नेपाःगालय्‌ दँय्‌दँसं पिहां वइगु थीथी ख्वाःपाःप्याखं मध्यय्‌ न्यतभुलु अजिमाया प्याखं नं छगू महत्वपूर्ण प्याखं खः । थ्व प्याखं दँय्‌दँसं पाहांचःह्रेया बहनी द्यःछें पिहां बिज्यानाः न्यतभुलु अजिमाया देगः न्ह्यःनेया दबुली वयाः चाप्याखं हुइकी । अथेहे कन्हय्‌कुन्हु सुथंनिसें हाकनं सनिलय्‌ तक प्याखं हुइकाः भक्तजनतय्‌गु पुजा फइ । अनंलि प्वःसः कयाः सनिलय्‌ न्यतअजिमाया लिक्क च्वंगु द्यःछेँय्‌ बिज्याकाः प्याखं क्वचायेकी । थुगु प्याखनय्‌ ज्यापु जातिया लिसें उराय्‌ जाति नं दुथ्याना च्वंगु दु । ज्यापु जातियात हाकुजः व उराय्‌ जातियात तुयूजः धायेगु याइ । थ्व प्याखनय्‌ न्यतअजिमा, कुमारी, बाराही, गणेश, महालक्ष्मी, नारायणी, इन्द्रायणी, रुद्रायणी, ब्रम्हायणी, सिंहिनी व ब्याघ्रिनी देवगणया पात्रत दुथ्याइ । दँय्‌दँसं प्याखं हुलीगु जात्राय्‌ देवगण सकलें ज्यापु जातिया मनूत जुइसा १२ दँया विशेष जात्राय्‌ उराय्‌ जातिया महाद्यः पात्रकथं दबुली वइ ।
किंवदन्तीकथं नेपाः देय्या रक्षा यायेत च्याम्ह अजिमाया पलिस्था यानातःगु धाइ । प्याखंया सारकथं उबलय्‌ घण्टासुर दैत्य अजिमाया परिवार नाश यायेगु तातुनाः पृथ्वीइ वयाः सुलाच्वनी । दैत्यतपाखें बचय्‌ जुइत अजिमापिं समेत सुलाच्वने माःगु ई वइ । दैत्यं छम्ह ब्यांचिया सुराकिं अजिमा सुलाच्वंगु थासय्‌ वंगु बखतय्‌ थः हे धलय्‌ दुनाः सी । घण्टासुर सीगु तमं चण्डासुर दैत्य अजिमापिं सकसितं स्याये धकाः वःगु इलय्‌ कुमारी खनेवं व हे नाप मतिना जुइ । चण्डासुर नापया मतिनां ब्यागलं तयेत व देय्या रक्षा यायेत मांम्ह अजिमां कुमारीयात सम्मोहन विद्यां पारंगत यानाबी । कुमारिं चण्डेश्वरीया रुप काइ । निम्हं जानाः दैत्यनाप ल्वाइ । ल्वायेगु झ्वलय्‌ न्यतभुलु अजिमां थःगु तरबार म्ह्याय्‌ चण्डेश्वरीयात बी । चण्डेश्वरिं दैत्यया वध याइ । थुकथं प्याखं क्वचाइ ।

न्यतभुलु अजिमाया झिंनिदँया जात्रा

न्यत अजिमाया प्याखं दँय्‌दँसं पाहांचःह्रेया बहनी द्यःछेँय्‌ पुजाया लिसें भ्वय्‌ नयेधुंकाः बाजंया लिसें भक्तजनया पुजा फफं न्यत दबुलिइ थ्यंकः वइ । चान्हय्‌ चच्छि प्याखं हुइकेधुंकाः कन्हय्‌कुन्हु हानं सुथंनिसें प्याखं हुइकाः सनिलय्‌ क्वचायेकी । थुकथं दच्छिइ छक्वः पिहां वइगु न्यतभुलु अजिमाया प्याखं विशेष प्याखंकथं झिंनिदँय्‌ छक्वः नं पिहां वयेमाःगु परम्परा दु । झिंनिदँय्‌ छक्वः पिहां वयेत न्हापां झिंनिदँया जात्रा सुरु जुल धकाः नाय्‌खिं च्वयेके कथं द्यःछेँय्‌ न्ह्यःने यःसिं थनी । अनं लिपा देसा चाःहुलेगु धकाः छन्हु साइत स्वयाः न्हि क्वःछी । व हे साइतकुन्हु क्वःने व थःनेया लँपुइ बाजागाजाया लिसें तःजिक देवगणपिं सकलें लँपुइ लँपुइ अले द्यःयाथाय्‌ न्ह्यःने द्यःल्हानाः प्याखं हुहुं कन्हय्‌कुन्हु सुथय्‌ न्यतपाःच्वया द्यःछेँय्‌ दुहां वनी । अले साविक कथं पाहांचःह्रेया बहनी न्यत दबुलिइ प्याखं हुलाः झिंनिदँया विशेष जात्रा न्ह्याइ । थुकथं न्यतभुलु अजिमाया झिंनिदँया विशेष जात्राय्‌ येँदेय्या लिसें देसंपिने मेमेगु थासय्‌ नं प्याखं हुलेमाःगु परम्परा दु । थथे प्याखं हुइकेगु थाय्‌ धयागु तलेजुया न्ह्यःने, येँया लाय्‌कू कुमारी छेँया न्ह्यःनेया दबुलिइ, किपूया लाय्‌कुलिइ, यल लाय्‌कू दबुलिइ, ख्वप लाय्‌कुलिइ, भ्वँतया दथु त्वालय्‌, वंघःया दुवातय्‌, हनुमानध्वाखाया कालभैरव न्ह्यःने दबुलिइ व ल्यूनेया दबुलिइ प्याखं हुइकीगु खः । झिंनिदँया जात्राय्‌ न्यतअजिमा, कुमारी, बाराही, गणेश, महालक्ष्मी, नारायणी, इन्द्रायणी, रुद्रायणी, ब्रम्हायणी, सिंहिनी व ब्याघ्रिनी देवगणया लिसें सुथ माजु, चण्डेश्वरी, महाद्यः, कुमार, चण्डासुर दैत्य, ध्वं व खिचा पात्रत दुथ्याइ ।