थैब यलया छगू ऐतिहासिक बस्ती खः । यल नगरया पश्चिमपाखे लाःगु थ्व नेवाः बस्तीया पूर्वपाखे गोदामचौर, दक्षिणपाखे धापाखेल व झरूवारासी, उत्तरपाखे हरिसिद्धि, दक्षिणपाखे झरूवारासी व गोदावरी लाः । मध्यकालय् थ्व थाय्यात ‘थसिव’ धाइ । शाहकालय् वयाः उगु नां अपभ्रंश यानाः ‘ठैवु’ धाल । राजेन्द्र विक्रम शाहं १८७६ वि.सं. (ने.सं. ९४०) य् तया ब्यूगु सिजःपतिइ ‘ठैवु’ धयातःगु दु । आः थैव धाल ।
थैबयात गोदावरी नगरपालिका वडा १४ य् दुथ्याकातःगु दु । श्रेष्ठ, महर्जन, नापित, कपाली, पुतुवार, खड्गी आदि थीथी थरयापिं नेवाःतय् बसोबास दुगु थ्व बस्तीया दुने तुँझो, वाकुत्वाः, ध्वाकाननि, लुसीझोल, पैननि, ब्यांगां, सोभाननि, क्वाननि, टाँगाध्वाका, लाखेत्वाः, माकःननि, कोठाननि, पुखुसि, कँडवा आदि नांया त्वाः दु । थैबया श्वेतवाराही, बुद्ध, गणेद्यः, फुलचोकी, वैष्णवी थनया नांजाःगु देगः खः ।
थ्व बस्ती दुने बाडेगां (बाडेगाउँ) नांया मेगु ऐतिहासिक बस्ती दु । थन च्वंगु मल्ल जुजुपिनि शिलापत्रय् थ्व थाय्यात वंदेगां, वंदेग्राम, वंधपुलिदेस धयातःगु दु । थुकिं यानाः थ्व थाय् मध्यकालय् व्यवस्थित जुइधुंकूगु खनेदु । नगरं पिने च्वंगु चीधंगु बस्तीयात ‘गां’ धाइ । बरेतय्सं थन बसोवास प्रारम्भ याःगु जुयाः न्हापां थ्वयात ‘बरेगां’ धाःगु धाइ । वहे नां अपभ्रंश जुयाः थौंकन्हय् बाडेगाउँ धायेगु यानाहल । थुगु थासय् तःधंगु बौद्धचैत्य दु ।
थैवय् वैष्णवी व फुलचोकीमाईया खः जात्रा न्यायेकीगु चलन दु । वैष्णवीदेवी जात्रा थिंल्लाथ्व (मार्गशुक्ल) पुन्हि कुन्हु हनी । अथे हे पूmलचोकी माईया जात्रा चिल्लाथ्व (फागुनशुक्ल) पुन्हि कुन्हु न्यायेकी ।