कुतः समालोचना मुना सफूया पिकाकः नेपाल संस्कृति लय्‌पौ खः । थ्व सफू ने.सं. ११३० य् पिदंगु खः । थ्व सफू वरिष्ठ बाखंच्वमि लक्ष्मण राजवंशीया ने.सं. ११०८ य् पिदंगु नमिग्वाःगु सर्गः निसें ने.सं. ११२९ स पिदंगु ईया किचलय् तकया झिपु बाखं सफू व लिपा पिदंगु त्वाकः बाखं मुना सफू नापं यानाः झिंछगू सफुलिइ दुथ्याःगु सत्यापुं मयाक बाखंया समालोचना मुना खः । छम्ह हे साहित्यकारया कृतिया समालोचना यानातःगु थ्व सफू नेपालभाषा साहित्यय् न्हापांगु कुतः जुइमाः ।

कुमारी पूधाः प्याखं ज्ञानकाजी मानन्धरं च्वयादीगु खः । ने.सं. ११२३ यंलाबलय् सुखबेती नालदुवाःपाखें पिदंगु खः । प्यंगू लु दुगु प्याखनय् पौराणिक बाखं चण्डेश्वरीनापं कुमारीया थीथी रुपया वर्णन यानातःगु दु ।

कुमारी नेवाः न्ह्यलुवाः, उपन्यासकार भाजु मल्ल के सुन्दरं च्वयादीगु उपन्यास खः । थ्व उपन्यास ने.सं.११४३ स एड् जोन प्रा.लि पाखें प्रकाशित जूगु खः ।

थ्व उपन्यासय् सत्य व असत्यया द्वन्द्वया दथुइ स्वनिगःया रक्षाया निंतिं थःगु मतिनायात बलिदान बियाः कुमारीद्यःया नारी शक्ति गथे प्रज्ज्वलित जुल धयागु झीगु समाजय् प्रचलित बाखंयात उपन्यासकार मल्ल के सुन्दरजुं कौशलतापूर्वक न्ह्यब्वयादीगु दु । लिसें थ्व उपन्यासय् नेपालमण्डलया आराध्यदेवी वज्रदेवीया पुलांगु बाखंया लिधंसाय् नेवाः समाजया जीवनशैलीयात जीवन्त कथं प्रतिबिम्वित जुइक, छुं छुं विशुद्ध कल्पनाया लिधंसाय् ल्वःवनापुक्क झीगु प्राचीन नेपालमण्डलया सजीव चित्रण यानातःगु दु ।

कुलांया थिया आर मानन्धरया काव्य निबन्ध सफू खः । थ्व सफू सन् ११३२ य् अर्थ पिथना प्रकाशन पाखें पिहांवःगु खः । साहित्य ख्यलय् न्हून्हूगु पहःया प्रयोग यानादीम्ह मानन्धरं थुकी नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् आतक खनेमदुनिगु फरक ढंगं च्वयातःगु निबन्ध दुथ्याकातःगु दु । साहित्यया छगू न्हूगु हे विधा धाःसां जिउगु कंथंया चिकिचा चिकिचा हाकःगु दार्शनिक रचना थुकी दु । थ्व छगू ब्वनामितय् निंतिं न्हूगु सवाः खः । थुकी चय्‌गुपु च्वसु दु ।

कृति व दृष्टि सफूया च्वमि प्रा. डा. चन्द्रमान बज्राचार्यया खः । थ्व सफूया पिकाकः अर्बिन्द्रमान सिं खः । थ्व सफू नेपाल सम्बत ११३८ य् पिदंगु खःसा सफुलिइ उपन्यास विधाय् पूर्वीय व पाश्चात्य दृष्टिकोण, उपन्यासया महानयात्रा, धुँस्वां साय्‌मिया मिसा तकया साहित्यिक यात्रा, मल्ल. के सुन्दरया व लँपु थ्व पलाः उपन्यासया बिशेषता नापं उपन्यास बिधाया दृष्टिबिन्दु चर्चा यानातःगु दु ।

कृष्ण चरित जुजु रणजित मल्लं च्वयादीगु एकांकी नाटक खः । थ्व सफू ने.सं. ११०३ न्हूदँया लसताय् छत्रबहादुर कायष्ठजुं साहित्यया मूलुखापाखें पिकयादीगु खः । नाटकय् न्हय्गू लु दु । कृष्णलिला सम्बन्धी पौराणिक बाखंया लिधंसाय् च्वयातःगु थ्व एकांकी नाटकय्— कृष्णं खुसी म्वःल्हुयाःच्वंपिं गोपिनिपिनि वस्त्रहरण याःगु, गोकुलया सापूतय्‌त रक्षा यायेया निंतिं भगवान कृष्णं इन्द्रयागु हाथ्याया सामना याःगु व कृष्णं थः पासा सुदामायात सुखी जीवन हनेत ताःलाकाः ब्यूगु खँ दुथ्याःगु दु । कृष्णयागु थीथी चरित्र थ्व नाटकय् ब्वयातःगु दु ।

डा. आनन्द जोशीया कोभिड–१९ हाइकु सफू ने.सं. ११४३ य् रुवरिक व कुतः पिकाकःया मंकाः कुतलं पिदंगु खः । थुकी निगू ब्व दु । छगू ब्वय् थःम्हं सिर्जना यानातःगु ५१ पु हाइकु, अले मेगु ब्वय् कोरोनाया आगमन व सन्त्रासया स्थिति दुने १९ म्ह नेवाः हाइजिन व छम्ह विदेशीया हाइकु यानाः २० पु हाइकु दुथ्यानाच्वंगु दु । सफूया नामं थुइके फु कि थन दुथ्यानाच्वंगु फुक्क हाइकु कोभिड दुने चाःचाःहिलाच्वंगु दु ।

कोरोनाया किचलय् नेपालभाषा नांजाःम्ह बाखं च्वमि मय्‌जु श्रीलक्ष्मी श्रेष्ठया न्हापांगु उपन्यास खः । भावना पिथना व कुतः पिकाकः जानाः ने.सं ११४१ य् पिदंगु १८८ पौया थ्व उपन्यासय् पीन्यागू अध्याय दु । वरिष्ठ आख्यानकार मथुराकृष्ण साय्‌मिया आह्वानय् च्वःगु थ्व उपन्यास, उगु मिसा उपन्यास मिसा प्रतियोगिताय् न्हापांगु सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु खः । थ्व नेपालभाषाया अभिघाट विषययात कयाः रचना जूगु न्हापांगु उपन्यास खः । विश्वयात हे तःधंगु आघात लाकूगु कोरोना महामारीयात हे मू विषय यानाः उकिया त्रासं त्रसितम्ह थःगु देय् त्वःताः विदेसय् च्वनाच्वंम्ह डाइस्पोरियन नायिकाया नुगःखँय् हे थ्व उपन्यासया फुक्क घटना केन्द्रित जुयाच्वंगु दु । उपन्यासया अन्त विदेसय न्ह्याक्व हे सुविधायुक्त जूसां नायिकाया परिवार स्वदेश लिहांवयेगु क्वछीका उपन्यास क्वचायेकातःगु दु ।

कोशल्वहं नेपालभाषाया छम्ह अग्रज आधुनिक कवि डा. आनन्द जोशीया निगूगु कविता संग्रह खः । ने.सं १११३ स त्रिवेणी साहित्य प्रकाशन पाखें पिदंगु थ्व संग्रहय् नीन्यापु कविता दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्वय्‌क:या मेमेगु कविता संग्रहय् थें थुकी नं प्रतीकात्मक विम्वात्मक अभिव्यक्ति जक मखु न्हून्हूगु मौलिक उपमा विम्वया प्रयोग, परम्परागत मूल्यमान्यताप्रति तच्वःगु विरोध प्रतिध्वनित जुयाच्वंगु दु ।

क्वाति निबन्धकार फणीन्द्ररत्न वज्राचार्यं च्वयादीगु झिँछपु निबन्धया मूना खः । थ्व नेपालभाषा परिषद्पाखें पिथंगु स्वंगूगु निबन्ध सफू खः । नेपालभाषाया उच्च कक्षाया ब्वनामितय्‌त ग्वाहालि दइ धइगु आशां पिकाःगु थ्व सफुलिइ झिंछपु निबन्ध गं, खिचाया न्हिपं, चिरफारया कोथाय् छन्हु, इन्भरकार्गिलय् नेपाली कतांमरि, अर्थशास्त्र ब्वनागु, क्वाति झीगु संस्वृतिया ति, चिगो कय्गू, सली, आसे, भुतिमालि, ला दुथ्यागु दु ।