नेवाः वस्ती दुनेया सुं नं मनू मदयेधुंकाः संस्कृति, परम्परा व रीति कथं वयागु सद्गतिया अन्तिम क्रिया यायेत दीप वा मसांया व्यवस्था यानातःगु दइ । थुज्वःगु दीप वा मसां वातावरणीय खँयात ध्यानय् तयाः अप्वः धइथें वस्तीं पिने खुसिया सिथय् व्यवस्था जुयाच्वंगु दइ । गनं गनं खुसि मदुगु थासय् धाःसा चकंगु ख्यःया सिथय् नं मनूया दाह संस्कार यायेगु यानावयाच्वंगु खनेदु ।
मसां वा दीप कथं ब्यवस्था यानातःगु लागाय् पीठद्यः, महाद्यः अले गनेद्यः नं दइ । दाह संस्कारया निंतिं पिवाः च्वनेत माः कथं सतः व फल्चा नं दयेका तइ ।
प्रचलन कथं अन्तिम संस्कारया निंतिं दीपय् उइ म्वाःपिं समुदायया निंतिं धाःसा सीम्ह थुनेत सीगाःया बिस्कं व्यवस्था जुयाच्वनी । नापनापं माःगु संस्कार व कर्म मखंपिं मस्त मन्त धाःसा उज्वःपिंत गालय् ल्हाकेत मचागाःया नं व्यवस्था यानातइ ।

नेवाः जात मध्ये छगू द्यःला खः । स्वनिगः व स्वनिगलं पिने गन गन नेवाःत दु अन अन द्यःलात नं दु । थुमिगु ज्या द्यःपाः च्वनेगु, धकि, पिचा, लिमिचा, कलालि व खःमू थायेगु, झारफुक वैद्य ज्या यायेगु, झाक्री च्वनेगु, न्या लायेगु, बँ पुइगु, फा, हँय्, खा लहीगु आदि खः । किराँत, बौद्ध व हिन्दु धर्म माने याइपिं थुमिसं थःगु धर्म संस्कृतिकथं बाँसुरी पुइगु, कोंचाखिं थायेगु, म्ये हालेगु नं यानावयाच्वंगु दु ।