मक्षध्वज नेपालभाषाया प्राचीनकालया अन्त पाखे खनेदुम्ह जुजु राजेन्द्रविक्रम शाहया शासनकालीन कवि खः । थ्वय्‌कःया सरस्वती जि विनति याहुने उधार व जगत जननी भवानी हे माइ शीर्षकगु निपु भक्ति रस प्रधान म्ये लुयावःगु दु । न्हापांगु म्येय् स्वयम्भूया मञ्जुश्रीलय् च्वंम्ह ज्ञान विद्याया देवी सरस्वतीयात थःगु दुःख दरिद्रता तंका ब्यु धकाः स्तुति यानातःगु दुसा लिपायागु म्येय् नं थःगु दुःख हरण यानाबीगु निंतिं उपास्य देवीयात स्तुति यानातःगु दु । आत्मपरकता आत्मानुभूति गुण हे थुपिं म्येया विशेषता खः ।

मां ज्ञानीमाया व बा मोतिरत्न स्थापितया कोखं ने.सं.१०७२ य् जन्म जूम्ह मंगलदेवी बज्राचार्य छम्ह प्रगतिशील विचारधारायाम्ह बाखं च्वमि खः । थ्वय्‌कःया ह्यूपाःया जलय् (ने.सं.११००) बाखं सफू पिदंगु दु । छेँया समस्यानिसें राष्ट्रया समस्यातकयात तकं थःगु बाखंया विषयवस्तु दयेकाः बाखं च्वयादीम्ह बाखं च्वमि खः । थ्वय्‌कःया आपाः धयाथें बाखं निम्न मध्यमवर्गं फयेमालीगु शोषण विरुद्धय् सचेतना हयेगु, बिरोधया सः थ्वयेकेगु व ह्यूपाः हयेगु खँय् केन्द्रीत जुयाच्वंगु दु ।

बाः विष्णुप्रसाद श्रेष्ठ व मां गंगालक्ष्मी श्रेष्ठया क्वखं ने.सं. १०६७ तछलाथ्व १३ य् येँया वंघः (इन्द्रचोक) त्वालय् साहित्यकार भाजु मंगलप्रसाद स्यस्यःया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया नां मंगलप्रसाद श्रेष्ठ नं खः । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् भाजु मंगलप्रसाद स्यस्यः छम्ह नांजाःम्ह आत्मपरक च्वखँ च्वमि खः । वय्‌कःया न्हापांगु च्वखँ चिप (पुजाभः, ने.सं. १०८३) सफुलिइ पिदंगु खः थःगु विद्यार्थीकालय् वय्‌कलं थीथी साहित्य सम्मेलनय् निबन्ध ब्वनाः तःगू सिरपाः त्याकादीगु दु ।

मंगलप्रसाद स्यस्यःजुं च्वखँ च्वयादीबलय् झीगु समाजय् ब्वलनाच्वंगु विसंगति, विकृतिपाखे चिन्ता व्यक्त यानाः सम्बेदनशील जुयाः सुधार यायेत क्रान्ति हे यायेमाः धयागु कर्तव्यबोध याकादी । वय्‌कःया निबन्धय् नं कवि पूर्ण वैद्यया थें कवितात्मक पहः वः । थुकथं वय्‌कःया आत्मपरक च्वखँय् नं मंगलप्रसाद स्यस्यः महत्वपूर्ण योगदान दु धयागु वय्‌कःया सफू जिगु डायरी छपुपौ (च्वखँ मुना) ने.सं. १०८९ स पिदंगुलिं नं थुइका कायेफु । अथेहे वय्‌कःया पिदंगु मेमेगु निबन्धया सफू खः— जिगु चिन्तनया पल्पसा (ने.सं. ११२६), मिथिला च्वःप्वः मदुगु लुमन्ति (ने.सं.११२), गर्भाधान दुने एकोरियमया किपा (नेसं ११३६) ।

ने.सं. १०६० स जन्म जुयादीम्ह भाजु मंगलमान शाक्यया मांया नां तीर्थमाया शाक्य व बाःया नां दीज्र्यमान शाक्य खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् जाछँ, ब्रम्हचक्र महाविहार ओमबहाः खः । वय्‌कःया थीथी च्वसुत नेपालभाषाया थीथी पत्रिपत्रिकाय् पिदनाच्वंगु दु ।

वि.सं.२०२६ निसें मुद्रण व्यवसाय यानादीम्ह वय्‌कलं वि.सं. २०४७ निसें शाक्य अफसेट प्रेस नीस्वनाः नेपालय् नं रंगीन व स्तरीय मुद्रणपाखे बिशेष ध्यान बियाः न्ह्यानाच्वनादीम्ह खः । भाषा, साहित्य, धर्म, संस्कृतिइ तसकं मन क्वसाःम्ह भाजु मंगलमान शाक्यया प्रकाशित कृति महाचीन यात्रा (नियात्रा, ने.सं.११२० पोहेला) खः । वि.सं. २०२२ सालया नेपालभाषा आन्दोलनया सक्रिय कार्यकर्ता व सशक्त वक्ता भाजु मंगलमान शाक्य बैशाख पूर्णिमा पत्रिकाया न्यादँ तक सहसम्पादक व व्यवस्थापक जुयादिल । लुम्बिनि विकास सहयोग समितिपाखें पिदंगु पत्रिका लुम्बिनिया नं व्यवस्थापक जुयादिल । अथेहे प्यलापौ पलेहः पत्रिकाया वय्‌कः सम्पादक नं खः ।

भाजु मंगलमान शाक्यया जन्म ने.सं.१०६० इ यलय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां पूर्णमाया शाक्य व बाःया नां सूर्यमान शाक्य खः । ने.सं.१०८७ इ झी पत्रिकाय् पिदंगु धरती मूर्छा जुयाः चत्तावानाच्वं थें च्वं कविता वय्‌कःया न्हापां प्रकाशित रचना खः । भाजु शाक्य नेपालभाषाया छम्ह नांदंम्ह आधुनिक कविया नापं भाषिक अभियन्ता नं खः । वय्‌कःया कविताय् प्रज्ञापारमिताया शून्यता ज्ञान पिलुयाच्वं । वय्‌कःया जिगु धरती–जिगु सर्गः (ने.सं. ११०८) नांगु कविता संग्रह पिदंगु दु ।

अबु हरिलाल कारंजित व मां मय्‌जुलक्ष्मी कारंजितया कोखं ने.सं. १०७२ दँय् येँया ज्याबहाः त्वालय् साहित्यकार व वरिष्ठ समाजशास्त्री मय्‌जु मंगला कारंजितया जन्म जूगु खः । स्नातकोत्तर तक ब्वनेज्या क्वचायेकादीम्ह मय्‌जु कारंजितया च्वसा नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी स्वतां भाषाय् च्वन्ह्याः । विद्यार्थीया इलंनिसें थःगु मांभाय्प्रति नुगः क्वसायेका नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् थीथी च्वसुपाखें थीथी सिरपाः त्याकादीम्ह मय्‌जु कारंजितया दकलय् न्हापांगु रचना बस स्टपय् घौछि युगया ख्वाःपाः च्वखँ खः । लिपा थ्व च्वसु नेपालभाषाया थीथी पत्रिकाय् पिदंगु दु । मांभाय् अनुरागी वय्‌कलं वि.सं. २०२२ य् जीवन दबूनाप स्वापू दुगु नेपालभाषाया भाषिक आन्दोलनय् सक्रिय जुयाः ब्वति कयादिल । नेपाल भाषा साहित्यया सेवा यायेगु झ्वलय दच्छियंकं हालीगु म्ये बाह्रमासे म्ये छगू अध्ययन शोधग्रन्थ ने.सं.१११५ य् अन्तर्राष्ट्रिय महिला सम्मेलन चीनय् पित ब्वज्या जूगु खः । नेपालभाषा मिसा खलःया संस्थापक व अध्यक्ष जुयाः स्वीनिदँ तक भाषा साहित्यया सेवा यानादीम्ह मय्‌जु कारंजित नेपालभाषा परिषदया आजीवन दुजः नापं कोषाध्यक्ष नं खः । मांभाय् सेवा यायेगु बाहेक वय्‌कः मेलम्ची उपत्यका खानेपानी विकास समितिया संस्थापक जुयाः, जातीय भेदभाव विरुद्ध दलित महिला संघ व मेमेगु सामाजिक संघ संस्थाय् आवद्ध जुयाः समाजसेवा यानाझाःम्ह छम्ह वरिष्ठ समाजसेवी नं खः । आपालं अन्तराष्ट्रिय सम्मेलनय् ब्वति कयादीधुंकूम्ह वय्‌कःयात व्यावसायिक उत्थान व सामाजिक सेवाय् उत्कृष्ट ज्या यानादीगु वापतय् थीथी कदर पत्र प्रदान याःगु दु । वय्‌कः छगू इलय् सितु लय्‌पौया सहसंरक्षक जुयादीगु दु । थः ब्वलनागु समाज विकासया ज्याय्, थःपिंसं नवाना वयागु मांभाय्‌या विकासया ज्याय् सक्रिय जुयादीम्ह मय्‌जु कारंजित नेवाः नुगः, नेवाः गुथि, नेपालभाषा मंका खलः आदिया दुजः जुयाः भाषा व साहित्यया विकासय् तःधंगु योगदान बियादीगु दु ।

नेपालभाषाया मचाबाखं, मचाचिनाखँ, मचा– म्येया इतिहास गुलि ताःहाकः जू उलि मचाउपन्यासया इतिहास ताहाकः मजू । दकलय् न्हापां ने.सं. ११०१ य् लक्ष्मी व सरस्वतिया नामं महाकवि गिरिजाप्रसाद जोशीजुं मचा उपन्यास च्वयाः झीगु नेपालभाषाय् मचा उपन्यासया श्रीगणेश यानादीगु खः । झीगु पुलांगु लोकबाखंया लिधंसाय् च्वयातःगु थ्व उपन्यास तय्‌जु प्रकाशनपाखें पिकायेगु ज्या जूगु खः । थुकी लक्ष्मी व सरस्वति निम्ह लिथु व न्ह्यथु मू पात्र खः । लक्ष्मी धनया प्रतिक खःसा सरस्वति विद्याया प्रतिक खः । लक्ष्मीं धन तःधं धैगु भाव ब्वयेगु याइसा सरस्वतिं विद्या तःधं धैगु भाव प्वंकेगु याइ । धन व विद्या दथुया ल्वापु वा द्वन्द्व हे थ्व उपन्यासया मू विषयवस्तु खः । यक्व ल्वापु जूसां अन्तय् निम्हं मिले जुइ । थुकथं थ्व मचा उपन्यास बियोगान्त मजूसे संयोगान्त जुयाः क्वचायेकातःगु बांलाः जू । मचाउपन्यास वा प्याखं वियोगान्त मजूसे संयोगान्त जुइगु हे बाल मनोविज्ञानकथं बांलाः जू । धन नंं थःगु थासय् तःधं, विद्या नं थःगु थासय् तःधं, झीतः धन नं माः, विद्या नं माः धैगु सन्देश थ्व मचाउपन्यासं बियाच्वंगु दु ।

थ्व लक्ष्मी व सरस्वति धुंकाः नेपालभाषाया न्हापांम्ह मिसा उपन्यासकार शशिकला मानन्धरजुं ने.सं. ११३१ य् चिचिपागु ल्हाः नांगु मचा उपन्यास च्वयादीगु खः । अन्तर्राष्ट्रिय मचा न्हिया लसताय् कन्सर्नं नेपालं थ्व सफू पिथंगु खः । थुकी मचातय्‌त ल्वःगु विज्ञान व संस्कृतिया खँ दुथ्याकाः बाखंचु न्ह्याकातःगु बांलाः जू । अथेहे थुकी बालश्रम शोषण विषययात नं कःघाना .तःगु दु । बालश्रम शोषण याये मज्यू, झी मस्तय्‌त बांलाःगु संस्कृति व संस्कार स्यनेमा नापं अन्धविश्वास मखु विज्ञानया खँ नं मस्तय्‌त स्यनेमाः धैगु थ्व मचा उपन्यासया मू सन्देश खः । मिसा च्वमिं च्वयादीगु थ्व नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु मचा उपन्यास खः । थुकथं हे च्वमि मय्‌जु रितादेवी प्रधानजुं न वाइम्ह छुँ उपन्यास च्वयाः पिथनादीगु खः । साहित्यकार ध्रुव मधिकर्मिया सम्पादनय् थ्व उपन्यास सिर्जना अभियान ख्वपं पाखें ने.सं. ११३१ दिल्लाय् पिहां वःगु खः । थ्व उपन्यासय् भाजु केदार जोशीजुं किपा च्वयादीगु खः । थ्व छगू कथं नेपालभाषाया न्हापांगु किपाहना उपन्यास खः । लोकबाखयां लिधंसा कयाः च्वयातःगु थ्व मचा उपन्यासय् नेवाः पहः वयेक न्हूकथं न्हूगु खँत छ्यलाः मस्तय्‌त ब्वने यइपुक बाखंचु न्ह्याकातःगु तसकं बांलाः जू । आखः ब्वनेमाः, मेपिन्त फूचाःगु ग्वाहालि यायेमाः लिसें मभिं मनू जुइ मज्यू धैगु थ्व उपन्यासया मू सन्देश खः । थुकी तताकेहेँ निम्ह मिसामचात नापं छुंयात नं पात्रकथं दुथ्याकातःगु दु । तताम्ह कय्कुं नुगःम्ह आसाकुति पात्र खःसा केहेंम्ह नुगः चकंम्ह करुणां भय् ब्यूम्ह पात्र खः ।

नेपालभाषाय् आःतक पिहां वःगु मचा उपन्यास च्वय् न्ह्यथनागु थ्वहे स्वंगू जक खः । थ्व स्वंगू उपन्यासं नं न्हूगु रेकर्ड तयेत ताःलाःगु दु । लक्ष्मी व सरस्वति नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु उपन्यास खः । चिचिपागु ल्हाः मिसा च्वमिं च्वःगु नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु मचा उपन्यास खःसा नवाइम्ह छुँ किपाहना तःगु नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु मचा उपन्यास खः ।

ने.सं. १०७५ कछलां मचा नामं नेपालभाषाया मचा साहित्यया दकलय् न्हापांगु लय्पौ पिहांवल । थुकीया सम्पादक स्वयम्भूलाल श्रेष्ठ खःसा उपसम्पादक कृष्णदास ताम्रकार व ठाकुरमान शाक्य खः । थ्व ल्याः ७ तक पिहां वःगु ख । थ्व धुंकाः प्रण नामं मचा साहित्य मुना पौ ने.सं. १०९८ सप्तयुग खलः मुसुंबहाःपाखें पिदंगु खः । थ्वधुंकाः ने.सं. ११०१ य् सक्वया विश्वेश्वरदास श्रेष्ठ मू सम्पादक व बालगोपाल श्रेष्ठया कार्यकारी सम्पादनय् न्ह्यब्वःसा नांगु मचासाहित्य पौ पिथने ज्या जूगु खः । थ्व न्हय्‌गू ल्याः तक पिदंगु दु । अथेहे ने.सं. ११०६ व ११०७ य् साहित्यकार महेशमान डंगोल ‘लँजुवाः’या सम्पादनय् मचापौ पुलुकिसि प्यंगू ल्याःतक पिदन । नेपालभाषा मिसा खलःया ग्वसालय् न्हूपुस्ताया मस्तय्‌त ध्यानाकर्षण यायेगु तातुनाः जिमिगु सः बुलेटीन पौ ने.सं. ११२२ गुंलां पिथने ज्या जूगु खः । अथेहे त्वःनिभाः दबू नं मचा पत्रिका विशेष कथं पिकाःगु दु ।

नेपालभाषाया थीथी वाःपौ व न्हिपतिं नं मचासाहित्य विकास यायेगु ज्याय् तःधंगु भूमिका म्हितूगु दु । इनाप वाःपतिइ खँ छता न्यने यःसा मरि छपा चुँइ। अथेहे विश्वभूमि न्हिपौ, स्वनिगः वाःपौ, झीगु स्वनिगः वाःपौ, तिकिझ्याः वाःपौ, लिपिपौ पाखें मचाख्यः दुथ्याकाः झीगु मचा साहित्यया धुकू जायेकेगु ज्या जूगु दु । सन्ध्या टाइम्स न्हिपौ व नेपालभाषा टाइम्स न्हिपतिइ पिदंगु चाकःलि पांपां मचाख्यलं नं तसकं तःजिक मचा साहित्य विकासय् योगदान याःगु दु, यानाच्वंगु दु । मचा साहित्यविद् शान्तदास मानन्धरजुं मचाक्यब

लय्पौ ने.सं. १११३ निसें मुक्कं २० ल्याःतक पिथनादीगु दु । अथेहे ने.सं. ११२० निसें ईल्वहं प्रकाशनपाखें ईल्वहं लय्पौ आःतक मदिक पिथने ज्या जुयाच्वंगु दु । थ्व ईल्वहं मचापतिं नेपालभाषा मचासाहित्यय् तःजिगु इतिहास ज्याःगु दु । थ्व लय्पौ ने.सं. ११४३ दिल्ला तक दँ २३ व थ्यंल्याः २६७ थ्यने धुंकूगु दु । थ्व मचापौ नरेशवीर शाक्यया न्ह्यलुवाःसुइ दर्शनवीर शाक्यया सम्पादनय् पिथनाच्वंगु खः ।

नेपालभाषाया मचा पाठ्यज्वलं दकलय् न्हापां च्वयादीम्ह नेपालभाषाया प्यंगः थां मध्ये छगः थां मास्तर जगतसुन्दर मल्ल खः । वय्‌कलं नेपालभाषाया दकलय् न्हापांगु ब्वनेकुथि ख्वपया खौमाय् थःगु हे छेँय् चायेकादीगु खः । वय्‌कलं ब्वनेकुथि जक चायेकादीगु मखु, मस्तय्‌त माःगु पाठ्यसफू नं यक्व हे च्वयादीगु खः । तर व फुक्क झीसं लुइके फयाच्वंगु मदुनि । मचातय्‌गु पाठ्यसफू कथं वय्‌कलं विश्वय् नांजाःगु नैतिक बाखं सफू इसपं दयेकातःगु बाखं ने.सं. १०३५ य् अनुवाद यानाः पिथनादीगु खः । थ्व धुंकाः नेपालभाषा मचासाहित्यया सफू शहीद शुक्रराज जोशी शास्त्रीजुं ने.सं. १०५३ य् पिथंगु नेपालभाषा रिडर (ब्व १ व २) खः । अथे हे वय्‌कलं ने.सं. १०५३ य् नेपाली वर्णमाला ब्व १ व २ च्वयाः पिथनादीगु खः । थ्व धुंकाः महाकवि चित्तधर ‘हृदय’जुं नेपाल संवत् १०६७ – ६८ इ पाठ्यसफू कथं झी मचा स्वब्व तक पिथनादीगु दु । पूर्ण पथिकजुं नं हे मस्त दँ दँ (ने.सं १०६८) नां छुनाः मचातय्‌गु पाठ्यसफू पिथनादिलसा मस्तय् न्ह्यब्वःसा सफू ब्व १ (ने.सं. १०७२) व ब्व २ (ने.सं. १०८०) नं पिथनादिल । मास्टर जगतसुन्दर मल्लया शिष्य च्वमि भाजु जगतलाल श्रेष्ठजुं जगत वर्णामाला (ने.सं.१०६९) निब्वतक पिथनादिलसा मचाबाखंचात मुनाः पुलां बाखं (ने.सं. १०७१) नामं मेगु नं सफू पिथनादिल ।

अथेहे वय्‌कलं ने.सं १०७६ निसें १०८१ तकया दुने रत्न पुस्तक भण्डार पाखें मचा बाखं सफू प्यक्वःखुसितक पिथनादीगु दु । पन्नाप्रसाद जोशीजुं ने.सं. १०७० इ नेपाल देशया अक्षर वोध धकाः लिपिया वर्णमाला पिथनादीगु खः । भाषानिभाः प्रेमबहादुर कसाःजुं ने.सं. १०८५ इ मचापाठ्यसफूकथं ससुमा ब्व १ निसें ३ तक च्वयाः पिथनादीगु खः । पुण्यरत्न बज्राचार्यजुं नं ने.सं. १०८५ इ हे झीगु सफू १ निसें ३ ब्व तक पिथनादीगु खःसा वि.सं २०२६ सालं मचा सफू (प्रवेशिका) केशवलाल कर्माचार्यजुं च्वयाः श्री ५ या सरकार शिक्षा मन्त्रालयपाखें पिथनेज्या जूगु खः । सूर्यबहादुर प्रधानजुं ने.सं १०७२ निसें १०७८ तकया दुने मचातय्‌गु निंतिं  थीथी च्वसु दुथ्याःगु मस्तय् सफू स्वब्वतक पिथनादिल । अथेहे भुवनलाल बि.ए.जुं मचातय्‌गु निंतिं ज्ञानं जाःगु सफू बाल ज्ञान (ने.सं १०७३) पिथनादिल । झी शताव्दी पुरुष सत्यमोहन जोशीजुं ने.सं १०७८ य् मचातय्‌त भूगोल सम्बन्धी ज्ञानं जाःगु पाठ्यसफू मचा भूगोलया नापं सत्य वर्णमाला नामं पाठ्यसफू पिथनादीगु दु । थ्व फुक्क मचा पाठ्यसफू च्वमिपिंसं थःपिंसं हे मनंखंकाः मचातय् निंतिं च्वःगु खः ।

श्री ५ या सरकार शिक्षा मन्त्रालय अन्तर्गत जनक शिक्षा सामग्री पाखें पाठ्य सफू च्वकेबीगुज्या वि.सं. २०२९ निसें न्ह्यात । थ्वहे कथं च्वमि मोहन न्याछ्यं, जीतबहादुर थापा व हरिशंकर मानन्धरजुपिं जानाः च्वयादीगु जिगु जःखः जनक शिक्षा केन्द्रं वि.सं

२०२९ सालं पिथने ज्या जुल । थ्व छगू तगिंया ब्वने सफू खः । अथेहे पाठ्यक्रम विकास केन्द्रपाखें हे सुमा बनेपाली व अगिव बनेपालीजुपिंसं च्वयादीगु नेवाः गौरव व्यक्तित्व व झीगु तजिलजि झीगु म्हसिका पिथनेज्या जूगु खः । रत्नध्वज जोशी, सुन्दरकृष्ण जोशी व जनकलाल वैद्यजुपिंत च्वकेब्यूगु पाठ्यसफू नेवारी इच्छाधीन (तगिं ८,९,१०) श्री ५ या सरकार शिक्षा मन्त्रालय अन्तर्गत जनक शिक्षा सामग्रीं वि.सं. २०३०–३३ सालं पिथने ज्या जूगु खः ।

श्री ५ या सरकार, पाठ्यक्रम विकास केन्द्रं नेपालभाषाया पाठ्य सफूकथं लुँहिति वि.सं. २०५६ निसें छधाः निसें न्याधाः तक पिकाःगु दु । थुकीया लेखन व सम्पादनया ज्या हितकरविर सिंह कंसाकार, दुर्गालाल श्रेष्ठ, भूषण प्रसाद श्रेष्ठ, राजा शाक्य, सुचिता श्रेष्ठ, व शारदा लक्ष्मी श्रेष्ठपिंसं यानादीगु खःसा लिपा दिवाकर चापागाइँया कजिसुइ न्हूधाः (अध्यावधिक) यानाः वि.सं. २०७० इ पिथने ज्या जूगु खः । अथेहे जगतसुन्दर ब्वनेकुथि पाखें नं ने.सं. १११६ य् जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठ व लक्ष्मण नेवाःपिंसं सम्पादन यानादीगु न्हू पलिस्वां पाठ्यसफू पिथने ज्या जूगु खः । थ्व नं छगू तगिमंनिसें न्यागू तगिं तकया निंतिं न्याब्व तक पिहां वःगु खः । । नेपाल बौद्ध परियति शिक्षा परिषदं तगिं छगू निसें न्यागू ब्व तकया परियति शिक्षा पाठ्य सफू पिथंगु दु ।

ने.सं. ११४२ निसें येँ महानगरपालिकांं छगू निसें च्यागू तगिंतक स्थानीय विषयय् अनिवार्य नेपालभाषां ब्वंकेगु क्रान्तिकारी ज्या न्ह्याकेगु ज्या जुल नापनापं येँदेय्‌या म्हसिका या नामं छगू निसें च्यागू तगिंतकया निंतिं पाठ्य सफू पिथनेगु ज्या जुल । थ्व धुंकाः किपू नगरपालिकां किपू म्हसिका पाठ्यसफू पिथंगु दु । अथे हे यल महानगरपालिकापाखें नं यल देय्‌या म्हसिका पाठ्य फू पिथनाः नेपालभाषां स्थानीय विषय ब्वंकेगु ज्या न्ह्याकूगु दु ।

थुकथं हे नेपालभाषाया पुलांबाखं, न्यँकंबाखं, लोकबाखं, मचाचिनाखँ सफू, मचाच्वसा सफू, किपाहना मचाबाखं सफू आदि फुक्क मचापाठ्य ज्वलंया सफूत खः । तर थथे पिदंगु सफू मध्ये बाखं व म्येया सफू अप्वः दु । दकलय् म्हो प्याखंया सफू जूगु दु । स्थानीय विषयय् नेपालभाषां ब्वंकेगु यासांनिसें बाल पाठ्य सफूया विकासक्रम तःजिक न्ह्यानाच्वंगु दु । थुकिं नेपालभाषा मचापाठ्यसफूया थपू तसकं बांलाक जुइगु संकेत खनेदु ।

नेपालभाषाया काब्य तसकं च्वन्ह्याः । म्येप्याखं (गीति) नं काब्य विधा दुने हे लाः । रणबहादुर शाह जुजुया पालय् लोककाब्यकथं निर्माण जूगु सितलामाजु नेपालभाषाया ग्यसुग्यंगु बःचाधंगु गीतिकाब्य खः । थुकीया लय् नं उलि हे बांलाः जू । थ्व गीतिकाब्य म्येप्याखं यानाः सन् २०२० मे महिनाय् ख्वपया देगमना त्वालं भिडिओ दयेकाः यूट्यूबपाखें पिथनेज्या जूगु खः । थ्व तःकै महामारी ल्वय् वःगु बखतय् रणबहादुर शाह जुजुं मचातय्‌त तामाखुसी पारी थ्यंक पितिनाछ्वःगु तसकं मार्मिक बाखंनं जाःगु गीतिप्याखं खः । थ्वयात मचासाहित्य धायेमछिंसां मचातय्‌गु हे विषयय् जूगुलिं मचाप्याखंम्ये धायेमछिं मजू । थुकथं हे जनकवि दुर्गालाल श्रेष्ठजुं च्वयादीगु चिनियाम्ह किसिचाय् दुथ्याःगु मायाचा म्ये नं भिडियोया रुपय् पिदने धुंकूगु दु । थ्व नं तसकं नुगलय् थ्यूगु बःचाधंगु मचाप्याखंम्ये अर्थात गीतिनाटक खः । थुकथं हे राजभाइ जकःमिजुं राजमति छन्दय् च्वयादीगु विश्वय् नांजाःगु लोकबाखं खराचा व सिंह नं छगूकथं प्याखंम्ये हे खः । थ्व सफू जक मखु सफू छगुलिं राजमति लसय् प्याखंम्येया रुपय् ने.सं. ११२८ य् पिहां वःगु खः । लिसें थ्व गीतिकाब्य थाय्‌थासय् ब्वनेकुथिइ मचातय्‌त हे जनावरया प्याखंम्वः दयेकाः प्याखं क्यनेगु याना वयाच्वंगु दु ।