेरिका, कोलम्बिया विश्वविद्यालयपाखें पुरातत्व विधाय् विद्यावारिधि उपाधि प्राप्त यानादीम्ह वय्कलं सन् १९७० निसें नेपाःया मूर्तिकला व वास्तुकला अले मध्यकालीन इतिहास नापनापं संस्कृतियात कयाः आपालं च्वसुत च्वयाः पिकाल । नेपालय् दुबलय् इतिहास संशोधन मण्डल अले अनया ल्याय्म्हपिं महेशराज पन्त व गौत्तमबज्र बज्राचार्यपिनिगु ग्वाहालि संस्कृत भाय् व नेवाः भाय् सयेकल । नेवाः समुदायया बौद्ध पुरोहित गुभाजु अले हिन्दु पुरोहित द्यःबाज्यापिनिपाखें आपालं ज्ञान मुंकल । थ्व लिपा सलस्सरया अतिकं चर्चित सफू “Nepal Mandala” निगू खण्डय् सन १९८२ य् पिहांवल । थ्वहे सफुलिं सस्सलरयात नेपालय् जक मखु विश्वन्यंकं छम्ह विशिष्ट इतिहासकार, मूर्तिकला, वास्तुकला, धर्म संस्कृतिया ज्ञाताया ल्याखं स्थापित यानाबिल । भारतीय अभिलेखालय विज्ञ प्रतापआदित्य पालया निर्देशनय् नेपालमण्डलया कला व वास्तु विकासया ऐतिहासिक कालक्रम निरधारण यायेत नं ताःलात ।
सस्लसरं मय्जुपाखें हे दकलय् न्हापां स्वनिगःया काष्ठकला मध्ये सालभञ्जिक त्वानासिँया उत्कृष्टता व विशेषता थुइकेगु ज्या जूगु खः । अथेहे नेवाः समाजय् परम्परागत रुपय् थीथी पर्वबलय् जुइगु परिक्रमाया महत्व अले थुकिया लिधंसाय् प्राचीन नेवाः वस्तीया लागा क्वःछीगु लिधंसा ध्वदुइगुकूगु खः । महत्वपूर्ण खँ नेवाः समाजय् कुमारीया प्रथा लिच्छिबी जुजु रुद्रदेवया इलय् ग्वल देसय् शुरु जुइधुंकल धकाः थुकिया प्राचीनता ध्वाथुइकाब्यूगु खः । सस्सलर मय्जुया अध्ययन व विश्लेषण कथं नेवाः समुदायया वास्तुकला पूर्णत धर्मनिरिपेक्ष जू । गुगुं न) वास्तु संरचनाया निंतिं शैव, बौद्ध, हिन्दू वा शाक्त धकाः पाकेगु मजू ।
सस्लरया अतिकं नांजाःगु कृतित खः – “The Antiquity of Nepalese Wood Carving: A Reassessment; Art and Culture of Nepal: Selected Papers of Kathmandu ; A Collection of Articles” .