मय्जु प्रमिला बज्राचार्यया जन्म बौ दशमुनि बज्राचार्य तथा मां रत्नमाया बज्राचार्यया कोखं ने.सं १०६७ इ येँया सवल बहालय् जूगु खः । संस्कृत विषयय् शास्त्री यानादीम्ह थ्वय्कः नेपालभाषाया छम्ह कवयित्रीया नापं शिक्षिका नं खः । थ्वय्कःया कविता इलय् ब्यलय् थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दुसा थ्वय्कः छम्ह नेपालभाषाया थीथी भाषिक आन्दोलनय् ब्वति कयावयाच्वंम्ह छम्ह भाषिक अभियन्ता नं खः । कवि नातिवज्र बज्राचार्यया जहान प्रमिलां नेपालभाषाया सफूधुकू न्ह्याकेत थः जहानयात नं आपालं ग्वाहालि यानादीगु दु । थ्वय्कलं नेपालभाषा मिसा खलःया दुजः, नेपालभाषा परिषद्या दुजः जुयाः नं नेपालभाषाया निंतिं ज्या यानादीगु दु।
अबु चक्रबहादुर मानन्धर व मां लक्ष्मीदेवी मानन्धरया कोखं ने.सं. १०७३ दिल्लागा ४ कुन्हु येँया थँहिति त्वालय् बाखं च्वमि मय्जु प्रमिला साय्मि बूगु खः । वय्कः मय्जु बिए, बिएड ब्वनेज्या क्वचायेकाः पद्मोदय माबिइ ब्वंके ज्या यानादीधुंकूम्ह पुलांम्ह स्यनामि खः । विदेशय् च्वनाः नं थः बूगु देय्, मां भाय्या सेवा यायेगु त्वःतेमफुम्ह मय्जु साय्मिया दकलय् न्हापांगु बाखं ने.सं. १०९२ य् बाखं मुना सफू मूतिइ पिदंगु सिरपाः बाखं खः । वय्कःया अतिकं लोकंह्वाःगु नेपाल कमर्स क्याम्पसपाखें जूगु साहित्य सम्मेलनय् न्हाप लाःगु बाखं जि जुजु खः ।
नेपालभाषाया साहित्य ख्यलय् मचा मनोविज्ञानयात कयाः बाखं च्वइपिं बाखंमिया दथुइ मय्जु साय्मि नं छम्ह खः । बाखं च्वमि प्रमिलां थम्हं हे खनाथें, स्वयागु जक मखु, थम्हं हे भोगय् यानागु थःगु हे अनुभवं जाःगु झाकायात विषयवस्तु दयेकाः न्ह्यब्वयातःगु पलाः नांगु बाखं संग्रह च्वसापासापाखें ने.सं. ११४१ स पिदनेधुंकूगु दु ।
भाजु प्रमेश श्रेष्ठया जन्म ने.सं १०९१ य् मां रोहिणी बाबा श्रेष्ठ तथा बौ सूर्यरामया कोखं येँया न्यत त्वालय् जूगु खः । थौंकन्हय् थ्वय्कः सन् २००१ निसें संयुक्त राज्य अमेरिकाय् थः परिवार नापं च्वंच्वनादीगु दु । भाजु प्रमेश श्रेष्ठ अमेरिकाय् वनाः जक नेवाः भाय् ल्हायेगु यानादीम्ह नेवाः काय्मचा खः । वय्कलं अमेरिकाय् वनाः नेवाः भाय् ल्हायेगु जक मखु नेपालभाषा, थुकिया साहित्यि, संस्कृतिया प्रचारप्रसार व सम्वद्र्धनया ज्याय् थःत फ्यानादिल । थ्वहे कथं वय्कलं अमेरीकाया टेक्सास राज्यय् नेवाः संगठन स्वनाः न्हापांम्ह संस्थापक नायः (सन् २०१४) जुयादिलसा सन् २०१८–२०२२ तक हलिं नेवाः दबू अमेरीकाया नायः जुयाः ज्या यानादिलसा निक्वःगु खुसी अर्थात् ने.सं २०२२–२०२६ तक नं वय्कः नाय् पदय् हे निर्वाचित जुयादिल ।
भाजु प्रमेशं नेवाः संस्कृति संरक्षण सम्वद्र्धन यायेगु झ्वलय् थःगु हे संयोजकत्वय् टेक्सासय् न्हापांखुसी इहि (सन् २०१३), कय्तापुजा (सन् २०१४), येँयाः पुन्हीया ज्याझ्वः यानादिल । अथेहे थ्वय्कलं नेवाः संस्कृति, सभ्यता हलिंन्यंक न्यंकेगु तातुनाः न्हापांखुसी इ–दबू मार्फत् नेवाः संस्कृतिया प्रचारप्रसार यानादिल । थ्व दबू पाखें सन् २०२३ तक दुने नेवाः संस्कृति सम्बन्धी ९६ एपिसोड प्रस्तुत यायेधुंकूगु दु । थ्व इ–दबूया परिकल्पनाकार व ग्वसाःमि थ्वय्कः हे खः । अथेहे थ्वय्कः इ–हेरिटेज कार्यक्रमया (सन् २०१९—२०२०) नं सह–आयोजक खः।
थौंया वैज्ञानिक प्रविधियात छ्यलाः सामाजिक संजाल मार्फत् नेवाः संस्कृति प्रचार यायेगु ज्या यानादीम्ह भाजु प्रमेशं भाजु बासव राजोपाध्याय नाप जानाः अमेरिकाया बाल्टिमोरय् जूगु प्यक्वःगु हलिं नेवाः दबूया ज्याझ्वलय् विश्वय् न्हापांगु आन्दोलन नांगु कार्यपत्र प्रस्तुत यानादीगु दुसा क्यानडाया मिसिसाउगाय् जूगु क्षेत्रीय सम्मेलन (सन् २०१६)य् नं इ–दबू नेवाः सभ्यता स्वाइगु बिन्दु (Daboo: Connecting dots of Newah Civilization) नांगु ज्यापौ न्ह्यब्वयादीगु दु ।
अथेहे नेवाः न्ह्यलुवाःया रुपय् वय्कलं हलिं नेवाः दबूया नेपालय् जूगु स्वकःगु सम्मेलनय् (सन् २०१९) अमेरिकाया प्रतिनिधिमण्डलया नेतृत्व यानादीगु दुसा अमेरीकाया बाल्टिमोरय् जूगु प्यक्वःगु हलिं नेवाः सम्मेलनया आयोजकपिं मध्ये वय्कः नं छम्ह जुयादीगु दु । वय्कःया थीथी ज्या मध्ये छगू न्ह्यथनेबहगु ज्या अमेपरकाय् नेपालभाषा स्यनेगु कक्षा संचालन यायेगु नं खः । थुकिया निंतिं वय्कलं पाठ्यक्रम निर्माण व परिमार्जनया नितिं सामाजिक संजाल मार्फत तःकःमछि हे सहलह नापं गोलमेच ज्याझ्वः नं न्ह्याकादीगु खः । थ्वहे कथं थौंकन्हय् हप्ताया निन्हु अमेरिकाय् च्वंपिं मचातय्त सामाजिक सञ्जाल मार्फत् नेपालभाषाया कक्षा नं न्ह्याका च्वनादीगु दु । थुपिं ज्या बाहेक थ्वय्कलं United Newah USA -2016 & 2017 पाखें पिदनीगु क्यगखभलष्च व टेक्सासया चिकित्सक संघं पाखें पिदनीगु ‘Compassion’ दँपौया नं सम्पादन यानादीगु दु ।
प्रयागमान प्रधान अबु जुजुमान प्रधान व मां दुर्गालक्ष्मी प्रधानया कोखं कीर्तिपुर नगरपालिका वडा नं १ लायकू त्वालय् ने.सं. १०७३ साल कार्तिकशुक्ल षष्ठीकुन्हु बूगु खः । भाजु प्रधानं नेपाली, इतिहास, संस्कृति व पुरातत्व विषयय् स्नातकोत्तर यानादीगु दु । त्रिभुवन विश्वविद्यालयय् पीगुदँ सेवा यानादीम्ह थ्वय्कलं सेवा अवधि दुने राष्ट्रिय शिक्षा पुरस्कार, त्रिभुवन विश्वविद्यालय दीर्घसेवा पुरस्कार, त्रिभुवन विश्वविद्यालय विशिष्ट पुरस्कार कयादीगु दु । पंचायत व्यवस्थाया इलय् तत्कालिन पञ्चायती सरकारं एक भाषा एक देशया भाषानीति ज्वनाः भाषिक दमन यायेगु पलाः न्ह्याकल । उगु दमनया विरुद्धय् किपूया जनतायात भाषिक जागरण थनेत न्ह्याकूगु साहित्यिक सांस्कृतिक ज्याझ्वयात सुथांलाक न्ह्याकेगु ज्याय् विशेष योगदान बियादीम्ह व्यक्तित्वपिं मध्ये प्रयागमान प्रधान नं म्ह खः ।
नेपालभाषा नापं नेपाली भाषाय् नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह थ्वय्कलं नेपालभाषाया साहित्यख्यलय् थीथी पत्रिकाय् बाखं, कविता, निबन्ध, प्याखं, संस्कृति आदि विषयया च्वसुत पिथनादीगु दु । थ्वय्कलं कीर्ति अनुसन्धान पत्रिका, न्हूदँ हना लुमन्ति पौ (ने.सं ११३३) या सम्पादन यानादीगु दुसा नेवाः लहनाः किपूया लजना, म्हिगःनिसें थौं किपूया छुं पक्ष थेंज्याःगु सफू नं च्वयादीगु दु ।
भाजु प्रवीण कुमार ताम्राकारया जन्म अबु पूर्णबहादुर ताम्राकार व मां गणेशकुमारी ताम्राकारया कोखं येँया दुगंबहिलिइ ई.सं १९६५ फेब्रुअरी ५ कुन्हु जूगु खः । थौंस्वयाः नीदँ न्ह्यः अर्थात् सन् २००३ निसें अमेरिकाय् बसोबास यानाच्वनादीम्ह प्रवीण परदेशय् च्वनाः नं नेवाः नुगः घानाच्वंम्ह छम्ह नेवाः काय्मचा खः ।
भाजु प्रवीण ताम्राकार अमेरिकाया मेरील्याण्ड थेंज्याःगु व्यस्त राज्यय् च्वनाः नं नेवाः सम्बन्धी थीथी संस्थाय् आवद्ध जुयाः नेवाः जाति, भाषा, धर्म, संस्कृतिया निंतिं आपालं ज्या यानादीम्ह छम्ह नेवाः अभियन्ता खः । वय्कः आवद्ध जुयादीगु संस्थात खः — आनन्दकुटी स्कूलया पूर्व छात्र संघ ९ब्प्ब्ब्० या महासचिव–(इ.सं१९९४—१९९८), नेपाः पासा पुचः अमेरिकाया कार्यकारी सदस्य जुयाः अनं पिदनिगु दबू लुमन्ति पौया प्रबन्धक (इ.सं. २०१३–२०२१), दबूया संयोजक (ई.सं. २०२१–२३) जुयाः ज्या यानादीगु दु । अन्तर्वार्ता कायेगुलि उलि हे प्रखरम्ह प्रवीणं अमेरिकाय् च्वनाः फेसबुकमार्फत् अमेरिकाय् नेवाः कार्यक्रम सन् २०१८ नोभेम्वर ६ निसें संचालन यानाः अमेरिका भ्रमणय् झायाच्वंपिं व स्थानीय विभिन्न क्षेत्रया विशिष्ट व्यक्तित्वपिनिगु अन्तर्वार्ता कयाः नेवाः व्यक्तित्वपिं म्ह्सीकेबीगु यानादीगु दुसा छिनाप १५ मिनेट ज्याझ्वः सन् २०२१ गुरुपुन्हीनिसें न्ह्याकाः नेवाः व नेवाः समुदायय् जुयाच्वंगु थीथी ज्याखँया परिचय बीगु यानादीगु दु । अथेहे वय्क नेपालभाषा टाइम्स चीहाः संकिपा कासाया सन् २०१८ निसें व्यवस्थापक नं खः । सफू प्रकाशनय् नं वय्कलं बौद्धर्षि महाप्रज्ञाया आत्मकथा सफूया प्रकाशन संयोजक जुया ज्या यानादीगु दु । अथेहे नेवाः अर्गनाइजेशन अफ अमेरिकापाखें पिदनीगु लसकुस दँपौया नं वय्कः अमेरिकी संयोजक खः ।
भाजु प्रवीण छम्ह कलाकार नं खः । वय्कलं अमेरिकाय् जुइगु थीथी ज्याझ्वः व सामाजिक संजालय् नेवाः म्येया नापं थीथी म्ये हालेगु, म्येचाः पिकायेगु नं यानादीगु दु । मन छक याउंक दिके नांगु नेवाः एल्बमया वय्कः निर्माताया नापं गायक खःसा सुलिं नेवाः रुबाइ भाग १ व २ या गायक नापं निर्माता नं खः । म्येँ बाहेक वय्कलं शिकागो नेवाः नापं मेमेगु पत्रपत्रिकाय् लेखत नं पिथनादीगु दु । बौद्ध परियत्ति प्रारम्भिक शिक्षा प्राप्त यानादीम्ह प्रवीणं अमेरिका नेपाल परम्परागत बौध्द धर्म संघनाप सन् २०१० निसें आवद्ध जुयाः सन् २०१८ निसें थांतैक महासचिवया रूपय् ज्या यानाच्वनादीगु दु । भाजु प्रबिनं वाशिंगटनय् नं ध्यान शिविर, ब्रत साधना, पूजा, प्रवचन आदि थेंज्याःगु यक्व बौद्ध कार्यक्रमया संयोजन यानाच्वनादीगु दु ।
नेपाःया नांजाःम्ह इतिहासविद् व बौद्धविद्वान भाजु त्रिरत्न मानन्धरया जन्म बौ बद्रीनारायण मानन्धर व मां कृष्णकुमारीया कोखं इ.सं १९४५ जनवरी १५य् येँया थँहिटी त्वालय् जूगु खः । भाजु मानन्धरं त्रि.वि.विं इतिहास विषय विद्यावारीधि यानादीगु खःसा बेलायतया क्याम्ब्रीज विश्वविद्यालयं म्।ज्।क् डिग्री हासिल यानादीगु खः । नेपाःया शैक्षिक ख्यलय् थीथी पदय् आवद्ध जुयाः ज्या यानादीम्ह प्राध्यापक डा. त्रिरत्न मानन्धर त्रि.वि.वि.या मानविकी तथा समाज शास्त्र संकायया डीन, लुम्बिनि बौद्ध विश्वविद्यालयया उपकुलपति, राष्ट्रिय योजना आयोगया दुजः आदि थेंज्याःगु उच्च पदया जिम्मेवारी नं क्वबियादीधुंकूम्ह व्यक्तित्व खः । वय्कःया एकल लेखन व सहलेखनय् नेपाःया इतिहास व संस्कृति सम्बन्धी स्वंगू दर्जनं मयाक ग्यसुग्यंगु सफू व थीथी राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय जर्नलय् १६० स्वयाः अप्वः च्वसुत पिदंगु दु । अथेहे वय्कलं तःगू सफू व जर्नलया नं सम्पादन यानादीगु दु । अंग्रेजी, नेपाली तथा नेपालभाषा स्वता भाषं नं कलम न्ह्याकादीम्ह थ्वय्कःया नेपाःया इतिहास संस्कृति सम्बन्धी छुं छुं सफू खः— Some Aspects of Rana Rule in Nepal – 1983 AD, नेपाल भोट विवाद – 1984 AD, Nepal : The Years of Trouble – 1986 AD, नेपालको इतिहासमा जंगबहादुर – 1992 AD, आधुनिक नेपालको इतिहासका केही पानाहरू -1978 AD, Crime and Punishment in Nepal : A Historical Perspective -1985 AD, Nepal’s Quinquennial Missions to China.
अथेहे थ्वय्कःया नेपालभाषां नं निगू दर्जन धैथें तसकं ज्याख्यलय् जूगु अनुसन्धानमूलक च्वसुत गथे—नेपालभाषां च्वयातःगु प्यपु सन्धी पत्र (भिंतुना ने.सं १११०), संयुक्त राष्ट्र संघय् रञ्जना लिपि (पलिष्ठा ने.सं १११२), स्वयम्भुया ऐतिहासिकता (पलिष्ठा ने.सं ११२८), झी नेवाः म्हिगः व थौं (नेवाः प्रज्ञा दँ १ ल्याः २), पुलांगु मुलुकी ऐनय् मिसातय्गु विशेष अधिकार (नेपालभाषा ने.सं ११२९), इतिहासया पानाय् नेवाःत (सन्ध्या टाइम्स ने.सं ११३०) आदि पिदंगु दु । अथेहे थ्वय्कलं थीथी राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय गोष्ठीइ थःगु ज्यापौ न्ह्यब्वयाः नेपाः तथा नेवाः जातियात म्हसीकेबीगु यानादीगु दुसा देया सांस्कृतिक, शैक्षिक ख्यःया थीथी थासय् बाहेक नं नेवाः समुदायया थीथी संघसंस्थाय् गथे नेपालभाषा एकेदमिया प्राज्ञ, नेवाः हलिं दबू व नेवाः देय् दबूया सल्लाहकार, न्हूदँ समारोह समितिया ने.सं ११३५या अध्यक्ष, केन्द्रीय मानन्धर संघया सल्लाहकार आदि जुयाः ज्या यानाच्वनादीगु दु । वय्कःया थज्याःगु सेवा तथा विद्वताया कदर स्वरुप थीथी संस्थातय्सं थ्वय्कःयात निगू दर्जन स्वयाः अप्वः थासं सम्मान सिरपाः व पदक आदि देछाये धुंकूगुदु ।
महेन्द्र विद्याभूषण क, ‘गोरखा दक्षिणबाहु तृतीय, राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार आदि थेंज्याःगु राष्ट्रिय स्तरं बीगु पदक पुरस्कार बाहेक नं नेवाः ख्यलं थ्वय्कःयात—ज्यापु प्रज्ञा सम्मान, लाकौल पुरस्कार आदिं व नेवाः देय् दबू, हलिं नेवाः दबू, केन्द्रीय मानन्धर संघ, लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालय आदिं नं विशेष सम्मान देछाःगु दु।
अबु गणेशमान बज्राचार्य व मां प्रेमकुमारी बज्राचार्यया कायमचा नरेशमान बज्राचार्यया जन्म ने.सं. १०८५ इ येँया झ्वाःबहालय् जूगु खः । नेपाल परम्परागत बुद्धधर्म संघया नायः, लुम्बिनी बौद्ध विश्वविद्यालयया उपकुलपति, त्रिभुवन विश्वविद्यालय बौद्ध विभागया प्रमुख जुयादीम्ह वसपोल त्रिभुवन विश्वविद्यालयय् बौद्ध विभाग चायेकेगुलिइ प्रमुख भूमिका म्हितादीम्ह बौद्ध विद्वान खः । वय्कःया निर्देशनय् तःम्ह विद्यार्थीपिंसं विद्यावारीधी डिग्री हासिल यानादीगु दु । अथेहे वय्कः आधुनिककालय् नेपालय् महायानी व बज्रयानी बुद्धधर्मया संरक्षण सम्वद्र्धनय् महत्वपूर्ण योगदान बियादीम्ह छम्ह व्यक्तित्व नं खः । बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनीइ महायान बौद्ध बिहार निमार्ण यायेगुली नं वसपोलया महत्वपूर्ण भूमिका दु । वसपोलया नेपालभाषाय् अष्टमी व्रत छगू परिचय (ने.सं. ११०८) नांगु सफूया नापं मेगु नं बौद्धधर्म सम्बन्धी सफूत पिदंगु दु ।
सुन्दरकृष्ण जोशी, मां राममाया जोशी व अबु मंगलकृष्ण जोशीया कोखं नेपाल संवत् १०५५ कौलागा ११ कुन्हु यलया इलाछेँय् बूगु खः । शैक्षिक उत्थानया निंतिं थःत पानादीम्ह भाजु जोशीं क्याम्पस ब्वनेगु झ्वलय् हे साहित्य ख्यलय् थःत पानादीगु खः । ने.सं १०८१ सालय् आइए तगिमय् नेपालभाषा ब्वंकेगु व्यवस्था यायेवं डा. जोशीं नेपालभाषाया शैक्षिक ख्यलय् पलाः तयादीगु खः । नेपालभाषायात त्रिविया स्नातक तगिमय् जक सिमित याये मजिल धकाः शिक्षण समितिया अध्यक्षया हैसियतं डा. जोशीं त्रिवि समक्ष दकलय् न्हापां लिखित प्रस्ताव तयादीगु खः । वय्कःया प्रस्तावयात कयाः ने.सं १०९३ (वैशाख १६–१९ तक) जूगु त्रिवि विद्यापरिषद्या मुँज्यां उगु प्रस्ताव सर्वसम्मतं पास याःगु खः । नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया न्हापांम्ह अध्यक्ष (नेसं ११०७– १११०, नेसं १११४–१११८ व नेसं ११२६– ११२८) प्रा.डा. जोशीं पाटन क्याम्पसय् (ने.सं १०९६–१०९९) नं प्रमुख जुयादीगु दु ।
ख्वप भाषिकाया वर्णनात्मक अध्ययन विषययात कयाः भारतया पुना विश्वविद्यालयं विद्यावारिधि यानादीम्ह डा. जोशी नेपालभाषाया भाषावैज्ञानिक अध्ययनय् मदिक्क थःत पानाच्वनादीम्ह छम्ह भाषाविद् नं खः । तर वय्कलं थःत भाषाविज्ञानय् जक सीमित धाःसा यानामदी । नेपालभाषा तपंपतिइ (ने.सं. १०८०) विरहीचरण कविता च्वयाः साहित्य ख्यलय् पलाः तयादीम्ह डा. जोशीं सितुमाः (ने.सं १०८९), तिकिझ्यालं (ने.सं ११३६) बाखं सफू च्वयादीगु दु । थःम्हं भोगे याःगु, समाजय् खंगु व जूगु आदि खँयात कथात्मक मोड बियाः बाखं च्वयेगुलि ल्हाः न्ह्याःम्ह डा. जोशीया तिकिझ्यालं सफू अंग्रेजीं ‘Through the Latticed window’ (ने.सं ११३७) व नेपालीं आँखीझ्यालबाट (ने.सं ११४३) पिदंगु दु । थ्व बाहेक नेपालभाषाया भाषावैज्ञानिक व्याकरण (ने.सं १११२), नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानं पिथंगु नेपालभाषा व्याकरण (ने.सं ११२३) व ब्वनेकुथि तगिंया आपालं सफू च्वयादीगु दु । वय्कःया न्ह्यथनेबहःगु छगू अनुसन्धान पत्र नेवाः ताजिग्वःयात कयाः च्वयातःगु ब् कतगमथ या ल्भधबचष् ऋबिककषष्भचक नं खः । साहित्यिक रुपं बाखं धुंकाः निबन्ध, कविता व नाटक नं च्वयादीम्ह डा. जोशीं भाषा थकायेत अध्ययन अनुसन्धान मदिक्क यायेमाः धकाः ५० पुं मल्याक भाषा, साहित्य, समालोचना व अनुसन्धनात्मक लेख च्वयाः थीथी जर्नल आदिइ पिथनादीगु दु । नेपालभाषा ख्यलय् प्राज्ञिक बहस न्ह्याकेगु ताः तयाः नेपालभाषा व थ्वया साहित्य विषयक विभागीय गोष्ठी (नेसं ११०८ जेठ १७–१९) व स्वम्ह ज्याथःपिं कवि वैकुण्ठप्रसाद लाकौल, केदारमान व्यथित व सिद्धिचरण श्रेष्ठपिनिगु देनयात कयाः गोष्ठीया ग्वसाः ग्वयादीगु खः । साहित्यिक, शैक्षिक रुपं सक्रियम्ह भाजु जोशीयात समाजसेवीया रुपय् नं म्हस्यू । गान्धी स्मारक महागुथिया कार्यकारी प्रमुख (नेसं ११०७–११०९), तुलसी मेहेर युनेस्को क्लबया सदस्यसचिव (ने.सं १११०) बाग्मती सेवा समितिया उपाध्यक्ष, जिल्ला शिक्षा समिति यलया दुजः, त्रिविया सिनेट दुजः (नेसं ११११–१११३) थीथी ब्वनेकुथिया संचालक समितिया दुजः जुयादीम्ह भाजु जोशी लाकौल सिरपाःया अध्यक्ष, मोतिलानी सिरपाः समितिया अध्यक्ष (नेसं १११६), शहीद चिनियालाल तथा उषा सिंह प्रतिष्ठानया नं अध्यक्ष जुयादीधुंकूगु दु । डा. जोशीयात लाकौल सिरपाः (नेसं ११०६), महेन्द्र विद्याभूषण क (नेसं ११०५), राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार (नेसं ११३७), विरेन्द्र ऐश्वर्य सेवा पदक (नेसं ११२१) नापं थ्यंमथ्यं नीगू सिरपाः व हनाज्याझ्वलं छायपिउगु दु । वय्कःयात नेपालभाषा परिषदं भाषाथुवाः (ने.सं ११२०) पदवी नं देछाःगु दु ।
निर्मलमान तुलाधरया जन्म मां ज्ञानशोभा तुलाधर व अबु कनकमान तुलाधरया कोखं येँया किसिध्वाकाय् ने.सं १०६७ (१४ जुलाइ १९४७) इ जूगु खः । अंग्रेजी व भाषाविज्ञान विषयष् एम.ए. यानाः त्रिभुवन विश्वविद्यालयय् भाषाविज्ञान विषयया प्राध्यापन यानादीम्ह थ्वय्कः छम्ह भाषाविद्, समाजशास्त्री व बौद्ध अध्ययनया विज्ञ खः ।
नेपाल एशियाली अध्ययन केन्द्र ,CNAS या निर्देशक, भाषाविज्ञान समाजया अध्यक्ष जुइधुंकूम्ह व थौंकन्हय् सोसियल साइन्स बहाःया अध्यक्ष जुयाच्वनादीम्ह भाजु निर्मलमान तुलाधरं नेपालभाषाया ख्यलय् साहित्य गुथिया अध्यक्ष, कमलप्रकाश मल्ल फाउण्डेशनया सचिव, उर्लिके कोयल्भर व ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्य जानाः दयेकूगु A Dictionary of Contemporary Newar नांगु कोशया सहायक सम्पादक, ईश्वरानन्द श्रेष्ठाचार्यया Jyāpu Vocabulary -Preliminary Report नांगु शब्दकोशया अनुवादक, A Classical Nepalbhasa Dictionary Committee या दुजः, नेवार, नेपाली तथा अंग्रेजी शब्दकोश निर्माण कमितिया दुजः जुयाः ज्या यानादीगु दु ।
थ्वय्कःया प्रकाशित छुं अनुसन्धानमूलक कृतित खः — “My Best Memories of Prof. Kamal Prakash llMaa. -2022 AD, Multilingual Education and Nepal; A Concept Note. In Yogendra P. Yadava and Lava Deo Awasthi -2020 AD, Perspectives on Mother Tongue-based Multilingual Education in Nepal -2020 AD, Bodhisattava-like Satyaohan, The Centenary Special Issue on Satyaohan Joshi of Śabda Sãhyojan, Vol. 9, No. 5, September 2012; Multilingual Education in Nepal, Halin Newah 2018, Global Newah Conference; Kathmandu; Central Department of Nepalbhasa, Tribhuvan University -2018 AD Translation for Children’s Literature, Souvenir of the 12th Library Day. Kathmandu – 2019 AD etc.”
मां लक्ष्मी कुमारी श्रेष्ठ, बौ सुब्बा हिरालाल श्रेष्ठया माहिलाम्ह काय् जुयाः ने.सं. १०५२ कौलाथ्व १४ (मोहनी चतुर्दशी, कुन्हु येँया थँहिति त्वालय् माणिकलाल श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । समालोचक, अनुवादक व राजनीतिज्ञ प्रोफेसर माणिकलाल श्रेष्ठ ८९ दँया वैसय् ने.सं. ११४१ चिल्लाथ्व तृतीया मंगलबार कुन्हुं दिवंगत जुयादिल ।
माणिकलाल श्रेष्ठं कलकत्ता विश्वविद्यालयं सन् १९५६ स अंगे्रजी साहित्यय एम.ए. व कानून विषयय् एल.एल.बी. पास यानादीगु खः । बाम विचारधारायाम्ह माणिकलाल श्रेष्ठं न्हापां अमृत साइन्स कलेजय् ब्वंकादीगु खः । थथे अमृत साइन्स कलेजय् ब्वंका च्वनादीबलय् तत्कालिन पञ्चायत सरकारं प्रखरवक्ता, विश्वकोश धायेबहम्ह, न्ह्यागु विषयया नं ज्ञानदुम्ह माणिकलाल श्रेष्ठया प्रभावशाली व्यक्तित्वं विद्यार्थीपिं भड्के जुइ धकाः ग्यानाः मेमेपिं राजनीतिज्ञत नापं
वय्कःयात नं ज्वनाः जेल यातना बिल । लिपा आवंलि गनं नं ब्वंके दइमखु धकाः नसिहत बियाः वय्कःयात जेलं मुक्त यात । थनं निसें वय्कलं गनं कलेजय् नं ब्वंकामदी । लिपा ने.सं. १०९७ य् त्रि.वि.वि.इ नेपालभाषाया एम.ए चासेंलि चित्तधर लगायत सकल पासापिनिगु आग्रह कथं थःगु मातृभाषा नेपालभाषाया निंतिं पाटन क्याम्पसय् नेपालभाषा एम.ए.या विद्यार्थीपिंत ब्वंकेगु यानादिल । वय्कःया विद्व्तपूर्ण प्रभावशाली न्वचु, वय्कःयाके दुगु ज्ञानया भण्डार, न्ह्याम्ह विद्यार्थीपिंत नं माःगु सहयोग यायेगु वय्कःया व्यवहारं वय्कः छम्ह अतिकं लोकंह्वाःम्ह सम्मानित गुरु जुयादिल ।
प्रोफेसर, समालोचक, अनुवादक व राजनीतिज्ञ कथं नांजाःम्ह प्रा. माणिकलाल श्रेष्ठया न्हापां पिदंगु च्वसु प्रेमबहादुर कसाःजुं च्वयादीगु बाखं संग्रह ती बाखं–पुचः (धर्मोदय १०१, ने.सं १०७६) या बारे च्वयातःगु समालोचनात्मक च्वसु खः । यक्व फुटकर समालोचनात्मक लेख, अप्वः यानाः सफूतय् भूमिका च्वयादीम्ह वय्कःया ने.सं. १०८८ इ प्रकाशित समालोचनाया सिद्धान्त सफू वय्कःया न्हापांगु सफू खः । पाश्चात्य साहित्यया विभिन्न समालोचकपिनि सिद्धान्त, संस्कृत साहित्यया काव्य शास्त्रया मूल सारांश व नेपालभाषा समालोचनाया छोटकरी इतिहास थ्व सफुलिइ दुथ्यानाच्वंगु दु । अनं लिपा वय्कःया थीथी समालोचनात्मक च्वसुत मुना समालोचनाया सिध्दान्त २ (ने.सं ११३९) नं पिदन ।
कम्युनिष्ट बिचारधाराय् नुगः क्वसाःम्ह वयकलं च्वयादीगु कोरियालि क्रान्तिया विषयय् न्हापा व लिपा याना प्यंगू भोलम सफू नं पिदंगु दु । अथेहे नेपालय् भाषा नीति गथे जुइमाः (ने.सं ११०६) व ऐतिहासिक च्वसु मुनातःगु इतिहासया छता निता खँ (ने. सं.११४२) नं वय्कःया महत्वपूर्णगु सफू खः । अथेहे वय्कलं जापानी न्हूबाखं (ने.सं११०७) सफूया नं अनुवाद यानादीगु दु ।
नेपालभाषाय् जक मखु खँय् भाषाय् नं वयकःया सलंसःपु च्वसु पिदंगु दु । नेपाल चीन मैत्री संघ, नेपाल–चीन सांस्कृतिक परिषद् व नेपाल कोरिया मैत्री संघय् ज्या यानादीगु सिलसिलाय् चिनियाँ व कोरियाली राजनैतिक नेतापिनि कृतित नं वय्कलं खसभाषाय् अनुवाद यानादीगु दु । वय्कलं अनुवाद यानादीगु थज्याःगु कृतिया ल्याः थ्यंमथ्यं निसःपु दु । वय्कः नेपालभाषा पत्रिका न्हिपौया सह–सम्पादक, अथे हे नेपाल–कोरिया मैत्री संघ अन्तर्गत किम इल सङ कृति सम्पादन व प्रकाशन समितिया अध्यक्ष नं खः ।
नेपालय् जक मखु विदेशय् नं तःगु अन्तरराष्ट्रिय गोष्ठीइ ब्वति कयादीम्ह वय्कलं अंग्रेजी भाषाय् नं यक्व फुटकर लेखत च्वयादीगु दु । थः छम्ह सिर्जनशील च्वमि जुइ मफुसां सुं छम्ह लेखकं वयाः थःगु सफूयात भूमिका च्वया बिउ धकाः आग्रह याःवइबलय् च्वया बीगु, थीथी सहित्यिक पत्रिका लगायत राजनैतिक पत्र–पत्रिकातय्सं लेख माल धाइबलय् लेख च्वयाबिइगु नं वय्कलं यानादी । कानून विज्ञ जुयादीगुलिं भाषिक व राजनैतिक ख्यःया तःगु संघसंस्थातय् विधान दयेकेगुलि नं वयकलं ग्वाहालि यानादीगु दु ।
दान्यहिरा सिरपा, नेवाः अधिकार सिरपाः आदि सिरपालं छायेपियातःम्ह वय्कःयात हलिं नेवाः दबुलिं थःगु स्थापनाकालं निसें आजीवन संरक्षक कथं सम्मान यानातःगु खःसा नेवाःतय् थीथी संघ संस्थातय् पाखें नं वय्कः अति सम्मानितम्ह ब्यक्ति खः ।