बा बालकृष्ण नकःमि व मां नारायणदेवी नकःमिया कोखं ने.सं. १०६४ इ येँया असं कमलाछि त्वालय् ख्यालः च्वमि श्रीकृष्ण अणुया जन्म जूगु खः । वय्कःया पूवंगु नां श्रीकृष्ण नकःमि खः । ख्यालः च्वमि श्रीकृष्ण अणुजुं ख्यालः च्वयादीबलय्ख्याः कथंजक मखुसे नीकथं हे च्वयादी । थुकिया दसु वय्कलं च्वयादीगु नेपाल टेलिभिजनं प्रसारण जूगु टेलिप्याखं तं बैंक नं छगू खः । समाजय् ब्वलनाच्वंगु मखुगु मनिंगु ज्याखँयात कयाः मर्मय् दिक्क व नुगलय् थिइक्क ब्वयेगु वय्कःया ख्यालः प्याखंया विशेषता खः । बौद्धिक सजगतां भय्ब्यूगु थ्वय्कःया ख्यालकं नेपालभाषाया ख्यालि प्याखंया लागा तब्या व तःचाः यायेगुली गाक्क तिबः बिउगु दु । ख्यालि प्याखंया नांजाःम्ह च्वमि जूसां वय्कःया न्हापांगु साहित्यिक रचना चिनाखँ खः । अथेहे थ्वय्कःया ख्यालि मुना सफू खः ला मखुला (ने.सं. १०९७) खः ।
भाजु श्रीकृष्ण महर्जनया जन्म मां बाग्मती महर्जन व अबु चिरी महर्जनया कोखं किपूया देय्पुखू त्वालय् ने.सं १०९५ य् जूगु खः । श्रीकृष्ण महर्जन नेपालभाषाया छम्ह च्वमि, पत्रकार नापं नेवाः अभियन्ता खः । थःगु स्कूल जीवननिसें हे नेपालभाषा व नेवाः ख्यःप्रति नुगः क्वसाःम्ह वय्कलं काठमाण्डौ क्याम्पसय् ब्वनच्वनादीबलय् अन ग्वय्स्वां साहित्य पाःलाःया नायः जुयाः ज्या यानादिलसा, बिराट नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन लगायत थीथी साहित्य सम्मेलनय् ब्वति कयाः तःगू सिरपाः नं त्याकादिल । अथेहे वय्कलं किपुली नं न्हूजः सांस्कृतिक पुचः नीस्वनाः नायःया अभिभारा क्वबुयादिलसा थीथी सांस्कृतिक विषयया सफू व लेख च्वयादिल । गथे — किपू देय्या परिवेशय् बाखं मुना (ने.सं. १११४), किपूया बाघ भैरव (वि.सं २०६२), किपूया इन्द्रायणी जात्रा (ने.सं. ११२३), किपूया गथु प्याखं
(ने.सं ११३५), बखुमदः जात्रा न्हय्गां जात्रा (ने.सं. ११३७), लाखेपाः (ने.सं. ११४०) आदि । थुपिं सफू बाहेक वय्कलं संस्कृति सम्बन्धी च्वसु गोरखारपत्र, नेपालभाषा टाइम्स, लहना आदि पत्रपत्रिकाय् पिथना वयाच्वनादीगु दु ।
पत्रकारितायात हे थःगु मू लजगाः कथं नालादीम्ह श्रीकृष्ण महर्जनं ११३६ य् न्वचू, भाषण व एफ.एम संचालन कला सम्वन्धि नासः (ने.सं ११३६)नांगु सफू पिकयादीगु दु । नेपालमण्डल टेलिभिजनया समाचार प्रमुख जुया ज्या यानादीबलय् नं वय्कलं पालमण्डल पाखें संचालन जूगु दाफा महोत्सवया निर्देशन समितिया मू छ्याञ्जे जुयाः महोत्सवयात सफलतापूर्वक न्ह्याकादीगु खः ।
अथेहे वय्कः नेवाः पत्रकार राष्ट्रिय दबूया संस्थापक नायः, जोजलपा वाःपौया सम्पादक, इण्डिजिनियस टेलिभिजनया कार्यक्रम संचालक, नेपाल टेलिभिजनया कार्यक्रम संचालक, कीर्ति अनलाइनया सम्पादक नापं मेट्रो एफएमया ज्याझ्वः न्ह्याकाामि खः । नेपाल पत्रकार महासंघ, मेट्रो एफएम प्रतिष्ठान शाखाया संस्थापक नायः जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । नेवाः सरोकारया ख्यलय् नं वय्कः नेवाः देय् दबूया स्वनिगः विशेष प्रदेशया नायः, किपू देय्यात नेवाः सांस्कृतिक संरक्षण क्षेत्र घोषणा याकेगु निंतिं गठन जूगु कार्यदलया कजि नं खः । गुथि बिधेयक विरूद्द एकीकृत आन्दोलनया शुरूवात यानादीपिं मध्ये नं वय्कः छम्ह खः । थज्याःगु ज्याया कदर स्वरुप वय्कःयात थीथी संघ संस्थापाखें हनेगु याःगु दु गथे— गर्भ सम्मान, एल्भीस पत्रकारिता सिरपाः, लहना धर्ममोति नेवाः पत्रकारिता सिरपाः, ज्यापु पत्रकारिता प्रतिभा सिरपाः आदि ।
बा भगतराम श्रेष्ठ व मां विणादेवी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०७२ य् येँया वतु त्वालय् श्रीराम श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । श्रीराम श्रेष्ठ नेपालभाषा साहित्यया न्हू कविता धारायाम्ह छम्ह प्रगतीशील सशक्त कवि खः । नेपालभाषा साहित्यख्यलय् वय्कलं मेमेगु नं च्वसु च्वयादीसां वय्कलं ज्वनादीगु मू विधा हे कविता खः । थौं स्वयां न्यय्दँ न्ह्यःनिसें (वि.सं. २०२७) नेपालभाषाया थीथी पत्रिकाय् चिनाखँ पाखें पिलूझाःम्ह कवि श्रीराम श्रेष्ठया न्हापांगु कविता जुलुसहिन जुलुसय् जि हालाच्वना (लबु, ने.सं. १०९३) प्रकाशित जूगु खः । वय्कलं नेपालभाषाया कविता खस भाषाय्, अंग्रेजी भाषाय् नं भाय्हिलाः पिदनादीगु दु । न्यय्दँ न्ह्यवनिसें वय्कलं कविता च्वयादीगु खःसां ने.सं. ११४२ य् वयाः तिनि धुलय् धू नांगु न्हापांगु कविता मुना सफू नेपालभाषा परिषद्पाखें पिथनादीगु खः ।
मां नारायण देवी श्रेष्ठ व बौ गणेशलाल श्रेष्ठया दकलय् कान्छिम्ह म्ह्याय जुयाः ने.सं. १०८१ थिंलाथ्व विवाह पंचमि कुन्हु येँया नघः त्वालय् मयजु श्रीलक्ष्मी श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । वय्कः नेपालभाषाया ख्यलय् छम्ह सक्रिय भाषिक कार्यकत्र्ता जक मखु छम्ह बाखंच्वमि, कवयित्री, उपन्यासकार, जीवनी लेखक, समालोचक व पत्रकार नं खः । थःगु विद्यार्थीकालं निसें च्वसा न्ह्याकादीम्ह मय्जु श्रीलक्ष्मीया दकलय् न्हापां पिदगु ख्यूंगु छेँया ख्यूंगु सर्गः (पौभाः, ने.सं ११०१) नांगु बाखं खः । नेपालभाषाया साहित्यिक निलापौ गथु प्रकाशन समितिया न्वकु नं जुयादीम्ह वय्कलं तत्कालिन इनाप वाःपतिइ स्वयंसेवी संवाददाता (सन् १९८६—१९९५) जुयाः नेपालभाषाया पत्रकारिता नं यानादीगु दु ।
नेपालभाषा साहित्यय् एम.ए. यानादीम्ह श्रीलक्ष्मीं एम.ए.या शोधग्रन्थ कथं च्वयादीगु समालोचक माणिकलाल व समालोचना साहित्य (ने.सं. ११२६)यात लिपा सफूया रुपय् पिकयादिल । समालोचनात्मक च्वसु फाटफुट जक च्वयेगु यानादीम्ह वय्कःया निगू बाखं सफू— जिं लुइकागु बाखं (ने.सं. ११२८), व जीवनया लँपुइ (११४३) पिदंगु दु । वयकःया न्हापांगु बाखं सफू जिं लुइकागु बाखं ‘A Cry in the Wilderness and Other Short Stories -Vajra Publications, 2011 AD’ या नामं अंग्रेजी भाषाय् नं अनुवाद जुयाः पिदने धुंकूगु दु । नेवाः जीवनया सामाजिक सांस्कृतिक परिवेशय् निर्माण जुयाच्वनीगु थ्वय्कःया बाखंया मू विषय निम्न वर्गया समस्या, नारी समस्या, सामाजिक कुरीति , वर्गिय विभेद आदि जूगु दु ।
श्रीलक्ष्मीया शान्तिया शान्ति (ने.सं. ११३१) नांगु कविता संग्रह मुक्कं शान्ति शिर्षकय जक च्वयातःगु चिनाखंया सफू खः । थथे छगू हे शीर्षकय् च्वयातःगु थ्व शान्तिया शान्ति मय्जु च्वमिपिनिगु न्हापांगु कविता संग्रह खः । अथेहे एल्फ्यस (भिंछचाः ११४३) कविता सफू वय्कःया दकलय् लिपांगु काव्य कृति खः । एल्फ्यस वा भिंछगः खंग्वलं चिनाखं च्वयेगु न्हूगु विधा वय्कलं नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् दकलेय् न्हापां दुतिनादीगु खः । थुगु सफुलिइ सच्छि व नीछपु एल्फ्यस चिनाखं मुनाच्वंगु दु ।
श्रीलक्ष्मीं ने.सं ११४१ य् वांगमय शताव्दी पुरुष डा. सत्यमोहन जोशीया सच्छिदंयाँ सत्यमोहन जोशी नामं जीवनी सफू हे पिकयादिल । अथेहे थःगु बाखं सफू बाहेक थीथी पत्रपत्रिकाय् बाखं जक च्वयाच्वनादीम्ह वय्कलं कोरोना माहामारीं विश्वयात हे आक्रान्त यानाच्वंगु इलय् कोरोनायात हे मू विषय यानाः कोरोनाया किचलय् (ने.सं. ११४१) नांगु उपन्यास च्वयादिल । थ्व नेपालभाषाया अभिघाट – ‘Trauma’) विषययात कयाः च्वयातःगु न्हापांगु उपन्यास खः ।
स्कूल व कलेजय् थीथी साहित्यिक सम्मेलनय् व साहित्यिक गोष्ठी ब्वति कयाः थीथी सिरपाः त्याकादीम्ह श्रीलक्ष्मीं नःलि प्रधान सिरपाः (ने.सं. ११२८), आख्यानकार मथुरा साय्मिजुं ग्वसाः ग्वयादीगु मिसा उपन्यासकार धेंधेंबल्ला कासाय् (ने.सं.११४१) न्हापांगु सिरपाः नं त्याकादीगु दु । अथेहे वय्कःया साहित्यिक योगदानयात कदर यानाः हलि नेवाः दबुलिं वय्कःयात साहित्यिक दूत ‘Ambassador for Literature’ नियुक्ति याःगु दु ।