हाइकु

हाइकु

नेपालभाषा काव्य विधाया थीथी प्रकार मध्ये छगू नविनतम प्रकार हाइकु नं खः। स्वंगू पंक्तिइ झिंन्हय्गः आखःया (५ + ७ + ५) काव्यिक रुप जुयाच्वंगु हाइकुया उत्पति झिंन्हयगूगु शदिइ जापानया महान च्वमि मात्सुओ बासो पाखें जूगु व अनहे विकास जूगु खः । नेपालभाषा साहित्यय् नं हाइकुयात दुथ्याकेगु कतः ईश्वरानन्द पाखें जूगु खःसा थुकियात समीक्षकपिंसं हाइकुया वास्तविक प्रयोगु कथं काःगु मदु । बरु तवः मरुया ने.सं १११३ य् पिदंगु नेवाः हाइकुयात नेपालभाषाया न्हापांगु हाइकुया सफू कथं कायेगु याःगु दु । तर तवः मरु नेपालभाषाया न्हापांम्ह हाइजिन कथं स्थापित जूसां वय्‌कलं थ्व क्षेत्रयात निरन्तरता बीगु प्रतिवद्धता क्यनेगु ज्या धाःसा यानामदिल । तवः मरु धुंकाः पिदंम्ह मेम्ह हाइजिन बिमल ताम्राकार खः । वय्‌कलं तिलकता स्वां (ने.सं ११११), जीस्वां (ने.सं १११३), साकुरा (ने.सं १११५) आदि छगूयां लिउ मेगु हाइकु सफू पिकयाः हाइकु च्वज्याय् प्रतिवद्धता क्यनादीगु जक मखु हाइकु गथे जुइमाः हाइकु गथे च्वयेगु (ने.सं ११२६) आदि थेंज्याःगु हाइकु सम्बन्धी सैद्धान्तिक जः ह्वलीगु सफू नं पिकयादिल । बिमलयां ल्यू हाइकु च्वइपिं मेमेपिं च्वमिपिं गथे— सौरभ शाक्य, कृष्ण्भक्त बोडे, दया खड्गी, भूषणप्रसाद श्रेष्ठ, आनन्द जोशी, सुरेश प्रधान, अगिव बनेपाली, राधाकृष्ण श्रेष्ठ, रीता महर्जन, अन्जना ताम्राकार, रजनी श्रेष्ठ, रामशरण महर्जन, रेणु श्रेष्ठ, सबिन महर्जन, रत्नकाजी ‘मन’, उर्मिला डंगोल, बिजयरत्न असंबरे, कृष्णमोहन जोशी, बद्री वेदना, दुर्गालाल श्रेष्ठ, तुयु पुं, शाक्य सुरेन, बुद्ध नेवाः, मिलन शाक्य, राधाकृष्ण श्रेष्ठ, रीता महर्जन, अन्जना ताम्राकार, धर्मराज राजकर्णिकार, ज्ञानबहादुर महर्जन मोक्षबहादुर अमात्य, पूर्णिमा शाक्य, मोतिशान्ति शाक्य, रीता प्रधान आदिपिं नं खनेदतसा हाइकुसम्बन्धी सैद्धान्तिक ज्ञानया नापं नेपालभाषाया हाइकुया समिक्षा दुथ्याःगु इन्द्र मालीयागु हाइकु : छगू अध्ययन, हाइकुया लागा, झी हाजिन–झीगु हाइकु, कवि आनन्द जोशीया हाइकुया न्हूगु आयाम, न्हूगु दिशा, कृष्णभक्त बोडेया हाइकुया जातः, जिगु मिखाय्, थौंया हाइकु आदि सफू नं पिदन । हाइकुया सफू जक मखु नेवाः हाइकु निलापौ, स्वलापौ पत्रिका नं पिदन । अथेहे नःलि पत्रिकां तःकः हे हाइकु विशेषांक पिकयाः हाइकुया विकासय् तिबः बीगु यात । फलतः थौं थ्व ख्यलय् न्हून्हूपिं च्वमिपिं जक मखु मेमेगु विधाय् ल्हाः न्ह्याकाच्वपिं आपालं च्वमिपिंसं नं हाइकु च्वयेगु यानाहःगु दु । अझ कोविडया कारणं जूगु लकडाउनया सदुपयोग यायेकथं सुरेस प्रधानजुया संयोजकत्वय् हाइकु ख्यःया ग्वसालय् दिलबहादुर चित्रकारजुं कियादीगु किपायात कयाः फेसबुकय् वाःवाःपतिकं भर्चुअल हाइकु गोष्ठी यायेगु ज्या जुल गुकिं यानाः नेपालभाषाय् आपालं न्हून्हूपिं हाइकु च्वमिपिं नापं ब्वमिपिंत थ्व ख्यलय् सालेगु यात । भर्चुल जुइगु कारणं केवल थःगु देशय् जक मखु विश्वया कुंकुलामय् च्वंपिं नेवाःतय्‌त नं नेवाः भाषं हाइकु च्वकेगुली उत्प्रेरणा बिल । केशरमान ताम्राकार थेंज्याःम्ह बाखंमि, आनन्द जोशी थेंज्याःम्ह कवियात नं हाइकु च्वकेबिलसा, तिलकप्रकाश कायष्ठ थें ज्याथम्ह च्वमियात तकं हाइकुइ ल्हाः न्ह्याकेबिल । थथे भर्चुअल हाइकु गोष्ठीइ दुहांवःगु गुलि नं हाइकु दु उपिं फुक्कंयात हाइकु धायेज्यू वा मज्यू व थःगु थासय् दु तर थ्व भर्चुअल हाइकु गोष्ठीं केवल हाइकुया प्रचार प्रसारय् जक मखु नेपालभाषाया प्रचार प्रसारय् तःधंगु योगदान ब्यूगु दु । उकिं थ्व भुर्चुअल हाइकु गोष्ठीया नायः सुरेश प्रधान व तुयु पुंपिनिगु तःजिगु कुतःयात च्वमछासे मगाः । थौं नेपालभाषाय् दकलय् अप्वः न्हू च्वमिपिं दुगु विधा हाइकु जूगु दु । नापं थौंया नेपालभाषाया हाइकु प्रकृतिया विषयय् जक लुकुंबिना मच्वँसे थौंया समसामयिक जीवनया घाटप्रतिघाटयात नं आत्मसाथ यानाः न्ह्याःवनेगु याःगु दु ।

हितकरवीर सिंह कंसाकार

मां चन्द्रलक्ष्मी व अबु दयावीर सिंह कंसाकार (नां जाःम्ह समाजसेवी लिसें परोपकार संस्थाया संस्थापक) या काय्‌मचा भाजु हितकरवीर सिंह कंसाकारया जन्म येँया जनबहाः–केलत्वालय् ने.सं. १०५९ कौलागा १ कुन्हु जूगु खः । स्कूल–जीवननिसें नेपालभाषा साहित्यख्यलय् सक्रियम्ह थ्वय्‌कलं त्रिचन्द्र कलेजय् नेपालभाषा साहित्य पाःलाः स्वनाः विद्यार्थीपिनिपाखें नेपालभाषाया जः साहित्यिक दँपौ पिथनेगुलिइ अग्रणी भूमिका म्हितादिल । थ्वया नापनापं ने.सं. १०८० दँनिसें गुथि पाः फये थें अन्तरकलेज नेपालभाषा साहित्य सम्मेलन न्यायेकेगु परम्पराया नी यानादिल ।

नेवाःतय् दथुइ अतिकं लोकंह्वाःगु रेडियो नेपालया जीवन–दबू ज्याझ्वः दकलय् न्हापां न्ह्याकादीम्ह थ्वय्‌कः हे खः । वि.सं. २०१९ सालं त्वाःत्वालय् नेपालभाषा–आन्दोलनया ज्याझ्वः न्ह्याकेगु सिलसिलाय् तत्कालीन निरंकुश शासनया कुदृष्टिं बचय् जुइत लांलां भूमिगत जीवन व्यतीत यायेत बाध्य जुलसा लिपा २०२२ सालया आन्दोलनय् ला वयकः जेलय् हे लात । थ्वय्‌कः नेवाः न्ह्यलुवाः लूजःया संस्थापक दुजःपिं मध्ये नं छम्ह खः । तःदँतक शिक्षण पेशाय् समर्पितम्ह थ्वय्‌कः परोपकार आदर्श मा.वि.या प्रधानाध्यापक पदं निवृत्त जुयादिल ।

नेपालभाषा साहित्य–ख्यलय् स्याच्चुगु भासं अप्वः धया थें यौन–विकृतिया बाखं च्वयादीम्ह थ्वय्‌कःयात मूलत बाखं च्वमिकथं म्हसीकेगु याः । थः च्वंच्वनागु समाजय् जूगु सत्य घटनायात कयाः उकी थःगु कल्पनाया नं लसां बियाः बाखं ज्यायेगु थ्वय्‌कःया बाखंया मेगु विशेषता जूगु दु । अगिंमथः (ने.सं. १०८४), मिजला (ने.सं. १०९०) यानाः थ्वय्‌कःया निगू बाखंमुना पिदंगु दुसा सन् २०१९ य् नेवाः अमेरिकन दबू शिकागोपाखें मिजलाया अंग्रेजी अनुवाद ‘MIJALA’ पिदंगु दु । थ्वय्‌कःया अगिंमथः बाखंमुनां ने.सं. १०८७ दँया श्रेष्ठ सिरपाः त्याकूगु दु ।

थ्वय्‌कलं विद्यार्थीपिनि लागि पौभाः (ने.सं.१०८८) नांगु व्याकरणया सफू अले तुतां (ने.सं.१०८३) नांगु समालोचना सफू सम्पादन यानाः पिथनादीगु दु । अथहे जनकवि दुर्गालालया सफू सर्गः सिबे नं धर्ती नमिं ग्वाः (ने.सं.१०८८)या नं सम्पादन यानादीगु दु ।

झिंछक्वःगु अन्तर कलेज नेपालभाषा साहित्य सम्मेलनय् सिरपाः त्याकेत ताःलाःगु थीथी विधाया च्वसु लिस्सें उबलय् जूगु अन्तर कलेज नेपालभाषा न्ह्यसःलिसः कासाया फुक्कंज्वलं छथासं मुंकाः खेँय्‌सगं (ने.सं.१०९२) नामं नं सफू सम्पादन यानाः पिथनादीगु दु । थ्वय्‌कःया योगदानयात कदार यानाः थीथी संघ–संस्थापाखें हनापौ लःल्हाःगु दु । अथेहे थ्वय्‌कः शुभ राज्याभिषेक पदक (वि.सं. २०३१), राष्ट्रिय शिक्षा पदक (वि.सं. २०५२) पाखें नं विभूषित जुयादीगु दु । नापं थ्वय्‌कःयात तत्कालीन सरकारं राजपरिषद्या दुजलय् नं नियुक्त याःगु दु ।

हितोपदेश

हितोपदेश नेपालभाषाया साहित्यिक ख्यलय् महवपूर्ण थाय् कयाच्वंगु बाखं सफू खः. । हितोपदेशया मूल सफू पश्चिम जर्मनीया वर्लिनया नृतत्वशास्त्रीय संग्रहालय लानाच्वंगु दु । थुकिया माइक्रोफिल्म डा. कमलप्रकाश मल्लजुं ईस्वी १९७३ य् हयादीगु खः. । थ्व हितोपदेश च्वःम्ह बंगालया पण्डित नारायण खः । थुकिया आधार द्वःछिति देँ न्ह्यः विष्णु शर्मां च्वःगु पञ्चतन्त्र बाखं सफू खः। थ्व हितोपदेशया यक्व भाषां अनुवाद जुल । उकथं हे थ्व हितोपदेशयात नेपालभाषां इलय्ब्यलय् अनुवाद याःगु जुयाच्वन । बर्लिनय् लानाच्वंगु हितोपदेश संस्कृत मूलपाठ नापं तयाः नेपालभाषां टीका च्वयातःगु खः । थ्व सफूयात न्हापा ने.सं ४८१ य् रचना जूगु माने यानाः नेपालभाषाया न्हापांगु सिर्जनात्मक ग्रन्थ नालातःगु खः ।

लिपा मय्जु ज्वाला स्थापितं थुकिया विशेष अध्ययन यानाः थ्व ग्रन्थया रचना ने.सं ६९१ य् जूगु खः धयादीगु दु । नेपालभाषां अनुवाद यानातःगु थ्व हितोपदेश संस्कृतया गथे खः अथे पूवंक मदु। तसकं संक्षेपं जक अनुवाद यानातःगुलिं यानाः बाखं उलि स्पष्ट मजू । पण्डित नारायणं च्वःगु हितोपदेशय्प्यब्व— मित्रलाभ, मित्रभेद, विग्रह व सन्धि दुगुलिइ थ्व नेपालभाषाया हितोपदेशय् मित्रलाभ खण्ड जक दु । थुकथं थ्व मित्रलाभया ब्ब जक दुगु हितोपदेशया दुने मू बाखं हे गुपु दु । शिक्षा व उपदेशयात स्पष्ट यायेगु निंतिं बाखंयात आरम्भ यानाः बाखं क्वचाइथें च्वनकि मेगु बाखं नाप स्वानाः लिपाया बाखं न्ह्याकेगु बाखं प्रस्तुति शिल्प तसकं बांलाः जू ।

हिन्दमैँया वैद्य

कवयित्री हिन्दमैंया वैद्यया जन्म अबु माणिकलाल गुरुवाचार्य व मां छोरीमैंया गुरुवाचार्यया कोखं ने.सं १०६४ इ येँय् जूगु खः । वय्‌कः तःदँ न्ह्यःनिसें थः मांदेय् त्वःताः बेलायतय् च्वंच्वनादीम्ह खया नं थःगु मांभाय्‌यात ल्वःमंकामदीम्ह छम्ह स्रष्टा खः ।

नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी स्वंगुलिं भासं कविता च्वयेगु यानादीम्ह हिन्दमैंया वैद्यया नेपालभाषां न्हापां पिदंगु कविता खः — मां । मचाबलय् हे मां मदयाः मांया मतिनां वञ्चित जुइमाःम्ह कवयित्री हिन्दमैंयां केवल मांयात लुमंकाः न्हापां कविता च्वयादीगु जक मखु थःगु न्हापांगु कविता संग्रह नं वय्‌कलं मांभाषं हे पिकयादीगु खः । थःगु हृदयय् थीथी परिवेशं ब्वलंकूगु थीथी सुकोमल भावया अभिव्यक्ति हे थ्व मतिनाया स्वांफ्वः कविता संग्रह खः । थीथी भाषं इलय् ब्वयलय् थीथी पत्रपत्रिकाय् कविता च्वयादीम्ह कवयित्री हिन्दमैंया वैद्य मूलतः छम्ह स्वच्छन्दवादी कवयित्री खः ।

हिरण्यलाल श्रेष्ठ

बौ केशवलाल श्रेष्ठ व मां रामभक्ति श्रेष्ठया कोखं ने.सं. १०६१ आश्विन कृष्णपक्षय् मकवानपुरया भिमफेदीइ भाजु हिरण्यलाल श्रेष्ठया जन्म जूगु खः । हिरण्यलाल श्रेष्ठ नेपाःया राजनीति, कुटनीति, पत्रकारिता व प्राध्यापन क्षेत्रय् आवद्ध जुयादीम्ह व्यक्तित्व खः । नेपालभाषा साहित्य क्षेत्रय् वय्‌कःया च्वसा अनुसन्धानमूलक प्रबन्धपाखे न्ह्याःगु खनेदु । नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी स्वंगुलि भाषाय् उतिकं च्वसा जःम्ह वय्‌कःया नेपालभाषां न्हापां पिदंगु च्वसु गु देवं (ने.सं. १०८७ य् सितु ल्याः १७) च्वखँ खः । भाजु हिरण्यलाल थः बूगु थाय् भिमफेदी जूगुलिं वय्‌कःया न्हापांगु पिदंगु सफू थः बूगु थाय्‌या नेवाः जातिनाप स्वापू दुगु खँत दुथ्याकाः दकलय् न्हापां ने.सं. ११२० य् मकवानपुरय् नेवाःत व मेमेगु जनजाति नांगु सफू पिथनादिल । नेपालभाषा, नेपाली व अंग्रेजी समेत यानाः वय्‌कःया विविध विषयया ४९ गू सफू पिहां वयेधुंकूगु दु । उकी मध्ये नेपालभाषां न्यागू सफू पिदंगु दु । नेपाल परिचय वय्‌कःया तसकं लोकंह्वाःगु सफू खः । अथेहे वय्‌कलं लिपांगु इलय् रुस, म्यान्मार, श्रीलंका, थाइल्याण्ड, भूटान, बंगलादेश, पाकिस्तानया बुद्धधर्म व नेपाःलिसेया स्वापू सम्बन्धी सफू च्वयादीगु दु । थ्वहे सन्दर्भय् नेपालभाषां च्वयातःगु रुसय् बौद्ध धर्म व नेपाल लिसे स्वापू (ने.सं. ११२७) व म्यानमारय् बौद्ध धर्म व नेपाललिसे स्वापू (ने.सं. ११२७) सफू नं न्ह्यथनेबहजू ।

भाजु हिरण्यलालया जीवनया छगू पाता पत्रकारिता नं खः । भाजु श्रेष्ठं नेपालभाषा पत्रिका न्हिपौया अन्तरंग सम्पादक जुयाः नं ज्या यानादीगु दुसा मेमेगु पत्रिकाया नं सम्पादन यानादीगु । राजनीति ख्यलय् बाम विचारधारयाम्ह वय्‌कः नेपाःया वरिष्ठ परराष्ट्रविद् नं खः। वय्‌कलं रुसया निंतिं नेपाली राजदूत जुयाः नं ज्या यानादीगु दु । प्रतिनिधिसभाय् मकवापुरपाखें निक्वः तक निर्वाचित सांसद जुयादीम्ह वय्‌कः छगू इलय् संसद्या मानवअधिकार समितिया सभापति नं जुयादीगु खः । वय्‌कःया योगदानया कदर यासें थीथी संस्थापाखें थीथी सम्मान लःल्हाःगु दु । वय्‌कःयात नेपाल सरकारपाखें प्रवल गोरखा दक्षिणवाहु (प्यंगूगु) पाखें नं सम्मानित याःगु दु ।

हिराकाजी महर्जन

नेवाः अभियन्ता भाजु हिराकाजी महर्जनया जन्म ने.सं.१०८२ पोहेलागा १५ कुन्हु यलय् जूगु खः । वय्‌कःया बाःया नां बाबुकाजी महर्जन व मांया नां मनमाया महर्जन खः । ल्याय्‌म्हया इलय् हे वय्‌कलं सफूधुकू संचालन यायेगु यानादिल, सामाजिक ज्याय् मन क्वसायेकादिल । नेपाल टेलिकमं जागिरय् अवकास कयादीधुंकूम्ह वय्‌कलं नेपालभाषाय् एमए यानादीगु दु ।

नेपालभाषा व नेवाः जातिया उत्थानय् योगदान यायेगु मनसुवाः तयाः ने.सं.१११२ य् नीस्वंगु मांभाय् पुचः, यलया संस्थापक दुजः वय्‌कः अन तःक्वः हे दुजः लिसें नायःया भाला कुबिया ज्या यानादिल । वय्‌कः नेपालभाषा केन्द्रिय विभागय् विद्यार्थीतय् संस्था लुमन्ति दबूया संस्थापक नायः खःसा थौंकन्हय् उगु संस्थाया सल्लाहकार जुयादी । अथेहे वय्‌कः सत्यहेरा अनुसन्धान सिरपाः पलिस्थाया न्ह्यलुवाः, नेवाः देय् दबू यल कचाया न्हापांम्ह नायः खःसा थौंकन्हय् वय्‌कः नेपालभाषा मंकाः खलः यलया नायः जुयादी ।

ज्यापु समाज यलं पिदनीगु धिमय्‌पौया सम्पादक भाजु हिराकाजी महर्जनं थीथी पत्रपत्रिकाय् नेवाःतय्‌गु समस्या, आर्थिक स्थिति, नेवाः जाति व संस्कार आदि विषयय् थीथी च्वसु च्वयाः पिथनादीगु दु । नेपालभाषा मंकाः खलः यल पाखें थौंकन्हय् वय्‌कलं नेवाःतय् व्यक्तित्व विकासया निंतिं थीथी ज्या न्ह्याकाच्वनादीगु दु ।

हृदयचन्द्र सिंह प्रधान

मां सूर्यमाया व अबु सूर्यप्रसाद प्रधानया कोखं जन्म जूम्ह हृदयचन्द्र सिंह प्रधान नेपालभाषाय् वैज्ञानिक व्याकरण न्ह्यब्वयादीपिं व्याकरणविद्पिंमध्ये छम्ह खः । नेपालभाषायानापं नेपाली भाषाय् नं छम्ह स्यल्लाम्ह च्वमि कथं प्रतिष्ठापित भाजु प्रधानं नेपालीलिसें नेपालभाषानं दुगु जनचेतना पत्रिका सम्पादन यानादीगु दु । अथेहे वय्‌कलं ने.सं. १०७२ निसें ने.सं. १०७६ तक नेपाल (ऋतुपौ)या सम्पादक जुयाः नं पत्रिका न्ह्याकादीगु दु । औपचारिक शिक्षा हासिल यानामदीसां प्रगतिशील विचारधारायाम्ह थ्वय्‌कलं अतिकं ओजपूर्ण, चेतनामूलक बिचाः थःगु चिनाखँ, बाखं, निबन्ध व छधाः प्याखं आदिया माध्यमं समाजय् प्रसारित यानादीगु दु । थ्वय्‌कःया न्हापांगु बाखं दया ने.सं १०६८ इ धर्मोदय पत्रिकाया ७ ल्याखय् पिदंगु खः । अथेहे थ्वय्‌कःया छपु अतिकं हे चर्चित नाटक सितिंलाः माष्टर खः । थ्व नाटकं गुरु जुयाः निर्दोष मचातय्‌गु भविष्यनाप म्हिताच्वंपिं ध्वंगि गुरु व थः मचातय्‌त सितिं ब्वंके दयाः थः कतिलाः भाःपियाच्वंपिं मूर्ख मांबौपिंत नुगलय् प्याकुतिं न्यायेगु ज्या याःगु दु । थ्वय्‌कःया पिदंगु छगू सफू शुद्धाशुद्धीया ताःचा (ने.सं. १०६८) नं खः । थ्वय्‌कः नेपालभाषा परिषद् (ने.सं. १०७१या संस्थापक दुजःपिं मध्यय् नं छम्ह खः ।

हृदयप्रसाद मिश्र

बा श्यामप्रसाद मिश्र व मां जानकि मिश्रया कोखं येँया ढोकाधः, यटखा त्वालय् साहित्यकार हृदयप्रसाद मिश्रया ने.सं. १०८२ इ जन्म जूगु खः । वय्‌कः नेपालभाषा साहित्य ख्यःया नांजाःम्ह ध्याचू च्वमि खः । वय्‌कःया ल्हाः नेपालभाषाय् जक मखसे खस भाषा पाखे नं उतिकं हे ज्वः । ध्याचू च्वखँ च्वमि भाजु हृदयप्रसाद मिश्रया ख्यालि निबन्धय् छम्ह मनूया व्यक्तिगत कमिकमजोरी जक मखु देशय् ब्वलना वयाच्वंगु सामाजिक, राजनैतिक आर्थिक नापनापं सांस्कृतिक विषमता व विकृतियात कयाः स्याचुक्क ध्याचू नकातःगु दयाच्वनी । थज्याःगु ध्याचुलं जाःगु वय्‌कःया न्हापांगु च्वखँ द्यः पुजा लाकि मनू पूजा (सितु ५९ ल्याः) पिदंगु खः । थथेहे भाजु मिश्रया ख्याःबछि नीबछि, पपु मदुम्ह झंगः (ने.सं. ११०९), क्वाय्‌भू (ने.सं. १११७) सफू पिदंगु दु । वय्‌कः छम्ह धापु च्वमिया लिसेलिसें नासलं लीम्ह कलाकार नं खः । नेपालभाषा साहित्य ख्यलय् ध्याचू च्वमि कथं लोकंह्वाःम्ह च्वमि मिश्रयात नेपालभाषा परिषदं ठाकुरलाल सिरपालं हनेधुंकूगु दु ।

हेमलाल जोशी

मां नानीबाबा जोशी व बौ भरतलाल जोशीया कोखं यलया क्वाको त्वालय् जन्म जूम्ह हेमलाल जोशी नेपालभाषाया आधुनिक नाटकया अग्रज नाटकारपिं मध्ये छम्ह खः । खय्‌तला थ्वय्‌कलं नेपालभाषाय् नाटकया नापं निबन्ध नं च्वयादीगु दु, तर अथे खयाः नं थ्वय्‌कःयात नाटककार कथं हे अप्वः म्हसीकेगु याः । नाटकय् नं ऐतिहासिक नाटककार कथं म्हसीकेगु जूगु दु । थ्वय्‌कःया खड्गसिद्धि (ने.सं १०७६) छधाः प्याखं मुना, सदाशिव (ने.सं १०८५), रुपा (ने.सं १०८६), पूधाः प्याखं व एकांकि पुचः (ने.सं १०८५) सफू पिदंगु दु ।

मल्लकालीन इतिहासया पृष्ठभूमिइ च्वयातःगु खड्गसिद्धि छधाः प्याखं सफू नेपालभाषाया न्हापांगु ऐतिहासिक छधाः प्याखंमुना खः । थ्वय्‌कलं थःगु तःपू नाटकय् जुजु जयप्रकाशया ओजोश्वी व्यक्तित्वयात ब्वयेगु याःगुलिं थ्वय्‌कः जुजु जयप्रकाशया व्यक्तित्वं आपालं प्रभावित जूगु खनेदु । थथे थ्वय्‌कलं मल्लकायापिं ऐतिहासिक घटनायात कयाः उगु ईया पात्रतय् न्ह्यब्वयाः नं थौंया ई परिवेशयात ल्वयेक नाटकय् पात्रतय्‌त संवाद याकेगु, सन्देश बीगु यानादीगु दु । थ्वहे कथं निरंकुशताया विरोध, राष्ट्रिया भावना, सुधारवादी सन्देश, अन्धविश्वासया थासय् चेतनाया जः ह्वलेगु थ्वयकःया नाटकया विशेषता जूगु दु । थुकथं थ्वय्‌कः मल्लकालया गौरबमय इतिहासयात थःगु नाटकया माध्यमं ब्वइम्ह नाटककार कथं परिचित जूगु दु। तर थ्वय्‌कःया ऐतिहासिक नाटक गुलि प्रभावकारी जुइफुगु दु सामाजिक नाटक उलि प्रभावकारी जुइफुगु मदु ।

हेरारत्न शाक्य

बा हर्षरत्न शाक्य व मां नानीशोभा शाक्यया कोखं ने.सं. १०७० यंलाथ्व ११ कुन्हु यलया नःत्वालय् जन्म जूम्ह भाजु हेरारत्न शाक्य छम्ह भाषिक अभियन्ता नं खः । ईल्वहं एल्भीस सिरपालं छाय्‌पीधुंकूम्ह भाजु शाक्य इलय् ब्यलय् नेपालभाषां हाइकु, चिबाखं च्वयाः नेपालभाषा साहित्य थीथी पत्रिकाय् पिथनाः मांभाय्‌या सेवा यानाच्वनादीम्ह खः । बुद्ध धर्मय् आस्था दुम्ह मनू जूगुलिं वय्‌कलं थःगु स्वांया पुन्हि (स्मारिका), युवक बौद्ध मन्डल नेपालया परिचय व बुद्दधर्म सम्बन्धी न्ह्यसः लिसः (स्मारिका, ने.सं.११११) सम्पादन यानादीगु दु ।