प्रा. डा. तेजरत्न कंसाकारया जन्म अबु सानुरत्न कंसाकार तथा मां आशामाया कंसाकरया कोखं येँ, किलागःया दम्वःचुकय् जूगु खः । सरल व सहज स्वभावयाम्ह भाजु कंसाकार नेपालभाषाया जक मखु राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय् ख्यलय् तकं नांजाःम्ह भाषाविद् खः । नेपालभाषाया ध्वनिविज्ञान Newari Phonology, 1980 AD) विषय स विद्यावारीधि यानादीम्ह प्रा.कंसाकारं त्रिभुवन विश्वविद्यालयया प्राध्यापन लगायत नेडरलाण्डया लाइदेन श्वविद्यालय -Senior Visiting Fellowship, International Institute for Asian Studies, Leiden, the Netherlands, 1996, जापानया टोकियो विश्वविद्यालय -Visiting Professor, Research Institute for Languages & Cultures of Asia & Africa, Tokyo University of Foreign Studies, Tokyo, Japan, April 2001–March 2002 आदिइ भिजिटिंग प्रोफेसर व अनुसन्धानकर्मी जुयाः ज्या यानादीगु दुसा राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय क्षेत्रय् जुइगु भाषाविज्ञान सम्वन्धी सम्मेलन तथा कार्यशाला गोष्ठी ब्वति कयाः नेपालभाषा लगायत नेपाःया मेमेगु भाषा सम्वन्धी कार्यपत्र न्ह्यब्वयेगु यानादीगु दु । अथेहे थीथी इलय् जूगु राष्ट्रिय भाषा सर्भेक्षण तथा भाषा नीति निर्माणया ज्याय् नं सहभागि जुइगु अवसर वय्‌कःयात चूलाःगु दु ।

थथे प्रा. कंसाकारं थीथी राष्ट्रिय अन्तराष्ट्रिय सम्मेलन गोष्ठी प्रस्तुत यानादीगु कार्यपत्र, वय्‌कःया थीथी जर्नलय् पिदंगु अनुसन्धानमूलक लेख तथा थीथी अनुसन्धान तथा सर्भेक्षणया रिर्पोट नापं यायेबलय् २०० पुं मयाक भाषा सम्वन्धी ओजर्पूण च्वसु पिदंगु दु गुकी नेपालभाषाया भाषिक पक्षयात कयाः च्वयातःगु जक ५० पुं मयाक लाःगु दु तर थुपिं फुक्क धयाथें अंग्रेजी भासं जूगु दु । वय्‌कःया नेवाः भासं छगू जक सफू पिदंगु दुसा कसाः ख्वाःपौ, मतिना आदि पत्रिकाय् छुं लेख नेवाः भासं पिहांवःगु दु । वय्‌कःया नेपालभाषां पिदंगु सफू खः — नेपालभाषा व भाषाविज्ञान (ने.सं ११०२), गुगु आकारय् चीधंसां नेवाः भाय्‌या भाषावैज्ञानिक अध्ययनया इतिहास निसें नेपालभाषाया भाषिक विशेषता, स्वरुप ध्वनी, वर्ण, रुप आदिया बारे भाषावैज्ञानिकढंगं अध्ययन विश्लेषण यानातःगु दुगु छगू महत्वपूर्ण सफू खः । अथेहे नेवाः A Basic Course in Classical Newari. -1984 नांगु खँल्हाबल्हाया नेवाः भाय्‌या आधाभूत सफू पिकयादीगु दु । वय्‌कःया थीथी राष्ट्रिय तथा अन्तराष्ट्रिय जर्नल तथा कार्यशाला गोष्ठी प्रस्तुत जूगु नेवाःभाय्‌या भाषिक स्वभावया जः ह्वलीगु छुं च्वसु ख —

– Newari Language and Linguistics: A Conspectus. -1981 AD

-Syllable Structure in Newari – 1983 AD

-A Phonological Representation of Newari Segments–1983

-A Treatment of Glides in Newari Phonology. – 1980 AD

-A Sociolinguistic Study of Newar / Nepal Bhasa Cluster -2009 AD

-Newar – Nepal Bhasa Writing Systems 2008 AD, 1129 NS

-Taboo words and expressions in the Newar Language. – November, 2005AD

डा. कंसाकार नेपालभाषाया थीथी पक्षया भाषावैज्ञानिक अध्ययन अनुसन्धान यानाः नेपालभाषायात राष्ट्रिय, अन्तराष्ट्रिय् ख्यलय् म्हसीके बियादीम्ह छम्ह भाषाविद् जक मखु नेपालभाषा साहित्यया तःम्ह च्वमिपिनिगु तःगू सफू अंग्रेजी भाषं अनुवाद यानाः

नेपालभाषा साहित्ययात नं प्रचार प्रसार जुइके बियादीम्ह छम्ह दक्षम्ह अनुवादक नं खः । वय्‌कलं नेपालभाषाया निंतिं आपालं सफू अनुवाद यानादीगु जक मखु अनुवाद सम्वन्धी ज्यापौत च्वयेगुया नापं अनुवाद विधि सम्वन्धी प्रशिक्षण नं बीगु यानादीगु दु । थथे वय्‌कलं अंग्रेजी भाषाय् अनुवाद यानादीगु नेपालभाषाया छुं सफू खः—

मोतिलक्ष्मी उपासिकाया मोतिमाः निबन्ध संग्रह -A Garland of Pearls, लक्ष्मण राजवंशीया बाखं संग्रह झसुका -The Fallen Kite and Other Stories, शशिकलाया उपन्यास मतिनाया सगरमाथा A Love of Mt. Everest -Sagarmatha) , धुस्वां साय्‌मिया उपन्यास गंकी -The Eclipse, मथुरा कृष्ण मानन्धरया ब्लू डल लघु उपन्यास (The Blue Doll), नेपालभाषाया न्हूबाखं पुचः -Nepal Bhasa Short Stories (1977), श्रीलक्ष्मीया बाखं संग्रह A Cry in the Wilderness and Other Stories. – 2011 आदि ।

डा. तेजरत्नं शब्दकोश, जर्नल, व्याकरण आदि सफूया सम्पादन यानाः सम्पादनया ख्यलय् नं महत्वपूर्ण ज्या यानादीगु दु । नेपालभाषाया निंतिं सम्पादनया ख्यलय् वय्‌कःया दकलय् न्ह्यथनेबहगु योगदान धयागु पुलांगु नेपालभाषा शव्दकोश -A Classical Newari Dictionary Project, Chwasa Pasa, Kathmandu, (1990-93) निमार्णाया ज्या खः । थुकिया निंतिं वय्‌कलं कार्यकारणी सम्पादक जुयाः ज्या यानादीगु खः । अथेहे भाजु कंसाकार नेपाःया थीथी भाषिक तथा साहित्यिक संस्था गथे राष्ट्रिय भाषा आयोगया सदस्य, भाषा विज्ञान समाजया पूर्व नायः व आजिवन सदस्य, नेपाल प्रज्ञाप्रतिष्ठानया मानार्थ सदस्य, साहित्य गुथिया पूर्व नायः, नेपालभाषा एकेडेमिया दुजः आदि जुयाः नं वय्‌कलं आपालं महत्वपूर्ण ज्या यानादीगु दु ।

थथे थ्वय्‌कःया थीथी ज्या व शैक्षिक योग्यताया कदर स्वरुप थ्वय्‌कलं तःगु सिरपाः पदक नं प्राप्त यानादीगु दु गथे —लाकौल सिरपाः (ने.सं. ११३३), हःपाः गुथि सिरपाः (ने.सं ११३२), महेन्द्र विद्याभूषण क (ने.सं ११०४), सुप्रबल गोरखा दक्षिणबाहु तृतीय (ने.सं ११०८) दीर्घ सेवा पदक (ने.सं. १११६) आदि ।