मां हिरामाया व बा नारायण बहादुर मानन्धरया कोखं ने.सं. १०७७ स जन्म जूम्ह सुशीला मानन्धर म्हो जक बाखं च्वयाः नं ब्वमिपिनिगु नुगलय् छाप त्वःतेत ताःलाःम्ह च्वमि खः । थ्वय्‌कःया लेहेँपू (ने.सं.१११२) नांगु बाखं सफू पिदंगु दु । थौंया परिस्थितिनाप ल्वाये मफयाः भःभः न्हुयाजूपिं, दुःख सियाजूपिं मनूतय् विवशता हे थ्वय्‌कःया बाखंया मू विषय जूगु दु ।

मयजु सुशीला शाक्यया जन्म बौद्धविद्वान धर्मरत्न यमि त्रिशुली व मां तीर्थकुमारी शाक्यया कोखं ने.सं १०७२ य् यलया झतापोल तजाःफलय् जूगु खः । थौंकन्हे थ्वय्‌कःया यलया हःखा त्वालय् च्वनादी । थ्वय्‌कः छम्ह नेवाः अभियन्ता, समाजिक कार्यकर्ताया नापं छम्ह स्रष्टा नं खः ।

जनप्रशासन, समाजशास्त्र व नेपालभाषा यानाः स्वंगू विषयय् स्नातकोत्तर डिग्री हासिल यानादीम्ह थ्वय्‌कलं शिक्षा अधिकृत, महिला विकास अधिकृत, कार्यक्रम अधिकृत आदि थीथी पदय् च्वनाः ज्या यानादीगु जक मखु थ्वय्‌कलं अनागारिका धर्मचारी व उपासिकारामया सङ्क्षिप्त परिचय (ने.सं १०९२), अनागारिका माधवी गुरुमांया जीवनी आदि थेंज्याःगु जीवनीमूलक सफू च्वयाः नेपाःया न्हापांम्ह अनागारिका धर्मचारी व माधबी गुरुमांपिंत म्हसीके बियादीगु दु । अथे हे धर्मरत्न शाक्य त्रिशुली, वसपोलया जहाज पुष्पमाया शाक्यया जीवनी थेंज्याःगु च्वसु स्व. धर्मरत्न त्रिशुली स्मृति गन्थय् दुथ्याकाः धर्मरत्न त्रिशुली व पुष्पमायापिंत म्हसीके बियादीगु दु ।

अथेहे थ्वय्‌कःया थीथी व्यक्तित्वपिनिगु जीवनी बाहेक बाखं, निबन्ध, गद्य कविता व समसामयिक विषयया च्वसु नं थीथी पत्रपत्रिका गथे— सितु, समय, नःलि, कस्ति आदि पिदंगु दु । सितु पत्रिकाय् पिदंगु म्हगसय् कविवर सिद्धिदास थ्वय्‌कःया पिदंगु बाखं मध्ये छपु चर्चित बाखं खः । सजीव पात्र चित्रण, स्वाभाविक घटनाया वर्णन थ्वयेकःया बाखंया विशेषता खः । अथेहे थ्वय्‌कः नेपालभाषाया नांजाःगु स्व. धर्मरत्न त्रिशुली स्मृति ग्रन्थया छम्ह सम्पादक नं खःसा थीथी सामाजिक, भाषिक साहित्यिक संस्था गथे — हःखा महिला समितिया संस्थापक अध्यक्ष, नेवाः देय् गुथि नेपाल मण्डलया उपाध्यक्ष, मन्तुना मिसा खलः यलया अध्यक्ष, लकस नेपालया अध्यक्ष जुयाः नेपालभाषाया नापं मिसा जातियात न्ह्यज्याकेगु ज्याय् संलग्न जुयादीगु दु ।

बा हरिबहादुर प्रधानाङ्ग व मां मैया प्रधानाङ्गया क्वखं ने.सं. १०४७ कौलागाः १२ कुन्हु ख्वपया खौमात्वाःया दुसिबहालय् बहुप्रतिभाशाली व्यक्तित्व सूर्यबहादुर पिवाःया जन्म जूगु खः । वय्‌कःया मेगु नां सूर्यबहादुर प्रधानाङ्ग खः । मांभाय् नेपालभाषा साहित्य थपु यायेगु ज्याय् जीवंकाःछि थःत फ्यानाझाःम्ह भाजु पिवाःया च्वसा साहित्यया तःगू विधाय् न्ह्याःगु खःसां वय्‌कःया न्हापांगु सृजना ने.सं. १०६८ दँय् धर्मोदय १/७ पत्रिकाय् पिदंगु चिनाखँ सुख व दुःखया ज्या खः । शान्ति भक्त विद्यालय, नेपाल साहित्य मन्दिर ख्वप, नेपालभाषा परिषद, नेपालभाषा एकेडेमि अथेहे मेमेगु संघसंस्थाय् संस्थापक अध्यक्ष, दुजः जुयाः सामाजिक व साहित्यिक क्षेत्रय् योगदान बियादीम्ह पिवाः भाजुं आपाः यानाः हास्यव्यंग्य च्वखँ च्वयादी ।

वय्‌कः नेपालभाषा साहित्यय् हास्यब्यंग्य च्वखँय् मगाःमचाःगु जक मखु व विधायात हे तःब्या व तःचाः यायेगुलिइ ज्वःमदुगु योगदान बियादीम्ह व्यक्ति खः । समाजय् खनेदयाच्वंगु थीथी विकृति, विसंगतियात न्हंकेगु ताःतुनाः हास्य व्यंग्ययात प्रभावकारी शैलीं च्वखँय् प्रस्तुत यानादीम्ह पिवाःजुं च्वखँ पाखें राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय क्षेत्रय् खनेदयाच्वंगु उच्छृंखलता, प्रभुत्ववाद, साम्राज्यवाद प्रति तक नं तिक्ष्ण ब्यंग्य यानादीगु दु ।

वय्‌कलं मांभाय् थपु यायेत नेपालभाषां व्याकरण, मचा सफू, हास्यब्यंग्य, च्वखँ मुना सफू, जीवनी सफू यानाः थ्यंमथ्यं झिंनिगू स्वयाः अप्वः सफू च्वयाः नेपालभाषा साहित्यया धुकू तःमि यायेगुलि ज्वः मदुगु योगदान बियादीगु दु । थथे वय्‌कःया पिदंगु सफू खः— मस्तय् सफू (ने.सं १०७२ ), नेपालभाषा खःकथं च्वयेगु नियम (ने.सं १०७६), गुन्हि पुन्ही (म्ये, ने.सं १०७८), मस्तय् सफू निगूगु (ने.सं १०७८), ह्रस्व दीर्घया म्ये ( ने.सं १०७९), साहित्य तथा सांस्कृतिक शिष्ट मण्डलया रिर्पोट (ने.सं. १०७९), हेँय् ख्येँय् ध्वंब्वा (ने.सं. १०९८), बुह्रिम्ह ल्यासे (ने.सं १०९६), माष्टर जगतसुन्दर मल्लया जीवनी (ने.सं ११०३), माष्टर जगतसुन्दर मल्लया सच्छिदँ बुंदिंया लसताय् कार्यपत्र (ने.सं ११०४), ब्रेक मदुम्ह मनू (ने.सं११११८), झी मरु भाजु (पद्य, ने.सं १११८) आदि ।

नेपालभाषा विषयय् एम.ए यानाः पद्मकन्या कलेज, सरस्वती कलेज व पाटन कलेजय् नेपालभाषा ब्वंकादीम्ह मय्‌जु सृजना प्रधानया जन्म वि.सं. २०१२ साल श्रावण २२ गते जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां दुःख मोचनी श्रेष्ठ व बौया नां बाबुकाजी श्रेष्ठ खः । नेपालभाषा ब्वंकेगु नापं नेपालभाषा साहित्य क्षेत्रय् ल्हाः न्ह्याकादीम्ह वय्‌कःया थीथी पत्रिकाय् च्वसुत पिदंगु दु । वय्‌कलं नेपालभाषाया मिसा च्वमिपिनि बारे लघु अनुसन्धान पत्र च्वयादीगु दुसा सन् २०१६ सालय् हलिं नेवाः दबूया अमेरिकाया बाल्टिमोरय् तःमुँज्या जूबलय् ‘Intangible culture of Newa’ धयागु कार्यपत्र न्ह्यब्वयादीगु खः । वि.सं. २०७३ साल आश्विनय् केन्द्रीय नेपालभाषा विभागया अध्यक्ष जुयादीम्ह वय्‌कः नेपालभाषा मिसा खलः, विश्व सम्बन्ध परिषद् ललितपुर, संस्कृति सम्वद्र्धन केन्द्र, राष्ट्रिय आदिवासी जनजाति महिला महासंघ आदि थीथी संस्थाय् नं आवद्ध जुयादीगु दु ।

स्वनिगः पिनें पिदंपिं नेपालभाषाया मिसा भाषिक अभियन्तापिं मध्ये मय्‌जु सोमना शाक्य नं छम्ह खः । वय्‌कःया जन्म बि.सं. २०२२ चैत्र २९ गते जूगु खः । वय्‌कःया मांया नां बिष्णुकुमारी व बाःया नां कृष्णलाल शाक्य खः । वय्‌कःया बाग्लुङय् च्वनादी । वय्‌कलं नेवाः मिसा दबू, जिल्ला समिति बागलुङया (ने.सं.११३४ निसें ) नायः जुयाः ज्या यानादीगु दु । वय्‌कः थीथी सांस्कृतिक गतिविधिइ नं सक्रिय जुयादी ।

सौरभ शाक्य नामं नेपालभाषा साहित्यय् थःगु च्वसा न्ह्याकाच्वनाादीम्ह बहुमुखी साहित्यकार भाजु सौरभ शाक्यया छेँयागु नां न्हुछे शाक्य खः । वय्‌कःया जन्म ने.सं.१०७४ पोहेला ६ कुन्हु बाः नित्यरत्न शाक्य व मां बिकुमाया शाक्यया कोखं ख्वपया इनाचो त्वालय् जूगु खः । ने.सं. ११०२ य् प्रतिभा छगू चर्चा (जः ११ ने.सं ११०२) निबन्ध ज्वनाः पिलुयादीम्ह वय्‌कलं कविता, ध्याचू निबन्ध, हाइकु, गजल, बाखं आदि साहित्यया थीथी बिधाय् निरन्तर च्वसु च्वया वैच्वनादीगु दु ।

वय्‌कःया पिदने धुंकूगु सफूया नां थुकथं दु– ध्वाचु निबन्धपाखे मार्कानित (ने.सं.११०८), प्रजातन्त्रया अद्भूत अवतार (ने.सं.१११८), खिचाया न्हिप्यं (ने.सं.११२५), चासुगु लोकतन्त्र (ने.सं. ११२७), बेकार दर्शन (ने.सं.११३३), अजब नेपाः गजब ख्वाःपाः (ने.सं.११३३), जिगु सिर्जनाया हावलासा (ने.सं.११३४)। अथेहे हाइकु सफू हिसि लू (ने.सं.११२३), चुलिजाःगु बुँ (ने.सं.११२८), बाखं सफू क्क्वःदःगु झ्वाता (ने.सं.११३०), गजल सफू जलं किउगु गजल (ने.सं.११२९) पिदंगु दु ।

थथे कविता, बाखं, हाइकु गजल आदि साहित्यया थीथी बिधाय् ल्हाः न्ह्याःसां भाजु सौरभ शाक्य मूलतः ध्याचू च्वमि खः। वय्‌कः ख्यालिपहः भचा भचा पिकयाः न्हिलाया रहर थनाः ध्याचूया बाणं कयेकेत तसकं हे पोख्तम्ह च्वमि खः । नेपालभाषा ध्याचू साहित्यय् बिस्कं छाप लाकेत सफलम्ह वय्‌कःयागु लेखनय् छम्ह सफलम्ह निबन्धकारया व्यक्तित्व पिलुयाच्वंगु झीसं बांलाक हे खंकेफु । साहित्यकार भाजु सौरभ शाक्य ठाकुरलाल सिरपाः, लुमिन सिरपाः, रमा–कौशल्या लुमन्ति सिरपाः आदिपाखें सम्मानित जुयादीधुंकूगु दु ।

भाजु स्नेह साय्‌मिया जन्म बि.सं.२०१६ माघ १ गते बौ पूर्णबहादुर मानन्धर व मां पूर्णदेवी मानन्धरया कोखं येँ जिल्लाया नैकापय् जूगु खः । स्नेह साय्‌मि वय्‌कःया साहित्यिक नां खःसा वय्‌कःया छेँया नां रामकृष्ण मानन्धर खः । बि.सं.२०३१ साल निसें कविता ख्यलय् च्वसा न्ह्याकाच्वनादीम्ह भाजु स्नेह साय्‌मि साहित्य, संस्कृति व कला क्षेत्रय् समर्पित निगू संस्था पारिजात स्मृति केन्द्र व रातोघर हिमालय फाउण्डेसन नेपालया नायः खः । खस् नेपाली भाय् व नेपालभाषाय् वय्‌कलं कविता व चिबाखं च्वयाः वैच्वनादीगु दु । वय्‌कलं नेपालभाषां स्नेह साय्‌मिया चिबाखं (ने.सं ११४२) नांगु सफू पिकयादीगु दुसा खस् नेपाली भाषाय् वय्‌कःया प्यंगू सफू पिदने धुंकूगु दु । अंग्रेजी भाषं भाय्‌हिलाः पिदंगु ‘Bridges and Walls’ वय्‌कःया बय्‌बय् जूगु छगू कविता संग्रह खः । अथेहे वय्‌कलं नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानं पिकाःगु नेपालभाषा व नेपाली भाषा नितां दुथ्याकातःगु नेपालभाषाया समकालिन कविता (वि.सं २०७९) नांगु सफूया अनुवाद व सम्पादन यानादीगु दु ।

भाजु स्नेह साय्‌मि विभेदया विरुद्ध सः थ्वयेका वैच्वनादीम्ह छम्ह स्यल्लाःम्ह च्वमि खः । राजनैतिक, आर्थिक, सांस्कृतिक, सामाजिक विभेद जक मखु छगू जातं मेगु जातयात याइगु विभेद, मिसा मिजंया दथुया लैंगिक विभेद, काय् म्ह्याय्‌या दथुइ मां–अबुं याइगु विभेद आदि वय्‌कःया चिबाखंया बिषय जुयाच्वनीसा कविताय् समसामयिक विसंगतियात वय्‌कलं स्याचुक प्रहार यानादी ।

भाजु स्वयम्भुधर तुलाधरया जन्म ने.सं १०६५ तछलाथ्व सप्तमी कुन्हु मां जोगलानी तुलाधर व अबु हिरण्यधरया कोखं ङेत तुंछेँया धर कुलय् जूगु खः । एस.एल.सी.या परीक्षाय् बोर्ड १० जुइत ताःलाःम्ह प्रतिभाशाली विद्यार्थी भाजु स्वयम्भुधर तुलाधरं मस्को विश्वविद्यालयं आरकिटेक्चर इञ्जियरिङ विषयय् स्नातकोत्तर डिग्री हासिल यानादीगु दु । थःगु स्कूल जीवनं निसें थःगु मां भाय्, थुकिया साहित्य संस्कृति व परम्पराप्रति नुगः क्वसाःम्ह भाजु स्वयम्भुधरं थःगु विद्यार्थी जीवनय् अन्तर हाइस्कुल, अन्तर कलेजय् जुइगु थीथी ज्याझ्वःया व्यवस्थापन यायेगु व थीथी धेंधेंबल्लाः कासाय् ब्वति कायेगु ज्या निरन्तर रुपं यानावयादीगु जुल । थज्याःगु हे लगाव वय्‌कःयाके थौंतकं ल्यनाच्वंगु जुल ।

लजगाःया क्रमय् वय्‌कःया अतिकं महत्वपूर्ण ज्या धयागु नेपाल सरकार व जर्मन प्रोजेक्टया ग्वसालय् ख्वपया दत्तात्रय देगःया जिर्णोद्धारया ज्या सहभागिता खः । थनं निसें वय्‌कःया नेवाः कला, बौद्धधर्म, नखः चखः, नेवाः म्येँ संगीत आदिप्रतिया अनुसन्धानमूलक क्रियाकलाप सीदयेक न्ह्यात । थज्याःगु विषय सम्बन्धी अनुसन्धानमूलक च्वसु अंग्रेजीया नापं नेपालभाषं थीथी राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय जर्नलय् नं पिदन । थथे पिदंगु छुं च्वसु खः —

– Ancient City of Kaplivastu Revisited, Triratna, Heritage, Governance and Equity, Agam Prakashan, Delhi. 2003

– Dhando Chaitya & Chârumati, The Daughter of Ashoka The Great, Krisnayan: A Peep into the Past, Dr K.D. Banerjee Commemorative Volume, Sanctum Books, India. 2004

– Marker Stone and Two Limestone Concrete Pieces of Maya Devi Temple in Lumbini- Recent Research in Archaeology, History and Culture- Festschrift to Prof. K.V. Raman, Agam Prakashan, Delhi. 2010

– Worship of Hariti Ajima in Kathmandu- An Ethnographic Account, Pura-Jagat, Indian Archeology History and Culture, Bharatiya Kala Prakashan Delhi 2012 etc.

अथेहे थौंकन्हे नं वय्‌कलं अन्तराष्ट्रिय ख्यलय् दर्ता जूगु ‘The Newarland’ नांगु लय्‌पतिइ नियमित रुपं थीथी विषयय् अनुसन्धानमूलक च्वसु च्वयाः नेपालभाषा साहित्य व नेवाः संस्कृतिया प्रवद्र्धनया ज्याय् निरन्तरता बियाच्वनादीगु दु ।

च्वयेगु जक मखु थःगु शीपयात छ्यलेकथं आशा सफूकुथिया छेँया नक्सा नं वय्‌कलं दयेकादीगु खः । वय्‌कलं दयेकादीगु आर्किटेक्चर डिजाइनकथं नेवाः शैलीं आशा सफूकुथिया छेँ निर्माण जूगु दु ।अथे हे नेवाः सम्पदा संस्कृति राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय ख्यलय् प्रचार प्रसार व प्रवद्र्धन यायेगु झ्वलय् भाजु स्वयम्भुधर तुलाधरं हलिं नेवाः दबूया दांभरिं जुया सन् २०११—२०१५ प्यदँतक व उपाध्यक्ष जुयाः सन् २०१५—२०१७ निदँ तक ज्या यानादीगु दु । थुपिं ज्या बाहेक नं वय्‌कलं प्रत्यक्ष वा अप्रत्यक्षरुपं थीथी संस्था गथे— मिसा साहित्यकार मुना, कविताया लाय्‌कू, नेपालभाषा टाइम्स पत्रिका आदियात नं थम्हं फुगुचाःगु ग्वाहालि याना वयाच्वनादीगु दु ।

भाषा जवाः स्वयम्भुलाल श्रेष्ठया जन्म मां लक्ष्मीमाया श्रेष्ठ व अबु ईश्वरीलाल श्रेष्ठया कोखं यलया तापाहिटीइ ने.सं १०५१ य् जूगु खः । थःगु मांभाय्‌यात माया जक मखु अति गौरव तायेकादीम्ह स्वयम्भुलाल श्रेष्ठ आधुनिक नेपालभाषाया छगः थां खः । नेपालभाषा व नेपाली भाषां नितां भाषं च्वसा न्ह्याकादीम्ह स्वयम्भुलाल श्रेष्ठया नेपालभाषाय् न्हापां पिदंगु च्वसु तत्कालिन धर्मोदय (१६ः ने.सं १०६९) पत्रिकाय् पिदंगु श्रम व उद्योग नांगु निबन्ध खः । नेपालभाषां कविता, बाखं, छधाःप्याखं, अनुवाद तथा अनुसन्धानमूल निबन्ध च्वयादीम्ह थ्वय्‌कःया पिदंगु सफू खः— झीजि (ने.सं. १०८८), मांभाय् (ने.सं. १०९१), क्वाःघासा (ने.सं ११०३), स्वयम्भुलाल श्रेष्ठया ल्यया च्वखँ (ने.सं. ११०६) खः ।

अथेहे थ्वय्‌कलं इतिहासकार बाबुराम आर्चायं च्वयादीगु नेवाः, नेवाःभाय् व संस्कृति (अनुवाद, ने.सं ११०३) नांगु चर्चित च्वसुयात नेपालभाषां अनुवाद याना नं पिकयादीगु दु । थथे नेपालभाषा साहित्यया विविध ख्यलय् च्वसा न्ह्याकादीसां स्वयम्भुलाल श्रेष्ठयात अनुसन्धानमूल निबन्ध च्वइम्ह च्वमि कथं म्हसीकेगु याः । थुकिया दसि वयकःया झीजि निबन्ध संग्रहय् दुथ्याःगु निबन्धत खः । वय्‌कःया निबन्ध विशेष यानाः नेवा जाति, नेपालभाषा व नेवाः संस्कृति सम्बन्धी जूगु दु । अथेहे स्वयम्भुलाल श्रेष्ठं बाल साहित्य विकास यायेगु मनंतुनाः मचा नांगु लय्‌पौया नं सम्पादन यानादीगु दु ।

स्वयम्भुलाल श्रेष्ठ नेपालभाषाया निंतिं तन मन तथा धन बियाः सेवा यानादीम्ह छम्ह मातृभाषा अनुरागी खः । तत्कालिन धर्मोदय पत्रिकाय् पिदंगु भाजु रत्नध्वज जोशीयागु भाषाया सिनाज्या नांगु च्वसुं प्रभावित जुयाः स्वयम्भुलाल श्रेष्ठं छछाः नया छछाः थयाःसां थः म्वातले सिरपाः म्वाका तयेगु दृढ प्रतिज्ञा याना थःगु जन्मन्हि ने.सं १०७३ थिंलाथ्व पारु कुन्हु श्रेष्ठ सिरपाः स्वनादिल । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् न्हून्हूपिं च्वमिपिंत हःपाः बियाः न्हून्हूगु सफू पिथनाः नेपालभाषा साहित्य धुकू तःधंकेगु हे थ्व सिरपाःया तातुना खः ।

थ्व नेपालभाषाय् जक मखु नेपालय् हे व्यक्तिगत स्तरं नीस्वंगु दकलय् न्हापांगु दकलय् तःजिगु सिरपाः खः । प्रतिष्ठाया दृष्टिकोणं तसकं हे च्वन्ह्याःगु थ्व सिरपाः नीस्वंसांनिसें नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् प्रतिस्पर्धाया वातावरण खनेदत । न्हून्हूपिं च्वमित थुकिया हःपालं पिलूवल । श्रेष्ठ सिरपाःया नापं

थ्वय्‌कलं श्रेष्ठ प्रकाशन धकाः स्वनाः थःगु नापं तःम्ह नेपालभाषाया च्वमिपिनिगु सफू पिकयादीगु दु । स्वयम्भुलाल श्रेष्ठं श्रेष्ठ सिरपाः व श्रेष्ठ प्रकाशन जक स्वनादीगु मखुसे च्वसापासाया अध्यक्ष जुयाः च्वसापासाया थीथी ज्या न्ह्याकेत नं आर्थिक ग्वाहालि यानादीगु दु ।अथेहे थ्वय्‌कः छम्ह समाजसेवी नं खः ।थ्वय्‌कः नेपाल रेडक्रस सोसाइटी झापाया अध्यक्ष जुयाः समाजसेवाया ख्यलय् नं आपालं ज्या यानादीगु दु । थुकथं थ्वय्‌कःया योगदानयात कदर यानाः च्वसापासां भाषाजवाः (ने.सं १०८३), लौकौल पुरस्कार समितिं लाकौल सिरपाः लःल्हाःगु दु । थथे थःगु मांभाय् नापं समाजया सेवा यायां ने.सं ११०७ पोहेला पुन्हि कुन्हु थ्वय्‌कलं थःगु नश्वर देह तोतादिल ।

पुराण खँग्वः वेदया पर्यायकथं, वेदया ब्याख्याया रुपय् छ्यलीगुलिं बौद्ध साहित्यिक सफुलिइ पुराण खँग्वः मदु । बौद्धतय्‌सं छ्यलीगु खँग्वः मखु । अथेखःसां थीथी ई परिस्थितिया हुनिं हिन्दू साहित्यपाखें बौद्धसाहित्यय् पुराण खँग्वः दुहां वःगु खनेदु ।

स्वयम्भू पुराण बौद्ध साहित्य खः । नेपाःगाःया नेवाःबौद्ध पुचलय् तसकं नांदंगु बौद्धसफू नवग्रन्थ पंचरक्षा थें हे स्वयम्भू पुराण नं खः । स्वयम्भू पुराणया न्हापांगु नां स्वयम्भूचैत्यभट्टारकोद्देश खः । लिपा थुगु सफूया नां गोश्रृंगपर्वत स्वयम्भूचैत्यभट्टारकोद्देश धकाः तःवंगु खः । उकिया हे विषयवस्तु न्ह्यथनातःगु स्वयम्भू उत्पत्तिकथा धायेगु यात (शाक्य, ११२१, पृ.३) । नेपालय् महायानी बुद्धधर्मया विकास जुइधुंकाः स्वयम्भूचैत्यया महिमा ब्वयाः च्वयातःगु नेपाःगाःया नेवाःबौद्धतय्‌गु मौलिक सफू स्वयम्भू पुराण खः । स्वयम्भू चैत्यया महिमा कनेगु हे थुगु सफूया मू आज्जु खः । भाषाया ल्याखं दकलय् न्हापां संस्कृतभाषां प्रचलित लिपिं च्वयेधुंकाः मेमेगु भासं नं ल्ह्यल । ल्ह्यःपिंसं नं गथे खः अथे मल्ह्यःसे विषयवस्तु तनेगु व सफूया नां थःत ज्याछिंक तःगु खनेदु । स्वयम्भू पुराण च्वयेन्ह्यः केवल स्वयम्भू चैत्ययात जक हे वर्णन यानाः च्वयातःगु अनुमान जू । स्वयम्भू पुराण सफुलिइ नेपाःया भूगोल, पर्यावरण, इतिहास, संस्कृति, घटनावली, जातक बाखं दुथ्याकातःगु दु । नेपाःगाःया नेवाःबौद्धतय्‌गु सांस्कृतिक केन्द्र स्वयम्भूचैत्यया वर्णननापं थेरवादी, महायानी, वज्रयानी बुद्धधर्मया संगम (ह्वंगः)कथं न्ह्यब्वयातःगु दु । नेवाःबौद्ध पुचलं स्वयम्भू पुराणयात नेपाःया संस्कृतिया लिधंसा सफूकथं नालातःगु दु । गृहस्थतय्‌त आदिकर्मिक बोधिसत्वया सिद्धान्तय् धर्म अभ्यासया लागि च्वःगु क्वातुगु नमूनाकथं कयातःगु दु (शाक्य, १०२१, पृ.२५) । स्वयम्भूपुराण ग्रन्थ सुनां गबले, छु नामं ? न्हापालाक च्वल धैगु आःतक लुयावःगु मदुनि । थुकी हिन्दू द्यःयात नं थाय् बियातःगु दु । थुगु सफुलिं नेपाःगाःया नेवाःबुद्धधर्मया म्हसीका ब्वयाब्यूगु दुसा नेवाःबौद्धतय्‌गु धर्मया दस्तावेजया रुपय् पिब्वगु दु । नेपाःगालय् आःतक लुयावःगु ल्हातं च्वयातःगु प्रमाणित सफूया क्वचागु अध्याय स्वयम्भूधर्मधातु समुत्पत्ति निदानकथा, स्वयम्भूत्पति कथाया, स्वयंभूत्पतिसमुद्देश, श्री स्वयम्भू भट्टारकोद्देश न्ह्यथनातःगु दु (शाक्य, वज्राचार्य, ११२१, पृ. २४, ५३, ८२, १३०) । विषयया ल्याखं नं वैदिक परम्परापाखें वःगु ग्रन्थ मखु । न त हिन्दूधर्मनाप हे थुकिया स्वापू दु । न त पंचलक्षण हे दु । मूलतः स्वयम्भू पुराण महायानी बौद्ध सम्प्रदायपाखें जन्म ब्यूगु नेपाःया मौलिकग्रन्थ खः । स्वयम्भू पुराणं बोधिसत्वपिनिगु महिमा कनाच्वंगु दु । नेपाःया मौलिक बुद्धधर्म धैगु हे बोधिसत्व सम्प्रदाय खः। स्वयम्भू पुराणय् पुराण खँग्वः बौद्धमार्गीतय्‌गुपाखें हे सुरक्षाया लागि उपायकथं जूवंगु खः । बुद्धधर्मयात सुरक्षा यानाः तयेत म्वायेगु रणनीति वा समन्वय नीति दयेकूगु खनेदु । बौद्धमार्गीतय्‌गु थःगु हे पहःयागु धर्म म्वाकाः तयेगु छगू उपायकौशल खनेदु (शाक्य, वज्राचार्य ११२१, पृ.२४, २५) । थुज्वःगु ग्रन्थया ढाँचा नेपाःगालं हे विकास जूगु खनेदु । थ्व नेपाःगाःया चीधंगु परम्पराया तःधंगु साहित्यिक अभिलेख खः । थुकी पुलांगु बौद्धजातक अवदानसाहित्य अर्थात् महायानी वज्रयानी उपदेश बीगु पहः दुथ्यानाच्वंगु दु ।

स्वयम्भू पुराणया च्वमि नेपाःगाःया संस्कृति, भूगोलनाप तसकं लिक्क लाःम्ह महायानी वज्रयानीया विषयय् तसकं थूम्ह खः धैगुली शंका यायेगु थाय् मदु । वज्रयानी सिद्धान्तकथं च्वयातःगुलिं तन्त्रया विकास जुइधुंकाः जक च्वःगु धैगु सीदु । स्वयम्भू पुराण नां तयाः च्वयातःगु आःतक लुयावःगु तिथिमिति दुगु ल्याखं नाग मुनि रस (नेसं ६७८) धकाः न्ह्यथनातःगु दु । उगु हे सफूयात ने.सं. ९३४ आषाढकृष्ण पंचमीकुन्हु रुद्रवर्ण महाविहारया रामानन्दं ल्ह्यःगु धकाः पुष्पिका वाक्यय् न्ह्यथनातःगु दु । पुष्पिका वाक्यया क्वय् छन्दोबद्ध यानाः सफू क्वचाय्काः रामानन्द पुस्तक जुरो धकाः न्ह्यथनातःगु दु ।

पुलांगुली पुराण खँग्वः न्ह्यथनातःगु मदु । उकिं स्वयम्भू पुराणसिबें न्ह्यःया नां स्वयम्भू भट्टारकोद्देश, स्वयम्भू उत्पत्ति कथा, स्वयंभूत्पतिसमुद्देश, स्वयम्भू निदानकथा सूत्र जुइफु ।