मां मिठीदेवी कायस्थ व बौ कृष्णगोपाल कायस्थया तःधीकःम्ह काय् जुयाः ख्वपया बालाखु त्वालय् ने.सं. १०७५ थिंलाथ्व ३ कुन्हु जन्म जुयादीम्ह श्यामगोपाल कायस्थ हे श्याम आशा खः । वय्कःया ने.सं. ११००—११४२ दँया दुने अर्थात् पीनिदँया दुने नेपालभाषाया न्हय्गू व खसभाषा निगू यानाः गुंगू सफू पिदंगु दु ।
चिबाखं विधाय् थःगु हे म्ह्सीका दयेकादीम्ह आशाजुं ल्ह्वंगु ल्हाः (ने.सं.११०१), पंजलं दुने पंजलं पिने (ने.सं.११२९), बाः वःगु ख्वबि (ने.सं.११३९), पिज्वय् मफुगु सः (ने.सं.११३९), लालटिन (ने.सं. ११४०), जलय् जि (ने.सं.११४१), निभाः पियाच्वंपिं (ने.सं.११४२) यानाः न्हय्गू चिबाखं सफू वय्कःया पिदने धुंकूगु कृतित खः । उबलय्या ख्वपया भाषिक आन्दोलनया छगू नांदंगु पुस्तकालय् ज्ञानज्योति पुस्तकालयया नायः जुयादीम्ह वय्क न्हूजः, किकिंपा, तिबः व ह्याउँबाला ल्या ४ व ५या सम्पादक नं खः ।
विराट ने.भा.सा.स. गुथि व नेपाल साहित्य मन्दिरया जिवंकाःछि दुजः जुयादीम्ह वय्कः याताजः नेपालभाषा साहित्य श्याम विश्व सिरपाःया दाता नं खः । नेपालभाषाया चिबाखं विधाय् वय्कलं यानादीगु योगदानयात कदर यासें वय्कःयात पद्मा रामचन्द्र लघुकथा सम्मान २०७९ नं छाय्पीगु ज्या जूगु खः ।
स्वनिगः पिनें पिदंपिं सांस्कृतिक नापं भाषिक अभियन्तापिं मध्ये भाजु श्याम टमोट नं छम्ह खः । वय्कः भोजपुर जिल्लाया टक्सार २, खिकामाछाय् वि.सं. २०१० असार १५ कुन्हु जन्म जूगु खः । वय्कः नेपालभाषा मंकाः खलः, भोजपुरया संस्थापक नायः खः । वय्कः नांजाःम्ह म्येँ च्वमि नं खः । वय्कलं च्वयादीगु गांगामं दना वा बस्ति स्तिं दना वा धयागु म्ये देय्न्यंक हे बय्बय् जूगु म्येँ खः । वय्कःया च्वसां पिदंगु नेपालभाषाया सिडि म्येचाः गां गामं दना वा ने.सं.११३६ य् टक्सार भोजपुरं पिथंगु खः । नेपालभाषा मंकाः खलः भोजपुरं पिथंगु ख्वाःपौया वय्कः सम्पादक नं खः ।
बा गणेशबहादुर श्रेष्ठ मलेकू व मां रत्नदेवी श्रेष्ठ मलेकूया कोखं ने.सं. १०४४ य् यलया पूच्वय् संगीतकर्मी भाजु श्याम मलेकू बूगु खः । स्वाध्यायन यानादीम्ह भाजु मलेकूया नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् मू विधा चिनाखँ खः । चिनाखँ पाखे थःगु साहित्यिक यात्रा न्ह्याकादीम्ह भाजु मलेकूया न्हापांगु चिनाखँ मुना सफू नखत्या (ने.सं. १११०) खः । लिपा वय्कलं थःगु नुगःयात संगीत शास्त्रय् क्वसायेकाः छम्ह लोकंह्वाःम्ह संगीतकर्मी जुइत ताःलात ।
भाजु श्यामसुन्दर सैंजु काभ्रेपलाञ्चोक जिल्ला पन्तिइ ने.सं. १०६० (वि.सं.१९९६) मार्ग शुक्ल ३ कुन्हु बाः दिलभक्त सैंजु व मां रत्नदेवी संैजुया कोखं जन्म जूगु खः । वय्कलं नेपालभाषा व खस् नेपाली भाषं कविता, समालोचना व छधाः प्याखं च्वयादीगु दु ।
गोरखापत्रया प्रधान सम्पादक जुयादीधुंकूम्ह भाजु श्यामसुन्दर सैंजुया कृतिगत रुपय् छुं सफू पिमदंनिगु खःसां वय्कःया नेपालभाषाय् काव्य साधना तसकं हे ताहाकः । वय्कःया यक्व हे कविता सितु, झी आदि थीथी पत्रपत्रिकाय् पिदंगु दु । वय्कःया च्याम्पति नांया कविता झी पत्रिकाय् ने.सं.१०७८ य् न्हापां पिदंगु खः । वय्कः नेपालभाषाया अग्रज आधुनिक कविपिं मध्ये छम्ह खः । भाजु श्यामसुन्दर सैंजुं न्हापा परम्परागत कविता च्वयाः लिपा आधुनिक कविता च्वयादिल । उकि नं वय्कःयात पद्यात्मक मोहं सालाकाःगु खनेदु । नैराश्य, असन्तोष, आक्रोस वय्कःया कविताया मूल प्रवृति खः ।
नेपालभाषा साहित्यय् प्रगतिशील बाखं च्वया वैच्वनादीम्ह भाजु श्यामदासया पूवंगु नां श्यामदास प्रजापति खः । बाः तुलसी साहुखलः व मां हरिमायाया कोखं ने.सं. १०७४ दिल्लाथ्व पारु कुन्हु वय्कः येँय् मरुत्वालय् जन्म जुयादीगु खः । भाजु श्यामदास बाखंच्वमिया लिसेलिसें साहित्यिक पत्रकार, कवि व अनुवादक नं खः । वय्कलं छगू इलय् राजमति वाःपतिइ ह्याउँनिभाःया नामं सफू म्हसिका च्वयेगु यानादिलसा देशय्मरु झ्याः वापतिइ वय्कलं सरगत भाजुया नामं सफू म्हसिका स्तम्भ च्वयेगु यानादिल । भाजु श्यामदास पल्पसा साहित्यिक निलापौया सम्पादक खः । वय्कलं थ्व पत्रिकाय् श्याम डि. कुमाः धकाः थःगु नां च्वयादिल । वय्कः तिकिझ्याः व पलिस्था दँ पौया नं सम्पादक खः ।
भाजु श्यामदास प्रजापति पलिस्था नांयागु साहित्यीक संस्थाया नायः नं खः । वय्कःया कुशल नेतृत्वय् थ्व संस्थां झिक्वः तक मदिक्क नेपालभाषाया ख्यालः कासा न्ह्याकल । अथेहे मदिक्क थीथी साहित्यिक ज्याझ्वः यायेगुया नापनापं नेपालभाषा साहित्यया तःगू हे सफू प्रकाशन नं यानादिल ।
वय्कः नेपालभाषा प्रगतिशील च्वमि गुथिया नं संस्थापक संयोजक खः । थ्व संस्थापाखें वय्कलं नेपालभाषाया प्रगतिशील साहित्यया विकासया निंतिं यक्व हे गतिविधि न्ह्याकादील । नेपालभाषाया सफू पिथनेगु उद्देश्य कयाः वय्कलं थः मदुम्ह जहानया नामं रत्नदेवी प्रजापति साहित्य ट्रष्ट नीस्वनादीगु दु । भाजु श्यामदास प्रजापतिया न्हापां पिदंगु स्वांनाप शीर्षकया चिनाखँ खः । थ्व चिनाखँ सितु निलापतिइ ने.सं. १०९० य् पिदंगु खः । वय्कःया न्हापांगु प्रायश्चित नांया बाखं पल्पसा निलापतिइ ने.सं.१०९३ य् पिदंगु खः ।
भाजु श्यामदास प्रजापतिया पिदने धुंकूगु सफू थुकथं जुल– आक्सय् लूगु निभाः (बाखं, ने.सं.१०९७), निभाःया पलाखय् (बाखं, ने.सं.११०४), सुथ लूगु सुथ (बाखं, ने.सं.११२२), सः बसः जिन्दगी (मुक्तक, ने.सं.११३०), सर्गः थः हे नमि (बाखं, ने.सं.११३०), मत छप्वाः नुगः दुने (बाखं, ने.सं.११३३) आदि । वय्कःया ज्यायात कदर यासें बुद्धिपूर्ण सिरपाः देछाःगु दु ।