स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु बालकृष्ण हलुवाई नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.१९९५ श्रावणय् भोजपुर टक्सार बजारय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां न्हुछँमाया व बौया नां अनन्तबहादुर हलुवाई खः । वय्‌कः धरानया सक्रिय नेवाः न्ह्यलुवाः खः । वय्‌कलं झीगु समाज धरानया ७ दँ तक नायः जुयाः ज्या यानादिल । म्ये हालेगुलिइ विशेष अभिरुचि तयादीम्ह वय्‌कः विकलांगतय् सेवाय् नं उलि हे सक्रिय जुयादी । पत्रपत्रिकाय् थीथी च्वसू च्वयावैच्वनादीम्ह वय्‌कलं खस नेपाली खँग्वःया आधारय् नेवाः खँग्वः थुइकेगु खँग्वः धुकू नेपाली नेवाः शब्दाबली सफू तयार यानाः पिथनादीगु दु । थ्व वय्‌कलं बिशेष यानाः स्वनिगलं पिनेच्वंपिं नेवाःतय्‌त नेवाः भाय् स्यनेगु तातुना दयेकादीगु खँग्वः धुकू खः ।

बासब राजोपाध्याय जुजुया जन्म येँया न्ह्योखा त्वालय् अबु अच्युतानन्द व मां श्रीलक्ष्मी राजोपाध्यायया कोखं ने.सं १०९४ बछलाथ्व त्रयोदशी कुन्हु जूगु खः । थौं स्वयाः झिंखुदँ न्ह्यः अमेरीका झायाः अन हे च्वंच्वनादीम्ह भाजु बासव जुजु परदेशय् च्वनाः नं थःगु भाषा संस्कृतियात संरक्षण सम्वद्र्धन तथा प्रचारप्रसार यायेगु ज्याय् थःत फ्यानाच्वनादीम्ह छम्ह सांस्कृतिक दूत खः ।

वय्‌कलं सन् २००७ निसें नेवाः पुरोहित जुयाः अमेरिकाय् च्वंपिं नेवाःतय्‌गु जन्म निसें मृत्युपर्यन्त यायेमाःगु फुक्क ज्या यानाच्वनादीगु दु । थथे छेँछेँय् वनाः क्रियाकर्म यायेगु बाहेक सामुहिक इही, कय्‌तापुजा, म्हपुजा, धलं दंकेगु आदि ज्या नं यानादीगु दु । थ्वहे कथं थः पुरोहित जुयाः सन् २००८ य् नेपाः पासा पुचः अमेरिकाया ग्वसालय् मेरीलाण्डय् न्हापांखुसी सामुहिक इही ज्याझ्वः न्ह्याकादिलसा सन् २०१२ य् न्यूयोर्कय्, सन् २०१३ टेक्सासय् नं मंकाः इही ज्याझ्वः सम्पन्न यानादिल । अथेहे सन् २०१३ य् वय्‌कःयात हे मू पुरोहित यानाः मेरीलाण्डय् नेवाः अर्गनाइजेसन अफ अमेरिकाया ग्वसालय् सामुहिक कय्‌तापुजाया ग्वसाः ग्वल  । थथेहे वय्‌कलं अमेरिकाया थीथी राज्यय् वनाः म्हपुजा नखः हनेत ग्वाहालि यायेगु, म्हपुजाया विधिविधान स्यनेगु व म्हपुजाया महत्ता थुइकेबीगु ज्या यानादीगु दु । वय्‌कःया सक्रियताय् नेपाःया छगू तःजिगु जात्रा येँया जात्रा सन् २०१२ य् नेवाः अर्गनाइजेसन अफ अमेरिकाया ग्वसालय् वासिंगटनय् न्यायेकेगु जुलसा सन् २०१६ य् टेक्सासय् २५०० मनूत मुंकाः भब्य रुपं सम्पन्न यात ।

नेवाःतय्‌त छधीछप्पं यानाः थःपिनिगु संस्कार, संस्कृति, सम्बद्र्धन याकेबीगु निंतिं अमेरीकाया पीच्यागू स्वयाः अप्वः राज्य गथे— वासिंगटन डि.सी, फ्लोरिदा, टेक्सास, मेरीलाण्ड, क्यालिर्फोनिया, सियातल, र्पोटलाण्ड, भर्जिनिया, सिकागो आदि थासय् वनाः वय्‌कलं नेवाः संस्था स्वनेगु नापं भाषा साहित्य संस्कृति रीतिथिति स्यनेकनेगु ज्याय् ग्वाहालि यानादिल ।

अथेहे अमेरिकाय् जूगु प्यक्वःगु हलिं नेवाः दबूया तःमुँज्याय् नं वय्‌कलं सांस्कृतिक ज्याझ्वःया संयोजक व संचालक जुयाः महत्वपूर्ण ज्या यानादिल । थ्वहे कथं भाजु बासव जुजु नेवाः अर्गनाइजेसन अफ अमेरीकाया आजिवन सदस्य, नेपाः पासा पुचः अमेरिका (मेरीलाण्ड)या आजिवन सदस्य, नेवाः गुथि न्यूयोर्कया आजिवन सदस्य, नेपाः कम्युनिटि यु.एस.एया संस्थापक सदस्य, युनाइटेड नेवाः यु.एस.ए टेक्सासया संस्थापक सदस्य, वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेसन यु.एस.एया संस्थापक सदस्य नापं मूछ्याञ्जे, वैदिक प्रतिष्ठान नेपालया संस्थापक सदस्य आदि जुयाः नेवाःख्यलय् संलग्न जुयाच्वनादीगु दु ।

भाजु बासवं नेवाः संस्कार, संस्कृति, तन्त्रसम्बन्धी अनुसन्धानमूलक लेख च्वयाः पत्रपत्रिकाय् पिकायेगु जक यानादीगु मखु थौंया ईकथं, नेवाः संस्कार, पुजाआजा, नखः चखः हनेगु विधिविधान, उकिया महत्ता तथा विशेषता आदि खँ दुथ्याःगु भिडियो दयेकाः थीथी सामाजिक संजाल मार्फत हलिंया फुक्क नेवाःतय्‌थाय् थ्यंकेगु ज्या यानादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं स्वन्ति नखःया म्ये, किजापुजा म्येया म्युजिक भिडिओ (११३७) नं सार्वजनिक यानादीगु दु । वय्‌कःया थःज्याःगु ज्वःमदुगु योगदानया कदर स्वरुप वयकःयात वल्र्ड नेवाः अर्गनाइजेसनया केन्द्र पाखें सांस्कृतिक दूत (Cultural Ambassador)या सम्मान ब्यूगु दुसा नेपाल एम्बेसी वासिंगटन डी.सी पाखें सामाजिक न्ह्यलुवाः (Social leader) उपाधी ब्यूगु दु ।

साहित्य ख्यलय् बासुपासा कथं नांजाःम्ह वासुदेव वैद्यया मेगु नां मोतिलाल श्रेष्ठ नं खः । वय्‌कःया जन्म बौं सिद्धबहादुर श्रेष्ठ व मां रत्नमाया श्रेष्ठया कोखं ने.सं १०४६ य् किपुली जूगु खः । थः मचानिसें पाजुपिंथाय् हुर्के जूगु व पाजुपिं वैद्य कुलयापिं जूगुलिं वय्‌कलं थःगु थर श्रेष्ठ मतसे वैद्य तयेगु यानादीगु खः ।

बासुपासा नेपाःया राजनीति, साहित्य व कला ख्यलय् थःत फ्यानादीम्ह छम्ह बहुआयामिक व्यक्तित्व खः । राणाशासनया विरुद्धय् जूगु आन्दोलनया इलय् जुजु त्रिभूवन नेपाः त्वःताः भारत वनेत्यंबलय् जुजुं देश त्वःता वनेमज्यू धकाः गंझाःम्ह छम्ह व्यक्ति थ्वय्‌कः नं खः । लिपा देशय् प्रजातन्त्र वयेधुंकाः नं मनुखं मनूयात थीत्यः–थीमत्यः, थजात–क्वजात धयागु अमानवीय परम्परा ल्यना हे च्वंगुलिं थुकिया विरुद्धय् वय्‌कलं थम्हं ज्या यानाः क्यनादिल । थुकिं यानाः वय्‌कः समाजं बहिष्कार तकं याका च्वनेमाल तर थुकियात वय्‌कलं च्यूताः तयामदी । अथेहे त्रिभुवनं वय्‌कःयात छकः पासा धकाः सम्बोधन याःगु जुयाच्वन । थ्व शब्द वय्‌कःयात तसकं ययाः वय्‌कलं थबलय् निसें वय्‌कलं थःगु नांया लिउने पासा घानाः बासुपासा धकाः तयेगु यानादिल । देय्‌या राजनीतिइ नं संलग्न जुयादीम्ह वय्‌कः गबलें हिरातय् नं च्वनेमालसा गबलें थ्व हे राजनीतिं वय्‌कःयात बागमती अञ्चलया सहायक अञ्चलाधीश थेंज्याःगु उच्च वहदाय् तक नं तयेयंकल ।

नेपालभाषाया नापं नेपाली भाषाया थीथी विधाय् च्वसा न्ह्याकादीम्ह बासुपासाया साहित्यिक व राजनैतिक गुरु युगकवि सिद्धिचरण खः । थ्वय्‌कःया न्हापां पिदंगु च्वसु जीवन (धर्मोदय ७०, ने.सं.१०७३) नांगु कविता खःसा नेपालभाषाय् थ्वय्‌कःया पिदंगु सफू थुकथं दु— मिसा सु खः (ने.सं.१०७५), जीवन लँपुइ (म्ये, ने.सं.१०७८), श्रद्धा (प्याखं, ने.सं.११०४),  त्वाथः (कविता संग्रह ने.सं.१११८) ।

थुकथं बासुपासां कविता, उपन्यास, प्याखं, निबन्ध च्वयाः नेपालभाषा तःजि तःमि यानाथकादीगु जक मखसे प्रेमबहादुर कसाःपिंसं न्ह्याकाच्वंगु तत्कालिन नासः खलःया दुजः जुयाः अन जुइगु थीथी सांस्कृतिक ज्याझ्वःया निंतिं आपालं म्ये चिनाः संगीतबद्ध यानादीगु दु । थुगु इलय् चिनादीगु गुलिखय् म्ये थःगु जीवनया लँपुइ नांगु सफुलिइ दुथ्याकादीगु दु ।

वा माया वा वा जिमिथाय् लाछी वा, हथाय् चायेमते मय्‌जु म्वाःलि पुयाः कायेके हये आदि वय्‌कःया उगु ईया अतिकं लोकंह्वाःगु म्ये खः । थथे बासुपासा साहित्य संगीतह्यःमि जक मखु ने.सं १०७४ य् थः सल्लाहकार सभाया दुजः जुयादीबलय् नेवाः भाषं न्ववाये दयेमाः धकाः अन सभाय् प्रस्ताव तःम्ह व अन नेवाः भाषं न्वचु बियाः साहसिक ज्या यानादीम्ह मातृभाषा अनुरागी नं खः । थ्व ज्यां प्रभावित जुयाः भाषानिभाः प्रेमबहादुर कसाःजुं थ्वय्‌कःयात च्वसापासाया सदस्यय् मनोनयन यानादीगु खः । थःगु ज्याया कदर स्वरुप थ्वय्‌कलं बालचन्द्र पुरस्कार, प्रसिद्ध गोरखा दक्षिणबाहु आदि पुरस्कार व पदक प्राप्त यानादीगु दु । थुकथं भाषा साहित्य संगीतया ख्यलय् ज्या यायां ७९ या बैंसय् थ्वय्‌कलं थःगु नश्वर देह त्याग यानादिल ।

मां कृष्णशोभा तुलाधर व अबु बिजेन्द्र तुलाधरया काय् भाजु बिगेन तुलाधर येँया यतखा त्वालय् ने.सं. ११०० चौलागाः आमैकुन्हु बूगु खः । वय्‌कः नेवाः ख्यलय् छम्ह नेवाः ज्याकःमि व दुग्यंम्ह नेवाः पत्रकारकथं थीथी संघ संस्थाय् स्वानाः ज्या यानाच्वनादीगु दु ।

वय्‌कः भिंmनिदँ न्ह्यवंनिसें (ने.सं. ११३२ तछलागाः पारु, मंगलबार) रेडियो उपत्यका ८७.६ एफएमय् नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याकाच्वनादीगु, न्हय्दँ न्ह्यवंनिसें (ने.सं. ११३७ सिल्लागाः एकादशि, बुधबार) आःतक मदिक्क उदाय् समाजया रेडियो ज्याझ्वः न्ह्याकावं वयाच्वनादीगु दु । अथेहे नेपाली सञ्चार रेडियो अष्ट्रेलियाय् निदँतक नेपालभाषाया ज्याझ्वः न्ह्याकादीगु दु ।

वय्‌कः नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबू, येँ जिल्लाया संस्थापक दुजः व थौंकन्हय् केन्द्रीय दुजः जुयादी । अथे हे हलिं नेवाः दबूया मिडिया एम्बेस्डर, हलिं नेवाः दबूया न्हिया न्हिथंया प्रसारण ध्म्द्य ज्याझ्वः न्ह्याकामि, नेवाः देय् दबू, १९ वडाया छ्यान्जे, झी अनलाइनया प्रोग्राम सञ्चालक व न्यूजनेपाः डटकमया प्रकाशक नं जुयादी । लिसें वय्‌कः तिकिझ्याः वाःपौ, ने.सं. ११३३ न्हूदँ समारोह समिति, गणेश साय्‌मि हना पुचः, नेपालभाषाया टेलिफिल्म फय्गंनय् च्वनाः नं ज्या यानादीगु दु । वय्‌कलं यानादीगु ज्यायात च्वछायाः वय्‌कःयात उदाय समाजपाखें ने.सं. ११४३ चिल्लाथ्व चौथिकुन्हु हनापौ देछाःगु दु ।

साहित्यिक ख्यलय् बिजय मल्लया नामं परिचित विजयबहादुर मल्लया जन्म बौ ऋद्धिबहादुर मल्ल व मां आनन्दकुमारी मल्लया कोखं ने.सं १०४५ दिल्लाथ्व ३ य् येँया ओमबाहाः त्वालय् जूगु खः । नेपाली भाषाया नापं नेपालभाषाय् नं च्वसा न्ह्याकादीम्ह विजय मल्लया नेपाली भाषं पिदंगु कोहि किन वर्वाद होस् नाटकं बाल मनोविज्ञानयात कयाः नाटक च्वयेगु परम्पराया नी यानाबिलसा अनुराधा थेंज्याःगु उपन्यासं फ्राइडया यौन मनोविज्ञानयात उपन्यासय् नं थाय् बीगु जुल।

विजय मल्लं नेपाली भाषाया तुलनाय् नेपालभाषां म्हो हे जक च्वयेगु यानादीसां थ्वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यय् नं लोकंह्वाःगु प्याखंया नापं बालमनोवैज्ञानिक बाखं दुतहयादीम्ह छम्ह च्वमि खः । बिजय मल्लया नेपालभाषां न्हापां पिदंगु च्वसु ज्यानमाराया काय् (नेपाल १ /४ ने.सं १०७३) नांगु बालमनोवैज्ञानिक बाखं खः । थ्वय्‌कलं अप्वः थें प्याखं थीथी खलःपुचः पाखें न्ह्याकीगु नाटक प्रर्दशनया नितिं च्वयेगु यानादीगु दु । किसि न्याइम्ह मदनमान, कुलां चकनी तिनि, तिनातःगु लुखा थ्वय्‌कःया दबुली मञ्चन जूगु अतिकं लोकंह्वाःगु प्याखं खः । प्रचारवादया गन्ध मदयेक नं सुधारया सन्देश ह्वलेफुगु थ्वय्‌कःया लेखनया विशेषता खः । अथे हे विजय मल्लया मञ्चन जूगु मेगु लोकंह्वाःगु प्याखं पौराणिक बाखनय् आधारित भावनृत्य कुमारी खः । थथे थीथी इलय् थ्वय्‌कःया प्याखं दबुली हुइकेगु, पत्रपत्रिकाय् पिकायेगु जूसां सफूया रुपय् ने.सं ११४२ य् वयाः तिनि भाजु भूषणप्रसादया सम्पादनय् तिनातःगु लुखा व मेमेगु छघाः प्याखंया नामं छधाः प्याखं संग्रह पिदन । विजय मल्ल तत्कालिन राजकीय प्रज्ञाप्रतिष्ठानया सह–सदस्य, सदस्य, सदस्य सचिव अनंलि उपकुलपति आदि पदय् च्वनाः तःदँतक साहित्यिक ख्यलय् ज्या यानादीधुंकूम्ह स्रष्टा खः । थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप थ्वय्‌कःयात — प्रवल गोरखा दक्षिणबाहु, साझा पुरस्कार, गंकी बसुन्धारा पुरस्कार, वेदनिधि पुरस्कार आदि लःल्हाये धुंकूगु दु । भाषा साहित्यया सेवा यायां ने.सं १११९य् थ्वय्‌कलं थःगु नश्वर देह त्याग यानादिल ।

भाजु बिनोद साय्‌मि (आलः)या जन्म ने.सं १०९० य् ल्हुति, येँय् अबु भिमदास मानन्धर व मां रामकुमारी मानन्धरया कोखं जूगु खः । वय्‌कःयात नेवाः ख्यलय् बिनोद साय्‌मि (आलः) धकाः म्हस्यूसा वय्‌कःया ब्वने, माले, कुले ज्याख्यलय् धाःसा बिनोद मानन्धर च्वयातःगु दु । वय्‌कलं नेपालभाषाय् चिनाखँ, म्ये व चिबाखनय् च्वसा कादीगु दु । वय्‌कःया इतिइति (ने.सं. १०१२, ख्यालिकुं मुना), मतिनाया चुलि (ने.सं.११२७, म्ये मुना), व नेवाः तथ्यांक व नेपालमण्डल लागा, जनगणना दुने दुवाला (सन् २००१ जनगणनाय् नेवाः तथ्याक मालाः) (ने.सं.११२९) सफू पिदंगु दु । वय्‌कलं नेपालभाषायात ल्वय्‌क छन्दं गुकथं चिनाखं च्वयेमाः धकाः मालेज्या नं न्ह्याकाच्वनादीगु दु । वय्‌कःयात भाषाजवाः धर्मादित्य धर्माचार्य (जगतमान बैद्य) या १०६ बुदिंया लसताय् मांभाय् पुचः यल पाखें धर्मादित्य धर्माचार्य सिरपाः (ने.सं.११२७) लःल्हाःगु खः ।

आलःजुं थःगु ल्याय्‌म्हबलय्‌या मू ई जाति, भाषा व धर्मय् शासकतय्‌सं न्ह्याकाः वयाच्वंगु असमानता मदयेकेत फ्यानादिल । वय्‌कलं ल्हुति, येँया तिमिला खलः व त्रिचन्द्र क्याम्पसया नेपालभाषा साहित्य पाःलाः जः व अन्तर क्याम्पस नेपालभाषा साहित्य पाःलाखय् च्वनाः ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः तिमिला खलःया न्वकू (ने.सं.११०९) व लिपा ने.सं. १११० निसें ११२६ तक उगु खलःया नायः जुया ज्या यानादिल । त्रिचन्द्र क्याम्पसय् ब्वनाच्वंगु इलय् नेपालभाषा साहित्य पाःलाः जःया छ्याञ्जे (ने.सं.११०९) जुयादिलसा, वयांलि न्वकू (ने.सं.११११) व नायः (ने.सं.१११२) जुयादिल । त्रिचन्द्र क्याम्पसपाखें हे प्रतिनिधित्व यानाः अन्तर क्याम्पस नेपालभाषा साहित्य पाःलाखय् वनाः छ्याञ्जे (ने.सं. ११११) व वयांलिं नायः (ने.सं.१११३) जुयादिल । वय्‌कलं त्रिचन्द्र क्याम्पसया जः दँ पौया सम्पादक, सहसम्पादक व तिमिला खलकं पिथंगु तिमिला दँपौया सम्पादक जुयाः नं ज्या यानादीगु दु ।

मां पूर्णप्रभा व बा पद्मश्रीबज्र बज्राचार्यया कोखं ने.सं. १०७७य् जन्म जूम्ह बिमलप्रभा बज्राचार्य नेपालभाषाया ख्यलय् नियात्रा, बाखं, चीबाखं व सांस्कृतिक विषयया अनुसन्धानमूलक च्वखँ च्वयेगुली ल्हाः न्ह्याकादीम्ह न्हूपुस्ताया च्वमि खः । थ्वय्‌कःया दकलय् न्हापां पिदंगु सफू बेलायतया लुमन्ति (ने.सं. ११२९) नियात्रा सफू खः । संस्कृति सम्बन्धि च्वसु च्वयेगुली नं ल्हाः न्ह्याःम्ह थ्वय्‌कलं तुंख्यःया वज्रवीर महांकालया सांस्कृतिक अध्ययन (ने.सं. ११३९) अनुसन्धानात्मक सफू नं च्वयादीगु दु । लिपांगु इलय् थीथी पत्रिकाय् बाखं पिथनाः, थीथी साहित्य सम्मेलनय् बाखं बाचन यानाः व बाखं सफू इलं ब्यूगु बाखं (ने.सं. ११४१) पिथनाः छम्ह च्वन्ह्याःम्ह बाखंच्वमिया रुपय् थःत प्रतिस्थापित यानादीगु दु । थ्वय्‌कःया बाखंया मूलभूत प्रवृत्ति धयागु सामाजिक यथार्थवाद खः । मानवेत्तर पात्रया छ्यला, प्रतीक व बिम्बया छ्यला थ्वय्‌कःया बाखंया विशेषता खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषा मिसा साहित्यकार मुनाया न्वकु तथा नेपालभाषा परिषदया दुजः नं खः । थ्वय्‌कलं थःगु ज्याया कदर स्वरुप चंपा–टंक विलास–विजु नेवाः हःपाः सिरपाः (ने.स. ११३२) व ठाकुरलाल सिरपाः (ने.सं. ११४२) प्राप्त यानादीगु दु ।

ने.सं. १०७६ य् जन्म जूम्ह बिमला शाक्य मां जगतमाया व बा कान्छाभाइ शाक्यया म्ह्याय् मय्‌जु खः । थ्वय्‌कः मनूया हृदयया सूक्ष्म चित्रण यानाः बाखं च्वयेफुम्ह छम्ह स्रष्टा खः । न्हूपुस्ता व पुलां पुस्ता दथुया वैचारिक मतभेद क्यनेगुया नापं छगू समस्यायात कःघानाः बाखं च्वयेगु व समाधानया लँपु क्यनेगु थ्वय्‌कःया बाखंया विशेषता खः । थ्वय्‌कलं लिकुनाच्वंगु नुगः (ने.सं.११३३) नांगु बाखं सफू च्वयादीगु दु ।

बिलदाता सिंह स्वयम्भू भगवानयात उपास्य देव नालाः नेवाः भाषं स्तुति म्ये चिनावंम्ह नेपालभाषाया न्हापांम्ह ज्ञात कवि खः । थथे न्हापायापिं आपालं कविपिं गथे सिद्धिनरसिंह मल्ल, जगतप्रकाश मल्ल आदिपिंसं श्रीकृष्ण, भगवती, नाटेश्वर, करुणामय आदिपिंत कयाः भक्ति रसं जाःगु म्ये चिनावंगु दुसां भगवान बुद्धयात कयाः म्ये चिनावंगु मदु । कवि बिलदाता सिंहया नां उल्लेख जूगु ‘स्वयम्भु बुद्धम्ह कामना रुपं लोकं केस्य तल आनन्द रुपं’ नांगु स्तुति म्ये हे ज्ञात कविया न्हापांगु बौद्ध म्ये खः । नेपालमण्डलया बौद्धतय् गुंला लच्छियकं गुंलासेवाया नामं थीथी संस्कृत व पालि भाषं च्वयातःगु बौद्ध स्तोत्र अर्थात् तुतः ब्वनाः स्वयम्भू चैत्य नापं थीथी बाहाबहीया चैत्य चाःहिलेगु परम्परा दु । थ्वहे कथं कवि बिलदाता सिंहं संस्कृत भाषं जक ब्वनावयाच्वंगु बौद्ध स्तोत्रया थासय् नेवाः भाषं नं ब्वने जीक संस्कृतया रुपस्तव नांगु बौद्ध स्तोत्रया लिधंसाय् स्वयम्भु वुद्धम्ह कामना रुपं लोकं केस्य तल आनन्द रुपं नांगु स्तोत्र गुंलासेवाया प्रयोजनया नितिं च्वयादीगु खनेदु । कविं मूल रुपस्तव स्तोत्रया छुं वर्णन् खँ व भाव जक लानाः नेपाल उपत्यकाया धार्मिक परम्परायात पाय्‌छि जुइक थ्व स्तोत्र चिनातःगु दु । थुकिया वर्णन् विषय स्वयम्भु भगवानया ध्यान योग्य अवयवया वर्णन् खः । कविं थ्व स्तोत्रय् स्वयम्भु भगवानयात ‘धर्मधातु ब्रम्ह रुप’ आदि धकाः सगुण भक्तिया धाः हायेकुसें तत्कालीन नेपालमण्डलयया बौद्धतय्‌गु बुद्धप्रतिया धार्मिक आस्था ब्वयेगु याःगु दु । थ्व स्तोत्रय् आपालं संस्कृत खँग्वः दुथ्यानाच्वंसां कवि बिलदाता सिंहं मूल रचनाया (रुपस्तव) भाव व वर्ण खँ जक लिधंसा कयाः थःगु हे कथं स्तोत्रया निर्माण यानातःगुलिं थुकिं कृत्रिमताया अनुभूती जुइके मब्यू । भक्तिरस प्रधान काव्यय् दैगु माधुर्य गुणया नापं संगीतात्मकता थ्व काव्यया मेगु विशेषता जूगु दु ।

प्राचीन बाखंया छगू प्रकार अर्थात् ग्रन्थया रुपय् मखुसे किपा पाखें बाखं न्ह्यब्वयेगु यानातःगु किपाबाखं नं जूगु दु । थज्याःगु किपाबाखनय् विशेषत देगलय् कथंहंक किपा न्ह्यब्वयाः किपाया क्वय् बाखं न्ह्यब्वयेगु याना तइ । महाभारत, रामायणया बाखं मल्लकालय् हे आपालं चलन चल्ती दुगु व उकियात बिलं पौ ल्याखं नं कीगु चलन थुगु इलय् हे खनेदयेधुंकल । थ्वहे कथं जुजु सिद्धिनरसिंह मल्लं निर्माण यानाथकूगु ने.सं ७५७ या कृष्ण देगःया छिदिया निनालय् च्वयातःगु रामायणया बाखं, च्वतँया निनालय् प्यखेरं च्वयातःगु महाभारत, अथेहे चाबही बहालय् च्वंगु किन्नर जातक बाखं थुकिया छुं दसु खः । थज्याःगु किपा बाखनय् मू मू घटनाया किपा जक ब्वयातइ, गथे कृष्ण देगलय् च्वयातःगु रामायण बाखनय्— बालकाण्ड, अयोध्या काण्ड, अरण्य काण्ड,

किष्किन्धाकाण्ड, सुन्दरकाण्ड, युद्धकाण्ड यानाः खुगू काण्डय् रामायण बाखं क्वचायेकातःगु दु । अथेहे अमेरिकाया ज्याक व म्युरिएल जिमरम्यानया नेपालया कलावस्तु संग्रहय् दुगु मल्लकालीन बिलंपती नं एकादशी व्रतबलय् कनीगु जुजु रुक्माङ्गदया किपाबाखं न्ह्यब्वयातःगु दु ।