संगीतचन्द्र नांया प्राचीन हस्तलिखित ग्रन्थ जुजु जगज्योति मल्लं (ने.सं. ७३३–७५६)थः दरवारिया कवि वंशमणि झाया ग्वहालि कयाः विप्रदासं च्वःगु संगीतचन्द्र नांया ग्रन्थयात नेपालभाषं च्वयातःगु टिका खः । थ्व पुलांगु नेपाल लिपिं च्वयातःगु कुल २१५ पौया हस्तलिखित ग्रन्थ थौंकन्हय् राष्ट्रिय अभिलेखालयय् सुरक्षित जुयाच्वंगु दु ।

थ्व ग्रन्थयात संगीतचन्द्र नां बियातःगु खःसां थ्व संगीतसम्बन्धी ग्रन्थ मजुसे भरतमुनिया नाट्यशास्त्रयात कयाः विप्रदासं समिक्षा यानातःगु सफू खः । थुकी नाटकशास्त्रया बारे विप्रदासया थःगु बिचाः प्वंकेगु लिसें संगीत रत्नाकर, निशंक, शंकुक, कोहल आदि नाट्याशास्त्रया विद्वानपिनिगु विचारया खँय् नं चर्चा यानातःगु दु । अथे हे थ्व संगीतचन्द्र नांया ग्रन्थय् विप्रदासं न्ह्यथनामतःगु गुलिखे विषययात कयाः जुजु जगज्योति मल्लपिंसं नं मन्थन यानातःगु दु ।

नेवाः समाजय् स्वस्थानी बाखंयात गोमय्‌जुया बाखं नं धायेगु याः । थ्व स्वस्थानी परमेश्वरीया व्रतकथा नेपालमण्डलय् ब्वलंगु मौलिक बाखं खः । ने.सं ७२३ स नेपालभाषां रचना यानातःगु स्वस्थानी व्रतकथा राष्ट्रिय अभिलेखालय् लगत नं. ३८२या धलखय् दुथ्यानाच्वंगु दु । थ्व बाखं दक्वसिवय् न्हापां ने.सं ६९३ फाल्गुनय् सुं पण्डितं संस्कृत भाषं च्वःगु खनेदु । थुकियात राम सुवालं थनया धर्म संस्कृतियात ल्वयेक थःगु हे कथं ने.सं ७२३ माध शुक्ल श्रीपञ्चमी कुन्हु नेपालभाषाय् हीकल । अनंलि थ्व पालमण्डलय् न्यनावन व उगु ई कथं थुकी मेमेगु नं उपबाखंत तनाः तःधंका यंकल । थ्व स्वस्थानी व्रतकथा थौंकन्हय् उपपुराणकथं तःधने धुंकूगु दु । थुकी प्यंगू श्रृंखला दु— श्रृष्टि क्रम श्रृंखला, महादेवी सती श्रृंखला, शिव–पार्वती श्रृंखला, गोमा–नवराज श्रृंखला । थुपिं मध्ये गोमा–नवराजया बाखं जक मूल स्वस्थानी बाखं खः । मेगु लिपा लिपा लिंगपुराण, स्कन्दपुराण आदि पाखें त्यासा कयाः तःधंकेगु याःगु खः । थ्वहे कथं छु छु पुराणं बाखं त्यासा काल, स्वस्थानीयात नं उगु उगु हे पुराणया बाखं धायेगु चलन जुयावल । राष्ट्रिय अभिलेखालय् लगत नं.— ३८२ स लानाच्वंगु नेपालभाषाया न्हापांगु मूल स्वस्थानी (ने.सं ७२३) ३२ पौ जक दुगु खःसा लिपा वनाः ने.सं १०४० थ्यंकाः ४५८ पौतक दुगु स्वस्थानी नं खनेदत । अथे हे मूल बाखनय् नं थनया जनजीवनयात पाय्‌छि जुइक हीकेगुया नापं आपालं स्थानीयकरण यानाः स्वस्थानी बाखंप्रति श्रद्धा आस्था देजायेकेगुया नापं आकर्षित यायेगु ज्या जूवन । । अथेहे भाजु काशीनाथ तमोटया धापू कथं स्वस्थानी विषयस विद्यावारीधि याःम्ह मय्‌जु लिण्डा इल्टिसं थःगु शोध प्रवन्धय् नेपालभाषाया बौद्ध स्वस्थानीया छपौ किपा दसु बियादीगु दु, गुकी केन्द्रीय चरित्र शाक्यमुनि बुद्ध व स्वस्थानी महामायायात दयेकूगु दु । थज्याःगु बौद्ध स्वस्थानी सफू येँया सप्तमुनि वज्राचार्यथाय् दुगु खः गुगु ने.सं ९५१ पाखे च्वःगु खः ।

स्वस्थानी ब्रतकथा नेपालभाषाया प्राचीन बाखं मध्ये तसकं लोकंह्वाःगु दकलय् अप्वः संस्करण पिदंगु प्राचीन धार्मिक ग्रन्थ जक मजुसे छगू अलग्ग हे उद्देश्यं प्रेरितगु बाखं नं खः । खय्‌त ला स्वस्थानी ब्रतकथा मेमेगु धार्मिक बाखं थें शैब धर्मय् आधारित शिवया महिमा ब्वयाःतःगु धार्मिक आस्थां प्रभावित बाखं खः तर अथे खया नं स्वदेश प्रेमया भावना अभिप्रेरित यायेगु कुतः थ्व बाखनय् जूगु दु गुगु मेमेगु धार्मिक बाखं स्वयां पाःगु दु । थनया भौगोलिक सामाजिक सांस्कृतिक परिवेशय् रचना यानातःगु तत्कालिन पुरोहितबादं छुं कथं मुक्त जुयाः थःपिंसं हे कने जिउगु न्यंके जिउगु थ्व बाखंया मेगु विशेषता खः । पोहेलाथ्व पुन्हिनिसें सिल्लाथ्व पुन्हि तक लच्छियंकं छेँय् छेँय् थौंतक नं थ्व स्वस्थानी बाखं कनेगु न्यनेगु यानावयाच्वंगु दु । बाखनय् न्ह्यब्वयातःगु शालीनदीयात पवित्र तीर्थ भाःपा व्रतालुपिसं माघ लच्छियंकं थ्व हे तीर्थय् म्वःल्हुइगु, धलं दनेगु यानावयाच्वंगु दु । थुकथं स्वस्थानी ब्रतकथा स्वदेश प्रेम, स्वजातिया भावना, स्वधर्म प्रति स्रद्धा देजाःगु ‘जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपिया गरियसी’या मन्त्र समाहित जूगु नेपालभाषाया छगू विस्कंगु ग्रन्थ जूवःगु दु ।