नेपालभाषाया काव्य साहित्यय् पुर्णबहादुर वैद्ययागु सरासु (ने.सं. १०८४) कविता संग्रह निसेंया ईयात लिच्वःगु आधुनिककाल कथं कायेगु चलन दु । थुगु इलय् वयाः नेपालभाषाया काव्यय् पाश्चात्य साहित्यय् टि.एस. इलियट, इजरापाउण्ड (ई.सं १८९२) पिंसं न्ह्याकूगु आाधुनिक कविता प्रवाह व एसिया महाद्विपय् लु शुन, किम इल सुंगपिंसं साहित्यय् प्रयोग याःगु प्रगतिवादी प्रवाह नेपालभाषाया काव्यय् नापनापं दुथ्यन । थ्व छगू प्रयोग जक मजुसे प्रवाहया रुपय् न्ह्यात । थथे नेपालभाषाया काव्य न्हूगु प्रवाह प्रवृति न्ह्याःगुया खँय् तत्कालीन ऐतिहासिक घटनाया तःधंगु थाय् दु । ने.सं. १०८४ य् रेडियो नेपालं नेपालभाषाया समाचार लिकया बिसेंलि थुकिया विरोध स्वरुप वाःवाःपतिकं त्वाःत्वालय् साहित्य सम्मेलन जुल । थ्व साहित्य सम्मेलन नं भाषिक चेतना थनेगुया नापं न्हून्हूपिं कविपिं पिकाल, नापं प्रतिरोधया कविता बुइकल । अथेहे थुगु इलय् थ्यंबलय् थनया आपालं युवा कविपिं विश्व काव्य साहित्यय् पिदंगु न्हून्हू प्रवाह प्रयोगनाप नं परिचित जुइधुंकूगु जुल । थथे आाधुनिक कविता व प्रगतिवाद अलग्ग अलग्ग विषय व अलग्ग थासं विकास जूगु खया नं तत्कालीन वस्तुस्थितिं अप्वः थें कविपिंत थ्व निगू धारं प्रभावित यात । फलतः नेपालभाषाया तत्कालीन कविताय् आधुनिक कविताया नापं प्रगतिवाद नितांया ल्वाकःबाकःगु स्वरुप खनेदत । थ्वहे कथं थुमिगु कविता न्हापाया कविपिनिगु कविता स्वयाः शैलीगत, विचारगत व विषयगत रुपं नं पाःवन । कल्पनाया असिम सर्गतय् ब्वयेगु स्वयाः यथार्थताया धरातलय् पलाः न्ह्याकेगु जुल, वैयक्तिक भावनाया थासय् समष्टिगत भावनां थाय् काल । सम्प्रेशनया तिक्ष्णता, तिब्रताया निंतिं छन्द, मात्राया प्रतिबन्धं मुक्त जुयाः गद्य शैलीं कविता च्वयेगु जुल । गद्य शैलीं कविता च्वःसां उकी च्वमिया थःगु हे कथं लय दइ अर्थात् कविताया ध्वनी हे संगीतात्मकता लुयाच्वनी । परम्परां ज्यलेधुंकूगु उपमा विम्वया थासय् थःथःगु हे न्हून्हूगु मेोलिक उपमा विम्व छ्यलेगु जुल । भाव विचाःयात तप्यंक प्वंकेगु थासय् प्रतिकात्मक विम्वात्मक रुपं म्हो खँग्वलं अभिव्यक्ति बीगु जुल । फलतः छगू विषयवस्तुया तःगु अर्थ दयाच्वनी । वैचारिक रुपं नं पुरातन मूल्य मान्यता ग्राह्य मजुल । मनू मनू जुयाः म्वायेमफैगु सामाजिक विसंगति, व्यथिति, उत्पिडन प्रति नं उलि हे आक्रोस, असहमति प्वंकेगु जुल । न्हूगु मूल्य मान्यता स्वनेगु, न्हूगु अस्तित्ववोधया निंतिं संघर्षरत संकल्परत जूवन । अथेहे विषयगत रुपं नं मतिना, प्रकृति, विरह वेदनाय् जक सीमित मजुसे थौंया परिवेशय् खनेदुगु थीथी समस्या उजागार यायेगुली तल्लीन जुल । थज्याःगु काव्यिक विशेषता ज्वनाः रचना जूगु न्हापांगु सफू पूर्णबहादुर वैद्यया सरासु (ने.सं १०८४) कविता संग्रह खःसा प्रकाशनया ल्याखं न्हापां पिदंगु सफू ने.सं १०८६ य् पिदंगु तःम्ह कविपिनिगु कविता संग्रह गाजलं दाःगु चा जूगु दु । थथे थ्व प्रवृतिया पूर्णबहादुर वैद्य लिसें मेपिं कविपिं खः – योगेन्द्र प्रधान, आनन्द जोशी, श्यामसुन्दर सैजु, रमेश मधु, सत्यभामा माथेमा, इन्द्र माली, पुष्पबहादुर चित्रकार, बुद्ध साय्मि, सुन्दर मधिकःमि, पुष्पराज राजकर्णिकार, भगतदास श्रेष्ठ, त्रिरत्न शाक्य, शाक्य सुरेन, केशवमान शाक्य, नवीन चित्रकार, प्रतिसरा साय्मि, माधव मूल, पुष्परत्न तुलाधर, बालगोपाल श्रेष्ठ, सुधीर ख्वबि, श्रीराम श्रेष्ठ, महेन्द्र कायष्ठ, नारद बज्राचार्य, इन्दिरा नेपाली, मुकुन्दराज वैद्य, ब.आ. कनकद्विप, तेजेश्वरबाबु ग्वंगः, ध्रुवकृष्ण दीप, श्रीकृष्ण अणु, पद्मरत्न तुलाधर, मोहन दुवाल, लोकेन्द्र बज्राचार्य, यू.पि जोशी, बासुशशी, ईश्वरमान रञ्जित, मंगलमान शाक्य, विष्णु चित्रकार, धुस्वां साय्मि, आर. एस दोस्त, अमृतरत्न तुलाधर, मल्ल के. सुन्दर, विरेन्द्रमान शाक्य, अमरबहादुर शाक्य, विश्वकेशर मास्के, सुशील जोशी, ओमनरहरि श्रेष्ठ, प्रदीप शाक्य, सुदर्शन कारंजित, श्यामदास प्रजापति, प्रविण शुक्ल, श्यामलाल दिवाकर, मञ्जुश्रीलाल श्रेष्ठ, अमर पक्वान, अरविन्द भोमि, नारायणप्रसाद प्रधानाङ्ग, प्रेमकृष्ण श्रेष्ठ, रवि श्रेष्ठ, जगदीश चित्रकार, अमीररत्न ताम्राकार, रमेशकाजी स्थापित, मणिकमान सिंह, प्रदीप आर. तुलाधर, दर्वेरत्न शाक्य, सौरभ शाक्य, नारद बज्राचार्य, यचु जोशी, रास जोशी, योगेश राज, एच.के.कपाली, शैलेन्द, केदार सितु, दर्वेरत्न शाक्य, पृथक रासु भेले, पुष्प मुनकःमि, द्वारिका श्रेष्ठ, धर्म निभाः, कृृष्णप्रसाद लुबि, पार्थव हृदय, सविना श्रेष्ठ, मोतिशान्ति शाक्य, कुमार रञ्जितकार, विरेन्द्रमान शाक्य, रश्मी नापित, अगिब बनेपाली, महेन्द्र कायस्थ, बद्री वेदना, सुरेश किरण, सुदन खुसः, श्यामलाल दिवाकर, रजनी मिला, धनकृष्ण ज्यापू, ओमकारेश्वर श्रेष्ठ, नरेन्द्रबहादुर श्रेष्ठ, दया खड्गी वेचैन, प्रदीपरत्न तुलाधर, धनकृष्ण ज्यापू, रुद्रदास श्रेष्ठ, रोशन कुमार, नेमसिंह नकर्मि, यु.पि. जोशी, सुरेन्द्र महर्जन, विनोद पि श्रेष्ठ, बुद्धिलाल ज्यापू, तुयु पुं आदि । थ्वयकः कविपिं छगू हे ई, छगू हे परिवेशय् व छगू हे बस्तुस्थितिं पितहःपिं जूगुलिं थ्वय्‌कःपिं आपाःसियागु कविताय् अभिव्यक्तिया खँग्वः जक पानाः भाव बिचाः तकं व हे व हे जूवंगु दु ।

संयुक्तराज्य अमेरिकाया सियाटल शहरय् च्वना वयाच्वंम्ह लिण्डा इलटिस मय्‌जुया छगू विशेषता धैगु थः भाःतनाप जक मखु छेँय् लहिनातःम्ह खिचानाप तकं खँल्हाबल्हा नेवाःभासं जुइगु । वासिङ्गटन राज्य विश्वविद्यालयया प्राध्यापक मय्‌जु नेपाः वयाः अध्ययन यायेगु निंतिं ल्यःगु बिषयगत लागा खः— सक्वया नारीखुसि सिथय् लच्छितक अप्सं च्वनीपिं नेवाः मिसात अले नेपाःया धार्मिक रितिपरम्परा । थुकिया निंतिं नेवाः समुदायया द्यःबाज्यापिं वा पुरोहितपिनिगु निर्देशन व संरक्षकत्वय् स्वनिगलय् माघबलय् ब्वनीगु नेवाः भाय्‌या आपालं हस्तलिखित स्वस्थानी बाखंया थ्यासफू अध्ययन यायेगु व उकियात दुवालेगु यानादिल । महत्वपूर्ण खँ महाद्यः व सतीदेवीनाप सम्बन्धित धयातःगु उगु बाख यथार्थत गोमय्‌जुया बाखं खः । स्वनिगःदुने नेवाः समुदायपाखें परिकल्पना यानाः च्वयातःगु पुलांगु थुगु आख्यान मेमेगु हिन्दू पुराणसिबें बिस्कं अले स्थानीय विशेषतांजाःगु मौलिक साहित्य खः धैगु खँ वय्‌क:या अध्ययनं पिहां वल । सन् १९८५ इ संयुक्तराज्य अमेरिकाया विकनसन विश्वविद्यालयपाखें थ्वहे गोमय्‌जुया बाखंयात लिधँसा दयेकाः वय्‌कलं विद्यावारिधि यानादिल । थ्वहे शोधया लिधंसाय् मय्‌जु लिण्डाया सफू “The Swasthani Vrata: Newar Women and Ritual in Nepal” पिदन ।

अथेहे स्वनिगःया अतिकं पुलांगु हुलाप्याखं जलप्याखंयात कयाः प्राज्ञिक अध्ययन क्वचायेकादिल । नापनापं पचली भैरव, सिकाली प्याखंयात कयाः नं थःगु अध्ययनया लागा तब्या यानादिल । नेपाःया नापनापं भारत, श्रीलंका अले दक्षिण एसियापाखे नं अध्यनन न्ह्याकादिल । थौंकन्हय् वय्‌क: थःगु मेगु सफू “The Goddess of Self and the Power of Place” पिकायेगु झ्वलय् दी ।

बाः विष्णुभक्त मुनंकर्मी व मां हंसमाया मुनंकर्मीया कोखं ख्वपया घटखा त्वालय् ने.सं. १०४९ पंज्रां चःह्रे कुन्हु भाजु लिलाभक्त मुनंकर्मीया जन्म जूगु खः । भाजु मुनंकर्मीया च्वसा नेपालभाषा व नेपाली भाषा निताय्नं च्वन्ह्याः । वय्‌कः छम्ह व्यापारी खःसां इतिहास व संस्कृति विषयय् अतिकं नुगः क्वसाःम्ह खः । भाजु मुनंकर्मीया दकलय् न्हापांगु च्वसु ने.सं. १०८७ या सितु ३/१६ पौलय पिदंगु जुजु यक्ष मल्ल खः । वय्‌कलं ख्वपया इतिहास व संस्कृति विषयया च्वसुत च्वयाः थीथी पत्रपत्रिकाय् तःपु पिथनादीगु दु । आपा धयाथें ऐतिहासिक व संस्कृति नाप स्वापू दुगु च्वसु च्वयाः पिथनादीम्ह भाजु लिलाभक्त मुनंकर्मीजुयात वि.सं. २०५६ दँय् सूर्य विक्रम ज्ञवाली (इतिहास तथा संस्कृति) राष्ट्रिय प्रतिभा पुरस्कार पाखें हने धुंकूगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु लिलामानसिंह डंगोल नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं.१९९२ सालय् बुद्धनगर मोरंग जिल्लाय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां तेजमाया देवी व बाःया नां सुब्बेमासिंह डंगोल खः । वय्‌कःया थाय्‌बाय् मिल्स एरिया, विराटनगर खः । वय्‌कः आवद्ध जुयादीगु संघसंस्था थुकथं जुल– झी पुचः विराटनगर (न्हापांम्ह नायः), विराटनगर नगर पञ्चायत (पूर्व प्रधानपञ्च), मिल्स युवा क्लब, रानी (नायः) लिसें मेमेगु नं संघसंस्था ।