गिरिजाप्रसाद जोशी

गिरिजाप्रसाद जोशी

महाकवि गिरिजा प्रसादया पूवंगु नां गिरिजाप्रसाद जोशी खः । वय्‌कः ने.सं. १०५९ चिल्लागा १२ मां खड्ग कुमारी व बौ देवप्रसाद जोशीया कोखं कान्छाम्ह काय जुयाः सक्वय् जन्म जूगु खः । वय्‌कः ने.सं. ११०७ ञंला १५ (२०४४ भाद्र २२) कुन्हु ४९ दँया उमेरय् दिवंगत जुल ।

गन गन थः वन अन अन साहित्यिक वातावरण दयेकादीम्ह गिरिजाप्रसादयात दकलय् न्हापां म्हसीकाब्यूगु कविता २०१३ सालय् त्रिचन्द्र कलेजय् न्हापांगु अन्तर कलेज नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् वय्‌कलं पाठ यानादीगु मांच्वःसा मोज मयाय् धयागु कविता खः गुगु कवितां वय्‌कःयात सक्वया गिरिजाप्रसाद धकाः सुबिख्यात जुइकाबिल  । कविता, म्ये, गजल, प्याखं, समालोचना लिसें खण्डकाव्य, महाकाव्य, उपन्यास आदि च्वयादीम्ह बहुमुखी प्रतिभाया धनी गिरिजाप्रसाद जोशी सक्वय् थीथी पुचः, क्लब, सफूकुथि नीस्वनाः बाःछि बाःछिइ साहित्यिक, सांस्कृतिक ज्याझ्वः याकेगु, नापनापं ल्हाःतं च्वयाः बाःछिपौ, लय्‌पौ (ज्यामि, तिमिला, न्ह्यलुवाः) पत्रिका पिथनेगु यानादीम्ह छम्ह ज्वःमदुम्ह मातृभाषाया मतिनामि तथा भाषा न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कलं थःगु जन्मस्थल सक्वय् जक तत्कालीन युवातय्‌त भाषिक साहित्यिक चेतना थनाः सक्व देय्‌यात नेपालभाषा साहित्य, संगीत व कलां हराभरा यानादीगु मखु थःगु ज्याया झ्वलय् हृटौंडाय् च्वनादीबलय् नं वय्‌कलं अनया युवातय्‌त न्ह्यचीकाः गथु पत्रिका पिकायेगुया नापं थीथी ज्याझ्वः न्ह्याकेगु यानादीगु दु ।

वास्तवय् महाकवि गिरिजाप्रसाद कवि जक मखु, आँशु कवि हे खः । वय्‌कलं उघ्रिमय् कविता, म्ये चिनाः न्यंकेफु । अझ ला वय्‌कःयात आँशु कवि जक धयां मगाः आँशु लेखक हे धायेमाः । वय्‌कलं भाजं मिखा उपन्यास बान्हुया दुने च्वये सिधयेकादीगु उपन्यास खः । उर्वर सिर्जनशीलतां जाःम्ह गिरिजाप्रसादजुं थम्हं च्वयेगु जनताय् क्रिटिकल सेन्स (Critical Sense) थनेया निंतिं खः धकाः धयादी ।

वय्‌कःया भाषा मतिना गुलि क्वातुगु खः, उलि हे साहित्यिक सिर्जना नं क्वातु । वय्‌कलं मांभाय्‌या साहित्यिक धुकुतिइ ग्यसुग्यंगु साहित्य बियादीगु जक मखु न्ह्यानाच्वंगु साहित्यिक धाःयात न्हूगु मोड बीकथंया साहित्य वय्‌कलं सिर्जना यानादीगु दु । गिरिजाप्रसादया खण्डकाव्य सिद्धिदास लिपाया कोशल्वहँ खः । गिरिजाया ल्वहंमा महाकाव्य ल्वहंमा, करुवा थें जाःगु निर्जिव वस्तुतय्‌त नापं पात्र दयेकाः न्ह्यब्वयातःगु दु । थ्व महाकाव्य नेपालभाषाया महाकाव्यया ख्यलय् छगू न्हूगु मोड खः । उपन्यासया ख्यलय् नं धुस्वां, इश्वरानन्द, राम शेखरपिंसं गुगु धाः ज्वनावःगु खः व धाःयात गिरिजां हिलाब्यूगु दु । छगू न्हूगु प्रयोग थनाब्यूगु दु । थुकथं उर्वर शक्तिया धनी गिरिजाप्रसादं थ्यंमथ्यं ७० गू सफू च्वयादीगु खनेदुसां बच्छिं मयाकं सफू उखें थुखें हन्ताः जुया वंगु दु । थौंतकं वय्‌कःया पिदनेधुंकूगु सफूया धलः थुकथं दु—

कविता सफू – पालिख्वाँय् (ने.सं. १०७९), हाइ हाइ रे थ्वँया बात्चा (ने.सं.१०८५), आगं (ने.सं.१०८८), द्वकचा ल्याहां ल्याहां वः (ने.सं.१०९०), सुथनाप सुथय् सुथय् (ने.सं.११०७), गिरिजाप्रसादया गद्य कविता (ने.सं.१०९८), तबन (ने.सं.११०५), किसिदुम्वः (ने.सं.११११), गिरिजाप्रसादया ताहा कविता, (ने.सं.११३२), हाकुगुँया न्हापांम्ह गायक (ने.सं.११३२), कविताचा (ने.सं.११३२), कविता पासः (ने.सं.११३४) ।

खण्डकाब्य सफू – मन्त्र (ने.सं.११०१), बुद्ध नुगः (ने.सं.११०३)

महाकाब्य सफू – ल्वहंमा ,(ने.सं.११३७)

म्ये सफू – जनताया म्ये (ने.सं.११००), आशाकुति (ने.सं.१११५), द्वंविद्वं  (ने.सं.१११९), मां बोक्सी म्ह्याय् सुन्दरी (ने.सं.११३६), मतिना छंगु म्ये जिगु (ने.सं.११४१), गिरिजाप्रसादया म्ये (ने.सं.११४१), खलुं (ने.सं.११४१) महाकवि गिरिजाप्रसादया म्ये/गजल । (ने.सं.११४२) ।

बाखं सफू – धकिं (ने.सं.१०९०)

उपन्यास सफू – छि स्यानाः हत्या (ने.सं.१०९६), सिलुस्वां (ने.सं.१०९८), बिपात्र (ने.सं.१०९९), भाजंमिखा (ने.सं.१०९९), लक्ष्मी व सरस्वति (ने.सं.११०१), व गमला थ्व खै थल (ने.सं.११०३), व ल्वहं जि झ्वाला (ने.सं.११०७), न्याल्ल ब्यां (ने.सं.१११०), यमि गामाः येँ शहर (ने.सं.१११२), सिलु म्ये (ने.सं.११२०), गुतारंगी प्रेत (ने.सं.११२८), बुँख्याःचा  (ने.सं.११३२) ।

प्याखं सफू – बाखा छेँ  (ने.सं.११०२), हाकु स्वाहाने (ने.सं.११०७)

समालोचना सफू – गिरिजाप्रसादया समालोचना (ने.सं.११४१)

गजल सफू – गजल सिइके  (ने.सं.१११४) ।

कमिक – लुति मय्‌जु (ने.सं.११०९)

क्यासेट म्येचाः – लिसवाः, मां नेपाः ।

भिडियो फिल्म – चिपनिप  ।

नेपाल प्रज्ञाप्रतिस्थानं प्रगतिशील महाकवि धकाः महाकवि गिरिजाप्रसादया बुदिं न्यायेकेगु यानावैच्वंगु दु ।

गिरिधरलाल मानन्धर

गिरिधरलाल मानन्धरया जन्म अबु ठाकुरलाल मानन्धर व मां.लक्ष्मीदेवी मानन्धरया कोखं ई.सं १९३७ अगष्ट २६य् येँया गणबहालय् जूगु खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषाया नांदंम्ह निबन्धकार ठाकुरलाल मानन्धरया दकलय् तःधिकःम्ह काय् खः । तःदँ तक ब्रिटिस लाइब्रेरीइ ज्या यानादीम्ह थ्वय्‌कः छम्ह थःगु मांभाय् नेपालभाषाया मतिनामि खः । थ्वय्‌कलं नेपालभाषाया सफू पिकायेत तःम्हमछि च्वमिपिंत थम्हं फुगु आर्थिक ग्वाहालि यायेगु ज्या यानादीगु दुसा थः अबु ठाकुरलालया मानन्धरं च्वयादीगु भाजु निबन्ध संग्रहयात हानं वय्‌कःया ल्यंदुगु मेगु निबन्धत नं तनाः भाजु निबन्ध संग्रहया निगूगु संस्करण पिकयादीगु दु ।

थ्वय्‌कलं पद्मकन्या क्याम्पसय् नेपालभाषा विषय कयाः ब्वनीपिं विद्यार्थीपिनिगु नितिं गिरिधरलाल छात्रवृतिया व्यवस्था यानाबियादीगु दुसा नेपालभाषाया निबन्ध विधा च्वन्ह्याकेगु नितिं थः अबुजुया नामं दँयदँसं नेपालभाषाया निबन्ध विधाय् ल्हाः न्ह्याकावःम्ह छम्ह निबन्धकारयात सिरपाः लःल्हायेगु कथं ने.सं ११०९ स ठाकुरलाल सिरपाः नीस्वनादीगु दु । थुगु सिरपाः लःल्हायेगु अभिभारा नेपालभाषा परिषदयात ब्यूगु खः । थौंतक थ्व सिरपाः निरन्तरुपं न्ह्यानावयाच्वंगु दु । इ.सं २०१५ फेबुअरी २६ अर्थात ७८वर्षया उमेरय् थ्वय्‌कलं थ्व संसार त्वःताझाल ।

गिरिधरलाल मदयेधुंकाः वय्‌कःया नामं वय्‌कःया परिवारं नेपालभाषा, साहित्य व लिपि आदिया ख्यलय् तःदँ न्ह्यःनिसें ज्या यानावयाच्वंम्ह छम्ह व्यक्ति वा संस्थायात दँय् छगू लाख तकाया सिरपाः बीगु यानाः गिरिधरलाल नेपालभाषा सेवा सिरपाःया व्यवस्था यानाब्यूगु दु । थ्व सिरपाः नेवाः देय् दबू पाखें दँय्‌दसं लःल्हाना वयाच्वंगु दु ।

गुह्यश्वरी साय्‌मि

नेपाल संवत् १०५३ आश्विनकृष्ण ११ कुन्हु बाः बिरञ्चीनारायण मानन्धर व मां मोतिमाया मानन्धरया कोखं जन्म जुयादीम्ह भाजु गुह्यश्वरी साय्‌मिया मेमेगु नां गुह्य साय्‌मि, गुह्यश्वरी राज मानन्धर खः । इन्जिनियरींग यानादीम्ह भाजु साय्‌मिं नेपालभाषाय् कविता, निबन्ध व बाखं च्वयादी ।

धर्मादेय पत्रिकाय ने.सं.१०७१ य् वय्‌कःया आः जि वने नांया कविता दकले न्हापां प्रकाशित जूगु खः । वय्‌कःया पिदंगु कविता सफूया नां वेँ (ने.सं.१०७१) खः । पासा नांया पाक्षिक पौया न्हापांम्ह सम्पादक भाजु साय्‌मि च्वसापासाया सक्रिय कार्यकर्ता व सचिव नं जुयादीधुंकूम्ह खः ।

पेसां इन्जिनियर जुयादीम्ह वय्‌कः यक्व हे बुद्ध धर्मया सफू अनुवादय् नं संलग्न जुयादीगु दु । वय्‌कः संलग्न जुयादीगु सफूत थुकथं खनेदु– प्रतीत्य समुत्पाद व्यवस्था, बुद्ध धर्म श्रवनार्थ अभ्यनार्थ, मध्यमकावतार, चैत्य महिमा, श्रुत महामुक्ति ग्रन्थ, संघरत्न व्यवस्था पुरुषोत्तम प्रकाश, महामुद्रा नितार्थ प्रदीप, सद्धर्म चिन्तामणि मोक्ष रत्नालंकार आदि । वय्‌कः नेपाल ईन्जिनियर्स एशोसियसन व नेपाल जियोलोजिकल सोसाइटीया जिवंकाछि दुजः खः । अथेहे वय्‌कः महावोधि धर्म विकास द्वीप (गुम्बा), त्रियान धर्म संघ, बुद्धविहार कुलेश्वरय् नं आवद्ध जुयादी ।

गेराड तोफाँ

गेराड तोफाँ फ्रान्सया वैज्ञानिक अनुसन्धान राष्ट्रिय केन्द्रया छम्ह शोध निर्देशक (सन १९८५) खः । वय्‌क:या विशेष कुतलय् हिमालयन अनुसन्धान केन्द्र नीस्वनेगु ज्या जूगु खः । वय्‌कलं निर्देशक कथं थुगु केन्द्रया १९९५ तक नेतृत्व यानादिल । सन् १९७० इ काठमाडौंया फ्रान्सेली राजदूतावासया साँस्कृतिक सहचरी जुयाः नेपाः वसांनिसें वय्‌कलं थनया अनुसन्धानया ज्या न्ह्याकादीगु खः ।  वय्‌कलं यलया नेवाःतय् पुलांगु थायबाय् प्याँगायात मू अध्ययनस्थल दयेकाः अनया समुदाय अले पहरी व तामाङ्ग भाय्‌या सम्बन्धय् शोध यानादीगु खः

लक्जबर्गय् जन्म जूम्ह तोफाँ भाजुया आःतक समाजशास्त्र, मानवशास्त्र अले राजनीति विषय कःघानाः च्वयातःगु अंग्रेजी व फ्रेञ्च भाय्‌या नीस्वंगू सफूत पिदने धुंकल । थुकी अप्वः धैथें नेवाः समुदाय, नेवाः भाय् संस्कृति, परम्परा, नेवाःतय् बस्ती, सामाजिक प्रचलनया विषय केन्द्रीत जू । गुलिखे सफू दक्षिण पूर्व एसिया, भारतया सामाजिक जीवननाप सम्बन्धित नं दु । नेवाः, नेपाः अले थनया राजनीति आदि विषयय् थीथी अन्तरराष्ट्रिय सेमिनार अले प्राज्ञिक सम्मेलनय् वय्‌कलं सलंसः ज्यापौ न्ह्यब्वयेगु ज्या यानादीगु दु ।

तोफाँया विशेष रुची धैगु सामाजिक संगठन दुने भौतिक, संस्कृति व हिमाली क्षेत्रया धर्म संस्कृति खः । थौंकन्हय् धाःसा विशेष यानाः स्वनिगःया नेवाः नाट्य परम्परायाबारे अध्ययन यानाच्वनादीगु दु । नापनापं तत्कालीन नेपाःया दुने हिलावं वनाच्वंगु राजनीतिक, सामाजिक संरचना अले धार्मिक व सांस्कृतिक गतिविधिपाखे ध्यान बियाच्वनादीगु दु ।

तोफाँया मूमूवंगु अन्तरर्राष्ट्रिय चर्चाया कृतित खः –

–           Pyangaon, une communauté newar de la vallée de Katmandou : la vie matérielle

–           Panauti: Past – Present (1976-2020)

–           Société et religion chez les Newar du Nepal — Cahiers Népalais

–           Le Palais et le Temple: la fonction royale dans la vallée du Népal

–           Man and His House in the Himalayas: Ecology of Nepal

–           From Kin to Caste the Role of Guthis in Newar Society and Culture

–           Imagination and Realities: Nepal Between Past and Present

–           Newar Society; City, Village and Periphery, 4.50 Average rating — 2 ratings

गोपाल सिंह नेपाली

गोपाल सिंह नेवाः मूलया छम्ह भारतीय नागरिक खः । गुलिखे लिखतय् गोपाल सिंह नेपालय् जन्म जूगु लिपा बम्बई वनाः ब्वंवन, अन हे स्थायी थाय्‌बाय् दयेकल धकाः न्ह्यथनातःगु दु । अथेहे मेमेगु श्रोतय् धयातःकथं वय्‌क: भारत, विहारया वेतिया जिल्लाय् बूगु खः । तर गोपाल सिंहया पूर्खा धाःसा स्वनिगःया नेवाः हे खः । बम्बई शहरया थीथी शिक्षण संस्थाय् प्राध्यापनया ज्या यानादीम्ह वय्‌क: लिपा सन् १९६३ निसें बनारस हिन्दु विश्वविद्यालयया प्राध्यापक जुल । अनया नेवाल अध्ययन केन्द्रया निर्देशक कथं भाला क्वबियादिल । अनं लिपा उत्तर बङ्गाल विश्वविद्यालयया हिमालयन अध्ययन केन्द्रया प्राध्यापक जुल । जीवनया अन्तिम इलय् नेपाःया त्रिभुवन विश्वविद्यालयया समाजशास्त्र विभागया प्राध्यापक कथं अध्यापन यायेगु ज्या यानादिल । बलिउडया समाजय् गोपाल सिंहयात छम्ह प्रभावशाली गीतकार कथं हनाबना तयातःगु दु । जीवनया प्रारम्भिक कालय् पत्रकारिताय् नं ल्हाः तयादीम्ह वय्‌कलं थीथी पत्रपत्रिका पिथनेगु ज्या नं यानादीगु खः । हिन्दी काब्य ख्यःया छम्ह नांजाम्ह कवि कथं नं गोपाल सिंहयात म्हस्यू । थः स्वयं नेवाः पूर्खाया सन्तान जूगुया नातां थुगु समुदाययात कयाः साँस्कृतिक, सामाजिक, धार्मिक, भाषिक अले कलाया ल्याखं दुवालेगु व छगू प्राज्ञिक शोध प्रणाली कथं बौद्धिक ज्या यायेगु तातुनाः बम्बई विश्वविद्यालयपाखें बिस्कं कथंया विद्यावारिधि यायेगु बिचाः यानादिल । थुबलय्तक नेवाः समुदायया कला, संस्कृति, इतिहास आदियात कयाः सिल्भाँ लेभि, ब्रायन हडसन, ओल्डफील्ड आदि पाश्चात्य मनूतय्‌सं जक च्वयेगु याःगु खः । तर शोधविधि कथं च्वयेगु ज्या धाःसा दकलय् न्हापां सन १९५९ इ गोपालसिंह भाजुं यानादीगु खः । वय्‌क:या त्जभ ल्भधबचक सफू थुगु शोधया हे लिच्वः खः । गोपालसिंहया धापू कथं थुलि तःजिगु व ऐतिहासिक शोध ज्याया निंतिं कविकेशरी चित्तधर हृदय, ठाकुरलाल मानन्धर, पूर्णदास श्रेष्ठ आदि तःम्ह नेवाः साहित्यकारपिनि तिबः दुगु खः ।

गोपालराज जोशी

स्वनिगलं पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु गोपाल राज जोशी नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.२००१ सालय् धनकुटाय् जूगु खः । वय्‌कः लिपा बिराटनगरय् च्वंझाल । वय्‌कःया मांया नां पद्मकुमारी व बाःया नां गुणराज जोशी खः । वय्‌कः झी पुचः विराटनगरया न्हापायाम्ह नायः खः । लिसें वय्‌कः अनया मेमेगु संघसंस्थाय् नं आवद्ध जुयादी । वय्‌कलं बिराटनगरया नेवाःतय् निंतिं प्रारम्भिक नेवारी पुस्तिका च्वयाः पिथनादिल । लिसें वय्‌कलं यक्व कविता व थीथी बिषयया च्वसु च्वयाः नं पिथनादीगु दु ।

गोपालराज वंशावली (इतिहास)

गोपालराज वंशावली नेपालमण्डलया ऐतिहासिक घटनावलीया पुचः खः गुगु थौंया नेपाःया इतिहासकारपिनिगु आधार ग्रन्थ जूगु दु । थ्व वंशावली दकलय् न्हापां ने.सं १०१९ य् बेलायतया विद्वान सेसिल वेण्डालं (ने.सं ९७६–१०२६) लुइकूगु खः । उकिं थुकियात वेण्डाल वंशावली नं धाः । लिपा ने.सं १०४२ य् वीरपुस्तकालयय् अनया पण्डितपिंसं सफूया लगत दयेकाच्वंबलय् थ्व सफुलिइ दकलय् न्हापां गोपाल वंशयापिं जुजुपिनिगु नां दुथ्यानाच्वंगुलिं थ्व ग्रन्थयात ‘गोपालवंशादि प्राचीन राजवंशावली’ धकाः नां ब्यूगु खः । लिपा थुकियात धनवज्रपिंसं गोपालराज वंशावली धाल । थौंकन्हय् थ्व ग्रन्थयात राष्ट्रिय अभिलेखालय लगत—ल्याः १–१५८३ (पत्र ४८,१७ –६३ व तँसा छपत्र ५० अपूर्ण) माइक्रोफिल्म ल्याः– बी १८÷२३ स दुथ्याकातःगु दु । भुजिंम्वल लिपिं ताडपत्रय् च्वयातःगु थ्व गोपालराज वंशावलीया २५% पौ– (पौ १७–२९ ) अशुद्ध संस्कृत व ७५ % (पौ २९–६३) पुलांगु नेपालभाषां च्वयातःगु दु । थ्व ग्रन्थ च्वःम्हेसिगु नां मदु । थुकी छ्यलातःगु नेवाः भाय् व अभिव्यक्तिया आधारय् सुं नेवाःइतर पण्डितं च्वःगु जुइमाः धकाः अनुमान यानातःगु खः । थुकी छ्यलातःगु संस्कृत नं नेवाःपहया संस्कृत खः । थ्व सफुलिइ थ्यमथ्यं ४५० व्यक्तिया नां दुसा ३०० ति थाय्‌या नां दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व गोपालराज वंशावली ग्रन्थ जुजु जयस्थिति मल्ल (ने.सं ५०२ – ५१५)या शासनकालय् च्वःगु खः धैगु खँ थ्व ग्रन्थय् उल्लेख जुयाच्वंगु थीथी प्रशंगपाखें सीकाकायेफु ।

थुकी ने.सं ५०८ निसें ५०९ तकया घटनाया वर्णन दु, गुगु अप्वः धयाथें जयस्थिति मल्लया राज्यकालय् जूगु राजनैतिक, सामाजिक, आर्थिक, सांस्कृतिक व सामाजिक घटना नाप सम्वन्धित जू । ताडपत्रय् भुजिंम्वल लिपिं च्वयातःगु थ्व ग्रन्थय् ने.सं ६ निसें १७७ तकया थीथी खँ न्ह्यथनातःगु दुसा ने.सं ४६९ निसें ५०९ तकया घटनाया विस्तृत वर्णन् यानाः ग्रन्थ क्वचायेकातःगु दु । थीथी ऐतिहासिक घटनाया स्पष्ट व संक्षिप्त रुपं न्ह्यब्वयातःगु तथा उल्लेखित घटना शिलाभिलेख व पुरातात्विक सामाग्री पाखें प्रमाणित जुइफुगु हे थ्व वंशावलीया प्रमुख विशेषता खः । थुकी न्ह्यब्वयातःगु विषय कथं थ्व गोपालराज वंशावलीयात निब्वय् थलाः अध्ययन याये छिं— राज वंशावली (पत्र १७ क –३० क), भूत वृत्तान्त (पत्र ३० ख – ६३ ख) ।

गोपालराज वंशावलीया न्हापांगु ब्वयात राजवंशावली कथं नां बीगु याःगुया कारण खः– थुकी मुख्य यानाः न्हापा जुयावंपिं जुजुपिनिगु वंशक्रम बियातःगुलिं । तर लिपायागु ब्व भूतवृत्तान्तय् नेपालमण्डलया घटनावली दु । तर थ्व नाप स्वापू दुगु – प्राचीन सिञ्जा, मिथिला व भारतया बयान तकया खँ नं उल्लेख यानातःगु दु । न्हापाया ब्व अर्थात् राजवंशावली स्वयाः थुकी अप्वः तिथिमिति बीगु व छुं अप्वः बयान बीगु कुतः जूगु दु । उकिं गोपालराज वंशावलीया न्ह्यब्व राजवंशावली स्वयां थ्व लिब्व भूतवृत्तान्त अप्वः प्रामाणिक जू । थुगु भूत वृत्तान्तय् थीथी तथ्य मुनाः थीथी इलय् च्वःगुलिं थुकी न्ह्यब्वयातःगु संबत् धाःसा च्वय्क्वय् लाःगु दु ।

गोपालराज वंशावलीया थ्व भूतवृत्तान्त ब्व क्वय् बियागु श्रोतया आधारय् च्वःगु खनेदु । गथे— तत्कालीन लाय्‌कू ज्योतिषतय्‌गु टिपोट, द्यःथाय् व लाय्‌कुली च्वंगु पुलांगु अभिलेख, परम्परागत नीति – धर्मशास्त्र, राजपण्डिततय् काव्य, ग्रन्थतय्‌गु पुष्पिका वाक्य आदि ।

गोवद्र्धन शर्मा

बौ शाम्भवानन्द शर्मा व मां अमरवाणी शर्माया कोखं ने.सं. १०६९ म्हपुजा कुन्हु येँया चोखाछेँ गल्लीइ समालोचक भाजु गोवद्र्धन शर्माया जन्म जूगु खः । भाजु शर्मा पूजा पाठ, कर्मकाण्ड व धार्मिक संस्कार दुथ्याःगु छेँजःया दथुइ ब्वलंगु खःसां इतिहासय् एमए ब्वनेज्या क्वचायेकाः थःगु मांभाय्ननेपालभाषा साहित्यया सेवा यायेगु तातुनाः साहित्य समालोचना लागाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीगु खः । व्यावहारिक समालोचनाय् कृतिया ब्याख्या विश्लेषण जक मखु, मूल्य निरुपण यायेगु प्रवृत्ति नं दुम्ह गोवर्धन शर्माया नेपालभाषा समालोचना क्षेत्रय् दकलय् न्हापां समालोचनात्मक च्वसु गिरिजाया सिलुस्वां : जिगु मिखाय् ने.सं. ११०२ न्हाय्‌कं २ पत्रिकाय् पिदंगु खः । इलय् ब्यलय् थीथी पत्रिकाय् थःगु समालोचनात्मक च्वसु पिथनाझाःम्ह शर्माजुं महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीनाप हे स्वापू दुगु समालोचनात्मक सफू उपन्यासया चाकलय् गिरिजा ने.सं. ११४२ स पिथनादीगु खः ।

गोविन्द बहादुर मल्ल गोठाले

बौ सुब्बा ऋद्धिबहादुर मल्ल व मां आनन्दमाया मल्लया क्वखं ने.सं. १०४३ चौलागा १ कुन्हु गणबहाः त्वालय् बाखं च्वमि व नाटककार भाजु गोबिन्दबहादुर मल्लया जन्म जूगु खः । गोठाले वय्‌कःया कुनां (उपनाम) खः । विज्ञान विषयया ब्वने ज्या यानादीम्ह गोठले भाजुया भाषा साहित्यपाखे नं अतिकं नुगः क्वसाः । नेपालभाषा व नेपाली भाषा निताय्‌सं ल्हाः च्वःम्ह गोठाले भाजुया नेपालभाषा साहित्यया न्हापांगु बाखं जि मचा ने.सं. १०७० इ पिदंगु खः । नेपालभाषाय् म्हो हे जक बाखं च्वयादीसां मल्ल भाजुया मेगु लोकंह्वाःगु बाखं जि जुजुमान खः । बाखं, नाटक, उपन्यास विधाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीम्ह गोठालेजुयात थःगु रचनाय् पात्रतय्‌गु मानवीय मनोदशा जक मखु समाजया किपा हे मिखाय् लुइकाबीफुम्ह मनोविश्लेषणात्मक च्वमि कथं म्हसीकेगु याः । अथे हे नाटककारया रुपय् वय्‌कः अन्धविश्वास, आडम्बर व विसङ्गति प्रति विद्रोह भाव प्वंकीम्ह व समाज हीकेगु नितिं न्हापां थःपिं निं हिलेमाः धैगु सन्देश बीम्ह कथं परिचित जू । गोरखा दक्षिणबाहु (द्वितीय), त्रिभुवन प्रज्ञा पुरस्कार (२०४२), भवानी साहित्यिक पत्रकारिता पुरस्कार (२०४५), वेदनिधि पुरस्कार (२०४८), पहलमान सिंह स्वार पुरस्कार (२०५७) आदि थीथी पुरस्कारं सम्मानित जुइधुंकूम्ह नेपाल राजकीय प्रज्ञा–प्रतिष्ठानया मानार्थ आजीवन सदस्य (२०३३) व निर्वाचन आयोगया सदस्य (२०३६) तकं जुयाः झाःम्ह भाजु गोविन्दबहादुर मल्ल गोठाले नेपालभाषा साहित्यय् म्हो च्वयाः नं थःगु पलाःचिं त्वःतेत ताःलाःम्ह च्वमि जुयादीगु दु ।

गोविन्द हरि नेकू

भाजु गोविन्द हरि नेकूया जन्म ने.सं. १०५९ य् येँय् जूगु खः । वय्‌कलं कविता व रुपक च्वयादी । वय्‌कलं ने.सं.१०७७ य् दकलय् न्हापां शान्ति नांया रुपक च्वयादीगु खः । वय्‌कःया प्रकाशित कृति खः – शान्ति (रुपक, ने.सं.१०७७), लँय्‌लूगु (कविता, ने.सं.१०८०) ।