गिरिजाप्रसाद जोशीया च्वसां पिज्वःगु थुगु कविता पासः मुना ने.सं. ११३४ दिल्लाथ्व गुरुपृन्हिकुन्हु कुतः पिकाकः ख्वपपाखें पिदंगु खः । न्हय्गू अध्याय कथं च्वयातःगु छगू निसें खुगू अध्यायतक प्रत्येक अध्यायय् १२/१२ पु कविता दुथ्याकातःगु दुसा दकलय् लिपांगु अध्यायय् न्हय्पू चिबाखं दुथ्याकातःगु दु । न्हापांगु अध्याय दुने कुसंस्कार कुबियाः म्वाना च्वनेमाःगु स्थितिया अपराधबोध तायेकाः हीमी चायाः सः तयाच्वंगु दु । अले खुसि, मि, भीर, तरवार, थुपिं फुक्क हे राजपथ, थ्व हे राजपथया दथुइ न्ह्यानाच्वंगु जिन्दगी धकाः सः तयाच्वंगु दु । लिसें छध्वः छध्वःया कविता नं दुथ्यानाच्वंगु दु ।

रासाया च्वसां पिज्वःगु कविता व म्हयाय् शीर्षकया सफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु चिनाखँ सिल्भिया राजोपाध्याय पाखें अंग्रेजीं अनुवाद यानादीगु दु । थुगु सफुलिइ निगू भासं नं चिनाखँ ब्वने दइ । थुकी दुथ्यानाच्वंगु मुक्कं ३० पु चिनाखँ म्हयाय्‌या विम्ब छ्यलाः च्वयातःगु खः । थुगु सफू ने.सं. ११३७ य् च्वमिया थःगु हे कुतलं थः हे पिकाकः जुयाः पिथंगु खः । चिनाखँ व म्ह्याय् निम्हेसितं सिर्जनशीलताया धावनमार्गय् त्वःतातःगु खनेदु । म्ह्याय्‌या गौरव गाथा व महिमागान थ्व कविता मुनाय् थ्वयाच्वंगु दु ।

कविताया लागा कवि पूर्ण वैद्यया कवि व कविता सम्बन्धी थःगु धारणा, भावना अभिव्यक्त यानातःगु समिक्षात्मक सफू खः । थीथी इलय् वैद्यजुयात काःगु अन्र्तवार्ता व थीथी कविपिनिगु सफूयात वैद्यजुं च्वयाब्यूगु भूमिका आदियात मुनाः थ्व सफूया जन्म जूगु खः । थ्व सफूया न्हापांगु संस्करण कृति सफूकुथि पाखें थौं स्वयाः पीदँ न्ह्यः हे पिदने धुंकूगु खः । तर न्हापांगु संस्करणय् झिंखुपु जक लेख दुथ्याःगु दुसा विमल ताम्राकारया सम्पादनय् कुतः प्रकाशन पाखें ने.सं ११३९ य् पिथंगु निगूगु संस्कारणय् कवि वैद्ययागु न्हापायागु झिंखुपुनापं मेगु न्हय्पु लेखत नं तनाः नीस्वपु लेखत दुथ्याःगु दु । थुपिं नीस्वपु मध्ये गुपु कविया कविता सम्बन्धी सैद्धान्तिक विषयया खःसा निपु नेपालभाषाया हनेबहःपिं कविपिनिगु खँ अले मेगु झिंनिपु थीथी कविपिनिगु कविता सफूयात कयाः च्वयातःगु समिक्षात्मक च्वसु खः । नापं नांजाःम्ह समालोचक कृष्णचन्द्रसिंह प्रधानजुं कविताया लागायात कयाः च्वयादीगु कविताया लागा जिगु लिच्वः नांगु छपु लेख नं थुकी दुथ्याना च्वंगु दु । छम्ह प्रतिबद्धम्ह कविं थःम्हं तुं कविताया व्याख्या, विश्लेषण यानाः छुं थःगु सैद्धान्तिक मन्तव्य, दृष्टिकोण व थौंया कविता गज्याःगु जुइमाः धैगु थःगु धारणा प्वंकाः च्वयातःगु थ्व नेपालभाषाया न्हापांगु सफू खः । कवि वैद्यया नितिं सम्वेदना व अनुभूतिया सिर्जनात्मक योग हे कविता खः ।

मनूया चेतना हे भौतिक वातावरणया प्रतिविम्व जूगुलिं छम्ह कवि पिनेया बस्तुगत यथार्थं बिस्कं च्वनेफैमखु । तर अथे धकाः कलाहीन बिचाः साहित्य जुयाः म्वायेफैमखु । आधुनिक कविता आधुनिक जीवन बोध खः, मानवताप्रति न्हूगु दृष्टिकोण बौद्धिक जागरण खः । गुगु कथं नं छन्द मात्राया वन्धन थौंया कवितायात स्वीकार्य जुइमखु । शोषित पीडितया पक्षय् च्वयेगु हे समाजिक न्याय खः । थ्व हे लेखकीय धर्म खः धकाः छम्ह कविया समाज जनताप्रतिया दायित्व बोध नं थ्व संग्रहय् यानातःगु दु ।

कात्तिप्याखंया छुं अंश– बालथक प्याखंया च्वमि जुजु श्रीनिवास व जुजु योगनरेन्द्र मल्ल खः । थुकीयात तुलसिलाल सिंह सम्पादन यानाः पिथंगु खः । थुगु सफू ने.सं. ११२४ तछलाकुन्हु नेपाल संस्कृति लय्‌पौ पाखें पिथंगु खः । प्याखं सफुलिइ बालथक अर्थात बाथःतय्‌गु विशेष वर्णन् दु ।

कान्तिपुर बलदेव जुजु व सुरेन्द्रमान श्रेष्ठया संयुक्त लेखनय् पिदंगु संस्कृति विषयया अनुसन्धानमूलक प्रबन्ध सफू खः । थ्व सफू ने.सं. ११०८ दिलाथ्वकुन्हु पासापिंपाखें पिदंगु खः । थ्व सफू बलदेव जुजु व सुरेन्द्रमान श्रेष्ठया संयुक्त लेखनय् पिदंगु नेवाः संस्वृmति बारेया निगूगु सफू खः। जुजु व श्रेष्ठया संयुक्त लेखनय् थ्वयां स्वदँ न्ह्यः नेपाःया तान्त्रिक द्यः व तान्त्रिकपूजा नं पिदंगु खः । गुपु च्वखँया संग्रह थ्व कान्तिपुर सफुलिइ च्वमिपिंसं अप्वः जानकारी बीमाःथाय् थाय्‌थासय् फुटनोट नं छ्यलातःगु दु । कान्तिपुर नं नेपाःगालय् च्वंपिं नेवाःतय्‌गु संस्कृतिबारेया जानकारी बीगु छगू सूचनामूलक सफू जूगु दु ।

किकिंपा दुर्लभलाल सिंहया चिबाखं सफू खः । थुकिइ पीपु चिबाखं मुनातःगु दु । थ्व सफू च्वसापासां ने.सं. १०९१ य् पिथंगु खः । भचा धयाः नं कुगाक्क धायेगु हे चिबाखं च्वमि दुर्लभलाल सिंहया विशेषता जूगु दु । थ्व हे खँ पिकाकः च्वसापासां न्ह्यथंगु दु ।

चिबाखंमिं थःगु जःखः खंगु, चायेकूगु, भोगे याःगु स्थिति व परिस्थितियात चिबाखंया रूपय् झीगु न्ह्यःने ब्वयाहयादीगु खः । छम्ह कलाः मयःम्ह भाःतयात नं कलाः मचाबूलय् छुं जुइगु खः ला धकाः धन्दा जूगु अले कि मांम्ह कि मचायात जक म्वाके फइ धयागु खँ न्यंबलय् काचाकाचां वनाः मांम्हेसित हे म्वाकि धकाः हाःवंगु वया नुगः धयागु बाखं खः । अथे हे तां हे मदयेकुसें ध्यबा नल । तां चुइकल धकाः हानं मेगु तां दयेके धकाः मन्त्रालययाके दां फ्वंगु खँय् विशेषज्ञया जाँच जुल, तर विशेषज्ञं खँ मिले यानाः ताँ मदु दयेकेमाःगु खः धकाः रिपोर्ट बिल । तर न्यनेमाःम्ह मनुखं नं न्यनेमफु । थ्व ताँ नांगु चिबाखं जुल । ध्यबा मदुसां इज्जत दु धकाः हालाजूम्ह मनू अय्लाःगुलु जुयाः लँय् क्वःदल, मोटर जाम जुल । अय्लाःगुलु क्वःदलाः लँ जाम जुल धकाः बुखँ तकं पिदन । थ्व इज्जत खःला बेइज्जत धयागु न्ह्यसः लुइगु बाखं इज्जत खः । थुकथं स्थिति, परिस्थिति व मनूतय्‌के खनेदुगु संगति, असंगति, अवस्था व व्यवस्थायात थुगु चिबाखनय् स्याचुक न्ह्यब्वयातःगु दु ।

किचः अनिश शाक्यं च्वयादीगु पीप्यपु गजलया संग्रह खः । थुगु गजल संग्रह ने.सं. ११३४ य् कुतः पिकाकःपाखें प्रकाशन जूगु खः । थुकी मतिना, मांभाय्, देय्‌या च्यूताः, समाजया विरक्ति, जिन्दगीया स्याःचाः विषययात कयाः च्वयातःगु गजल दुसा अप्वः थें गजल मतिना बारे च्वयातःगु दु ।

किपूया इन्द्रायणी जात्रा श्रीकृष्ण महर्जनं च्वयादीगु जात्रा सम्बन्धी सफू खः । न्हूजः सांस्कृतिक पुचः किपूपाखें ने.सं. ११२३ दँय् पिथंगु थ्व सफुलिइ किपूया इन्द्रायणी जात्रा लिसे सम्बन्धीत च्वसुत दुथ्यानाच्वंगु दु । थुकी इन्द्रायणी जात्राबलय् हालीगु म्ये निसें कयाः जात्राया म्हसीका, जात्रालिसे सम्बन्धीत न्यँकँ बाखं यानाः मुक्कं झिंखुपु च्वसु दुथ्याकातःगु दु ।

किपूया सी संस्कार सफूया च्वमि भाजु वज्रमुनि वज्राचार्य खः । थुगु सफू ने.सं.११३७ य् स्थानीय भाषा विकास उप—समिति, कीर्तिपुर नगरपालिकापाखें पिदंगु खः । थ्व सफू संस्कृति विधानाप स्वापू दुगु सफू खः । थुकी किपूया म्हसीका, सी संस्कार म्हसीका, किपूया सी संस्कार, संस्कारया सामाजिक मान्यता, सी संस्कारय् माःपिं, सी मुयेधुंकाःया संस्कार व सीनाप स्वापू दुगु नखःचखः व थाय् यानाः न्हय्गू अध्यायय् ब्वथलातःगु दु । मुक्कं १०३ पौ दुगु थ्व सफूया मू आज्जु धैगु सीधुंकाः नेवाःतय्‌सं छुछु संस्कारया ज्या यानाच्वंगु दु धयागु थुइके बीगु खः ।

कीर्तिलक्ष्मीया पलाः छधाः प्याखं मुनाया च्वमि जनकलाल वैद्य खः । ने.सं. १११९ न्हूदँया लसताय् नेपाल संस्कृति लय्‌पौ पाखें थुगु सफपू पिदंगु खः । थुगु सफुलिइ ऐतिहासिक व सामाजिक प्याखंत भृकुटीया संकल्प, कीर्तिलक्ष्मीया पलाः, जुजु पृथ्वीनारायण शाह, बीरबलभद्र, कू कू दःगु माया, अस्तित्वया लागि, सिधान गुर्जु, भमचा व माजु दुथ्याःगु दु ।