पण्डित दिव्यवज्र बज्राचार्य व केशरी बज्राचार्यया म्ह्याय् मय्‌जु सुमति बज्राचार्य वि.सं. २००२ सालय् येँया ज्याथा छुस्याबहालय् जन्म जूगु खः । बुद्धधर्म सम्बन्धी थीथी सफू च्वयादीम्ह वय्‌कःया नेपालभाषाय् पञ्चस्कन्ध हे पञ्चबुद्ध नांगु सफू पिदंगु दु । वय्‌कलं थः अबुजु पं. दिव्यवज्र बज्राचार्यया आपालं सफू सम्पादन यानाः पिकयादीगु दु ।

ल्याय्‌म्ह पुस्ताया नेवाः अभियन्ता भाजु सुमन साय्‌मिया जन्म बि.सं.२०३० बैशाख १ गते कालिमाति त्वालय् जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां ललिता मानन्धर खः । वय्‌कःया बाः कालिमातित्वाःया न्हापायाम्ह वडा अध्यक्ष, नांजाःम्ह समाजसेवी, भाषासेवी जीवनराज मानन्धर खः ।

नेपालभाषा व नेवाः सरोकारय् विशेषरुपं च्यूताः कयाः भाजु सुमन साय्‌मि लिपांगु इलय् सक्रिय जुयादीम्ह व्यक्तित्व खः । सतक विस्तारया नामय् नेवाःतय् पुलांगु बस्ति न्हंकाछ्वयेगु तातुनाः यक्व हे नेवाःतय् छेँ थुनाः, विस्थापित यानाहयेवं थुकिया बिरुद्ध वय्‌कः कानुनी लडाईया लिसेलिसें आन्दोलन न्ह्याकाः न्ह्यचिलादीम्ह खः । सामाजिक सेवाय् नापं सक्रिय जुयादीम्ह भाजु सुमन साय्‌मि उपत्यकाब्यापि सतक बिस्तार पीडित संघर्ष समितिया केन्द्रिय नायः, राष्ट्रिय पहिचान संयुक्त संघर्ष समिति निर्देशन कमिटीया दुजः, गुथि विधेयक एकीकृत आन्दोलनया दुजः, उपत्यका सरोकार मंचया नायः, मातातीर्थ बृद्धाश्रम समितिया नायः, मानवअधिकार सचेतना केन्द्रया सल्लाहकार व युनाइटेड युथ क्लबया दुजः नं खः ।

नेपालभाषा साहित्य लागाया युवा हस्ताक्षर सुमा श्रेष्ठ (बनेपाली) बौ लुम्प्रसाद व मां पूर्णकुमारी श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०९० सालय् ख्वपया इनाचो त्वालय् जन्म जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा व नेपाली भाषा निगुलिं भाषाय् सव्रिय स्रष्टा खः । वय्‌कलं नेपालभाषाय् चिबाखं, चिनाखँ व च्वसु विधाय् थःगु च्वसा न्ह्याकादीगु दु । मिसातय्‌गु अभाव, वेदना व उमिगु संघर्षयात कयाः साहित्यिक चेतनाय् मुखरित जुयाः साहित्य सिर्जना याइम्ह सुमा श्रेष्ठ पेशां नेपाल सरकारया उपसचिव पदय् ज्या यानादी ।

थीथी पत्रपत्रिकाय् च्वसा पिथनादीम्ह सुमा श्रेष्ठं नेपाल साहित्य मदिर : छगू म्हसीका नांगु छगू अनुसन्धानात्मक ग्रन्थ च्वयादीगु दु । उगु सफुलिइ नेपाल साहित्य मन्दिरया भाषिक, साहित्यिक, गोष्ठी व साहित्यिक प्रशिक्षणया ऐतिहासिक उपलब्धिबारे न्ह्यथनातःगु दु । उगु कृतियात योगवीर सिंह कंसाकार ११३६ सिरपाः प्रदान याःगु दु । उकथं वय्‌कःयात राष्ट्रव्यापी लघुकथा धेंधेंबल्ला वि.सं. २०६२ स उत्कृष्ट चिबाखंया सम्मान प्रदान याःगु दु । नापं वय्‌कः इन्द्रेणी साँस्कृतिक समाजया कविता धेंधेंबल्ला ने.सं. ११३३ स न्हाप जुयादीगु खः । प्रकाश महर्जन, अगिब बनेपालीनापं जानाः सुमा श्रेष्ठं नेवाः लोकबाखं व नेवाः स्रष्टा नांगु सफूया सहलेखन यानादीगु दु । सुमा श्रेष्ठ नेपाल साहित्य मन्दिरया कार्यसमितिया दुजः जुयाः नं सव्रिय जुयादीगु दु ।